Merkuro (planedo)

Redakti ligilojn
El Vikipedio, la libera enciklopedio
Merkuro ☿
Planedo
astronomia simbolo
astronomia simbolo
Merkuro, fotita de la usona kosmoesplorilo Messenger.
Merkuro, fotita de la usona kosmoesplorilo Messenger .
Merkuro, fotita de la usona kosmoesplorilo Messenger .
Ter-interna planedo ? ena planedo
Astronomia simbolo vd
Nomita la? Merkuro vd
Malkovro
Malkovrinto nekonata valoro vd
Dato de malkovro Pratempo
Loko de malkovro nekonata valoro vd
Unua superflugo Mariner 10
( 29-an de marto   1974 )
Unua enorbiti?o Messenger
( 18-an de marto   2011 )
Orbitaj ecoj
Granda duonakso
- Periapsido
- Apoapsido 		57 909 100 km (0,39 AU)
46 001 200 km (0,31 AU)
69 816 900 km (0,47 AU)
Discentreco 0,205 630
Meza anomaliangulo 174,796°
Klinangulo 7,005° (rilate al la ekliptiko); 3,38° (rilate al la suna ekvatoro); 6,34° (rilate al la ebeno de Laplace)
Periodo 87,9691 tagoj
Meza cirkulrapido 47,87 km/s
Longitudo de
suprenira nodo 		48,331°
Argum. de periapsido 29,124°
Naturaj satelitoj
Ringoj 		Neniu
Neniu
Fizikaj ecoj
Diametro
- Plateco
- Areo
- Volumeno 		(4 879,4 ± 2) km
< 0,0006
7,48 × 10 7 km 2
6,083 × 10 10 km 3
Maso
- Denso
- Surfaca falakcelo
- Liberiga rapido 		3,3022 × 10 23 kg
5427 kg/m 3
3,7 m/s 2
4,25 km/s
Rotacia periodo
- Sidera periodo
58,646 tagoj
Aksa kliniteco (2,11 ± 0,1)'
Atmosferaj kaj surfacaj ecoj
Surfaca temperaturo
- Minimuma
- Avera?a
- Maksimuma 		(de poluso ?is ekvatoro)
80 K ?is 100 K
200 K ?is 340 K
380 K ?is 700 K
Geometria albedo
Albedo la? Bond 		0,142 [1]
0,068
Observaj ecoj
Videbla magnitudo
- Minimuma 		1,9 vd
-1,9 (la? iuj fontoj -2,6)
Angula diametro
- Minimuma
- Maksimuma
4,5"
13"
v ? d ? r

Merkuro [2] estas la plej malgranda planedo de la Sunsistemo , kaj anka? la plej proksima al la Suno .

Merkuro ricevis sian nomon de la romia dia heroldo Merkuro , ver?ajne pro sia rapida migrado tra la ?ielo. Ties helmon kun flugilojn montras la astrologia simbolo de Merkuro: ?.

La planedo posedas nek naturajn satelitojn , nek ringojn .

Fizikaj ecoj [ redakti | redakti fonton ]

Tiun ?i mozaikon de Merkuro fotis la sondilo Mariner 10 dum la lasta parto de sia alveno al la planedo, la 29-an de marto   1974 . La mozaiko konsistas el 18 bildoj, fotitaj je 42-sekundaj intervaloj, kiam la distanco inter la sondilo kaj la planedo ankora? valoris 200.000 kilometrojn (6 horojn anta? la tempo de plej proksima aliro).

Merkuro estas la malplej granda planedo ; ?i tamen estas pli granda ol Plutono a? ol la Luno . ?i aspektas simile al la Luno: ?ia surfaco same ri?as je krateroj kaj montoj. La kraterojn ka?zis la frapado de asteroidoj kaj kometoj , same kiel sur la Luno, sed la krateroj estas plejparte pli grandaj ol tiuj de la Luno, ?ar apud la Suno astroj iras multe pli rapide. La plej granda kratero estas Caloris , 1550 km en diametro, 3,8-3,9 miliardojn da jaroj en a?o. [3] La kolizio, kiu estigis ?in, estis tiel giganta, ke ?i, kiel oni supozas, sulkigis la kontra?an flankon de Merkuro.

Merkura mistero estas ?ia forta magneta kampo, kiu defias nian komprenon pri la formi?o de la Suno kaj la planedoj. ?i supozigas, ke Merkuro iam estis multe pli granda, a? la Suno multe pli brila.

Tago de Merkuro estas la plej longa el ?iuj planedoj de la Sunsistemo ? 176 teraj tagoj ? kaj estas e? pli longa ol al merkura jaro (88 tertagoj).

Pro la malgranda distanco ekde la Suno, Merkuro estas la dua plej varmega planedo de la Sunsistemo, post Venuso : en la ekvatora regiono la temperaturo povas atingi 700?K, kio sufi?as por fandi plumbon . La merkura nokto, tamen, estas aparte malvarma - nur 100?K, pro la manko de densa atmosfero .

Historio de observado [ redakti | redakti fonton ]

Merkuro estas videbla en la ?ielo de la Tero anka? sen teleskopo , kaj tial estas konata ekde la pratempo . ?ia proksimeco al Suno malfaciligas observadon, kaj ?i nur videblas okaze de sunlevi?o kaj sunsubiro ; malgra? tio, jam la antikvaj egiptoj , la ?inoj kaj la sumeranoj (en la 3-a jarmilo anta? Kristo ) konis ?in.

La helenoj atribuis al la planedo du nomojn: Apolono , kiel matena astro, kaj Hermeso , kiel vespera astro. ?irka? 4-a jarcento anta? Kristo grekaj astronomoj komprenis, ke temas pri la sama planedo.

Pro la malfacila observeblo de la ?irka?suna regiono el Tero , ?is la 20-a jarcento oni kutimis pensi, ke Merkuro ne estis la plej interna planedo de la sunsistemo; iuj astronomoj asertis, ke ili observis pli internan planedon, Vulkano . Tamen, neniu tia korpo ekzistas, kaj ver?ajne dum iuj el tiuj observatoj la koncernita objekto estis Merkuro mem.

En la jaro 1631 la franca astronomo Pierre Gassendi kiel la unua observis pasado de la Suno fare de Merkuro, danke al anta?kalkuloj de Johannes Kepler . En 1639 la itala astronomo Giovanni Battista Zupi perteleskope observis, kaj priskribis, la fazojn de Merkuro, tute similaj je tiuj de Venuso kaj de la Luno ; tio pruvis, ke anka? Merkuro orbitis la Sunon.

Esplorado [ redakti | redakti fonton ]

Merkuro kun falsaj koloroj.

Pro sia proksimeco al la Suno, Merkuro estas malfacile studebla. Kiam kosma ?ipo estas tiel proksime de la Suno, ?ia rapido tre pligrandi?as kaj halti?i apud Merkuro (por alteri?i sur surfaco de la planedo a? fari?i ?ia satelito) estas problema. Tio postulas e? pli multe da hejta?on ol por ke forlasu la Sunsistemon.

?is la fino de la 20-a jarcento unu flanko de la planedo estis tute nekonata. La plimulto de nia scio pri Merkuro tiam devenis de tri superflugoj fare de la usona kosmoesplorilo Mariner 10 en 1974 kaj 1975 . ?is nun, roboto neniam staris sur surfaco de Merkuro.

La unua enorbiti?o estas tiu de la kosmoesplorilo Messenger (anglalingva akronimo de MErcury Surface, Space ENviroment, GEochemistry, and Ranging ? Surfaco, Spaca Medio, Geokemio kaj Linii?o de Merkuro), komenci?anto en 2011 . La sondilo estis lan?ita la 3-an de a?gusto   2004 , kaj ?iaj ?efaj taskoj estas la plena ekkono de la surfaco kaj esploro ?e la polusoj pri glacio.

Kulturhistorio [ redakti | redakti fonton ]

☿
?
Alegoria reprezentado de Merkuro, kiel reganto de la zodiakaj signoj de la virgo kaj de la ?emeloj , Hans Sebald Beham , 16-a jarcento .

La sumeroj nomis Merkuron Ubu-idim-gud-ud ; la babilonanoj uzis nomojn Nabu , gu-ad , gu-utu .

En antikva Grekujo la planedo Merkuro rilatis al la dio kaj diomesa?isto Hermeso kaj, eble, anka? al la titanoj [4] Metis kaj Koios . La planedo videbla nur en krepusko kaj tial videbla nur malfacile, la movi?emega planedo i?is kiel simbolo de Hermeso estanto patrono de komercistoj, voja?istoj, ?telistoj. ?e la romianoj Hermes korespondis, almena? en la postantikva epoko, al Mercurius , kies nomo devenas de mercari ( latine komerci ).

La? li estas nomata tago de la semajno: dies Mercurii , en Esperanto merkredo , en la germana Mittwoch , en la franca mercredi , en la itala mercoledi , en la hispana miercoles , en la rumana miercuri , en la albana e Merkura . La ?ermanoj rilatigis la planedon al la dio Odin a? Wotan , al kiu rilatas la sama semajntago: en la angla Wednesday kaj en la nederlanda Woensdag .

En la antikvo kaj en la mondo de la mezepokaj alkemistoj Merkuro estis ligita al la movi?ema planedmetalo hidrargo . En multaj lingvoj la nomo de la metalo montras ankora? nuntempe tiun devenon: en la angla Mercury , en la franca Mercure .

?ielo vidata de Merkuro [ redakti | redakti fonton ]

De Merkuro la Suno estas vidata kiel mezkvante 2,5-oble pli granda (la? diametro) kaj 6-oble pli hela ol de la Tero. ?i tiuj parametroj estas tre variemaj (diametro de 2,2 ?is 3,2, heleco de 4,8 ?is 10,2), ?ar la formo de la orbito de Merkuro estas ne tre proksima de la cirkonferenco (havas grandan discentrecon ). La granda discentreco krome ka?zas, ke dum iuj periodoj de la merkura jaro la Suno haltas a? e? iras malanta?en en la ?ielo de Merkuro.

La la? heleco dua astro de la merkura ?ielo estas Venuso . ?i estas tie e? multe pli hela ol en la ?ielo de la Tero, ?ar de la Tero oni neniam vidas Venuson je plena fazo (?i estas en ?ielo tro proksima al la Suno), sed de Merkuro plena Venuso estas vidata dum opozicio la? la Suno kaj havas videblan magnitudon ?7,7. [5]

La Tero estas anka? tre hela astro en merkura ?ielo (magnitudo ?5). E? la Luno lumas simile al helaj steloj (magnitudo ?1,2) kaj kiel regulo estas videbla aparte de la Tero (la plej granda videbla distanco inter la Tero kaj la Luno estas ?irka? 15′).

Referencoj [ redakti | redakti fonton ]

  1. ↑ Mallama, A.; Wang, D.; Howard, R.A. (2002). “Photometry of Mercury from SOHO/LASCO and Earth”, Icarus   155  (2), p. 253?264 . doi : 10.1006/icar.2001.6723 .  
  2. ↑ en vortaro.net
  3. ↑ http://www.newscientist.com/article/dn13257
  4. ↑ J.M.Hunt, Planets, Their Powers and Their Titans (Planedoj, ?iaj fortoj kaj titanoj), eld. Desy
  5. ↑ Yakov Perelman; Arthur Shkarovsky-Raffe. (2000) Astronomy for Entertainment . University Press of the Pacific. ISBN 0-89875-056-3 .

Literaturo [ redakti | redakti fonton ]

Vidu anka? [ redakti | redakti fonton ]

Eksteraj ligiloj [ redakti | redakti fonton ]

Portala ikonoPortalo pri Astronomio
v   ?   d   ?   r
Sunsistemo
Stelo Planedosistemo
Planedoj
Eblaj nanoplanedoj
Satelitoj
Aliaj objektoj
Regionoj
Vidu anka?
Bibliotekoj
El?utita el " https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Merkuro_(planedo)&oldid=8603345 "