Ιουλιαν??
Ο Ιουλιαν?? υπ?ρξε ο τελευτα?ο? "εθνικ??" αυτοκρ?τορα? τη? Ρωμα?κ?? Αυτοκρατορ?α?. Επιγτ.: D N FL CL IVLIANVS PP AVG. Αντι?χεια.
63ο? Αυτοκρ?τορα? τη? Ρωμα?κ?? Αυτοκρατορ?α?
Περ?οδο?	Φεβρου?ριο? 360 - 26 Ιουν?ου 363
Προκ?τοχο?	Κωνστ?ντιο? Β?
Δι?δοχο?	Ιοβιαν??
Ρωμα?ο? Συναυτοκρ?τορα?
Περ?οδο?	6 Νοεμβρ?ου 355 - Φεβρου?ριο? 360
Γ?ννηση	331 ? Μ?ιο? / Ιο?νιο? 332 Κωνσταντινο?πολη
Θ?νατο?	26 Ιουν?ου 363 (32 ετ?ν) Μαρ?νγκα στη Μεσοποταμ?α , Σαμ?ρρα στο σημεριν? Ιρ?κ
Σ?ζυγο?	Ελ?νη
Πατ?ρα?	Ιο?λιο? Κωνστ?ντιο?
Μητ?ρα	Βασιλ?να
Θρησκε?α	Πολυθε?σμ??
Σχετικ? πολυμ?σα
δεδομ?να ( π   ?   σ   ?   ε )

Ο Ιουλιαν?? (Φλ?βιο? Κλα?διο? Ιουλιαν??, Λατ. Flavius Claudius Iulianus , 331 ? 332 ? 26 Ιουν?ου 363), γνωστ?? ω? Ιουλιαν?? ο Παραβ?τη? , ?ταν Ρωμα?ο? αυτοκρ?τορα? κατ? την πρωτοβυζαντιν? περ?οδο και αξιοσημε?ωτο? φιλ?σοφο? και συγγραφ?α? στην ελληνικ? γλ?σσα ^[1] . Συμβασ?λευσε, ω? Κα?σαρα?, με τον Κωνστ?ντιο Β´ απ? το 355 ω? το 360 και μ?νο? του, ω? Α?γουστο?, απ? το 361 ω? το 363. Ο Ιουλιαν?? ?ταν ο τελευτα?ο? αυτοκρ?τορα? τη? Δυναστε?α? του Κωνσταντ?νου και ο μοναδικ?? παγανιστ?? μετ? τον Μ?γα Κωνσταντ?νο , εν? καθι?ρωσε τη χρ?ση του ?ρου ?λληνα? ω? παγανιστ?? , καθ?? κατ? την προσπ?θεια επιβολ?? τη? παλι?? θρησκε?α? αυτοπροσδιοριζ?ταν ω? ?λληνα? εννο?ντα? πω? ακολουθο?σε τη θρησκε?α των παγανιστ?ν οι οπο?οι ?ω? τ?τε ?ταν γνωστο? ω? Εθνικο? και προσδ?δοντα? θρησκευτικ? ν?ημα στη λ?ξη. ^{[2] [3]}

Νεανικ? χρ?νια [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο Ιουλιαν?? ?ταν μ?λο? τη? αυτοκρατορικ?? οικογ?νεια?, εξ?δελφο? του Κωνστ?ντινου Β? και γενν?θηκε στην Κωνσταντινο?πολη ^[4] το 331 ?, κατ? ?λλη εκδοχ?, τον Μ?ιο ? Ιο?νιο του 332 ^[5] . Η παιδικ? ηλικ?α του σημαδε?τηκε απ? εξαιρετικ? β?αια γεγον?τα που πιθαν? σημ?δεψαν ανεξ?τηλα τον χαρακτ?ρα του. Αμ?σω? μετ? τον θ?νατο του Μ. Κωνσταντ?νου το 337 , ο στρατ?? λιντσ?ρισε του? ετεροθαλε?? αδελφο?? του Ιο?λιο (πατ?ρα του Ιουλιανο? και του Γ?λλου ) και Δαλμ?τιο , τον μεγαλ?τερο αδελφ? του Ιουλιανο? και ?λλου? συγγενε?? και υποστηρικτ?? του?. ^[6] Κατ? την επ?σημη εκδοχ?, ο στρατ?? ?δρασε αυθ?ρμητα, δ?νοντα? β?ση στη φ?μη ?τι τα αδ?λφια του Μ. Κωνσταντ?νου δηλητηρ?ασαν τον αυτοκρ?τορα. ^[7] . Φα?νεται ?μω? πιθαν?τερο ?τι ο ?διο? ο Κωνστ?ντιο? Β' ενορχ?στρωσε τη μαζικ? δολοφον?α των συγγεν?ν του και σ' αυτ? την εκδοχ? συνηγορε? η μετ?πειτα, εκδικητικ? καθ?? φα?νεται, εκτ?λεση πολλ?ν αυλικ?ν του Κωνστ?ντιου απ? τον Ιουλιαν?, με την ?δια πρ?φαση ?τι το ε?χε ζητ?σει ο στρατ??. ^[8]

Μετ? τη σφαγ? του πατ?ρα του?, ο Κωνστ?ντιο? παρ?δωσε τα αδ?λφια Ιουλιαν? και Γ?λλο στον επ?σκοπο Ευσ?βιο Νικομηδε?α? ο οπο?ο? εμπιστε?τηκε τη μ?ρφωση του Ιουλιανο? στον Μαρδ?νιο, ?ναν μορφωμ?νο Γ?τθο ευνο?χο , για 4 χρ?νια. Η αν?γνωση του Ομ?ρου υπ? τη διδαχ? του Μαρδον?ου ?ταν, σ?μφωνα με τα ?δια τα γραπτ? του Ιουλιανο?, η χρυσ? εποχ? τη? παιδικ?? του ηλικ?α?. ^[9]

Σε ηλικ?α 11 ετ?ν, αν?θεσαν τη μ?ρφωση του Ιουλιανο? και του Γ?λλου στον επ?σκοπο Γε?ργιο Καππαδοκ?α?, στο υποστατικ? του τελευτα?ου στην Καισ?ρεια . Αργ?τερα ο Ιουλιαν?? θυμ?ταν με φρ?κη τα χρ?νια αυτ? κοντ? στον ραδιο?ργο επ?σκοπο. Ωστ?σο ε?ναι β?βαιο ?τι υπερ?βαλλε κ?πω? στην κρ?ση του αυτ? καθ??, μαζ? με τι? δυσ?ρεστε? χριστιανικ?? σπουδ??, μπορο?σε να διαβ?σει ποικιλ?α μη χριστιανικ?ν κειμ?νων απ? την πλο?σια βιβλιοθ?κη του Γεωργ?ου, τα οπο?α και θυμ?ταν αργ?τερα. ^[10]

Ο Ιουλιαν?? ε?χε κλ?ση προ? τη μ?ρφωση και ?λαβε ευρ?τατη κλασικ? παιδε?α. ?τσι, το 348 που του επιτρ?πηκε να επιστρ?ψει στην Κωνσταντινο?πολη, μαθ?τευσε στον εθνικ? δ?σκαλο Νικοκλ? και τον χριστιαν? Εκηβ?λιο με του? οπο?ου? διατ?ρησε επαφ? και στη συν?χεια. Επ?ση? παρακολο?θησε μαθ?ματα του εθνικο? Θεμιστ?ου . Το 350-51 π?γε στην Π?ργαμο ?που μαθ?τευσε κοντ? στον φιλ?σοφο Αιδ?σιο, ο οπο?ο? ?ταν κ?ποτε μαθητ?? του νεοπλατωνικο? φιλοσ?φου Ι?μβλιχου και αν?κε στον κ?κλο των νεοπλατωνικ?ν που π?στευαν στην ?μεση επαφ? με το θε?ο ( θεουργ?α ). ^[10] Εκε? γνωρ?στηκε με τον επ?ση? νεοπλατωνικ? φιλ?σοφο Μ?ξιμο με τον οπο?ο θα διατηρ?σει στεν? φιλ?α στην υπ?λοιπη ζω? του. Μ?σω του Μ?ξιμου, ο Ιουλιαν?? μεταστρ?φηκε οριστικ? απ? τον Χριστιανισμ? στι? νεοπλατωνικ?? παγανιστικ?? αντιλ?ψει?, αν και κρ?τησε για καιρ? κρυφ? αυτ? τη μεταστροφ? ^[11]

Εν τω μεταξ?, ο αδελφ?? του Γ?λλο?, ο οπο?ο? δεν του ?μοιαζε καθ?λου στο χαρακτ?ρα γιατ? ?ταν β?ναυσο? και στεν?ν αντιλ?ψεων, ^[12] ε?χε αναγορευτε?, απ? τον Κωνστ?ντιο, Κα?σαρα? και ε?χε σταλε? στην Αντι?χεια, ω? επικεφαλ?? των ανατολικ?ν επαρχι?ν. Η κακοδιο?κησ? του ?μω? αν?γκασε τον Κωνστ?ντιο να τον καθαιρ?σει και να τον εκτελ?σει το 354. Ο ?διο? ο Ιουλιαν?? τ?θηκε σε απομ?νωση στα Μεδι?λανα ( Μιλ?νο ) για ?ξι μ?νε?, καθ?? φοβ?ταν συνεχ?? ?τι θα τον εκτελ?σουν. Τελικ?, χ?ρη στη γυνα?κα του Κωνστ?ντιου, αυτοκρ?τειρα Ευσεβ?α, σ?θηκε απ? τα χειρ?τερα και στ?λθηκε στην Αθ?να ?που παρακολο?θησε τι? διαλ?ξει? του χριστιανο? ρ?τορα Προαιρεσ?ου και του νεοπλατωνικο? Πρ?σκου . Επ?ση? μυ?θηκε στα Ελευσ?νια Μυστ?ρια . Στη συν?χεια ξανα?πεσε σε δυσμ?νεια αλλ?, και π?λι χ?ρη στην Ευσεβ?α , απελευθερ?θηκε και αναγορε?τηκε Κα?σαρα? απ? τον Κωνστ?ντιο σε ηλικ?α 24 ετ?ν (6 Νοεμβρ?ου 355). ^[13]

Κα?σαρα? (355-360) [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο Κωνστ?ντιο? ?στειλε τον Ιουλιαν? με μικρ? στρατιωτικ? συνοδε?α, με τη θεωρητικ? αποστολ? να ηγηθε? του ρωμα?κο? στρατο? στα δυτικ? σ?νορα και να αποκρο?σει τι? Γερμανικ?? φυλ?? που δι?σχιζαν τον Ρ?νο και λεηλατο?σαν τι? δυτικ?? επαρχ?ε?. Επειδ? ?μω? δεν εμπιστευ?ταν τι? ικαν?τητε? και την αφοσ?ωση του νεαρο? εξαδ?λφου του, ο Κωνστ?ντιο? του ?δωσε ω? συνεργ?τε? δικο?? του αφοσιωμ?νου? πολιτικο?? και στρατιωτικο?? αξιωματο?χου?. Ο ιστορικ?? Αμμιαν?? Μαρκελλ?νο? γρ?φει ?τι αυτο? ?καναν οτιδ?ποτε περνο?σε απ? το χ?ρι του? για να δυσκολ?ψουν το ?ργο του Ιουλιανο? καθ?? ο Κωνστ?ντιο? φοβ?ταν την ?νοδο τη? α?γλη? του εξαδ?λφου του. ?μω? το πιο πιθαν? ε?ναι ?τι αυτο? οι αξιωματο?χοι στ?θηκαν πολ?τιμοι συμβουλ?τορε? του ?πειρου ω? τ?τε Κα?σαρα. ^{[14] [15]}

Παρ? τη στρατιωτικ? και πολιτικ? απειρ?α του ?μω?, ο Ιουλιαν?? διεξ?γαγε αποτελεσματικ?? επιχειρ?σει? απ?κρουση? και εκκαθ?ριση? των βαρβαρικ?ν εισβολ?ν και απ?κτησε την εμπιστοσ?νη των στρατιωτ?ν του. Αν και στην αρχ? δεν συνεργ?στηκε καλ? με του? εκε? Ρωμα?ου? στρατηγο??, π?τυχε μεγ?λη ν?κη εναντ?ον των Αλαμαν?ν στη Μ?χη του Στρασβο?ργου (357). Αυτ? η ν?κη ?πεισε τον Κωνστ?ντιο για τι? ικαν?τητε? του Ιουλιανο?. ^[16] Το ?ργο του π?ντω? δεν ?ταν μ?νο στρατιωτικ?, καθ?? ενδιαφ?ρθηκε για την αποτροπ? τη? α?ξηση? τη? ?δη υπ?ρμετρη? φορολ?γηση? των υπηκ?ων του, με αποτ?λεσμα την ακ?ρωση σχετικ?? απ?φαση? του επ?ρχου του Φλωρ?ντιου. Στη συν?χεια, αν?λαβε ο ?διο? την πλ?ρη διαχε?ριση των οικονομικ?ν μια? επαρχ?α? (τη? Βελγικ?? Β'), με σκοπ? να δε?ξει ?τι η φορολογικ? ελ?φρυνση των υπηκ?ων μπορο?σε να οδηγ?σει σε επιτυχ?στερη συλλογ? φ?ρων. Ταυτ?χρονα ?μω?, η επιλογ? του να διαμ?νει σε μια απομακρυσμ?νη επαρχ?α μακρι? απ? το αυτοκρατορικ? κ?ντρο στην π?λη Τρ?βηροι ( Τρ?ερ ) και να ενισχ?σει του? δεσμο?? του με την τοπικ? αριστοκρατ?α, ε?ναι ?νδειξη ?τι απ? τ?τε σχεδ?αζε εξ?γερση. ^[17]

Τα επ?μενα δ?ο χρ?νια, η θ?ση του Ιουλιανο? ισχυροποι?θηκε ακ?μη περισσ?τερο, με ν?κε? εναντ?ον των Φρ?γκων και των Αλαμαν?ν. Η ισχυροπο?ηση τη? εικ?να? του στο στρατ? ?ρχισε πια να ανησυχε? τον Α?γουστο Κωνστ?ντιο, ο οπο?ο? ?στειλε στον Ιουλιαν? ν?ου? συμβο?λου?, στην πραγματικ?τητα ?μπιστου? πρ?κτορ?? του, διαβ?ητου? για τη σκληρ?τητα και τι? ραδιουργ?ε? του?, προκειμ?νου να διερευν?σουν τι? προθ?σει? του Ιουλιανο?. ^[18]

Α?γουστο? (360-363) [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το 360 κλ?θηκε απ? τον Κωνστ?ντιο να στε?λει μ?ρο? του στρατο? του στην Ανατολ?, για να συμμετ?σχει σε εκστρατε?α εναντ?ον των Περσ?ν . Στο ?κουσμα αυτ?? τη? ε?δηση? ?, κατ? του? περισσ?τερου? ιστορικο??, ^{[19] [20] [21] [22]} ?πειτα απ? προσεκτικ? ενορχηστρωμ?νη υποκ?νηση του ?διου του Ιουλιανο?, ^[23] το στρ?τευμα επαναστ?τησε εναντ?ον του Κωνσταντ?ου και ανακ?ρυξε τον Ιουλιαν? Α?γουστο στο Παρ?σι , τον Φεβρου?ριο του 360. Αρχικ?, ο Ιουλιαν?? ?στειλε γρ?μματα στον Κωνστ?ντιο ζητ?ντα? του αναγν?ριση του ν?ου τ?τλου του. Ο Κωνστ?ντιο? δεν δ?χτηκε αλλ? δεν μπορο?σε να κινηθε? εναντ?ον του, καθ?? ο π?λεμο? με του? Π?ρσε? συνεχιζ?ταν. ?λο το 360 π?ρασε με τον Ιουλιαν? να πραγματοποιε? επιχειρ?σει? εναντ?ον των Φρ?γκων και των Αλαμαν?ν και να προετοιμ?ζεται για εισβολ? στην επικρ?τεια του Κωνστ?ντιου. Τ?λο?, την ?νοιξη του 361 π?ρασε αιφνιδιαστικ? στην παραδουν?βια περιοχ? και κατ?λαβε το Σ?ρμιο , ?δη ?μω? ο Κωνστ?ντιο? β?διζε εναντ?ον του για την τελικ? σ?γκρουση αλλ? δεν πρ?λαβε γιατ? π?θανε στην Ταρσ? τη? Κιλικ?α? στι? 3 Νοεμβρ?ου 361. ^[24] Μ?λιστα, λ?γο πριν πεθ?νει, ον?μασε τον Ιουλιαν? δι?δοχ? του και αποφε?χθηκε ο εμφ?λιο? π?λεμο?. ^[20]

Με σκοπ? την προετοιμασ?α του στρατο? για την επερχ?μενη εκστρατε?α εναντ?ον των Περσ?ν, ο Ιουλιαν?? π?ρασε τον χειμ?να του 361-362 στην Αντι?χεια , ?που και συν?ντησε σοβαρ? προβλ?ματα. ?ταν προσπ?θησε να αναβι?σει τη λατρε?α τη σχετικ? με την αρχα?α μαντικ? πηγ? τη? Κασταλ?α? στο να? του Απ?λλωνα στο προ?στιο Δ?φνη, οι ιερε?? γνωμοδ?τησαν ?τι τα λε?ψανα του χριστιανο? μ?ρτυρα Βαβ?λα απ?τρεπαν την εμφ?νιση του θεο?. Τ?τε ο Ιουλιαν?? δι?πραξε το μεγ?λο σφ?λμα να διατ?ξει την απομ?κρυνση των λειψ?νων απ? το χ?ρο του ιερο?, με αποτ?λεσμα αυτ? να συνοδευτε? απ? μεγ?λη πομπ? πιστ?ν Χριστιαν?ν. Λ?γο αργ?τερα, ο να?? του Απ?λλωνα καταστρ?φηκε απ? φωτι? και ο Ιουλιαν??, ρ?χνοντα? βιαστικ? την ευθ?νη στου? Χριστιανο??, δι?ταξε σοβαρ?? ανακρ?σει?. Επ?ση?, ?κλεισε τη μεγαλ?τερη εκκλησ?α τη? π?λη?, πριν οι ανακρ?σει? αποδε?ξουν ?τι η πυρκαγι? ?ταν προ??ν ατυχ?ματο?. ^[25]

Οι σχ?σει? του με του? Αντιοχε?? χειροτ?ρεψαν ακ?μη περισσ?τερο μετ? απ? μια σοβαρ? ?λλειψη τροφ?μων. Ο Ιουλιαν?? προσπ?θησε να σταθεροποι?σει την τιμ? του σιταριο? και να εισαγ?γει απ? την Α?γυπτο. Τ?τε οι παραγωγο? αρν?θηκαν να πουλ?σουν το δικ? του?, υποστηρ?ζοντα? ?τι η συγκομιδ? ?ταν κακ? και πω? ?ταν λοιπ?ν δ?καιο να αποζημιωθο?ν με υψηλ?τερε? τιμ?? για το προ??ν του?. Ο Ιουλιαν?? του? κατηγ?ρησε για πρακτικ?? αν?ψωση? τιμ?ν και του? εξαν?γκασε να πουλ?σουν. Τμ?ματα των επιστολ?ν του Λιβαν?ου ^{[26] [27]} υποδεικν?ουν ?τι και οι δ?ο πλευρ?? ε?χαν εν μ?ρει δ?κιο εν? ο Αμμιαν?? Μαρκελλ?νο? κατηγορε? τον Ιουλιαν? για απλ? δ?ψα για δημοσι?τητα. ^{[25] [28]}

Το 363 , ο Ιουλιαν?? εισ?βαλε στο περσικ? κρ?το?, στο οπο?ο βασ?λευε ο Σαπ?ρη? Β? , επικεφαλ?? ισχυρ?τατου εκστρατευτικο? σ?ματο?, εν? ?στειλε τον συγγεν? του Προκ?πιο επικεφαλ?? στρατο? για να εισβ?λλει κυκλωτικ? απ? τα β?ρεια. Γενικ? η εκστρατε?α αυτ? ?χει δεχτε? πολ? ?ντονη κριτικ? απ? του? σ?γχρονου? ιστορικο??, ?χι μ?νο γιατ? θα μπορο?σε να αποφευχθε? ο π?λεμο? (ο Ιουλιαν?? απ?πεμψε δημ?σια την ειρηνευτικ? πρεσβε?α των Περσ?ν) αλλ? και γιατ? απ? την αρχ? φαιν?ταν υπερβολικ? φιλ?δοξη και επικ?νδυνη. ^[29] Πρ?γματι, παρ? τι? αρχικ?? επιτυχ?ε?, το επιχε?ρημα αποδε?χθηκε καταστροφικ? για τον ρωμα?κ? στρατ? που αντιμετ?πισε μεγ?λα επισιτιστικ? προβλ?ματα και τη συνεχ? παρεν?χληση των περσικ?ν δυν?μεων. Η στρατι? του Προκοπ?ου δεν εμφαν?στηκε ποτ? στο εχθρικ? ?δαφο?. Καθ?? ο στρατ?? του Ιουλιανο? εισχωρο?σε ?λο και περισσ?τερο στο εσωτερικ? τη? περσικ?? Μεσοποταμ?α? , οι Π?ρσε? ?νοιξαν τα αρδευτικ? φρ?γματα πλημμυρ?ζοντα? τη χ?ρα. Φτ?νοντα? εμπρ?? στην περσικ? πρωτε?ουσα Κτησιφ?ντα , ο Ιουλιαν?? διαπ?στωσε πω? δεν δι?θετε τον εξοπλισμ? για την πολιορκ?α τη? π?λη?. Τ?τε π?ρε την απ?φαση τη? επιστροφ?? και, καθ?? η διαδρομ? π?σω του ?ταν πλημμυρισμ?νη, αναγκ?στηκε να ακολο?θησε πορε?α προ? β?ρεια, κατ? μ?κο? του ποταμο? Τ?γρη . Η πορε?α αυτ?, μ?σα στην εχθρικ? χ?ρα, κ?τω απ? ανυπ?φορο κα?σωνα και υπ? τη συνεχ? παρεν?χληση εν?? εχθρο? που απ?φευγε την κατ? μ?τωπο σ?γκρουση, ?ταν εξαιρετικ? προβληματικ? και ?λα ?δειχναν ?τι ο ρωμα?κ?? στρατ?? ε?χε πιαστε? σε θαν?σιμη παγ?δα. Οι Π?ρσε? γν?ριζαν πω? ?χι μ?νο ?ταν επικ?νδυνο να ριψοκινδυνε?σουν μια κατ? μ?τωπο σ?γκρουση αλλ? και ?τι αυτ? δεν ?ταν αναγκα?ο, καθ?? το μ?νο που χρειαζ?ταν ?ταν να επιβραδ?νουν την υποχ?ρηση των Ρωμα?ων. Κ?τω απ? αυτ?? τι? συνθ?κε?, στι? 26 Ιουν?ου 363, σε αψιμαχ?α με του? Π?ρσε? κοντ? στη σημεριν? Σαμ?ρρα (Ιρ?κ), ο Ιουλιαν?? χτυπ?θηκε πισ?πλατα απ? δ?ρυ και π?θανε μετ? απ? λ?γε? ?ρε?, στη σκην? του. Παρ' ?λη τη μετ?πειτα χριστιανικ? παρ?δοση ?τι χτυπ?θηκε απ? τον ?γιο Μερκο?ριο και τι? κατηγορ?ε? των Εθνικ?ν, δεν φα?νεται να αληθε?ει η εκδοχ? τη? δολοφον?α? απ? δικ? του στρατι?τη. ^[30] Ο Λιβ?νιο?, 14 χρ?νια μετ? το γεγον??, αν?φερε ?τι το δ?ρυ εκτοξε?τηκε απ? ?ραβα εν? σε κε?μενο του Φιλοστ?ργιου αναφ?ρεται η γνωμ?τευση του γιατρο? του Ιουλιανο? Ορειβ?σιου ο οπο?ο?, εξετ?ζοντα? τη θαν?σιμη πληγ?, ε?χε διαπιστ?σει πω? προ?λθε απ? ακ?ντιο που χρησιμοποιο?σαν οι ?ραβε? σ?μμαχοι των Περσ?ν. ^[31]

Ο δι?δοχ?? του Ιοβιαν?? , για να περισ?σει το εκστρατευτικ? σ?μα απ? τη δειν? θ?ση στην οπο?α βρισκ?ταν, συνθηκολ?γησε με του? Π?ρσε? παραχωρ?ντα? του? π?ντε εξαιρετικ? σημαντικ??, απ? στρατιωτικ?? ?ποψη?, συνοριακ?? επαρχ?ε? καθ?? και ισχυρ? φρο?ρια τη? Μεσοποταμ?α? ?πω? η Ν?σιβι? και τα Σ?νγκαρα . ^[30] Η συνθ?κη δεν ?ταν απλ?? μια επαναφορ? στην προ Διοκλητιανο? εποχ? αλλ? δημιο?ργησε το εφαλτ?ριο για τι? μετ?πειτα εισβολ?? των Περσ?ν στο ρωμα?κ? ?δαφο?. ^[32]

Η πολιτικ? του Ιουλιανο? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Γενικ? πολιτικ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η πρ?τη πολιτικ? πρ?ξη του Ιουλιανο?, μετ? την επ?σημη αν?ρρησ? του στον αυτοκρατορικ? θρ?νο, ?ταν η παρουσ?α του στην κηδε?α του Κωνστ?ντιου. Χωρ?? τα αυτοκρατορικ? του δι?σημα, συν?δευσε τον νεκρ? θε?ο του απ? το λιμ?νι στον Να? των Αγ?ων Αποστ?λων. Η πρ?ξη του αυτ? ?ταν υπολογισμ?νη ?στε να τον?σει τη νομιμ?τητα τη? βασιλε?α? του αλλ? και να καλλιεργ?σει την υποστ?ριξη τι? τ?ξει? των στρατιωτικ?ν και πολιτ?ν τη? Ανατολ??: ο Ιουλιαν?? δεν ερχ?ταν στην π?λη, που τ?σο πολ? συνδ?θηκε με την Δυναστε?α? του Κωνσταντ?νου , ω? κατακτητ??-σφετεριστ??. ^[33]

Στη συν?χεια, ο Ιουλιαν?? απ?λυσε μεγ?λο αριθμ? αυλικ?ν και αξιωματο?χων, με σκοπ? να απλουστε?σει τον αυτοκρατορικ? τρ?πο ζω?? και να τον κ?νει πιο προσβ?σιμο. Η κ?νησ? του αυτ? τα?ριαζε στι? συμβ?σει? των πανηγυρικ?ν του Λιβαν?ου και του Κλα?διου Μαμερτ?νου , οι οπο?οι ?σπευσαν να χαιρετ?σουν τον Ιουλιαν? ω? πρ?το μεταξ? ?σων. ^[34] Ο Ιουλιαν?? ?θελε να δε?ξει πω? στ?χευε στην επιστροφ? στι? ημ?ρε? των πρ?των αυτοκρατ?ρων, οι οπο?οι ε?χαν καλλιεργ?σει την εικ?να του? ω? απλ?ν πολιτ?ν που σ?βονταν τα προν?μια τη? Συγκλ?του και ?κουγαν τι? επιθυμ?ε? των ?λλων πολιτ?ν. ^[35]

Ωστ?σο, η εκκαθ?ριση τη? αυτοκρατορικ?? αυλ?? ε?χε και ?λλου? σκοπο??. Συνδε?ταν με τον ευρ?τερο στ?χο τη? ανα?ρεση? τη? πολιτικ?? του Μ. Κωνσταντ?νου και την επιστροφ? στην κατ?σταση τη? παλαι?τερη? εποχ?? τη? αυτοκρατορ?α?, ?που ο ελληνικ?? κ?σμο? τη? ανατολικ?? Μεσογε?ου ?ταν ?να σ?μα ευημερουσ?ν και ευν?μων π?λεων οι οπο?ε? τιμο?σαν τη μεγ?λη του? πολιτιστικ? κληρονομι? και του? θεο?? του?. Κ?τω απ? αυτ? το πνε?μα, η απ?λυση των αυλικ?ν ?ταν συμπλ?ρωμα τη? προσπ?θεια? να απαλλαγο?ν οι π?λει? απ? τα οικονομικ? β?ρη και να αναζωογονηθο?ν οι θεσμο? του?, σε αντ?θεση με την, μ?χρι τον Ιουλιαν?, τ?ση εν?σχυση? τη? κεντρικ?? εξουσ?α? η οπο?α συνδυαζ?ταν με ?λο και πιο εκτεταμ?νε? απαλλαγ?? των ισχυρ?ν απ? τι? βουλευτικ?? υποχρε?σει?. ^[35]

Ωστ?σο, η Ρωμα?κ? αυτοκρατορ?α του 4ου αι. απαιτο?σε διαφορετικ? συμπεριφορ? απ? του? ?ρχοντ?? τη? και γι' αυτ? ?χι μ?νο ο Χριστιαν?? ιστορικ?? Σωκρ?τη? αλλ? και ο φιλικ? διακε?μενο? Αμμιαν?? Μαρκελλ?νο? επ?κριναν του? τρ?που? του Ιουλιανο?. Ο τελευτα?ο? μ?λιστα, αναφ?ρει πω? κ?ποτε ο Ιουλιαν?? ?τρεξε να προ?παντ?σει με θ?ρμη τον φιλ?σοφο και δ?σκαλ? του Μ?ξιμο, που ε?χε ?ρθει απ? την ?φεσσο , με τρ?πο που ?ταν αναξιοπρεπ?? και επιδεικτικ? συναισθηματικ??. ^[34] Σε μια ?λλη περ?πτωση, ?που ο Ιουλιαν?? συν?δευσε πεζ?? αν?μεσα στο πλ?θο?, του? νεο-αναγορευθ?ντε? υπ?του? του ?του? 362, ο Αμμιαν?? αναφ?ρει πω? οι αντιδρ?σει? ?ταν μικτ??: ?λλοι επικρ?τησαν και ?λλοι χαρακτ?ρισαν τη συμπεριφορ? του ω? ≪φτην? επιτ?δευση≫ ^[35] .

Γενικ?, ο ασκητικ?? τρ?πο? ζω?? του Ιουλιανο? και η εμφ?νισ? του δεν ?ταν αγαπητ? στου? υπηκ?ου? του, οι οπο?οι ε?χαν συνηθ?σει στην ιδ?α του παντοδ?ναμου αυταρχικο? μον?ρχη που ?πρεπε να στ?κεται πολ? ψηλ?τερα απ? του? κοινο?? θνητο??. Ο?τε βο?θησε τη δημοτικ?τητ? του η προσωπικ? συμμετοχ? σε αιματηρ?? θυσ?ε?. ^[36] ?πω? παρατηρε? ο ιστορικ?? David S. Potter:

(Οι υπ?κοο? του) αναζητο?σαν ?ναν ηγ?τη απομακρυσμ?νο απ? αυτο?? μ?σω τη? αυτοκρατορικ?? ισχ?ο? του ο οπο?ο?, απ? το ?ψο? του Ολ?μπιου μεγαλε?ου του, θα ?δειχνε ενδιαφ?ρον για τα προβλ?ματ? του? και τι? επιθυμ?ε? του? (...) ?πρεπε να ενδιαφ?ρεται για ?,τι ενδι?φερε του? υπηκ?ου? του και να του αποδ?δεται ταυτ?χρονα ο αν?λογο? σεβασμ??. Δεν θεωρο?σαν σωστ? ?να? αυτοκρ?τορα? να σηκ?νεται απ? τη θ?ση του για να συγχαρε? προσωπικ? ?ναν ρ?τορα, ?πω? ?κανε κ?ποια φορ? με τον Λιβ?νιο, ο?τε να περιφρονε? τι? αρματοδρομ?ε?. ^[37]

Πολλο? σ?γχρονοι ιστορικο? θεωρο?ν τον Ιουλιαν? ω? ?να απ? του? ικαν?τερου? αυτοκρ?τορε? σε ?λη την ιστορ?α τη? Ρωμα?κ?? Αυτοκρατορ?α?, παρ?λο που ουσιαστικ? την κυβ?ρνησε επ? μ?λι? δ?ο χρ?νια. ^[38]

Η θρησκευτικ? πολιτικ? του [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο Ιουλιαν?? ?ταν πολ? επηρεασμ?νο? απ? την κλασικ? παιδε?α , και τον ενοχλο?σε η ραγδα?α εξ?πλωση του Χριστιανισμο? , ^[39] τον οπο?ο θεωρο?σε ασ?μβατο με την ελληνικ? φιλοσοφ?α και εν γ?νει τον ελληνικ? πολιτισμ? ("Ημ?ν αν?κουσιν η ευγλωττ?α και αι τ?χναι τη? Ελλ?δο? και η των Θε?ν αυτ?? λατρε?α, υμ?τερο? δε κλ?ρο? εστ? η αμ?θεια και η αγροικ?α και ουδ?ν πλ?ον. Α?τη εστ?ν η σοφ?α υμ?ν") . Απ? θρησκευτικ?? ?ποψη?, επιθυμο?σε την επιστροφ? τη? Ρωμα?κ?? Αυτοκρατορ?α? στην Εθνικ? θρησκε?α (την οπο?α οι Χριστιανο? θεωρο?σαν ειδωλολατρ?α , γι αυτ? και προσ?δωσαν στον Ιουλιαν? επ?θετα ?πω? ≪Παραβ?τη?≫, ≪Ειδωλιαν??≫, ≪Αδωνα?ο?≫, ≪Καυσ?ταυρο?≫, ≪Αποστ?τη?≫ και ≪Πισα?ο?≫). Σ?μφωνα με τον Βικτ?ρ Κουζ?ν (Cousin), ολ?κληρο? ο κ?σμο? τη? αρχα?α? ελληνικ?? φιλοσοφ?α? τερματ?σθηκε ουσιαστικ? με τον θ?νατο του Ιουλιανο?. ^[40]

Η πολιτικ? που ακολο?θησε ο Ιουλιαν?? σ?μερα χαρακτηρ?ζεται ω? μια προσπ?θεια αναβ?ωση? τη? Εθνικ?? θρησκε?α? και εξουδετ?ρωση? τη? επιρρο?? που ασκο?σε ο Χριστιανισμ?? στα κοινωνικ? στρ?ματα τη? Αυτοκρατορ?α?. Ο Αμμιαν??, ο οπο?ο? παρουσι?ζει με αρκετ?? λεπτομ?ρειε? τι? βλ?ψει? του Ιουλιανο?, αναφ?ρει πω? τα σχ?δια του Ιουλιανο? δεν περιορ?σθηκαν σε μια απλ? νομοθετικ? αναν?ωση των προνομ?ων τη? Εθνικ?? θρησκε?α?, αλλ? στ?χευαν σε μια βαθ?τερη εσωτερικ? μεταρρ?θμισ? τη?. Η προσπ?θεια αυτ? τη? αναδιοργ?νωση? ?γινε στα πρ?τυπα τη? χριστιανικ?? οργ?νωση? και λειτουργ?α? τη? Εκκλησ?α?, παρ?λληλα διενεργ?ντα? και μια προσπ?θεια εξοβελισμο? τη? χριστιανικ?? π?στεω? τ?σο με ?μμεσου?, ?σο και ?μεσου? τρ?που?. Η επ?σημη αποκατ?σταση τη? Εθνικ?? θρησκε?α? συντελ?στηκε το 362 και εκφρ?στηκε με μια σειρ? απ? μ?τρα ?πω?

• Απαγ?ρευση των Χριστιαν?ν να διδ?σκουν την κλασικ? παιδε?α
• Αν?κληση αρειανοφρ?νων , αλλ? και ?λλων εξορισμ?νων κληρικ?ν με σκοπ? την α?ξηση των εσωτερικ?ν ερ?δων στην Εκκλησ?α.

Στην ?δια λογικ? θα πρ?πει να ερμηνευτε? και η πολεμικ? πραγματε?α του Ιουλιανο? Κατ? Γαλιλα?ων , μ?σω τη? οπο?α? διαφαιν?ταν, με την επιλεκτικ? στοχευμ?νη κριτικ? που ασκο?σε, η γν?ση του επ? τη? χριστιανικ?? διδασκαλ?α? και ιδ?ω? των εσωτερικ?ν προβλημ?των τη? Εκκλησ?α?.

Η προσπ?θεια που κατ?βαλε σε αυτ? τη γενικ?τερη αναν?ωση που επιχε?ρησε, αποτελο?νταν απ? μια ιδι?τυπη ενοθε?στικ? σ?νθεση χριστιανικ?? οργ?νωση?, με Μιθρα?κ? θε?, νεοπλατωνικ? θεολογ?α και παγανιστικ? λατρε?α με θεουργικ?? τελετ??.

Ο ενθουσιασμ?? που ?δειξε ο Ιουλιαν?? για την επιτυχ?α του εγχειρ?ματο? σ?μερα κρ?νεται μ?λλον ανεδαφικ?? ^{[ εκκρεμε? παραπομπ? ]} , καθ?τι η υπ?ρχουσα κατ?σταση ?ταν κατ? τα φαιν?μενα αδ?νατον να αναστραφε?. Αυτ? καταδε?χθηκε με εμφατικ? τρ?πο στο επεισ?διο με τα λε?ψανα του μ?ρτυρα Βαβ?λα. Η Αντι?χεια, εν τ?λει, αντ? να καταδειχθε? το εφαλτ?ριο τη? αναγ?ννηση? τη? Εθνικ?? θρησκε?α?, αποτ?λεσε την ≪ταφ?πλακα≫ των σχεδ?ων του βασιλι?, ο οπο?ο? πλ?ον αντιλαμβαν?ταν ^{[ εκκρεμε? παραπομπ? ]} πω? η πολιτικ? αυτ?, με β?ση τα δεδομ?να τη? εποχ?? του, δεν προσ?φερε τ?ποτα περισσ?τερο απ? κ?λυμα στο δημ?σιο β?ο και την οργ?νωση του κρ?του?, αν και μ?χρι τ?λου? τη? ζω?? του δεν ?παψε να την υπερασπ?ζεται με κ?θε τρ?πο ^{[ εκκρεμε? παραπομπ? ]} . Χαρακτηριστικ? δε, του γεγον?το? τη? προσγε?ωση? αυτ?? ?ταν η ?ρνηση του επιστ?θιου φ?λου του και στενο? συνεργ?τη, επ?ρχου Σαλλουστ?ου, δι?, να αναλ?βει το θρ?νο τη? αυτοκρατορ?α?, μετ? τον θ?νατ? του.

Τον 4ο αι. μ.Χ., ο αρειαν?? Χριστιαν?? ιστορικ?? Φιλοστ?ργιο? παρ?θεσε την εξ?? θρυλο?μενη απ?ντηση τη? Πυθ?α? του Μαντε?ου των Δελφ?ν , προ? τον απεσταλμ?νο του Ιουλιανο?, γιατρ? του και κοια?στορα (quaestor) ^[41] Ορειβ?σιο : ≪Ε?πατε τω βασιλε?, χαμα? π?σε δα?δαλο? αυλ?·/ουκ?τι Φο?βο? ?χει καλ?βην, ου μ?ντιδα δ?φνην/ου παγ?ν λαλ?ουσαν, απ?σβετο και λ?λον ?δωρ.≫ Αυτ? η φρ?ση ?χει χαρακτηριστε? ω? ≪?να απ? τα λ?γα κε?μενα, που υπ?ρχουν στην παγκ?σμια φιλολογ?α, που ηχο?ν τ?σο σπαρακτικ? και σαν π?νθιμο σ?μαντρο σημα?νουν το τ?λο? εν?? κ?σμου≫. ^[42] Ωστ?σο, η γνησι?τητ? τη? ?χει αμφισβητηθε? ?ντονα απ? σ?γχρονου? ιστορικο??. Μερικο? απ? αυτο?? τη θεωρο?ν εφε?ρημα χριστιανο? συγγραφ?α με σκοπ? να δε?ξει τη μαται?τητα τη? π?στη? του Ιουλιανο? στα μαντε?α. ?λλοι θεωρο?ν ?τι πρ?κειται για παρεφθαρμ?νη μορφ? μια? ?κκληση? για βο?θεια, διατυπωμ?νη? με δ?ση υπερβολ??, απ? ιερε?? του Μαντε?ου ? τον ?διο τον Ορειβ?σιο, σε μορφ? επιγρ?μματο?. ^{[43] [44] [45]}

Μ?τρα του Ιουλιανο? σε σχ?ση με του? Χριστιανο?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Χαρακτηριστικ? σημε?ο του νομοθετικο? του ?ργου ε?ναι η απαγ?ρευση στου? χριστιανο?? ρητοροδιδασκ?λου? και γραμματικο?? να διδ?σκουν τα ?ργα τη? κλασικ?? Παιδε?α?, καθ?? γι' αυτ?ν αυτ? η ?δια η ?ννοια ≪Παιδε?α≫ ταυτ?ζεται με την Ελληνορωμα?κ? Παρ?δοση σε ?λε? τη? τι? εκφ?νσει? και η τελευτα?α αποτελε? ?να θε?θεν δ?ρο που ποτ? δεν ?παψε να εποπτε?εται στην ιστορικ? του εξ?λιξη απ? τον ≪Ελλ?δο? κοιν?ν ηγεμ?να και νομοθ?τη και βασιλ?α≫ Θε? Απ?λλωνα ? ?λιο. ^[46] . ?τσι, στι? 13 Μαρτ?ου του 362 μ.Χ., εξ?δωσε, μεταξ? ?λλων, δι?ταγμα με το οπο?ο απαγ?ρευε στου? χριστιανο?? ρητοροδιδασκ?λου? και γραμματικο?? να διδ?σκουν και να ερμηνε?ουν τα ?ργα των Ελλ?νων κλασικ?ν. Το μ?τρο αυτ?, η ερμηνε?α του και οι σκοπιμ?τητε? που το υπαγ?ρευσαν αποτ?λεσαν αντικε?μενο διαμ?χη? ?δη απ? την εποχ? του Ιουλιανο?.

Σ?ζεται π?ντω? (στο μεγαλ?τερο μ?ρο? τη?) επιστολ? του τελευτα?ου ( επιστολ? #42 ) με την οπο?α προσπαθε? να δικαιολογ?σει το μ?τρο που π?ρε. Στην επιστολ? αυτ?, ο Ιουλιαν?? εξηγε? ?τι θεωρε? ασ?μβατη τη διδασκαλ?α και ερμηνε?α των κλασικ?ν με τι? χριστιανικ?? αντιλ?ψει? περ? τη? Εθνικ?? Ελληνικ?? Θρησκε?α? :

≪ Παιδε?αν ?ρθ?ν ε?ναι νομ?ζομεν ο? τ?ν ?ν το?? ??μασιν κα? τ? γλ?ττ? πολυτελ? ε?ρυθμ?αν, ?λλ? δι?θεσιν ?γι? νο?ν ?χο?ση? διανο?α?, κα? ?ληθε?? δ?ξα? ?π?ρ τε ?γαθ?ν κα? κακ?ν, καλ?ν τε κα? α?σχρ?ν· ?στι? ο?ν ?τερα μ?ν φρονε?, διδ?σκει δ? ?τερα το?? πλησι?ζοντα?, α?τ?? ?πολελε?φθαι δοκε? τοσο?τ? παιδε?α?, ?σ? κα? το? χρηστ?? ?ν?ρ ε?ναι. ≫ (Σωστ? παιδε?α, νομ?ζω, δεν σημα?νει το να χειρ?ζεσαι τι? λ?ξει? με ευρυθμ?α, αλλ? το να σε διακρ?νει η υγι?? νοητικ? δι?θεση να σκ?φτεσαι λογικ?, να 'χει? σωστ?? απ?ψει? για το καλ? και το κακ?, το ωρα?ο και το αισχρ?. Αυτ??, λοιπ?ν, που ?λλα πιστε?ει και ?λλα διδ?σκει σ' ?σου? μαθητε?ουν πλ?ι του, νομ?ζω ?χει απομακρυνθε? τ?σο απ? την παιδε?α ?σο και απ? την τιμι?τητα.)

Ο Ιουλιαν?? θεωρε? πω? η ?ρνηση των εθνικ?ν θε?ν απ? του? Χριστιανο?? αποτελε? ασ?βεια προ? του? κλασικο?? που του? τ?μησαν:

≪ Τ? ο?ν; ?μ?ρ? μ?ντοι κα? ?σι?δ? κα? Δημοσθ?νει κα? ?ροδ?τ? κα? Θουκυδ?δ? κα? ?σοκρ?τει κα? Λυσ?? θεο? π?ση? ?γο?νται παιδε?α?· ο?χ ο? μ?ν ?ρμο? σφ?? ?ερο??, ο? δ? Μουσ?ν ?ν?μιζον; ?τοπον μ?ν ο?μαι το?? ?ξηγουμ?νου? τ? το?των ?τιμ?ζειν το?? ?π' α?τ?ν τιμηθ?ντα? θεο??· ο? μ?ν ?πειδ? το?το ?τοπον ο?μαι, φημ? δε?ν α?το?? μεταθεμ?νου? το?? ν?οι? συνε?ναι· δ?δωμι δ? α?ρεσιν μ? διδ?σκειν ? μ? νομ?ζουσι σπουδα?α, βουλομ?νου? δ?, διδ?σκειν ?ργ? πρ?τον, κα? πε?θειν το?? μαθητ?? ?? ο?τε ?μηρο? ο?τε ?σ?οδο? ο?τε το?των ο?? ?ξ?γηνται [***] κα? κατεγνωκ?τε? ?σ?βειαν ?νοι?ν τε κα? πλ?νην ε?? το?? θεο??. ≫ (Τι λ?τε, λοιπ?ν; Για τον ?μηρο, τον Ησ?οδο, το Δημοσθ?νη, τον Ηρ?δοτο, το Θουκυδ?δη, τον Ισοκρ?τη και το Λυσ?α, δεν ?σαν κεφαλ?? τη? παιδε?α? οι θεο?; Μ?πω? δεν θεωρο?σαν προστ?τε? του?, ?λλοι τον Ερμ? και ?λλοι τι? Μο?σε?; Ε?ναι λοιπ?ν παρ?λογο, ?τσι νομ?ζω, κ?ποιοι που δουλει? του? ε?ναι να ερμηνε?ουν τα ?ργα ?λων αυτ?ν, συγχρ?νω? να καταφρονο?ν του? θεο?? που εκε?νοι τ?μησαν. Και παρ' ?λο που το θεωρ? παρ?δοξο αυτ?, δεν ισχυρ?ζομαι ?τι πρ?πει να αλλ?ξουν ιδ?ε? οι δ?σκαλοι τη? νεολα?α?. Του? αφ?νω να επιλ?ξουν αν?μεσα στο να μη διδ?σκουν αυτ? που δεν θεωρο?ν αξι?λογα και σημαντικ? ?, αν επιθυμο?ν να συνεχ?σουν τη διδασκαλ?α, πρ?τα απ' ?λα να κηρ?ξουν στου? μαθητ?? ?τι ο?τε ο ?μηρο? ο?τε ο Ησ?οδο? ο?τε κανε?? απ? ?σου? ερμηνε?ουν [ λε?πουν λ?ξει? ] αφο? μ?χρι και για ασ?βεια του? ?χουν κατηγορ?σει και για ανοησ?α και θεολογικ?? πλ?νε?.)

Με δεδομ?νε? τι? απ?ψει? του Ιουλιανο?, πολλο? Χριστιανο? θε?ρησαν ?τι το μ?τρο του? απαγ?ρευε και να σπουδ?ζουν τα κλασικ? γρ?μματα, ?τι αποτελο?σε δηλαδ? αποκλεισμ? των νεαρ?ν χριστιαν?ν σπουδαστ?ν απ? την Παιδε?α ^{[ εκκρεμε? παραπομπ? ]} . Ωστ?σο, στο τ?λο? τη? επιστολ?? ο Ιουλιαν?? διευκριν?ζει:

≪ Του? μ?ν καθηγεμ?σι κα? διδασκ?λοι? ο?τωσ? κοιν?? κε?ται ν?μο?· ? βουλ?μενο? δ? τ?ν ν?ων φοιτ?ν ο?κ ?ποκ?κλεισται. Ο?δ? γ?ρ ε?κ?? ο?δ? ε?λογον ?γνοο?ντα? ?τι το?? πα?δα? ?φ' ?,τι τρ?πωνται, τ?? βελτ?στη? ?ποκλε?ειν ?δο?, φ?β? το? κα? ?κοντα? ?ξειν ?π? τ? π?τρια· [...]≫ (Ιδο? λοιπ?ν ο ν?ο? ν?μο? που ισχ?ει για του? καθηγητ?? και διδασκ?λου?. Καν?να? ν?ο? που θ?λει να φοιτ?σει δεν αποκλε?εται. Δεν θα ?ταν ο?τε λογικ? ο?τε δ?καιο, να κλε?σω το δρ?μο σε παιδι? που ακ?μα δεν ξ?ρουν τι κατε?θυνση να ακολουθ?σουν - απ? φ?βο μ?πω? τα σπρ?ξω προ? τα πατροπαρ?δοτα χωρ?? να το θ?λουν.)

Παρ? την ?ποια ερμηνε?α του διατ?γματο?, γεγον?? ε?ναι πω? το μ?τρο αυτ?, μαζ? με μια σειρ? ?λλων μ?τρων που εξ?δωσε ο Ιουλιαν?? προ? το τ?λο? τη? βασιλε?α? του, σηματοδοτο?ν μια υποχ?ρηση τη? ανεκτικ?τητα? και μια σκλ?ρυνση τη? στ?ση? του προ? του? χριστιανο?? υπηκ?ου? του. Μολον?τι ο Ιουλιαν?? πιθαν?τατα θεωρο?σε ειλικριν? ω? υποκριτικ? στ?ση την ερμηνε?α των Ελλ?νων κλασικ?ν απ? του? Χριστιανο??, εντο?τοι? στο μ?τρο αυτ? διαφα?νεται η πρ?θεσ? του να ελαττ?σει την επιρρο? των χριστιαν?ν δασκ?λων στου? ν?ου? και να αφαιρ?σει απ? του? πρ?του? το κ?ρο? και την α?γλη που του? προσ?διδε το επ?γγελμα του ρητοροδιδασκ?λου και κατ' επ?κταση τα μ?σα βιοπορισμο? του?.

Δεν ?ταν μ?νο οι Χριστιανο? που αποδοκ?μαζαν τη στ?ση αυτ? του Ιουλιανο?. Ο εθνικ?? ιστορικ?? συγγραφ?α? Αμμιαν?? Μαρκελλ?νο? , μολον?τι γενικ? ευνο?κ?? απ?ναντ? του, τον κατακρ?νει για το μ?τρο αυτ? στην Ιστορ?α του, σχολι?ζοντα? ?τι "?ταν σκληρ?? ο ν?μο? που απαγ?ρευε στου? χριστιανο?? ρητοροδιδασκ?λου? και γραμματικο?? να διδ?σκουν, εκτ?? αν συναινο?σαν στη λατρε?α των θε?ν."

Εργογραφ?α του Ιουλιανο? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Εγκ?μιον ει? τον αυτοκρ?τορα Κωνστ?ντιον
• Ευσεβ?α? τη? βασιλ?δο? το εγκ?μιον
• Περ? του αυτοκρ?τορο? πρ?ξεων ? περ? βασιλε?α?
• Παραμυθητικ?? ει? εαυτ?ν, επ? τη εξ?δω του αγαθωτ?του Σαλλουστ?ου
• Περ? των τρι?ν σχημ?των
• Τα Μηχανικ?
• Λ?γο? ει? του? απαιδε?του? κ?να?
• Προ? Ηρ?κλειον κυνικ?ν (Περ? του πω? κυνιστ?ον και ει πρ?πει τω κυν? μ?θου? πλ?ττειν)
• Συμπ?σιον ? Κρ?νια
• Αντιοχικ?? ? Μισοπ?γων (αυτοσ?τιρα)
• Ει? τον βασιλ?α ?λιον
• Ει? την μητ?ρα των Θε?ν
• Κατ? Γαλιλα?ων , σε τρ?α βιβλ?α που γρ?φτηκαν κατ? την δι?ρκεια τη? περσικ?? εκστρατε?α?. Καταστρ?φηκε με διαταγ? του Θεοδοσ?ου Β? (?σα γνωρ?ζουμε προ?ρχονται απ? τι? απαντ?σει? του Κυρ?λλου επισκ?που Αλεξανδρε?α?).
• Επιστολα?
• δ?ο επιγρ?μματα του Ιουλιανο? σ?ζονται στην Παλατιν? Ανθολογ?α (ΙΧ 365 & 368).

Κριτικ? του Ιουλιανο? απ? τη νε?τερη ιστοριογραφ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Για μια τ?σο σημαντικ? μορφ? ?πω? ο Ιουλιαν??, αναπ?φευκτα υπ?ρχει ποικιλ?α απ?ψεων στου? ιστορικο?? τη? Βυζαντιν?? εποχ?? αλλ? και στη νε?τερη ιστοριογραφ?α.

?λληνε? ιστορικο? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο Κωνσταντ?νο? Παπαρρηγ?πουλο? δ?νει μεγ?λη σημασ?α στα δ?σκολα παιδικ? χρ?νια του Ιουλιανο?. Με σπουδ? και δι?θεση καταν?ηση?, αποδ?δει την εχθρικ? στ?ση του Ιουλιανο? απ?ναντι στη ν?α θρησκε?α ?χι μ?νο σε ψυχολογικο?? και προσωπικο?? λ?γου? αλλ? και στην επ?δραση που ?σκησε σ’ αυτ?ν το λαμπρ? κ?λλο? των -?στω παρηκμασμ?νων- Αθην?ν, η δειν?τητα των εθνικ?ν ρητ?ρων τη? εποχ?? του και μεγ?λη επ?δραση απ? τι? νεοπλατωνικ?? ιδ?ε? των ανθρ?πων οι οπο?οι τον ε?χαν περιστοιχ?σει. Αναφερ?μενο? ο ιστορικ?? στον χαρακτ?ρα και τι? ικαν?τητε? του Ιουλιανο?, γρ?φει εγκωμιαστικ? λ?για αν και χαρακτηρ?ζει ω? αδικαιολ?γητε? κ?ποιε? εν?ργει?? του κατ? των Χριστιαν?ν. Βλ?πει επ?ση? ω? ?δικο να αποδ?δεται στον Ιουλιαν? μ?νο η κατ?ργηση των προνομ?ων του χριστιανικο? κλ?ρου, αφο? και οι μετ?πειτα χριστιανο? αυτοκρ?τορε? τα επαν?φεραν εξ ολοκλ?ρου. Αναφ?ρει επ?ση? την καθοριστικ? στιγμ? που ο Ιουλιαν?? απ?βαλε επ?σημα την π?στη του και, εξ αιτ?α? αυτ?? του τη? πρ?ξη?, Ιστορ?α και Εκκλησ?α δεν ?παψαν να τον χαρακτηρ?ζουν αποστ?τη και παραβ?τη, παρ? το ?τι η πολιτικ? του θα μπορο?σε να παρομοιαστε? σχεδ?ν με την πολιτικ? ανεξιθρησκ?α? του Μ. Κωνσταντ?νου . Πλ?κει το εγκ?μιο του ανθρ?που που θα μπορο?σε να αναδειχθε? "εν?μιλλο? εν?? Ξενοφ?ντο? ? Αγησιλ?ου " και ο οπο?ο?, επειδ? γενν?θηκε σε λ?θο? εποχ?, ?πραξε ?τσι που σαφ?? η ιστορ?α δεν θα τον χαρακτηρ?σει μ?γα -αφο? δεν ωφ?λησε το ?θνο? του ? την ανθρωπ?τητα- ο οπο?ο? ?μω? "μοχθηρ?? ?νθρωπο?, ?πω? παρεστ?θη υπ? των Χριστιαν?ν, βεβα?ω? δεν ?το". ^[47]

Η καθηγ?τρια Αικατερ?νη Χριστοφιλοπο?λου , στη Βυζαντιν? τη? Ιστορ?α, αναφ?ρεται πολλ?? φορ?? στον Αυτοκρ?τορα Ιουλιαν?. Η Χριστοφιλοπο?λου δεν παραλε?πει να αναφερθε? και στα γεγον?τα των παιδικ?ν χρ?νων του αυτοκρ?τορα, στην αγ?πη του για τα βιβλ?α, στη ευγνωμοσ?νη του προ? την Ευσεβ?α, στι? σχ?σει? του με τον Κωνστ?ντιο καθ?? και στα γεγον?τα που οδ?γησαν τον Ιουλιαν? στον θρ?νο. Μεγ?λη σημασ?α αποδ?δει η ιστορικ?? στην ψυχολογικ? επ?δραση των τ?σων δολοφονι?ν σε ?να μικρ? παιδ?, καθ?? και στην επ?δραση των παιδαγωγ?ν του. Η αντιφατικ? εσωτερικ? του πολιτικ?, και κυρ?ω? αυτ? γ?ρω απ? τα θρησκευτικ? θ?ματα, κατανοε?ται πρ?τα και κ?ρια ω? προ??ν σκοπιμοτ?των και αυτο? που η ιστορικ?? ονομ?ζει "ιδι?μορφον θεολογ?αν". Το στρατιωτικ? και πολιτικ? ?ργο του, παρ? τα ?ποια λαμπρ? κατορθ?ματα, εκτιμ?ται ω? ?ργο που του λε?πει πολιτικ? ?νστικτο και διπλωματικ? προπαρασκευ? και για το οπο?ο "δεν σχεδι?ζει πεπειραμ?νο? και νουνεχ?? στρατηγ??". Ομολογε? ωστ?σο, ?τι ο Ιουλιαν?? δεν υστερε? σε ανδρε?α και τ?λμη και ?τι συμμερ?ζεται τι? κακουχ?ε? των στρατιωτ?ν. ^[48]

Ο ιστορικ?? Ιω?ννη? Καραγιανν?πουλο? , στον πρ?το τ?μο τη? Ιστορ?α? του Βυζαντινο? κρ?του?, παρουσι?ζει τον Ιουλιαν? στο στρατιωτικ? τομ?α ω? ταχ?, θαρραλ?ο και συνετ? με μεγ?λε? επιτυχ?ε?, ειδικ? στα σ?νορα του Ρ?νου, οι οπο?ε? τον κατ?στησαν αγαπητ? στα στρατε?ματ? του. Στον πολιτικ? τομ?α και ειδικ? στη διαμ?χη του με τον Κωνστ?ντιο ο Ιουλιαν?? παρουσι?ζεται κατεχ?μενο? απ? ανησυχ?α και φ?βο, ?ναν σχεδ?ν προληπτικ? φ?βο, προ??ντα ?μω? των συνθηκ?ν. Ω? ?νθρωπο? παρουσι?ζεται ψυχικ? υπερευα?σθητο? και ασταθ??, ευγενικ?? και προσην??, αγαπητ?? στο περιβ?λλον του και τον απλ? κ?σμο, φιλομαθ?? και με λαμπρ? παιδε?α. Η θρησκευτικ? του πολιτικ? χαρακτηρ?ζεται "ανεδαφικ?" και ο ?διο? "ρομαντικ??" αυτοκρ?τωρ. Αναλ?ονται διεξοδικ? και με ?ντονη δι?θεση καταν?ηση? τα υποκειμενικ? και αντικειμενικ? α?τια τη? πολιτικ?? του υπ?ρ του παγανισμο? και το περιεχ?μενο τη? θρησκευτικ?? του π?στη?. Ο Καραγιανν?πουλο? αποδ?δει τι? περισσ?τερε? απ? τι? πρ?ξει? β?α? εναντ?ον των Χριστιαν?ν στου? φανατισμ?νου? Εθνικο?? αρχικ? και αργ?τερα στο προσωπικ? ολ?σθημα του Ιουλιανο? εξ αιτ?α? τη? αποτυχ?α? των προσπαθει?ν του να οργαν?σει επ? τη β?σει του Χριστιανισμο? την αρχα?α θρησκε?α. Οι προσπ?θει?? του στην οικονομικ? πολιτικ? και τη βελτ?ωση τη? διο?κηση? του κρ?του?, χαρακτηρ?ζονται "ειλικρινε?? και σοβαρ??". ^[49]

Στο συλλογικ? ?ργο τη? Εκδοτικ?? Αθην?ν, Ιστορ?α του Ελληνικο? ?θνου? , τα αφορ?ντα στον Ιουλιαν? γρ?φει η Πολ?μνια Αθανασι?δου, Διδ?κτωρ ιστορικ??. Η ιστορικ?? τον χαρακτηρ?ζει ω? "ασυν?θιστα προικισμ?νο" παιδ? και κ?νει εκτεν? αναφορ? στι? επιδρ?σει? -θετικ?? και αρνητικ??- που ?σκησαν π?νω του οι δ?σκαλο? του καθ?? και στο φ?βο που επιβ?ρυνε τον ψυχισμ? του και καθ?ρισε τη συμπεριφορ? του. Πλ?ι στη θετικ? μορφ? του Μαρδ?νιου αναφ?ρεται αυτ? του Γεωργ?ου Καππαδοκ?α?, στον οπο?ον οφε?λει την εκπληκτικ? γν?ση των Γραφ?ν, και του οπο?ου η ποταπ? φ?ση ε?χε αποφασιστικ? επ?δραση στη θρησκευτικ? εκλογ? του Ιουλιανο?. Η δεκαεξ?μηνη βασιλε?α του Ιουλιανο?, του οπο?ου το ?νομα συνοδε?εται απ? το, εντ?? εισαγωγικ?ν, επ?θετο ≪Ο Μ?γα?≫, παρουσι?ζεται θετικ? ω? προ? την πολιτικ? υπ?ρ τη? αν?πτυξη? των π?λεων, ω? προ? το μεταρρυθμιστικ? του ?ργο και τι? αλλαγ?? που αφορο?σαν στο στρ?τευμα και τη δικαιοσ?νη. Ο αυτοκρ?τωρ Ιουλιαν?? χαρακτηρ?ζεται ω? μ?α απ? τι? πιο προικισμ?νε?, ευγενε?? και αξιολ?τρευτε? μορφ?? τη? παγκ?σμια? ιστορ?α?. ^[50]

Ξ?νοι ιστορικο? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο Αλεξ?ντρ Βασ?λιεφ (Alexander Vasiliev) αναφ?ρει τον Ιουλιαν? με τον γνωστ? χαρακτηρισμ? "Παραβ?τη?" και τον παρουσι?ζει ω? μια εξαιρετικ? ενδιαφ?ρουσα προσωπικ?τητα. Και ο Βασ?λιεφ επικεντρ?νει στα γεγον?τα τη? παιδικ?? ηλικ?α? του Ιουλιανο? και μ?λιστα στι? ψυχολογικ?? του? επιπτ?σει?, στο φ?βο του θαν?του που τον κατ?τρεχε ω? ν?ο και στην αν?γκη που τον ?κανε να κρατ? κρυφ? την π?στη του στην αρχα?α θρησκε?α. Ο ιστορικ?? δεν συνηθ?ζει του? προσωπικο?? χαρακτηρισμο?? και απ?ψει? για την πολιτικ? του Ιουλιανο? αλλ?, μ?σω των διαφορετικ?ν απ?ψεων των πρωταγωνιστ?ν τη? τ?τε εποχ??, προσπαθε? να μα? βοηθ?σει να συν?γουμε συμπερ?σματα για την αλ?θεια. Ωστ?σο δεν αποφε?γει-στο ξεχωριστ? τμ?μα του ?ργου του που αναφ?ρεται στη Φιλολογ?α, την Επιστ?μη, την Αγωγ? και την Τ?χνη- να ονομ?σει τον Ιουλιαν? "εξαιρετικ? λαμπρ? φυσιογνωμ?α του κ?σμου των γραμμ?των του τετ?ρτου αι?να". ^[51]

Στο ?ργο του μεγ?λου Ρ?σου ιστορικο? Γκε?ργκι Οστρογκ?ρσκι οι αναφορ?? στον Ιουλιαν? δεν ε?ναι μεγ?λε?, ο?τε φα?νεται να διακατ?χεται απ? το θαυμασμ? που δε?χνουν σε αυτ?ν τον αυτοκρ?τορα οι ?λληνε? συν?δελφο? του. Τον ξεχωρ?ζει αρχικ? για τα ?ργα του στο χ?ρο τη? ρητορικ?? και περιορ?ζει το ενδιαφ?ρον του ?χι σε ?λα τα γεγον?τα αλλ? στη θρησκευτικ? του πολιτικ? και την προσπ?θεια αναβ?ωση? του παγανισμο? καθ?? και στι? αντιδρ?σει? των συγχρ?νων του Χριστιαν?ν. ^[52]

Οικογ?νεια [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Νυμφε?τηκε την εξαδ?λφη του Ελ?νη , κ?ρη του Κωνσταντ?νου Α? του Μεγ?λου Αυτοκρ?τειρα των Ρωμα?ων.

Παραπομπ?? και υποσημει?σει? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Πηγ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Αμμιαν?? Μαρκελλ?νο? . Res Gestae , Libri XV-XXV (βιβλ?α 15-25), στη Loeb Classical Library , Harvard University Press, 1939-2001, τ?μοι 1-2 (πρωτ?τυπο και αγγλικ? μετ?φραση).
• Αθανασι?δη, Πολ?μνια. Ιουλιαν??, Μ?α Βιογραφ?α , Αθ?ναι, 2001
• Ιουλιανο? ?ργα ( Μισοπ?γων - Κατ? Χριστιαν?ν - Επιστολ?? ), εκδ?σει? Θ?ραθεν ΕΠΙΛΟΓΗ
• Ιστορ?α του Ελληνικο? ?θνου? , τ?μο? Ζ', Εκδοτικ? Αθην?ν, Αθ?να, 1978
• Καραγιανν?πουλο?, Ι. Το Βυζαντιν? Κρ?το? , Β?νια?, Θεσσαλον?κη, 1996
• Παπαρρηγ?πουλο?, Κωνσταντ?νο? Δ. Ιστορ?α του ελληνικο? ?θνου?: Απ? αρχαιοτ?των χρ?νων μ?χρι σ?μερα / Κ. Παπαρρηγ?πουλου, Π. Καρολ?δη, Γ. Αναστασι?δη, Ν. Μουτσ?πουλου., 2η ?κδ., Αθ?να, Αλ?ξανδρο?, 2001 (15 τ?μοι). ISBN 960-8092-13-2
• Φειδ??, Βλ?σιο?. Εκκλησιαστικη Ιστορ?α , Αθ?να, 2002
• Χριστοφιλοπο?λου, Αικατερ?νη. Βυζαντιν? Ιστορ?α , 3 τ?μοι, Ηρ?δοτο?, Αθ?να, 2006
• Hunt, David. The Successors of Constantine στο Cambridge Ancient History , τ. XIII (επιμ. Averil Cameron, Peter Garnsey), Cambridge University Press, 1998. ISBN 978-0-521-30200-5
• Kazhdan, Alexander (επιμ.). The Oxford Dictionary of Byzantium , Oxford University Press, 1991, λ?μμα Julian
• Ostrogorsky, Georg. Ιστορ?α του Βυζαντινο? κρ?του? , 3 τ?μοι. Μτφρ. Ιω?ννη? Παναγ?πουλο?, Ιστορικ?? Εκδ?σει? Στ?φανο? Δ. Βασιλ?πουλο?, Αθ?να, 2002
• Potter, David S. The Roman Empire at Bay AD180-395 , Routledge, New York, 2004. ISBN 0-415-10058-5
• Rohrbacher, David. The Historians of Late Antiquity , Routledge, 2002. ISBN 0-415-20458-5
• Treadgold, Warren. A history of the Byzantine State and Society , Stanford University Press, 1997. ISBN 0-8047-2630-2
• Vasiliev, Α.Α. Ιστορ?α τη? Βυζαντιν?? Αυτοκρατορ?α? 324-1453 . Μτφρ. Δημοσθ. Σαβρ?μη. Μπεργαδ??, Αθ?να, 1954

Νεοελληνικ?? μεταφρ?σει? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Εγκ?μιον ει? τον αυτοκρ?τορα Κωνστ?ντιον , Εκδ?σει? Κ?κτο?, αρ.274
• Παραμυθητικ?? ει? εαυτ?ν, επ? τη εξ?δω του αγαθωτ?του Σαλλουστ?ου , Εκδ?σει? Κ?κτο?, αρ.275
• Λ?γο? ει? του? απαιδε?του? κ?να? , Εκδ?σει? Κ?κτο?
• Αντιοχικ?? ? Μισοπ?γων (αυτοσ?τιρα)
  • Εκδ?σει? Επιλογ?-Θ?ραθεν
  • Εκδ?σει? Κ?κτο?
• Ει? τον βασιλ?α ?λιον , ISBN 960-7921-39-9 Εκδ?σει? Ιδεοθ?ατρον
• Ει? την μητ?ρα των Θε?ν , ISBN 960-7921-39-9 Εκδ?σει? Ιδεοθ?ατρον
• Κατ? Γαλιλα?ων λ?γο? Α?
  • Εκδ?σει? Επιλογ?-Θ?ραθεν
  • Εκδ?σει? Κ?κτο?
• Επιστολα?
  • Εκδ?σει? Πατ?κη
  • Εκδ?σει? Κ?κτο? (υπ' αρ. 82-90)

Ιουλιανο? αυτοκρ?τορα του φιλοσ?φου τ?μοι 4, Εκδ?σει? Γεωργι?δη

Προτειν?μενη βιβλιογραφ?α στα ελληνικ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Μελ?τε? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Ιουλιαν?? - Μια βιογραφ?α , Αθανασι?δη Πολ?μνια, Μορφωτικ? ?δρυμα Εθνικ?? Τρ?πεζα?, ISBN 9-602-50218-5
• Παγανιστ?? και Χριστιανο? στην ?στερη αρχαι?τητα , Νταγκ Λη, μετ?φραση Χαρ?κλεια? Τσαλιγκοπο?λου, Εκδ?σει? Εν?λιο?, ISBN 978-960-536-387-1
• Ιουλιανο? Ιερ? Σοφ?α , Μ?τσιου Αλ?ξανδρο? Χ. Εκδ?σει? Αρχ?τυπο, ISBN 960-421-051-3
• Ο Ιουλιαν?? του θρ?λου , Πολ?μνια Αθανασι?δου, Αθην?, τομ.76 (1976-1977), σελ.103-154
• Ο Ιουλιαν?? και οι γυνα?κε? ,Διονυσ?α Μισ?ου, στο: Β?Συν?ντηση Βυζαντινολ?γων Ελλ?δο? και Κ?πρου (Αθ?να, 24-26 Σεπτεμβρ?ου 1999), Αθ?να 2000,σελ.179-80.

Λογοτεχν?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Αυτοκρ?τωρ και Γαλιλα?ο? , δρ?μα του ?ψεν
• Ιουλιαν?? Αποστ?τη? ? ο θ?νατο? των θε?ν (μυθιστ?ρημα), Νμ?τρι Μερεζκ?φσκι (Dmitri Merezhkovski)
• Ιουλιαν?? ο Παραβ?τη? , τραγωδ?α, Ν?κο? Καζαντζ?κη? , Εκδ?σει? Ελ?νη? Καζαντζ?κη, 1970
• Ιουλιαν?? ο Παραβ?τη? , Χρ?στο? Ζαλοκ?στα? , Εκδ?σει? Εστ?α, 1974
• Ιουλιαν?? ο οραματιστ?? (θεατρικ?), Ζακ?πουλο? Ν?κο?, Εκδ?σει? Δωδ?νη
• Ιουλιαν?? (μυθιστ?ρημα), Γκορ Βιντ?λ , Εκδ?σει? Εξ?ντα?
• Ιουλιαν?? ο θ?νατο? του αρχα?ου κ?σμου (μυθιστ?ρημα), Κλοντ Φουκ?, Εκδ?σει? Α.Α. ΛΙΒΑΝΗ
• Ο Γιο? του ?λιου-Ιουλιαν?? ο Παραβ?τη? (μυθιστ?ρημα), Τ?σο? Αθανασι?δη? , Εκδ?σει? Εστ?α
• Ιουλιαν?? ο Παραβ?τη? (θεατρικ?) , του Κλ?ωνα Ραγκαβ?, 1877. Το βιβλ?ο αυτ? προκ?λεσε, με τι? θεωρο?μενε? αντιχριστιανικ?? του θ?σει?, πολλ?? αντιδρ?σει? στην Εκκλησ?α και στη Βουλ?.

Εξωτερικο? σ?νδεσμοι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Στη Βικιθ?κη υπ?ρχει υλικ? που ?χει σχ?ση με το θ?μα:    Συγγραφ?α?:Ιουλιαν??

Στα Βικιφθ?γματα υπ?ρχει υλικ? σχετικ? με το λ?μμα:    Ιουλιαν??

Τα Wikimedia Commons ?χουν πολυμ?σα σχετικ? με το θ?μα    Ιουλιαν??

• Προτομ? του Ιουλιανο? απ? χαλκηδ?νιο (4ο? αι.) , Μουσε?ο Ερμιτ?ζ, Αγ?α Πετρο?πολη