Жан Пол Сартр

Уреди врски
Од Википеди?а ? слободната енциклопеди?а
Жан-Пол Сартр
Жан-Пол Сартр во 1950
Роден(а) 21 ?уни 1905
Париз, Франци?а
Починал(а) 15 април 1980 (1980-04-15) (возр. 74)
Париз, Франци?а
Период Филозофи?а на XX век
Подрач?е Западна филозофи?а
Школа Егзистенци?ализам , Континентална филозофи?а , Марксизам
Претежна де?ност
Метафизика , Епистемологи?а , Етика , Литература, Политика, Феноменологи?а , Онтологи?а
Знача?ни идеи
( Постое?ето ? претходи на суштината - ( француски : L'existence precede l'essence), Лоша сре?а , Ништожност

Жан Пол Сартр ( англиски : Jean-Paul Charles Aymard Sartre ; Париз , 21 ?уни 1905 - Париз, 15 април 1980 ) ? француски филозоф , писател ( драматург и романописец ) како и критичар од XX век. Неговото дело ?а одбележа средината на векот, а неговиот интелектуален ангажиран живот поттикна разни полемики. Верен на себеси и на своите идеи, секогаш ги одбивал признани?ата посебно Нобеловата награда за литература во 1964 . Хиперактивна личност, то? е познат по своето дело, особено по неговите филозофски парадигми кои се групираат под името егзистенци?ализам , како и по неговиот политички ангажман, радикална левица . Сартр е познат и по неговата долгогодишна врска со Симон де Бовоар .

Животопис [ уреди | уреди извор ]

Жан Пол Сартр е роден на 21 ?уни 1905 година во Париз. Откако завршил гимнази?а, се запишал на престижната Висока школа на норми ( 1924 ), [2] [3] каде ?а сретнал сво?ата идна сопатничка Симон де Бовоар . По завршува?е на студиите, едно време работел во Авр како професор по филозофи?а, а потоа заминал за Берлин , каде ги проучувал Едмунд Хусерл и Мартин Ха?дегер . Кога се вратил во Авр, во 1936 година ги об?авил филозофските есеи Трансценденци?а на егото и Имагинаци?а , а потоа во 1939 година и Скица на теори?ата на емоциите , со кои во Франци?а ги внел германската феноменологи?а и егзистенци?ализмот. По патува?ата низ Итали?а во 1936 година, го понудил романот Меланхоли?а на издавачот ?Галимар“, но бил одбиен. Ова дело во 1938 година ?е биде об?авено под насловот Тегобност . Од тогаш, па сe до кра?от на животот, Сартр настапувал на три фронта: филозофски, книжевен и политички.

Жан Пол Сартр е основоположник на француската егзистенци?алистичка школа и импресивна фигура во современата литература на сво?ата зем?а. На?познати негови дела се романите ? Тегобност “, ?Патишта на слободата“, драмите ?Валкани раце“, ?Зад затворени врати“, филозофските дела ?Битие и ништожност“ и ?Критика на ди?алектичкиот ум“. Од прозните дела об?авил збирка раскази ??ид“ во 1939 година, како и автобиографската проза ?Зборови“ во 1964 година, последното дело на Сартр е монументалнат студи?а за Флобер, ?Семеен идиот“, об?авена во 1971 година.

Бил член на францускиот ?Отпор“ и бил заробен за време на Втората светска во?на . Во еден период бил близок со комунистите , но во текот на педесеттите години се разишле. Се спротивставувал на советската интервенци?а во Унгари?а , на во?ните во Виетнам и Алжир , го поддржувал студентското движе?е во 1968 година , и бил еден од ретките интелектуалци од Западот кои пропатувале низ комунистичките зем?и: Со?уз на Советските Соци?алистички Републики (1954), Народна Република Кина (1956), ?угослави?а (1958) и Куба (1960). За сво?ата работа во 1964 година ?а добил Нобеловата награда за литература , но ?а одбил веле??и: ?писателот мора да одбие да си дозволи да биде преобразен во институци?а, дури и ако таа е во на?чесна форма.“

На 25 ?ули 1956 година, на пропатува?ето низ ?угослави?а, заедно со Симон де Бовоар, Сартр го посетил Скоп?е. [4]

Метафизиката на Сартр [ уреди | уреди извор ]

Основата за Сартровиот егзистенци?ализам се родила во неговото дело Трансценденци?а на Егото . Секо?а директна свест за нештата во себе Сартр ?а нарекува ?предрефлективна свест“. Секо? обид да се опише или разбере нештото во себе, Сартр го нарекува ?рефлективна свест“. Не постои начин рефлективната свест да ?а вклучи предрефлективната, и поради тоа рефлекси?ата е осудена на тегобност, од што произлегува дека секо? ко? обид за самоспознава?е (самосвест) секогаш ?е биде неуспешен. [5]

Според Сартр, на самосвеста ? се потребни ?другите“ за да може да го покаже своето постое?е. Свеста има ?мазохистичка желба“ да биде ограничена т.е. ограничена од рефлективната свест на друг суб?ект. Ова размислува?е метафорички го изразил во познатата реченица од делото Без излез - Пеколот, тоа се другите лу?е .

Сартр и Втората светска во?на [ уреди | уреди извор ]

Француски новинари во посета на ?ор? Маршал , во 1945 година. Сартр стои трет од лево).

Во 1939 година, Сартр бил мобилизиран во француската во?ска во ко?а служел како метеоролог . Бил заробен од германската во?ска во 1940 година во градот Паду и девет месеци поминал како воен заробеник , во Паду, Нанси , и на кра?от во Трир , каде го напишал своето прво театарско дело Bariona ou le Fils du tonnerre , драма за Божик . Поради слабото здрав?е, Сартр бил пуштен во април 1941 година, а ве?е во ма? кога се вработил како учител блиску до Париз , на местото на евре?скиот учител на кого му било забрането да држи настава. Во Париз, Сартр учествувал во основа?ето на та?ното друштво ?Соци?ализам и слобода“ ( Socialisme et Liberte ) заедно се Симон де Бовоар , Морис Мерло-Понти , Доминик Десант?е и други. Во август, Сартр и Бовоар заминале на француската ривиера да се сретнат со Андре Жид и Андре Малро , од кои барале поддршка. Но, Жид и Малро биле нерешителни, што довело до тоа Сартр да се разочара и да се обесхрабри.

Здружението потоа се распаднало, а Сартр решил да се посвети пове?е на книжевноста отколку на отпорот. Во то? период ги напишал книгите Битие и ништожност , Муви и Зад затворени врати . Ниедна од нив не била забранета од Германците. Во то? период, Сартр об?авувал текстови во илегални и други книжевни списани?а, а по ослободува?ето на Париз, активно соработувал со списанието ?Комбат“, кое та?но го основал Албер Ками , ко? имал слични погледи како и Сартр. Сартр и Бовоар биле блиски при?атели со Ками, сe додека то? се оддалечил од комунизмот. При?ателството пукнало во 1951 година, кога Ками ги об?авил есе?от Бунтовникот .

По во?ната, Сартр започнал со издава?е на месечното книжевно-политичко списание ?Модерни времи?а“. [6]

Сартр во политиката [ уреди | уреди извор ]

Сартр (средина) со Симон де Бовоар и Че Гевара

По об?авува?е на делото Битие и ништовност во 1943 година, Сартр станал политички активист. Во Валкани раце од 1948 година зборува за политички активен интелектуалец. Сартр го почитувал марксизмот , иако никогаш не станал член на Комунистичката парти?а на Франци?а . То? се залагал за ослободува?е на Алжир од францускиот колони?ализам , и станал еден од на?гласните поборници за Алжирската во?на за независност . Бил против Виетнамската во?на , и во 1967 година заедно со Бертранд Расел и други организирал трибунал на ко? требало да се обелоденат американските воени злосторства. То? трибунал денес е познат како Раселов трибунал . Сепак, ефектите од трибуналот биле ограничени.

Сартр ги нагласувал хуманистичките вредности во првите дела на Карл Маркс , што довело до судир со водечкиот француски комунистички интелектуалец од 1960-те години, Лу? Алтисер .

Во текот на 1960-те години, Сартр заминал на Куба во посета на Фидел Кастро и Че Гевара . По смртта на Че Гевара, Сартр из?авил дека то? бил на?комплетнен човек на неговото време. [7] Сепак, застанал против убиствата на хомосексуалците што ги вршел режимот на Кастро, кои ги споредил со погубува?ето на Евреите од страна на нацистите. [8]

Во текот на 1974 година, Сартр го посетил во затворот водачот на Фракци?ата на црвената арми?а , Андреас Бадер , а потоа ги критикувал лошите услови во затворот. [9] Кон кра?от на сво?от живот, Сартр станал анархист . [10] [11] [12]

Кра?от на животот и смртта [ уреди | уреди извор ]

Жан-Пол Сартр во Венеци?а, 1967 година
Заедничката гробница на Сартр и Симон де Бовоар

Во 1964 година Сартр се повлекол од книжевноста, по об?авува?ето на автобиографи?ата Зборови . Книгата била ироничен противнапад на Марсел Пруст . Таа година му е доделена Нобеловата награда за литература ко?а ?а одбил, веле??и дека не сака да прима офици?ални одликува?а и не сака да се придружи на институциите. Сартр бил првиот лауреат на Нобелова награда ко? своеволно ?а одбил наградата. [13]

За време на студентските револуционерни штра?кови во Париз, во 1968 година, Сартр бил уапсен поради гра?анска непослушност, но претседателот Шарл де Гол го помилувал, веле??и дека: не може да го апсите Волтер . [14]

Кага го прашале во 1975 година по што би сакал да биде запаметен, Сартр рекол:

?Би сакал лу?ето да ме памтат по ?Тегобност“, ?Без излез“, ??аволот и Господ Бог“, потоа по моите филозофски дела, посебно ?Критика на ди?алектичкиот ум“, како и по мо?от есе? за Генет ... Ако бидат запаметени овие дела, тоа би било вистинско достигнува?е, и ?ас не би можел да побарам пове?е. Како човек, би сакал да ме запамтат по историската ситуаци?а во ко?а живеев, како живеев, во смисла на сите аспирации што се обидов да ги соберам во себе.“ [15]

Физичката состо?ба на Сартр се влошувала, делумно поради бесмилосното темпо на работа, како и поради употребата на амфетамин . [16] Во последните години, Сартр ги пишувал Критика и Идиот , аналитичка биографи?а на Гистав Флобер , но и двете дела останале недовршени. Пател од хипертензи?а , [17] а во 1973 година бил речиси слеп. Сартр бил страсен пушач, што можеби било причина за влошува?ето на неговото здрав?е. [18] Жан Пол Сартр починал во Париз , на 15 април 1980 година. На неговиот погреб дошле 50.000 парижани. [19] [20]

Наводи [ уреди | уреди извор ]

  1. ↑ ?Sartre's Debt to Rousseau“ (PDF) . Посетено на 2 March 2010 .
  2. ↑ Brabazon, James (1975). Albert Schweitzer: A Biography . Putnam. стр. 28.
  3. ↑ ?Quelques Anciens Celebres“ . Hattemer. Архивирано од изворникот на 18 ?уни 2015.
  4. ↑ ?Сомнително лице во ресторанот "Македони?а" , ?Вест“
  5. ↑ Sartre, 1936 Transcendence of the Ego", Williams and Kirkpatrick, 1957 pp. 98-106 prijevod "La transcendence de l'Ego...
  6. ↑ Ann Fulton, Apostles of Sartre: Existentialism in America, 1945?1963 (Evanston, IL: Northwestern University Press, 1999) 12.
  7. ↑ ? " Remembering Che Guevara", 9 October 2006, ''The International News'', by Prof Khwaja Masud“ . The News International . 9 October 2006. Архивирано од изворникот на 12 January 2012 . Посетено на 27 October 2011 .
  8. ↑ Conducta Impropria by Nestor Almendros , 1983: https://www.youtube.com/watch?v=iIQB5cI9b4A&index=8&list=PLD12AFBD33DDE5D99 .
  9. ↑ Jean-Paul Sartre (7 December 1974). ?The Slow Death of Andreas Baader“ . Marxists.org.
  10. ↑ ?Sartre at Seventy: An Interview by Jean-Paul Sartre and Michel Contat“ . The New York Review of Books . 7 August 1975.
  11. ↑ ?R.A. Forum > Sartre par lui-meme (Sartre by Himself)“ . Raforum.info. 28 септември 1966. Архивирано од изворникот на 30 септември 2011 . Посетено на 27 октомври 2011 .
  12. ↑ "Interview with Jean-Paul Sartre" in The Philosophy of Jean-Paul Sartre , ed. P. A. Schilpp, p. 21.
  13. ↑ ?Nobel Prize in Literature 1964 ? Press Release“ . nobelprize.org.
  14. ↑ Superstar of the Mind , Tom Bishop, New York Times, 7 ?уни 1987.
  15. ↑ Charlesworth, Max (1976). The Existentialists and Jean-Paul Sartre . University of Queensland Press. стр. 154. ISBN   0-7022-1150-8 .
  16. ↑ ?New Criterion review of La Ceremonie des adieux by Simone de Beauvoir“ .
  17. ↑ Ronald Hayman. Sartre: A Biography. Carroll & Graf, 1992, p. 464.
  18. ↑ Samuel, Henry (10 March 2005). ?Hell is other people removing your cigarette“ . The Telegraph .
  19. ↑ ?Histoire Du Monde“ .
  20. ↑ Singer, Daniel (5 June 2000). ?Sartre's Roads to Freedom“ . The Nation . Архивирано од изворникот на 2 June 2008 . Посетено на 9 May 2009 .

Надворешни врски [ уреди | уреди извор ]

Нормативна контрола
Преземено од ? https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Жан_Пол_Сартр&oldid=5110168 “