Fidxi
[
1
]
[
2
]
(
i
en
ingles
:
Fiji
; en
fidxiano
:
Matanitu ko Viti
; en
hindustano
:
?????, ????
,
[
3
]
), oficialmente a
Republica de Fidxi
,
[
4
]
e un
pais insular
en
Melanesia
, parte de
Oceania
no sur do
oceano Pacifico
. Atopase a uns 20000 km. ao nordes de
Nova Zelandia
. Fidxi esta formado por un
arquipelago
de mais de 330 illas, das cales unhas 110 estan habitadas permanentemente, e mais de 500
illotes
, o que supon unha superficie total duns 18.300 km². O grupo de illas mais periferico e
Ono-i-Lau
. Aproximadamente o 87% da poboacion total de 924.610 habitantes vive nas duas illas principais,
Viti Levu
e
Vanua Levu
. Cerca de tres cuartas partes dos fidxians viven nas costas de Viti Levu: ben na cidade capital de
Suva
ou en centros urbanos mais pequenos como
Nadi
, onde o turismo e a principal industria local, ou en
Lautoka
, onde a
industria da cana de azucre
e dominante. O interior de Viti Levu esta pouco habitado debido ao seu terreo.
[
5
]
A maioria das illas de Fidxi formaronse pola actividade
volcanica
que comezou hai uns 150 millons de anos. Algunha actividade xeotermica ainda ocorre hoxe nas illas de Vanua Levu e
Taveuni
.
[
6
]
Os sistemas xeotermicos de Viti Levu son de orixe non volcanica e tenen descargas superficiais de baixa temperatura (entre aproximadamente 35 º e 60 °C).
Os humanos viven en Fidxi desde o segundo milenio antes de Cristo, primeiro os
austronesios
e mais tarde os
melanesios
, con algunhas influencias
polinesias
. Os europeos visitaron Fidxi por primeira vez no seculo XVII.
[
7
]
En 1874, despois dun
breve periodo no que Fidxi era un reino independente
, os britanicos estableceron a colonia de
Fidxi
. Fidxi funcionou como
colonia da Coroa
ata 1970, cando se independizou e pasou a ser conecida como
Dominio de Fidxi
. En 1987, tras
unha serie de golpes de estado
, o goberno militar que tomara o poder declarouno republica. Nun
golpe de estado de 2006
, o comodoro
Frank Bainimarama
tomou o poder. En 2009, o Tribunal Superior de Fidxi determinou que o liderado militar era ilegal. Nese momento, o
Presidente
"
Ratu
"
Josefa Iloilo
, a quen os militares mantiveran como xefe de estado nominal, derogou formalmente a
Constitucion de 1997
e volveu nomear a Bainimarama como
primeiro ministro
. Mais tarde, en 2009, "Ratu"
Epeli Nailatikau
sucedeu a Iloilo como presidente.
[
8
]
O 17 de setembro de 2014, despois de anos de atrasos,
tiveron lugar
unhas eleccions democraticas. O partido
FijiFirst
de Bainimarama obtivo o 59,2% dos votos, e os observadores internacionais consideraron que as eleccions eran cribles.
[
9
]
Fidxi ten unha das economias mais desenvolvidas do Pacifico
[
10
]
polos seus abundantes recursos forestais, minerais e pesqueiros. A moeda e o
dolar fidxiano
, sendo as principais fontes de
divisas
a industria turistica, as remesas dos fidxians que traballan no estranxeiro, as exportacions de auga embotellada e a cana de azucre. O Ministerio de Goberno Local e Desenvolvemento Urbano supervisa o goberno local de Fidxi, que toma a forma de concellos de cidades e vilas.
[
11
]
Os primeiros habitantes de Fidxi chegaron do Sueste Asiatico tempo antes de que fosen descubertas por exploradores europeos no
seculo XVII
. Con todo, non foi ata o
seculo XIX
, que os europeos vineron as illas a establecerse de forma permanente. As illas someteronse ao control britanico como colonia en
1874
. A independencia foi concedida en
1970
, ainda que a raina
Isabel II
seguia reinando no pais. En
1987
un golpe de estado promulgaria a
Republica
, que se manten hoxe dia. Realizouse unha nova constitucion, igualitaria entre as duas grandes etnias do pais, indios e os nativos fidxianos. Dez anos despois, no
2000
,
George Speight
nacionalista nativo cometeu un golpe de estado que foi contrarrestado por outro realizado por
Frank Bainimarama
que restaurou a normalidade democratica impondo a
Laisenia Qarase
como primeiro ministro.
O
4 de decembro
de
2006
, o comodoro Bainimarama realiza un
golpe de estado
contra Qarase. Bainimarama volveuse contra o goberno pola
clemencia
coa que actuaba Qarase ante os golpistas de Speight. As tropas rodearon a residencia de Qarase, apartandoa do resto da capital. Homes armados formaron barricadas por toda a capital, incluindo os arredores da oficina de Qarase. Os soldados tamen atacaron comisarias e fixeronse coas armas da unica unidade armada da policia, ademais de desarmar aos gardacostas do propio Qarase. Bainirama converteuse no presidente de facto do pais, impondo a
Jona Senilagakali
como primeiro ministro. A situacion acougouse en parte o
5 de xaneiro
de
2007
ao devolver Bainimarama a presidencia a
Ratu Josefa Iloilo
. Un dia despois Iloilo nomeaba ao comodoro primeiro ministro do pais.
Fidxi e unha republica desde
1987
tras un golpe de estado na que o poder executivo pasou do gobernador britanico a un Consello de Ministros encabezado por un
primeiro ministro
. A constitucion de
1990
foi redactada para que os nativos fidxianos monopolizasen o poder politico do pais pero foi emendada en
1997
permitindo aos non nativos unha maior participacion.
O
presidente
e o xefe do Estado, elixido polo Parlamento, con poderes bastante limitados agas en caso de crise. O primeiro ministro do pais ha de ser elixido por maioria polo parlamento coa arbitraxe do presidente e e quen dirixe o goberno. O parlamento e bicameral, hai un Senado con 34 escanos (24 dos cales estaban reservados para os nativos das Illas Fidxi de
Melanesia
, 9 para a poboacion doutras razas e 1 para a illa polinesia de
Rotuma
) e un Congreso de 70 escanos (37 para os nativos de Fidxi, 27 para cidadans de orixe india, 5 para representantes doutras etnias e 1 para a illa de Rotuma). O sistema legal basease no
britanico
.
Organizacion politico-administrativa
[
editar
|
editar a fonte
]
Mapa das divisions administrativas de Fidxi
Fidxi dividese en catro grandes divisions que se dividen en 14 provincias. Son:
A parte, a illa de
Rotuma
, ao norte do arquipelago, ten o status de dependencia.
Fidxi dividiuse en tres confederacions ou gobernos durante o reinado de
Seru Epenisa Cakobau
, ainda que estas non se consideran divisions politicas, ainda se consideran importantes nas divisions sociais dos indixenas fidxians:
| Confederacion
|
Xefe
|
| Kubuna
|
Vacante
|
| Burebasaga
|
Ro
Teimumu Vuikaba Kepa
|
| Tovata
|
Ratu Naiqama Tawake Lalabalavu
|
Mapa de Fidxi
Fidxi consiste en 322 illas, das cales ao redor dun terzo estan habitadas. Ademais, hai outras 522 illas menores. As duas illas mais importantes son
Viti Levu
e
Vanua Levu
. En Viti Levu estan a capital
Suva
, Lautoka e Nadi (sede do principal aeroporto internacional de Fidxi). En Vanua Levu, as principais cidades son Labasa e Savusavu. Ambas as illas son montanosas, con picos de mais de 1.200 metros, e estan cubertas por
bosque
tropical. Viti Levu concentra aproximadamente dous terzos da poboacion do pais, e combinada con Vanua Levu representan mais do 80% da poboacion do pais.
Outras illas importantes de Fidxi son
Taveuni
,
Kadavu
(a terceira e cuarta illa en tamano respectivamente), o grupo de
Mamanuca
e o grupo
Yasawa
son populares destinos turisticos, cos grupos
Lomaiviti
e
Lau
.
Rotuma
atopase a cincocentos quilometros ao norte do arquipelago.
A poboacion actual alcanza os 905.949 (estimada en xullo de 2006), cunha densidade de 49 hab/km². Os fidxianos nativos son unha mestura de polinesios e melanesios, resultado das antigas migracions que tiveron lugar no
Pacifico
Sur seculos atras. A poboacion fidxiana de orixe india creceu rapidamente entre
1879
e
1916
para traballar nos campos de
cana de azucre
. E logo continuou crecendo debido a migracion voluntaria ata alcanzar a maioria, pero tras o golpe de estado de
1879
comezou a decrecer pola emigracion. Tamen hai minorias de europeos e chineses.
A lingua oficial e o ingles, pero a lingua falada polos nativos e o
fidxiano
, lingua da familia malaio-polinesia, e polos habitantes de orixe india e o hindi fidxiano, variedade local do hindustano.
A maioria dos fidxianos nativos son
cristians
, sendo sobre todo
metodistas
e
catolicos
. En canto aos indo-fidxianos, son un 77% de relixion
hindu
, mais de 15%
musulmans
e 6% cristians. Hai tamen uns poucos
sijs
.
A denominacion cristia mais grande e a Igrexa Metodista de Fidxi e Rotuma. Ten a poboacion mais grande en Fidxi que en ningunha outra nacion (36.2% da poboacion de Fidxi pertence a esta igrexa). A
igrexa catolica
tamen e significante (8.9%).
Os hindus pertencen a seita
Sanatan
(74.3% dos hindus), mentres que o 22% non especifican a cal seita pertencen. A maioria dos musulmans son
sunnitas
. Outras relixions que existen pero con menos poboacion son o
sikhismo
e o
bahaismo
.
Debido a sua diversidade etnica e relixiosa. A cultura do pais e o resultado dun mosaico entre as tradicions indixena, india e europeas. A cultura dos nativos ten caracteristicas entre
melanesias
e
polinesias
, ainda que experimentou cambios debido a cristianizacion.
O deporte preferido no pais e o
Rugby
, habendo participado o equipo nacional en varios
campionatos do mundo
. Doutra banda, tamen existe unha
seleccion
de
futbol
, situada no posto 150º da
clasificacion mundial da FIFA
. A sua mellor participacion nun torneo internacional foi un terceiro posto na
Copa de Oceania
de
1998
.
As festas oficiais de Fidxi reflicten a sua diversidade cultural
Festas
| Data
|
Nome en galego
|
Nome local
|
Notas
|
| 1 de xaneiro
|
Dia de ano novo
|
New Year´s Day
|
As celebracions poden continuar durante unha semana e ata un mes nalgunhas zonas.
|
| Febreiro/marzo
|
Festival de cores
|
Holi
|
Festa
hindu
|
| Marzo/abril
|
Ram Naumi
|
Ram Naumi
|
Celebracion hindu en honra do senor Ram
|
| Marzo/abril
|
Semana Santa
|
Easter
|
Son festa oficial o domingo e o
venres
|
| 30 de maio
|
Dia de Ratu Sir
Lala Sukuna
|
Sir
Lala Sukuna
's Day
|
Festa que fai honra ao primeiro presidente do pais independente
|
| Xullo
|
Dia da constitucion
|
Constitution Day
|
Conmemora a adopcion da constitucion de Fidxi
|
| Xullo
|
Dia do nacemento de Mahoma
|
-
|
Festa musulma
|
| Setembro
|
Festival do azucre
|
Sugar Festival
|
Celebrado en
Lautoka
|
| 10 de outubro
|
Dia de Fidxi
|
Fiji Day
|
E o aniversario tanto da cesion ao
Reino Unido
como a obtencion da independencia en
1970
|
| Outubro/novembro
|
Festival das luces
|
Diwali
|
Festa hindu en honra de
Lakshmi
deusa da riqueza e a prosperidade.
|
| 25 de decembro
|
Nadal
|
Christmas
|
Festival de Nadal
|
- ↑
Benigno Fernandez Salgado, ed. (2004).
Dicionario Galaxia de usos e dificultades da lingua galega
. Editorial Galaxia. p. 1304.
ISBN
9788482887524
.
- ↑
Anair Rodriguez Rodriguez, Montserrat Davila Ventura.
Lingua galega: dubidas linguisticas
(PDF)
. Area de Normalizacion Linguistica da Universidade de Vigo. p. 115.
ISBN
84-8158-266-2
.
- ↑
Deverson, Tony; Kennedy, Graeme, eds. (2005).
"Fiji"
.
The New Zealand Oxford Dictionary
.
Oxford University Press
.
ISBN
978-0-19-558451-6
.
doi
:
10.1093/acref/9780195584516.001.0001
. Consultado o 18 de febreiro de 2022
.
- ↑
En febreiro de 2011, a oficina do primeiro ministro emitiu un comunicado dicindo que o nome do estado cambiou oficialmente de Republica das Illas Fiji a "Republica de Fidxi" e que o nome escrito na constitucion de 1997 era agora nulo (a constitucion esta suspendida desde abril de 2009). Compare:
"Country is now officially called Republic of Fiji"
. Fijivillage.com. 3 de febreiro de 2011. Arquivado dende
o orixinal
o 22 de xuno de 2016
. Consultado o 22 de xuno de 2016
.
The country is now officially called Republic of Fiji.
O Secretario permanente da Oficina do Primeiro Ministro, o coronel Pio Tikoduadua dixo que o nome, Republica das Illas Fidxi, tal e como se indica na constitucion de 1997 xa non e aplicable.
- ↑
"Fiji: People"
. United States of America State department. 28 de xuno de 2010. Arquivado dende
o orixinal
o 22 de xaneiro de 2017
. Consultado o 15 de setembro de 2010
.
- ↑
"Fiji Geography"
. fijidiscovery.com. 2005. Arquivado dende
o orixinal
o 23 de febreiro de 2011
. Consultado o 15 de setembro de 2010
.
- ↑
"Fiji: History"
. infoplease.com. 2005. Arquivado dende
o orixinal
o 31 de agosto de 2010
. Consultado o 15 de setembro de 2010
.
- ↑
"Fiji's president takes over power"
. BBC. 10 de abril de 2009. Arquivado dende
o orixinal
o 13 de abril de 2009
. Consultado o 15 de setembro de 2010
.
- ↑
Perry, Nick; Pita, Ligaiula (29 de setembro de 2014).
"Int'l monitors endorse Fiji election as credible"
. Associated Press. Arquivado dende
o orixinal
o 21 de setembro de 2014
. Consultado o 25 de setembro de 2014
.
- ↑
"Fiji High Commission :: About Fiji"
.
www.fiji.org.nz
. Consultado o 13 de xaneiro de 2020
.
- ↑
"Fiji ? Our Government"
. fiji.gov.fj. 9 de novembro de 2009. Arquivado dende
o orixinal
o 19 de xuno de 2010
. Consultado o 15 de setembro de 2010
.