?λωση τη? Κωνσταντινο?πολη?
Νωπογραφ?α απ? ?γνωστο καλλιτ?χνη στην Εκκλησ?α τη? Μον?? Μολντοβ?τσα απεικον?ζει την ?λωση τη? Κωνσταντινο?πολη?, 1537.
Χρονολογ?α	29 Μα?ου 1453
Τ?πο?	Κωνσταντινο?πολη
?κβαση	Ν?κη τη? Οθωμανικ?? Αυτοκρατορ?α? Κατ?λυση τη? Βυζαντιν?? Αυτοκρατορ?α?
Αντιμαχ?μενοι
Οθωμανικ? Αυτοκρατορ?α Βυζαντιν? Αυτοκρατορ?α Δημοκρατ?α τη? Γ?νοβα? Γαληνοτ?τη Δημοκρατ?α τη? Βενετ?α? Βασ?λειο τη? Σικελ?α? Παπικ? Κρ?τη
Ηγετικ? πρ?σωπα
Μω?μεθ Β? Ζαγ?ν Πασ?? Σουλε?μ?ν Μπαλτογλο? Κωνσταντ?νο? ΙΑ?  † Λουκ?? Νοταρ?? Ιω?ννη? Ιουστινι?νη  †
Δυν?μει?
Οθωμανο?: 35-45.000 ?νδρε? [1] 150 πλο?α Βυζαντινο?: 8.500 ?νδρε? 25 πλο?α
Απ?λειε?
Περ?που 5.000 νεκρο? στρατι?τε? και ?μαχοι 32.000 νεκρο? 260 αιχμ?λωτοι θανατ?θηκαν

Η ?λωση τη? Κωνσταντινο?πολη? υπ?ρξε το αποτ?λεσμα τη? πολιορκ?α? τη? βυζαντιν?? πρωτε?ουσα?, τη? οπο?α? Αυτοκρ?τορα? ?ταν ο Κωνσταντ?νο? ΙΑ? Παλαιολ?γο? , απ? τον οθωμανικ? στρατ?, με επικεφαλ?? τον σουλτ?νο Μω?μεθ Β? . Η πολιορκ?α δι?ρκεσε απ? τι? 6 Απριλ?ου ?ω? την Τρ?τη, 29 Μα?ου 1453 (Ιουλιαν? ημερολ?γιο). Η ?λωση αυτ? τη? Κωνσταντινο?πολη? , σ?μανε και το τ?λο? τη? υπερχιλιετο?? Βυζαντιν?? Αυτοκρατορ?α? .

Το Βυζ?ντιο ?ταν ?δη εξασθενημ?νο και διαιρεμ?νο του? τελευτα?ου? δ?ο αι?νε?, σκι? τη? παλι?? Αυτοκρατορ?α?. Η ?λωση του 1204 απ? του? Σταυροφ?ρου? και αργ?τερα, μετ? την επαν?κτησ? τη? το 1261, οι πολιτικ?? και θρησκευτικ?? ?ριδε?, η αδυναμ?α βο?θεια? απ? τη Δ?ση, η ?σχημη οικονομικ? κατ?σταση και η φυγ? ανθρ?πινου δυναμικο?, οδ?γησαν στη σταδιακ? εξασθ?νηση και συρρ?κνωση. Η κατ?ληψη τη? Καλλ?πολη? το 1354 απ? του? Οθωμανο??, η οπο?α ?φερε ορδ?? φανατικ?ν μουσουλμ?νων πολεμιστ?ν στην Ευρ?πη , σταδιακ? κ?κλωσε εδαφικ? το Βυζ?ντιο, το οπο?ο ?γινε το 1373 φ?ρου υποτελ?? στον Οθωμαν? σουλτ?νο. ?τσι, η ?λωση ?λθε ω? φυσικ? αποτ?λεσμα και τη? αδι?κοπη? επ?κταση? τη? Οθωμανικ?? Αυτοκρατορ?α? στην ευρ?τερη περιοχ?. Οι συγκρο?σει? ?ταν ιδια?τερα ?νισε? υπ?ρ των Το?ρκων, σε σημε?ο που να μνημονε?εται απ? τι? πηγ?? το τετελεσμ?νο τη? ?κβαση? τη? πολιορκ?α?. Ιδια?τερη μνε?α γ?νεται και στον ηρωισμ? των πολιορκημ?νων και ιδια?τερα του Αυτοκρ?τορα. Το γεγον?? τη? πτ?ση? τη? ≪θεοφυλ?κτου Π?λεω?≫, ?φησε βαθι? ?χνη στι? πηγ?? τη? εποχ??.

Απ?ρροια τη? ?λωση? ?ταν η ανελ?ητη συν?χιση τη? εδαφικ?? προ?θηση? των Το?ρκων στη Β?ρεια Αφρικ? και στην Κεντρικ? Ευρ?πη. Κατ? τα τ?λη του 17ου αι?να η Οθωμανικ? Αυτοκρατορ?α ?φτασε στο απ?γει? τη?, απειλ?ντα? τη Βι?ννη . Πολλ?? φορ?? η ?λωση τη? Κωνσταντινο?πολη? χρησιμοποιε?ται απ? του? ιστορικο?? ω? γεγον?? που σηματοδοτε? το τ?λου? του Μεσα?ωνα και την ?ναρξη τη? Αναγ?ννηση? και τη? Εποχ?? των Ανακαλ?ψεων . Πολλο? μ?λιστα εξ αυτ?ν συμφωνο?ν στο ?τι η μαζικ? μετακ?νηση πολλ?ν Ελλ?νων απ? την Κωνσταντινο?πολη στην Ιταλ?α λ?γω τη? ?λωση? ?παιξε καθοριστικ? ρ?λο στη διαμ?ρφωση του περιεχομ?νου και τη? φιλοσοφ?α? που ακολο?θησαν τα πρ?σωπα τη? Αναγ?ννηση?.

Πηγ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Οι δι?φορε? πηγ?? που περιγρ?φουν αναλυτικ? τι? τελευτα?ε? στιγμ?? τη? Βυζαντιν?? Αυτοκρατορ?α? προ?ρχονται απ? επιφανε?? ιστορικο?? τη? εποχ?? και ε?ναι καταγεγραμμ?νε? σε δι?φορε? γλ?σσε?: ελληνικ? , λατινικ? , ιταλικ? , σλ?βικα , το?ρκικα . Οι τ?σσερι? κυρι?τερε? ελληνικ?? πηγ?? ποικ?λουν ιδια?τερα ω? προ? την εκτ?μηση των γεγον?των. Ο μοναδικ?? αυτ?πτη? μ?ρτυρα?, επιφαν?? ιστορικ??, αξιωματο?χο? και διπλωμ?τη? Γε?ργιο? Σφραντζ?? , που ?λαβε και ο ?διο? μ?ρο? στην πολιορκ?α και ?ταν στεν?? φ?λο? του Αυτοκρ?τορα, περι?γραφε τι? τελευτα?ε? ημ?ρε? του Βυζαντ?ου με σκοπ? την αποκατ?σταση τη? τιμ?? του ηττημ?νου Κωνσταντ?νου ΙΑ?, τη? ταπεινωμ?νη? του χ?ρα? και τη? προσβεβλημ?νη? ορθ?δοξη? π?στη? . Ο Μιχα?λ Κριτ?βουλο? , που ε?χε προσχωρ?σει στο στρατ?πεδο των Το?ρκων, περιγρ?φει τα γεγον?τα απ? το πρ?σμα εν?? υπηκ?ου τη? ν?α? Οθωμανικ?? Αυτοκρατορ?α?, αν και ποτ? δεν επιτ?θεται κατ? των Ελλ?νων συμπατριωτ?ν του. Ο Δο?κα? , υποστηρικτ?? τη? ?νωση? των εκκλησι?ν, τον?ζει την αν?γκη συνεργασ?α? του Βυζαντ?ου με τι? δυτικ?? δυν?μει? τη? εποχ??. Μνημονε?ει ιδια?τερα τον Γενου?τη Ιω?ννη Ιουστινι?νη , ο οπο?ο? θα συνεισφ?ρει στην ?μυνα τη? π?λη? για κ?ποιο χρονικ? δι?στημα. Τ?λο?, ο Λα?νικο? Χαλκοκονδ?λη? επιλ?γει ω? κ?ριο θ?μα τη? ιστορ?α? του ?χι το Βυζ?ντιο αλλ? την Οθωμανικ? Αυτοκρατορ?α, τον?ζοντα? τη ραγδα?α επ?κτασ? τη?. Το ?ργο του Χαλκοκονδ?λη ?μω? ε?ναι ιδια?τερα γενικο? χαρακτ?ρα και ο ?διο? δεν υπ?ρξε αυτ?πτη? μ?ρτυρα? των γεγον?των ^[2] .

Απ? τι? Λατινικ?? πηγ?? ξεχωρ?ζει απ? τον καρδιν?λιο Ισ?δωρο η ≪?κκληση προ? ?λου? του? πιστο?? του Χριστο?≫ (Ad universos Christifideles de expugnatione Constantinopolis), ο οπο?ο? μ?λι? που δι?φυγε την αιχμαλωσ?α απ? του? Το?ρκου?. Ο Λεον?ρδο? ο Χ?ο? , Λατ?νο? αρχιεπ?σκοπο? τη? Λ?σβου, ?στειλε μια ?κθεση προ? τον Π?πα, που παρουσι?ζει τα γεγον?τα τη? ?λωση? ω? θε?α τιμωρ?α των Βυζαντιν?ν λ?γω τη? απομ?κρυνσ?? του? απ? την Καθολικ? π?στη . Απ? τι? σημαντικ?τερε? πηγ?? ε?ναι το ≪Ημερολ?γιο τη? πολιορκ?α? τη? Κωνσταντινουπ?λεω?≫, του Βενετο? Νικ?λαο Μπ?ρμπαρο , που περιγρ?φει μ?ρα προ? μ?ρα τι? συγκρο?σει?. Αξι?λογα ?ργα ?χει να παρουσι?σει και η ρωσικ? γραμματε?α. Τ?λο?, υπ?ρχουν και τουρκικ?? πηγ?? που παρουσι?ζουν τα γεγον?τα απ? το πρ?σμα του θριαμβε?οντο? και νικηφ?ρου Ισλ?μ και του εκπροσ?που του, Μω?μεθ Β?. Οι τουρκικ?? πηγ?? ε?ναι εμπλουτισμ?νε? και απ? θρ?λου?, σχετικο?? με την Κωνσταντινο?πολη και τον Β?σπορο ^[3] .

Κατ?σταση τη? Βυζαντιν?? Αυτοκρατορ?α? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Κατ? τα 1.100 χρ?νια ζω?? τη? Βυζαντιν?? Αυτοκρατορ?α?, η Κωνσταντινο?πολη ε?χε πολιορκηθε? αρκετ?? φορ??, αλλ? μ?νο μ?α φορ? ε?χε π?σει στα χ?ρια των εχθρ?ν, το 1204 απ? του? Σταυροφ?ρου? τη? Δ? Σταυροφορ?α? . Μετ? το 1204 στην π?λη εγκαθιδρ?θηκε ?να αδ?ναμο Λατινικ? βασ?λειο και οι υπ?λοιπε? περιοχ?? τη? Αυτοκρατορ?α? ε?χαν διασπαστε? σε επ? μ?ρου? βασ?λεια. ?να απ? αυτ?, η ελληνικ? Αυτοκρατορ?α τη? Ν?καια? κατ?φερε να επικρατ?σει στην περιοχ? και να ανακτ?σει την Π?λη το 1261. Του? επ?μενου? δ?ο αι?νε?, η εξασθενημ?νη Βυζαντιν? Αυτοκρατορ?α δεχ?ταν συνεχε?? επιθ?σει? απ? Λατ?νου? , Σ?ρβου? , Βουλγ?ρου? και ιδια?τερα απ? του? Οθωμανο?? Το?ρκου?. Το 1453 στην Αυτοκρατορ?α αν?καν εκτ?? απ? την ?δια την Κωνσταντινο?πολη και τα περ?χωρ? τη?, το μεγαλ?τερο τμ?μα τη? Πελοπονν?σου , με επ?κεντρο τον Μυστρ? . Η Αυτοκρατορ?α τη? Τραπεζο?ντα? , ?να ελληνικ? κρ?το? που δημιουργ?θηκε το 1204 στην ?κρη τη? Μικρ?? Ασ?α? και κατ?φερε να επιβι?σει ?λο αυτ? το δι?στημα, αποτελο?σε εντελ?? ξεχωριστ? απ? το Βυζ?ντιο πολιτικ? οντ?τητα.

Οι αντ?παλοι ηγ?τε? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Μω?μεθ Β? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Στο οθωμανικ? στρατ?πεδο, ο Μω?μεθ Β, το πραγματικ? ?νομα του οπο?ου ε?ναι Μεχμ?τ Β? ^[4] , ε?κοσι εν?? μ?λι? ετ?ν (το 1453), χαρακτ?ρα?, ?πω? υποστηρ?ζει ο βυζαντινολ?γο? Βασ?λιεφ , ιδια?τερα σκληροτρ?χηλο?, φιλοπ?λεμο?, υπ?κυπτε γενικ? σε κατ?τερα π?θη, ταυτ?χρονα ?μω? ?δειχνε ενδιαφ?ρον για την επιστ?μη και τη μ?ρφωση, εν? κατε?χε και τα χαρ?σματα του στρατηγο?, του πολιτικο? και του οργανωτ?. Ο Γ. Σφραντζ?? αναφ?ρει ?τι ασχολο?νταν με ιδια?τερο ζ?λο με τι? επιστ?με?, παρ?λληλα ?τρεφε ενδιαφ?ρον για την αστρολογ?α , δι?βαζε παραμ?θια και μιλο?σε εκτ?? απ? τουρκικ? και ?λλε? π?ντε γλ?σσε?. Οι μουσουλμανικ?? πηγ?? εξυμνο?ν την ευσ?βει? του και την προστασ?α που παρε?χε στου? ομοθρ?σκου? του λογ?ου?. ^[5]

Η επιθυμ?α να κατακτ?σει την Κωνσταντινο?πολη ε?χε γ?νει ?μμονη ιδ?α για τον νεαρ? σουλτ?νο: διασ?ζεται ?τι ?μενε ?υπνο? για συνεχε?? ν?χτε?, χαρ?σσοντα? στο χαρτ? το σχ?διο τη? π?λη? και σημει?νοντα? τα σημε?α που μπορο?σαν να προσβληθο?ν ευκολ?τερα. Αφο? αποφ?σισε να δ?σει το τελικ? χτ?πημα στην Π?λη, ο Μω?μεθ ?ρχισε να εργ?ζεται με εξαιρετικ? προσοχ?. Πρ?τα ?κτισε, στα β?ρεια τη? π?λη?, στι? ευρωπα?κ?? ακτ?? του Βοσπ?ρου , στο πιο στεν? σημε?ο του, ?να ισχυρ? φρο?ριο, το Ρο?μελι Χισ?ρ (? Μπογ?ζ Κεσ?ν, στα τουρκικ? ≪Λαιμοκ?φτη?≫). Τα καν?νια που τοποθετ?θηκαν εκε? ?ταν ?,τι πιο προηγμ?νο ε?χε να επιδε?ξει η πολεμικ? τεχνολογ?α τη? εποχ??. Αυτ? η εν?ργεια προκ?λεσε ιδια?τερη ανησυχ?α στου? Βυζαντινο??, που π?στεψαν πια ?τι πλησι?ζει το τ?λο? του?. Το οχυρωματικ? αυτ? ?ργο απ?κοπτε, σε συνδυασμ? με το προ?π?ρχον οχυρ? στην απ?ναντι ασιατικ? ακτ? ( Ανατολο?-χισ?ρ ), τη θαλ?σσια επικοινων?α τη? Κωνσταντινο?πολη? με τα λιμ?νια του Ε?ξεινου π?ντου , στερ?ντα? ?τσι πολ?τιμε? ενισχ?σει? και εφ?δια για την π?λη ^[6] . Αμ?σω? μετ?, ο Μω?μεθ Β? ?στειλε τον Τουραχ?ν μπ?η να εισβ?λει στι? βυζαντιν?? περιοχ?? τη? Πελοπονν?σου, για να εμποδ?σει την αποστολ? ενισχ?σεων απ? του? αδελφο?? του Κωνσταντ?νου, οι οπο?οι διοικο?σαν το Δεσποτ?το του Μυστρ? ^[7] .

Κωνσταντ?νο? ΙΑ? Παλαιολ?γο? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η περιοχ? που αναγν?ριζε την εξουσ?α του τελευτα?ου Βυζαντινο? Αυτοκρ?τορα, περιοριζ?ταν στην Κωνσταντινο?πολη, με τι? πλησι?στερε? προ? αυτ?ν εκτ?σει? τη? Θρ?κη? , καθ?? και το μεγαλ?τερο μ?ρο? τη? Πελοπονν?σου (Μορ?ω?), η οπο?α βρ?σκονταν μακρι? απ? τη βασιλε?ουσα και κ?τω απ? την ουσιαστικ? κυριαρχ?α των αδελφ?ν του Αυτοκρ?τορα.

Ο Κωνσταντ?νο? ΙΑ? κατ?βαλε γενναι?δωρε? προσπ?θειε? να περισ?σει απ? την Αυτοκρατορ?α ?,τι ?ταν δυνατ?, ο ?διο? ω? χαρακτ?ρα? διακριν?ταν για την ενεργητικ?τητα και την ανδρε?α του. ?να? Ιταλ?? ανθρωπιστ?? , ο Φραντσ?σκο Φ?λελφο , τον χαρακτηρ?ζει ω? ?νθρωπο ≪με ευσεβ?? και αν?τερο πνε?μα≫. Πολλο? ερευνητ?? υποστηρ?ζουν ?τι ο βυζαντιν?? Αυτοκρ?τορα? κατ?βαλε κ?θε δυνατ? προσπ?θεια σε αυτ?ν τον ?νισο αγ?να, μετ?φερε στην π?λη ?λε? τι? ποσ?τητε? σιτηρ?ν που ?ταν δυνατ?ν να συγκεντρωθο?ν και επισκε?ασε τα τε?χη τη? π?λη?. Η ε?σοδο? του Κερ?τιου κ?λπου κλε?σθηκε με βαρι? αλυσ?δα, ?πω? συν?βαινε κ?θε φορ? σε επικε?μενε? καταστ?σει? πολιορκ?α? για να αποτραπε? η διε?σδυση του εχθρικο? στ?λου. Η φρουρ? τη? π?λη? ?μω? μ?λι? ?φθανε τι? λ?γε? χιλι?δε?.

Ο Αυτοκρ?τορα? στρ?φηκε για βο?θεια και προ? τα κρ?τη τη? Δ?ση? . Τελικ? σοβαρ?? στρατιωτικ?? ενισχ?σει? δεν κατ?φθασαν ποτ? στην π?λη. Αντ? για στρατιωτικ? βο?θεια στην Κωνσταντινο?πολη ?φθασε ?να? καρδιν?λιο? , ελληνικ?? καταγωγ??, ο Ισ?δωρο?, που ε?χε λ?βει παλαι?τερα μ?ρο? στη Σ?νοδο τη? Φλωρεντ?α? . Ο Ισ?δωρο? τ?λεσε και μια λειτουργ?α στην Αγ?α Σοφ?α , το γεγον?? αυτ? ?μω? προκ?λεσε μεγ?λη αναταραχ? μεταξ? των ανθενωτικ?ν τη? π?λη? και αποδοκιμασ?α του Παλαιολ?γου. ?να? απ? του? ιστορικο?? τ?? Αλ?σεω?, ο Δο?κα? , ο οπο?ο? ?ταν σ?γχρονο? των γεγον?των, παρ?θεσε τα εξ?? λ?για εν?? ανθενωτικο? Βυζαντινο? ευγενο??:

Κρειττ?τερ?ν ?στ?ν ε?δ?ναι ?ν μ?σ? τ? π?λει φακι?λιον βασιλε?ον Το?ρκων ? καλ?πτραν Λατινικ?ν.

^[8]

Παρατ?ξει? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο Οθωμανικ?? στρατ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Σ?μφωνα με νε?τερου? ιστορικο?? τα τακτικ? στρατε?ματα πρ?πει να ?φταναν του? 35.000-45.000 στρατι?τε?, οι οπο?οι συγκεντρ?θηκαν απ? τι? ευρωπα?κ?? και ασιατικ?? επαρχ?ε? ^[9] . Σε αυτο?? συμπεριλαμβ?νονταν το επ?λεκτο σ?μα 11.000 γενιτσ?ρων και αρκετο? χριστιανο? υποτελε?? των Οθωμαν?ν ^[10] . Το στρ?τευμα συν?στατο σε πεζικ?, ιππικ? , πυροβολικ? . Επ?ση? υπ?ρχαν ελαφρ? σ?ματα απ? τοξ?τε?, σφενδονιστ?? και ακοντιστ??. ?λοι οι πολεμιστ?? ?ταν πολ? καλ? εξοπλισμ?νοι με κ?θε ε?δου? ?πλο, αμυντικ? ? επιθετικ? και ?φεραν ασπ?δε?, επενδυμ?νε? με σ?δερο, κρ?νη, τ?ξα και β?λη, ξ?φη και οτιδ?ποτε ?λλο θεωρο?νταν κατ?λληλο για τειχομαχ?α. Ο στρατ?? ?ταν ?ριστα εκπαιδευμ?νο? και οργανωμ?νο? και επικρατο?σε μεγ?λο? ενθουσιασμ??. Ο οθωμανικ?? στρατ?? φαιν?ταν πολ? μεγαλ?τερο? γιατ? τον ακολουθο?σε μεγ?λο? αριθμ?? απ? επικουρικ? προσωπικ?. Επ? πλ?ον ε?χαν συγκεντρωθε? ατελε?ωτα πλ?θη Το?ρκων ατ?κτων, που του? προσ?λκυσε η προοπτικ? τη? λεηλασ?α? ^[11] . Επ?ση? πολυ?ριθμοι φανατικο? μουσουλμ?νοι μοναχο? ( δερβ?σηδε? ) και ιερωμ?νοι κυκλοφορο?σαν αν?μεσα στου? στρατι?τε? και με κηρ?γματα τ?νωναν την πολεμικ? ορμ? του?.

Ο Μω?μεθ γν?ριζε ?τι χωρ?? να μπορ?σει πρ?τα να ελ?γξει τη θαλ?σσια περιοχ? τη? π?λη? πολ? δ?σκολα θα κατ?φερνε την ?λωση τη? μ?νο απ? την ξηρ?. Γι? αυτ? αποφ?σισε να δημιουργ?σει ?να ισχυρ? στ?λο που αποτελο?νταν απ? 6 τρι?ρει? (οι οπο?ε? αντ? για τρει? παρ?λληλε? σειρ?? κωπ?λατων που ε?χαν οι αρχα?ε?, αυτ?? ε?χαν μ?α με τρει? κωπηλ?τε?), 10 δι?ρει?, περ?που 15 γαλ?ρε?, περ?που 70 φο?στε? , 20 παραντ?ρια και ?ναν ?γνωστο αριθμ? απ? κα?κια και κ?τερα ^[12] . Το μ?γεθ?? του πρ?πει να ?φτανε τι? 150 μον?δε? ^[13] . Ο σουλτ?νο? προσωπικ? επ?λεξε με προσοχ? του? αξιωματικο?? που θα τον στελ?χωναν, εν? ω? διοικητ? του επ?λεξε ?ναν Βο?λγαρο εξωμ?τη, τον Σουλε?μ?ν Μπαλτ?γλου ^[14] .

?μω? εκε? πο? ?δωσε τη μεγαλ?τερη προσοχ? ο σουλτ?νο? ?ταν στην κατασκευ? πυροβ?λων που θα μπορο?σαν να καταστρ?ψουν τα ισχυρ? τε?χη που προστ?τευαν την Κωνσταντινο?πολη. Ο Μω?μεθ Β? υπ?ρξε ο πρ?το? στρατιωτικ?? ηγ?τη? που ε?χε στη δι?θεσ? του πραγματικ? οργανωμ?νο πυροβολικ?. Ο ?νθρωπο? που το αναβ?θμισε και το ?κανε το καλ?τερο τη? εποχ?? του ?ταν ?να? επιδ?ξιο? τεχν?τη?, ο Ουρβαν??, ο οπο?ο? ?ταν ουγγρικ?? ? σαξονικ?? καταγωγ?? ^[15] . Το μεγαλ?τερο πυροβ?λο που ?φτιαξε ο Ουρβαν?? ε?χε μ?κο? 8 μ?τρα και εκτ?ξευε π?τρινα βλ?ματα β?ρου? περ?που 400 κιλ?ν. Συνολικ? το οθωμανικ? πυροβολικ? ε?χε 70 πυροβ?λα απ? τα οπο?α τα 11 εκτ?ξευαν βλ?ματα 250 κιλ?ν και π?νω απ? 50 χρησιμοποιο?σαν βλ?ματα 100 κιλ?ν. Με αυτ? ο Μω?μεθ σχημ?τισε 14 πυροβολαρχ?ε?, 9 απ? τι? οπο?ε? περιλ?μβαναν μικρ?τερου διαμετρ?ματο? πυροβ?λα και 5 που περιλ?μβαναν τα μεγαλ?τερα πυροβ?λα ^[16] . Ο ιστορικ?? Κριτ?βουλο? χαρακτηριστικ? αναφ?ρει ?τι οι υπ?νομοι και οι υπ?γειοι δι?δρομοι που ?νοιγαν οι Το?ρκοι κ?τω απ? τα τε?χη αποδε?χθηκαν εντελ?? περιττο?, καθ?? τα καν?νια ?δωσαν τη λ?ση στο θ?μα. Ακ?μη και μ?χρι τα τ?λη του 19ου αι?να ?ταν ορατ? σε πολλ? σημε?α τη? π?λη? τα τερ?στια βλ?ματα που βρ?σκονταν στην ?δια θ?ση που ε?χαν π?σει το 1453 ^[17] .

Οι υπερασπιστ?? τη? Κωνσταντινο?πολη? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Σχετικ? με τον στρατ? των αμυν?μενων, εγκυρ?τερη θεωρε?ται η αναφορ? του Σφραντζ?, ο οπο?ο? αν?λαβε την καταμ?τρηση των δυν?μεων κατ’ εντολ? του αυτοκρ?τορα. Ο Σφραντζ?? αναφ?ρει 4.937 βυζαντινο?? και περ?που 2000 ξ?νου? ^[18] . Απ? του? ξ?νου? ξεχωρ?ζαν οι 700 κατ?φρακτοι στρατι?τε? που ?φθασαν στη βυζαντιν? πρωτε?ουσα τον Ιανου?ριο του 1453 με δ?ο γενου?τικα πλο?α. Ο Κωνσταντ?νο? ΙΑ? Παλαιολ?γο? απ?νειμε στον αρχηγ? του? Ιω?ννη Ιουστινι?νη Λ?νγκο , ?μπειρο πολεμιστ?, τον τ?τλο του πρωτοστ?τορο? (αρχιστρατ?γου) και του αν?θεσε την ?μυνα τη? π?λη? ^[19] . Σε κ?θε περ?πτωση ο συνολικ?? αριθμ?? δεν πρ?πει να υπερ?βαινε του? 8.500 ^[20] .

Οι βυζαντινο? δι?θεταν και πυροβολικ?, μικρ?τερο σε μ?γεθο? διαμετρημ?των σε σχ?ση με το οθωμανικ?. Χρησιμοποι?θηκε κυρ?ω? στι? πρ?τε? μ?ρε? τι? πολιορκ?α? και μετ? σ?γησε λ?γω τη? ελ?χιστη? ποσ?τητα? πυρ?τιδα? και βλημ?των, αλλ? και τι? διαφων?α? στον τρ?πο χρ?ση? αυτ?ν των ?πλων ^[21] .

Στην αρχ? τι? πολιορκ?α? υπ?ρχαν στον Κερ?τιο κ?λπο 26 πλο?α πολεμικ?. Απ? αυτ? 10 αν?καν στο Βυζ?ντιο, 5 ?ταν βενετικ?, 5 γενοβ?ζικα, 3 κρητικ?, 1 απ? την Ανκ?να , 1 απ? την Καταλων?α και 1 απ? την Προβηγκ?α . Υπ?ρχαν επ?ση? μικρ?τερα σκ?φη και εμπορικ? πλο?α των Γενοβ?ζων που ?ταν ελλιμενισμ?να στο Π?ραν ^[22] .

Τα τε?χη τη? π?λη? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η μορφ? τη? περιτειχισμ?νη? Κωνσταντινο?πολη? μπορε? να περιγραφε? ω? τριγωνικ?. Ω? β?ση του τριγ?νου ?ταν τα χερσα?α τε?χη εν? οι πλευρ?? του, που αποτελο?σαν και την ακτογραμμ? τη? π?λη?, σχηματιζ?ταν απ? τα θαλ?σσια τε?χη ^[23] .

Τα χερσα?α (? Θεοδοσιαν?) τε?χη, που ε?χαν μ?κο? 5.570 μ?τρων περ?που, εκτειν?ταν απ? την αποβ?θρα των Πηγ?ν στην ακτ? τη? Προποντ?δα? μ?χρι τη συνοικ?α των Βλαχερν?ν . Σε ?λο του? το μ?κο? ?ταν διπλ?, με εκε?νο που ?βλεπε προ? την π?λη ?φερε την ονομασ?α ?σω Τε?χο? και εκε?νο που ?βλεπε προ? την πεδι?δα ονομαζ?ταν ?ξω Τε?χο? . Η κ?ρια γραμμ? ?μυνα? των βυζαντιν?ν ?ταν το ?σω τε?χο? , που ε?χε ?ψο? 12 μ?τρα και πλ?το? 5 μ?τρα, και περιλ?μβανε 96 π?ργου? ?ψου? 18 ω? 20 μ?τρα ο καθ?να?. Οι π?ργοι αυτο? απε?χαν μεταξ? του? 55 μ. περ?που. Το ?ξω Τε?χο? ε?χε 8,5 μ?τρα ?ψο? και 2 μ. πλ?το? και ε?χε επ?ση? 96 π?ργου?, που ε?χαν ?ψο? 10 μ. περ?που και ?ταν τοποθετημ?νοι ?τσι ?στε να βρ?σκονται στο κ?ντρο του κενο? που ?φηναν αν?μεσ? του? οι εσ?πυργοι. Τα τε?χη απε?χαν μεταξ? του? 15 ?ω? 20 μ. εν? ο χ?ρο? που υπ?ρχε μεταξ? του? ονομαζ?ταν απ? του? βυζαντινο?? ≪Περ?βολο?≫. Σε ?λο το μ?κο? του ?ξω Τε?χου? και σε απ?σταση 15 ?ω? 17μ. περ?που απ? αυτ? υπ?ρχε τ?φρο? που το πλ?το? τη? ?ταν 19 μ?χρι 21 μ. και το β?θο? τη? περ?που 10 μ. Τα χερσα?α τε?χη ε?χαν 10 π?λε? ^[24] .

Η πρ?σβαση στην π?λη απ? τη θ?λασσα παρουσ?αζε μεγ?λε? δυσκολ?ε? χ?ρη? σε ?να ισχυρ? θαλ?σσιο ρε?μα στον Β?σπορο, του? β?ρειου? αν?μου? αλλ? και μια σειρ? απ? ξ?ρε? και ?φαλου? που υπ?ρχαν στην Προποντ?δα. ?τσι, για την προστασ?α των ακτ?ν αρκο?σε μ?νο μια σειρ? τειχ?ν. Το παραθαλ?σσιο τε?χο? του Κερατ?ου κ?λπου εκτε?νονταν απ? τη συνοικ?α των Βλαχερν?ν μ?χρι την παλαι? Ακρ?πολη και ε?χε ?ψο? 10μ. περ?που, 17 π?λε?, 110 π?ργου? και μ?κο? 5.600 μ. Στην εξωτερικ? πλευρ? του υπ?ρχε μια στεν? λωρ?δα γη?. Το τε?χο? τη? Προποντ?δα?, που ξεκινο?σε απ? την Ακρ?πολη και ?φτανε ω? την αποβ?θρα των Πηγ?ν, ε?χε ?ψο? 12 ω? 15 μ., δι?θετε 188 π?ργου?, περ?που 13 π?λε? και ε?χε μ?κο? 8.900 μ. Σχεδ?ν σε ?λο το μ?κο? το τε?χο? τη? Προποντ?δα? ?ταν δ?πλα στη θ?λασσα, επομ?νω? η αποβ?βαση εχθρικ?ν δυν?μεων ?ταν αδ?νατη και το ?ργο τη? ?μυνα? καθ?στατο πιο ε?κολο ^[25] .

Η πολιορκ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Οι Οθωμανο? προ των τειχ?ν [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Τα πρ?τα οθωμανικ? αποσπ?σματα ?καναν την εμφ?νιση του? στι? 2 Απριλ?ου, εν? ολ?κληρο το στρ?τευμα ?φτασε σταδιακ? ?ξω απ? τα τε?χη τη? π?λη? ?ω? στι? 5 Απριλ?ου. Την ?δια ημερομην?α ?φτασε και ο σουλτ?νο? με τι? τελευτα?ε? μον?δε? και αμ?σω? απ?κλεισε την π?λη απ? στερι? και θ?λασσα ^[26] .

?σον αφορ? τη δι?ταξη των αντιπ?λων, ο αυτοκρ?τορα? με τα καλ?τερα στρατε?ματ? του αν?λαβε την υπερ?σπιση του μεσα?ου τμ?ματο? των χερσα?ων τειχ?ν (Μεσοτειχ?ου), που ?ταν και τα πιο ευπρ?σβλητα, γιατ? σ? εκε?νο το σημε?ο τα δι?σχιζε κ?θετα ο χε?μαρρο? Λ?κο?. Απ?ναντ? του τ?χθηκε ο σουλτ?νο? με του? γεν?τσαρου? και ?λλε? επ?λεκτε? μον?δε?, καθ?? και το μεγ?λο καν?νι που κατασκε?ασε ο Ουρβαν?? ^[27] .

Αριστερ? του αυτοκρ?τορα, προ? την Προποντ?δα, ?ταν ο Καττεν?ο με τα γενοβ?ζικα στρατε?ματ? του, ο Θε?φιλο? Παλαιολ?γο?, ο οπο?ο? μαζ? με μερικο?? βυζαντινο?? φ?λασσε την π?λη των Πηγ?ν, ο Φ?λιππο? Κονταρ?νι που ?ταν υπε?θυνο? για το τμ?μα απ? την π?λη των Πηγ?ν μ?χρι τη Χρυσ? π?λη, στην οπο?α ?ταν ο Γενοβ?ζο? Μανου?λ, εν? λ?γο πιο κ?τω, δ?πλα στα θαλ?σσια τε?χη, ?ταν ο Δημ?τριο? Καντακουζην??. Απ?ναντ? του? οι Οθωμανο? παρ?ταξαν τα μικρασιατικ? στρατε?ματα υπ? τον Ισ?κ πασ? ^[28] .

Δεξι? του αυτοκρ?τορα, προ? τον Κερ?τιο κ?λπο , στο τμ?μα των τειχ?ν που ονομ?ζονταν Μυρι?νδριον παρατ?χθηκε ο Ιουστιννι?νη?, ο οπο?ο? λ?γο μετ? μετακιν?θηκε στο σημε?ο που ?ταν ο αυτοκρ?τορα?. Αντικαταστ?θηκε απ? ?να τμ?μα υπ? του? αδελφο?? Μποκκι?ρντι. Πιο π?νω, στο παλ?τι των Βλαχερν?ν, εγκαταστ?θηκε ο Βενετ?? β?ιλο? Μινν?το, εν? ?να? συμπατρι?τη? του, ο Τε?ντορο Καρ?στο, στρατοπ?δευσε μαζ? με του? ?ντρε? του στο τμ?μα των τειχ?ν μεταξ? τη? π?λη? Καλιγαρ?α? και του Θεοδοσιανο? τε?χου?. Ο αρχιεπ?σκοπο? Λεον?ρδο? μαζ? με του? αδελφο?? Λανγκ?σκο ?ταν π?σω απ? την τ?φρο στο σημε?ο που κατ?ληγε στον Κερ?τιο. ?λοι αυτο? ε?χαν να αντιμετωπ?σουν τα ευρωπα?κ? στρατε?ματα των Οθωμαν?ν, υπ? τον Καρατζ? πασ?. ^[29]

Τα θαλ?σσια τε?χη φυλ?σσονταν απ? την πλευρ? τη? Προποντ?δα? απ? τον Τζι?κομο Κονταρ?νι, ο οπο?ο? αμυν?ταν στην περιοχ? του Στουδ?ου. Δ?πλα του υπ?ρχε ?να τμ?μα απ? ?λληνε? καλ?γερου?. Στο λιμ?νι του Ελευθερ?ου ?ταν ο πρ?γκιπα? Ορχ?ν με του? Το?ρκου? του, εν? στο ανατολικ? παρ?λιο τη? Προποντ?δα? εγκαταστ?θηκαν ?ντρε? τη? καταλανικ?? παροικ?α? υπ? τον Περ? Χο?λια. Ο καρδιν?λιο? Ισ?δωρο? με 200 τοξ?τε? υπερ?σπιζε το ακρωτ?ριο τη? ακρ?πολη?. Τι? ακτ?? του Κερατ?ου κ?λπου φ?λασσαν 700 Βενετο? και Γενοβ?ζοι να?τε? υπ? τον Γκαμπρι?λε Τρεβιζ?νο. Στον Αλβ?ζο Ντι?ντο παραχωρ?θηκε η διο?κηση των πλο?ων που ?ταν στον κ?λπο. Απ?ναντ? του? ε?χαν τον Ζαγαν?? πασ? με ?να τμ?μα του Οθωμανικο? στρατο?, το οπο?ο παρατ?χθηκε στο σημε?ο ?που τα χερσα?α τε?χη εν?νονταν με τα τε?χη του Κερ?τιου. Μ?σα στην π?λη υπ?ρχαν δ?ο αποσπ?σματα ω? εφεδρε?α: ?να υπ? τον Λουκ? Νοταρ?, που στ?θμευε στη συνοικ?α τη? Π?τρα?, και το ?λλο, υπ? τον Νικηφ?ρο Παλαιολ?γο, κοντ? στην εκκλησ?α των Αγ?ων Αποστ?λων. ^[30]

Στι? 6 Απριλ?ου κηρ?χθηκε επ?σημα η πολιορκ?α απ? τον Μω?μεθ Β?, αφο? πρ?τα, σ?μφωνα με τα ?θιμα τη? εποχ??, η πρ?ταση του για να παραδοθε? η π?λη υποσχ?μενο? ?τι θα σ?βονταν την ζω? και την περιουσ?α των κατο?κων, απορρ?φθηκε απ? του? βυζαντινο?? ^[31] . Αμ?σω? ξεκ?νησε ο κανονιοβολισμ??, με αποτ?λεσμα ?να τμ?μα των τειχ?ν κοντ? στη Χαρ?σια π?λη να καταστραφε?, ?μω? οι υπερασπιστ?? κατ?φεραν να το επισκευ?σουν γρ?γορα. Ταυτ?χρονα οι Οθωμανο? ?ρχισαν εργασ?ε? για να παραγεμ?σουν την τ?φρο, ?στε σε περ?πτωση ρ?γματο? των τειχ?ν να μπορο?ν να επιτεθο?ν με ευκολ?α. Επ?ση? αναλ?φθηκαν υπονομευτικ?? εργασ?ε? εναντ?ον των τμημ?των των τειχ?ν που το ?δαφο? ?ταν κατ?λληλο. Στη θ?λασσα τα πλο?α ?καναν την πρ?τη του? επ?θεση, πιθαν?ν στι? 9 Απριλ?ου, χωρ?? επιτυχ?α, με αποτ?λεσμα ο Μπαλτ?γλου να περιμ?νει την ?φιξη τη? μο?ρα? του Ευξε?νου για να σχεδι?σει ν?ε? επιχειρ?σει? ^[32] . Το δι?στημα μεταξ? 6 με 11 Απριλ?ου ο Μω?μεθ π?ρε μερικ? στρατε?ματα και κυρ?ευσε δ?ο φρο?ρια που υπ?ρχαν ?ξω απ? την π?λη, το Θερ?πειο και Στουδ?ου, εν? την ?δια περ?οδο ο Μπαλτ?γλου επιτ?θηκε και κατ?λαβε τα Πριγκιπ?νησα ^[33] .

Στι? 12 κατ?φθασε ο τουρκικ?? στ?λο? απ? την Καλλ?πολη και αγκυροβ?λησε στο Διπλοκι?νιο. ?ταν ο πρ?το? πραγματικ? αξι?μαχο? στ?λο? που ε?χαν αποκτ?σει οι Οθωμανο?. Την ?δια μ?ρα ξεκ?νησε ο βομβαρδισμ?? με τα καν?νια, που συνεχ?στηκε αδι?κοπα σε ?λο το δι?στημα τη? πολιορκ?α? ^[34] . Οι Βυζαντινο? δεν μπορο?σαν να χρησιμοποι?σουν τα δικ? του? καν?νια, που ?λλωστε ?ταν πολ? κατ?τερα απ? τα τουρκικ?, τα οπο?α ε?χαν τοποθετ?σει π?νω στα τε?χη για να β?λλουν εναντ?ον των πολιορκητ?ν, αλλ? γρ?γορα διαπ?στωσαν ?τι κ?θε βολ? του? προκαλο?σε ρωγμ?? στα ?δια τα τε?χη ^[31] . Ωστ?σο η ?μυνα τι? πρ?τε? βδομ?δε? διεξ?γονταν με επιτυχ?α.

Τη ν?χτα τη? 18η? Απριλ?ου οι Οθωμανο? επιτ?θηκαν με αλαλαγμο?? και τυμπανοκρουσ?ε? στο Μεσοτε?χιο. Καθ?? το σημε?ο επ?θεση? ?ταν στεν?, η αριθμητικ? υπεροχ? των Το?ρκων ?ταν χωρ?? ν?ημα, εν? η αν?τερη θωρ?κιση των βυζαντιν?ν, ?πω? και η ηγετικ? ικαν?τητα του Ιουστινι?νη, ?παιξαν καθοριστικ? ρ?λο στη νικηφ?ρα απ?κρουση τη? επ?θεση?. Μετ? απ? τ?σσερι? ?ρε? ?καρπων επιθ?σεων οι Οθωμανο? υποχ?ρησαν, ?χοντα? 200 νεκρο??, εν? οι υπερασπιστ?? καν?ναν ^[35] .

Στι? 20 Απριλ?ου σημει?θηκε ?να αναπ?ντεχα ευχ?ριστο γεγον?? για του? πολιορκημ?νου?: Στολ?σκο? τεσσ?ρων πλο?ων (αποτελο?μενο? απ? τρ?α γενου?τικα πλο?α και ?να βυζαντιν? κ?τω απ? τη διο?κηση του Φλαντανελ? ), μετ? απ? νικηφ?ρα σ?γκρουση με αριθμητικ? υπ?ρτερο τουρκικ? στ?λο, ?λθαν να ενισχ?σουν του? Βυζαντινο?? μεταφ?ροντα?, μεταξ? των ?λλων, τρ?φιμα και εφ?δια στην πολιορκημ?νη πρωτε?ουσα. Ο σουλτ?νο? ε?χε τ?σο αναστατωθε? απ? τη ναυμαχ?α αυτ? που προχ?ρησε ?φιππο? στη θ?λασσα. Το γεγον?? αυτ? ?ταν ιδια?τερα ενθαρρυντικ? για την ψυχολογ?α των πολιορκημ?νων, οι οπο?οι π?στευαν ?τι η ευνο?κ? ?κβαση τη? πολιορκ?α? ?ταν πλ?ον ορατ? ^[36] .

Στι? 22 Απριλ?ου, ο στ?λο? των Το?ρκων ?στερα απ? επιχε?ρηση τη? προηγο?μενη? ν?χτα?, κατ?φερε να διεισδ?σει εντ?? του Κερ?τιου κ?λπου. Για τον σκοπ? ε?χε κατασκευαστε? στην κοιλ?δα μεταξ? των λ?γγων, ?να ε?δο? ξ?λινη? εξ?δρα?, επ?νω απ? την οπο?α σ?ρθηκαν- με τη βο?θεια πλ?θου? ανθρ?πων που ?ταν στη δι?θεση του Μω?μεθ Β? - τα οθωμανικ? πλο?α, που ε?χαν τοποθετηθε? π?νω σε τροχο??. Για να μη γ?νει αντιληπτ? το εγχε?ρημα, τα καν?νια βομβ?ρδιζαν ακατ?παυστα το χερσα?ο τε?χο?. Ο στ?λο? των Βυζαντιν?ν και των Ιταλ?ν συμμ?χων του?, που στ?θμευε εντ?? του Κερ?τιου κ?λπου, βρ?θηκε αν?μεσα σε δ?ο πυρ? και η κατ?σταση τη? π?λη? ?γινε κρ?σιμη. Τ?τε οργαν?θηκε σχ?διο για να πυρποληθε? ο τουρκικ?? στ?λο? με υγρ? πυρ την επ?μενη ν?χτα στι? 28 Απριλ?ου υπ? την ηγεσ?α εν?? κυβερν?τη εν?? πλο?ου απ? την Τραπεζο?ντα, τον Τζι?κομο Κ?κο , ?μω? το σχ?διο προδ?θηκε στου? Το?ρκου? και ?τσι δεν πραγματοποι?θηκε. Επιπλ?ον, η ?μυνα τη? π?λη? εξασθενο?σε, καθ?? ?πρεπε πλ?ον να τοποθετηθο?ν και δυν?μει? στο τε?χο? του Κερατ?ου που ?ω? τ?τε δεν ε?χε αν?γκη απ? ιδια?τερη περιφρο?ρηση.

Στο μεταξ? στη βυζαντιν? πρωτε?ουσα ε?χε γ?νει ιδια?τερα αισθητ? η ?λλειψη τροφ?μων. Οι πολεμιστ?? ε?χαν αρχ?ζει να κουρ?ζονται με τι? αλλεπ?λληλε? εχθρικ?? επιθ?σει?. Επ?ση? Βενετο? και Γενου?τε? διαπληκτ?ζονταν κατηγορ?ντα? οι πρ?τοι του? δε?τερου? για συνεργασ?α με τον εχθρ?. Υπ?ρχαν φ?με? ?τι οι Γενου?τε? του Γαλατ? , ο οπο?ο? ?μεινε αν?γγιχτο? απ? του? Το?ρκου? σε ?λο το δι?στημα τη? πολιορκ?α?, βοηθο?σαν τον σουλτ?νο. Επ?ση? πολλο? Βυζαντινο? αλλ? και ξ?νοι συμβο?λευαν τον Αυτοκρ?τορα να διαφ?γει, ?μω? ο Κωνσταντ?νο? με θ?ρρο? και αξιοπρ?πεια απ?ρριπτε την ταπεινωτικ? αυτ? λ?ση.

Ο συνεχ?? βομβαρδισμ?? τη? π?λη?, που δεν διακ?πηκε για αρκετ?? βδομ?δε? καθ?λου, εξ?ντλησε εντελ?? τον πληθυσμ?, ?ντρε?, γυνα?κε? παιδι?, ιερε??, μοναχο? προσπαθο?σαν να αποκαταστ?σουν τι? πολυ?ριθμε? ρωγμ?? του τε?χου?. Η πολιορκ?α ε?χε ?δη διαρκ?σει πεν?ντα μ?ρε?. Ταυτ?χρονα στο οθωμανικ? στρατ?πεδο επικρατο?σαν φ?με?, πιθαν?ν ψε?τικε?, για την πιθαν? ?φιξη πολυ?ριθμου χριστιανικο? στ?λου απ? τη Δ?ση, κ?τι που αν?γκασε τον Μω?μεθ να εντε?νει την προσπ?θεια για κατ?ληψη τη? π?λη?.

Στι? 21 Μα?ου, ο σουλτ?νο? ?στειλε πρ?σβη στην Κωνσταντινο?πολη . Ζητο?σε την παρ?δοση τη? π?λη? με την υπ?σχεση να επιτρ?ψει στον Αυτοκρ?τορα και σε ?σου? το επιθυμο?σαν να φ?γουν με τα υπ?ρχοντ? του?. Επ?ση?, θα αναγν?ριζε τον Κωνσταντ?νο ω? ηγεμ?να τη? Πελοπονν?σου. Τ?λο?, εγγυ?ταν για την ασφ?λεια και την περιουσ?α του πληθυσμο? που θα παρ?μενε στην π?λη. Οι αντιπροτ?σει? του Κωνσταντ?νου διαπν?ονταν απ? πνε?μα αξιοπρ?πεια? και αποφασιστικ?τητα?. Δ?χονταν να πληρ?σει ακ?μα υψηλ?τερου? φ?ρου? υποτ?λεια? και να παραμε?νουν στα χ?ρια των Το?ρκων ?λα τα κ?στρα και τα εδ?φη που ε?χαν στο μεταξ? κατακτ?σει. Για την Κωνσταντινο?πολη ?μω? δ?λωσε:

Τ? δ? τ?ν π?λιν σο? δο?ναι ο?τ' ?μ?ν ?στ?ν ο?τ' ?λλου τ?ν κατοικο?ντων ?ν τα?τ?? κοιν? γ?ρ γν?μ? π?ντε? α?τοπροαιρ?τω? ?ποθανο?μεν κα? ο? φεισ?μεθα τ?? ζω?? ?μ?ν.

Το να σου (παρα)δ?σω ?μω? την π?λη ο?τε σε εμ?να επαφ?εται ο?τε σε ?λλον απ? του? κατο?κου? τη?? δι?τι με κοιν? απ?φαση οι π?ντε? θα αποθ?νουμε αυτοπροα?ρετα και δεν θα υπολογ?σομε τη ζω? μα?.

Η τελικ? επ?θεση [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

?στερα απ? την αποτυχημ?νη προσ?γγιση, ο Μω?μεθ Β? κ?λεσε πολεμικ? συμβο?λιο και κατ?πιν ?βγαλε λ?γο προ? του? στρατι?τε? του, ζητ?ντα? του θ?ρρο? και σταθερ?τητα. Τ?νισε ?τι υπ?ρχουν τρει? προ?ποθ?σει? για ?ναν επιτυχ? π?λεμο: η επιθυμ?α (για τη ν?κη), η ντροπ? (για την ?ττα) και η υπακο? στου? ηγ?τε?. Επ?ση? δ?λωσε με ?ρκο πω? ο ?διο? ?θελε μ?νο τα τε?χη και τα οικοδομ?ματα τη? π?λη? και πω? αφ?νει στον στρατ? του ?λα τα ?λλα. Υπογρ?μμισε πω? υπ?ρχουν θησαυρο? μ?σα στα κτ?ρια και κυρ?ω? στι? εκκλησ?ε? και πω? θα επωφεληθο?ν απ? τον Εξανδραποδισμ? των κατο?κων, αν?μεσ? του? υπ?ρχαν πολλ?? ν?ε? γυνα?κε?. Τ?λο? δι?ταξε νηστε?α και προσευχ? . Η επ?θεση ορ?στηκε για τη ν?χτα τη? 29η? Μα?ου ^[37] .

Στι? 28 Μα?ου συντελ?στηκε μεγ?λη ακολουθ?α στην Αγ?α Σοφ?α , η τελευτα?α χριστιανικ? ακολουθ?α που πραγματοποι?θηκε στην περ?φημη εκκλησ?α τη? π?λη?, την οπο?α παρακολο?θησε πλ?θο? αξιωματο?χων και πιστ?ν. Ο Κωνσταντ?νο? ΙΑ? σε λ?γο προ? τον λα? του, ?πω? τον διασ?ζει ο Σφραντζ??, τον προ?τρεψε να αντισταθε? γεννα?α, λ?γοντα? ?τι οι Το?ρκοι ≪υποστηρ?ζονται απ? ?πλα, ιππικ?, πυροβολικ? και την αριθμητικ? του? υπεροχ?, εμε?? ?μω? στηριζ?μεθα πρ?τα στον Θε? και Σωτ?ρα μα? και κατ?πιν στα χ?ρια μα? και στη δ?ναμ? μα? που μα? ?χει χαρ?σει ο ?διο? ο Θε??≫. Ο Κωνσταντ?νο? ολοκλ?ρωσε την ομιλ?α του ω? εξ??:

...Γνωρ?σατε λοιπ?ν το?το: Ε?ν ειλικριν? υπακο?σετε ?,τι σα? δι?ταξα, ελπ?ζω ?τι, με τη βο?θεια του Θεο?, θα αποφ?γουμε τη δ?καιη τιμωρ?α Του, που κρ?μεται επ?νω μα?. ^[38]

Την Τρ?τη το βρ?δυ, 29 Μα?ου, μεταξ? 01.00 και 02.00, εκδηλ?θηκε γενικ? τουρκικ? επ?θεση. Μ?λι? δ?θηκε το σ?νθημα η π?λη υπ?στη συνδυασμ?νη επ?θεση απ? τρει? πλευρ?? συγχρ?νω?. Οι Βυζαντινο? κατ?φεραν να αποκ?ψουν τι? υπ?γειε? σ?ραγγε? απ' ?που οι Το?ρκοι προσπ?θησαν να περ?σουν κ?τω απ? τα τε?χη. Παρ?λο που στι? επιθ?σει? ?ταν περισσ?τεροι αριθμητικ?, οι Βυζαντινο? του? απ?θησαν αρκετ?? φορ?? προκαλ?ντα? του? τρομερ?? απ?λειε?. Οι δ?ο πρ?τε? επιθ?σει? αποκρο?στηκαν. ?μω? ο Μω?μεθ Β? οργ?νωσε πολ? προσεκτικ? την τρ?τη και τελευτα?α επ?θεση. Με ιδια?τερη επιμον? οι Το?ρκοι επιτ?θηκαν κατ? του μ?ρου? των τειχ?ν το οπο?ο ?ταν κοντ? στην π?λη του Αγ?ου Ρωμανο? (Π?μπτον), ?που πολεμο?σε και ο ?διο? ο Αυτοκρ?τορα?. ?να? απ? του? κ?ριου? υπερασπιστ?? τη? π?λη?, ο Γενου?τη? Ιουστινι?νη?, τραυματ?στηκε σοβαρ? και αναγκ?στηκε να εγκαταλε?ψει τον αγ?να. Αυτ? η απ?λεια υπ?ρξε ανεπαν?ρθωτη για του? Βυζαντινο??. Ωστ?σο, ακ?μα και μετ? απ? αυτ? την επιτυχ?α, οι Οθωμανο? αδυνατο?σαν να διεισδ?σουν στην Π?λη. Στα τε?χη, ?μω?, δημιουργο?νταν συνεχ?? ρ?γματα και ο Αυτοκρ?τορα?, πολεμ?ντα? ω? απλ?? στρατι?τη?, ?πεσε στη μ?χη. Δεν υπ?ρχουν ακριβε?? πληροφορ?ε? για τον θ?νατο του και για τον λ?γο αυτ? ο θ?νατ?? του ?γινε γρ?γορα θ?μα εν?? θρ?λου που ?χει συσκοτ?σει την ιστορικ? πραγματικ?τητα. Σ?μφωνα με τη λα?κ? παρ?δοση , οι Το?ρκοι δεν κατ?φεραν να σπ?σουν τη γραμμ? ?μυνα? των τειχ?ν, παρ? μ?νο ?ταν απ? εσωτερικ? προδοσ?α μπ?καν απ? την Κερκ?πορτα και περικ?κλωσαν του? αμυν?μενου?.

Λεηλασ?ε? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η πολιορκ?α κρ?τησε σχεδ?ν 2 μ?νε? και, τελικ?, ο σημαντικ? ισχυρ?τερο? Μω?μεθ κατ?λαβε την Κωνσταντινο?πολη την Τρ?τη 29 Μα?ου 1453 ( αποφρ?? ημ?ρα ). Μετ? τον θ?νατο του Κωνσταντ?νου οι Το?ρκοι ?ρμησαν μ?σα στην π?λη, αρχ?ζοντα? μαζικ?? λεηλασ?ε?. ?να μεγ?λο πλ?θο? πολιτ?ν κατ?φυγε στην Αγ?α Σοφ?α, ελπ?ζοντα? να βρει εκε? ασφ?λεια. Αλλ? οι Το?ρκοι δι?ρρηξαν την κεντρικ? π?λη και ?ρμησαν μ?σα στην εκκλησ?α ?που ?σφαξαν το πλ?θο?. Την ημ?ρα τη? πτ?ση? τη? Κωνσταντινο?πολη?, ? πιθαν?ν την επ?μενη, ο Σουλτ?νο? εισ?λθε επ?σημα στην π?λη και π?γε στην Αγ?α Σοφ?α, ?που και προσευχ?θηκε. Κατ?πιν ο Πορθητ?? εγκαταστ?θηκε στα αυτοκρατορικ? αν?κτορα των Βλαχερν?ν .

?πω? παραδ?δει ο Σφραντζ??, δ?θηκε διαταγ? για τρι?μερη λεηλασ?α τη? π?λη?. ?λλε? πηγ?? αναφ?ρουν πω? ουσιαστικ? η λεηλασ?α ?παυσε μετ? την πρ?τη ημ?ρα ^{[39] [40]} . Ο ιστορικ?? Δο?κα? αναφ?ρει πω? ο σουλτ?νο? επιφ?λαξε για τον εαυτ? του τα οικοδομ?ματα και τα τε?χη τη? π?λη?, αφ?νοντα? τα υπ?λοιπα αγαθ?, του? αιχμαλ?του? και τα λ?φυρα στη δι?θεση των στρατευμ?των ^[41] . Ο ?μαχο? πληθυσμ?? τη? Κωνσταντινο?πολη? θανατων?ταν χωρ?? δι?κριση. ^[42] Οι εκκλησ?ε? με επικεφαλ?? την Αγ?α Σοφ?α, καθ?? και τα μοναστ?ρια με ?λο του? τον πλο?το λεηλατ?θηκαν και βεβηλ?θηκαν, εν? οι ιδιωτικ?? περιουσ?ε? ?γιναν αντικε?μενο αρπαγ?? και λαφυραγωγ?α?. Κατ? τη δι?ρκεια αυτ?ν των ημερ?ν χ?θηκαν αναρ?θμητοι πολιτιστικο? θησαυρο?. Πολ?τιμα βιβλ?α κ?ηκαν, κομματι?στηκαν ? πουλ?θηκαν σε εξευτελιστικ?? τιμ?? ^[43] . Ο ιστορικ?? Κριτ?βουλο? , που αν?κε στο οθωμανικ? στρατ?πεδο, αναφ?ρει ?τι δεν υπ?ρξε στοιχει?δη? ο?κτο? κατ? τι? λεηλασ?ε? και η π?λη ερημ?θηκε ολοσχερ??. ^[44]

Επακ?λουθα τη? ?λωση? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Βυζαντιν? Κωνσταντινο?πολη
330	?δρυση τη? π?λη?
413	Ολοκλ?ρωση των Θεοδοσιαν?ν Τειχ?ν
474	Μεγ?λη πυρκαγι?
532	Στ?ση του Ν?κα
537	Ολοκλ?ρωση τη? Αγ?α? Σοφ?α?
626	Πολιορκ?α απ? του? ?βαρου?
674-78	Α´ αραβικ? πολιορκ?α
717-18	Β´ αραβικ? πολιορκ?α
1204	Σταυροφορικ? ?λωση
1261	Επαν?κτηση τη? π?λη? απ? τον Μιχα?λ Η´ Παλαιολ?γο
1453	Οθωμανικ? ?λωση

Η Ορθ?δοξη Βυζαντιν? Αυτοκρατορ?α ?παψε πια να υφ?σταται και στη θ?ση τη? ιδρ?θηκε και αναπτ?χθηκε η Οθωμανικ? Αυτοκρατορ?α , τη? οπο?α? η πρωτε?ουσα μεταφ?ρθηκε απ? την Αδριανο?πολη στην Κωνσταντινο?πολη ?που και μετονομ?στηκε απ? του? Το?ρκου? Κονσταντινιγι?. Το ?νομα Ιστ?νμπουλ προ?κυψε αργ?τερα, απ? τη συμβ?ωση των δ?ο γλωσσ?ν παρ?μεινε ?μω? λα?κ?. ^[45] (απ? τη φρ?ση ει? την π?λιν) και παρ?μεινε ?δρα τη? Αυτοκρατορ?α? ω? την οριστικ? κατ?λυσ? τη?, το 1922 . Αντ?θετα το Πατριαρχε?ο Κωνσταντινο?πολη? ?λαμψε με την αν?δειξη σε πατρι?ρχη του ανθενωτικο? Γενν?διου Σχολ?ριου καθ? υπ?δειξη του Μω?μεθ λαμβ?νοντα? απ? τον ?διο και δι?φορα πρ?σθετα προν?μια μ?χρι ακ?μα και οθωμανικ? φρουρ?.

Πρ?το? που φ?ρεται να προσπ?θησε να συνεγε?ρει του? Ηγεμ?νε? τη? Δ?ση? για ανακατ?ληψη τη? Κωνσταντινο?πολη? απ? του? Χριστιανο?? ?ταν ο τ?τε Μ?γα? Μ?γιστρο? του Τ?γματο? του Αγ?ου Ιω?ννη των Ιεροσολ?μων , που ?δρευε την εποχ? εκε?νη στη Ρ?δο , ο Ζαν ντε Λαστ?κ ο οπο?ο? με γρ?μματ? του στον Π?πα και σε ?λου? του? Ηγεμ?νε? του? εξ?ρκιζε να π?ρουν τα ?πλα και ≪ να εκδικηθο?ν για το χριστιανικ? α?μα που χ?θηκε στην Κωνσταντινο?πολη εξ αιτ?α? των Το?ρκων αλλ? και για τη σωτηρ?α τη? Ρ?δου του ισχυρ?τατου αυτο? προμαχ?να τη? χριστιανικ?? πολιτε?α? ≫. Παρ?λληλα ?μω? υπ?ρχαν και πολλο? ?λληνε? που δι?τρεχαν την Ευρ?πη κηρ?ττοντα? ≪ιερ? π?λεμο≫ κατ? των Το?ρκων, μεταξ? αυτ?ν ?ταν ο Ισ?δωρο? ο Πελοπονν?σιο? , ο Βησσαρ?ων ο Τραπεζο?ντιο? , ο Ανδρ?νικο? ο Θεσσαλονικε?? κ.?., εν? ο Ρ?διο? λα?κ?? στιχουργ?? Εμμανου?λ Γεωργιλ?? απ?διδε το πνε?μα τη? εποχ?? σε ποι?ματ? του προτρ?ποντα? τη Δ?ση να συνασπιστε? κατ? των Το?ρκων για την απελευθ?ρωση τη? Κωνσταντινο?πολη?, επειδ?:

≪ Η Π?λι? ?τον το σπαθ?, / η Π?λι? το κοντ?ρι.

Η Π?λι? ?τον το κλειδ? / τη? Ρωμαν?α? ?λη?

Κ? εκλε?δωνε κ? εσφ?λιζεν / ?λην την Ρωμαν?αν

Κ? ?λον το Αρχιπ?λαγο? / εσφικτοκλε?δων?ν το≫.

Στι? παραπ?νω εκκλ?σει? ο Π?πα? Νικ?λαο? Ε? επ?δειξε πλ?ρη αδιαφορ?α, σε αντ?θεση με του? διαδ?χου? του στον παπικ? θρ?νο Κ?λλιστο Γ? και Π?ο Β? . Επ?ση? ο αυτοκρ?τορα? Φρειδερ?κο? Γ? τη? Αγ?α? Ρωμα?κ?? Αυτοκρατορ?α? καθ?? και ο Δο?κα? Φ?λιππο? Γ? τη? Βουργουνδ?α? ο επιλεγ?μενο? Καλ?? μ?λι? ενημερ?θηκαν σχετικ? με την ?λωση συναντ?θηκαν και συσκ?φθηκαν πλην ?μω? οι προθ?σει? του? ναυ?γησαν απ? την ≪ ακατον?μαστη αντ?σταση ≫ ^[46] και για ≪ ελεειν?? μικροφιλοτιμ?ε? ≫ ^[47] του τ?τε βασιλ?ω? τη? Γαλλ?α? Καρ?λου Ζ? .

Υπενθυμ?ζεται ?τι την εποχ? εκε?νη ?να μεγ?λο μ?ρο? του ελλαδικο? χ?ρου αποτελο?σαν βασ?λεια ?πω? τη? Κ?πρου, Δουκ?τα ?πω? το φρ?γκικο των Αθην?ν και κυρ?ω? ενετικ?? κτ?σει? ?πω? το Δουκ?το του Αρχιπελ?γου? με ?δρα τη Ν?ξο, η Ε?βοια ? Νεγρεπ?ντε και Κεφαλονι? (απ? το 1209), η Κρ?τη (απ? το 1212), η Κ?ρκυρα (απ? το 1215), η Ρ?δο? κ.?., τα δ?ο δεσποτ?τα Μυστρ? και Ηπε?ρου καθ?? και κ?ποια αρχονταρ?κια.

?ταν το 1456 ο Μω?μεθ Β? απ?σπασε απ? του? Φρ?γκου? την Αθ?να και λ?γο αργ?τερα υπ?ταξε ?λε? τι? ελληνικ?? περιοχ??, ?πω? και την Πελοπ?ννησο τ?τε ξ?πνησε απ? τον λ?θαργο η Δ?ση και ?ρχισαν ν? ακο?γονται οι πρ?τε? φων?? για τον ?πιστο και κοιν? εχθρ?. Ο Παρθεν?να? , που τ?τε ε?χε μετατραπε? απ? του? χριστιανο?? σε εκκλησ?α τη? Θεοτ?κου, επανα-μετατρ?πηκε με διαταγ? του ?διου του Μω?μεθ Β? σε τζαμ? . Το 1457 εμφαν?ζεται στο Αιγα?ο ο παπικ?? στ?λο? που ξεκιν? επιδρομ?? για κατ?ληψη ν?σων που βρ?σκονταν υπ? τουρκικ? κυριαρχ?α με συν?πεια την κατ?ργηση τη? Ηγεμον?α? του Α?μου του Ο?κου των Κατελο?ζων . Το 1461, η Αυτοκρατορ?α τη? Τραπεζο?ντα? περι?λθε και αυτ? στην εξουσ?α των Οθωμαν?ν. Την ?δια χρονι? καταλ?φθηκαν και τα τελευτα?α υπολε?μματα του Δεσποτ?του τη? Ηπε?ρου .

Η πτ?ση τη? Κωνσταντινο?πολη? μπορε? να σηματοδ?τησε την ?ναρξη τη? Τουρκοκρατ?α? στην Ελλ?δα , πλην ?μω? το σημαντικ?τερο: οδ?γησε στον κολοφ?να τη? αναγ?ννηση? των αρχα?ων ελληνικ?ν σπουδ?ν που μεταλαμπαδε?τηκε στην Ιταλ?α αρχικ? καθ?? και στην υπ?λοιπη Ευρ?πη στη συν?χεια. Π?λει? ?πω? η Βενετ?α , η Φλωρεντ?α , η Ρ?μη κ.?. ?νοιξαν την αγκαλι? του? στου? πρ?σφυγε? βυζαντινο?? λ?γιου? που εγκαταστ?θηκαν σε αυτ?? μεταφ?ροντα? το πολ?τιμο φορτ?ο τη? αρχα?α? Ελλ?δα?, συμβ?λλοντα? ?τσι στην αν?δειξη των ν?ων τ?σεων κυρ?ω? του ουμανισμο? που ?φερνε ο ν?ο? αι?να? (15ο? αι?να?).

Θρ?λοι και παραδ?σει? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο τρ?πο? που θυσι?στηκε ο τελευτα?ο? Αυτοκρ?τορα?, καθ?? και ?τι δεν διασ?θηκαν πληροφορ?ε? για τι? τελευτα?ε? στιγμ?? του στο πεδ?ο τη? μ?χη?, αποτ?λεσαν πηγ? ?μπνευση? για ποικ?λου? θρ?λου? με κυρι?τερο αυτ?ν του ≪μαρμαρωμ?νου βασιλι?≫ που περιμ?νει τη στιγμ? να ανακτ?σει την Π?λη και την Αυτοκρατορ?α του. ^[48]

Μια λα?κ? χριστιανικ? παρ?δοση, αναφ?ρει ?τι τη στιγμ? που δι?ρρηξαν οι Το?ρκοι την π?λη τη? Αγ?α? Σοφ?α? τελο?νταν η θε?α λειτουργ?α και ο ιερ?α? τη στιγμ? που ε?δε του? μουσουλμ?νου? να ορμο?ν στο πλ?θο? των πιστ?ν, εισ?λθε και εξαφαν?σθηκε μ?σα στον το?χο, π?σω απ? το ?γιο Β?μα , που ?νοιξε μπροστ? του κατ? τρ?πο θαυμαστ?. Λ?γονταν ?τι ?ταν η Κωνσταντινο?πολη θα επαν?λθει στα χ?ρια των Χριστιαν?ν, ο ιερ?α? θα βγει απ? τον το?χο για να συνεχ?σει τη λειτουργ?α ^[49] . ?να? ?λλο? θρ?λο? λ?ει ?τι ο αυτοκρ?τορα? Κωνσταντ?νο? στο ?να του χ?ρι ε?χε ?ξι δ?χτυλα και αν βρεθε? κ?ποιο? ?λληνα? που ?χει ?ξι δ?χτυλα τ?τε θα ανακτ?σει (ο Κωνσταντ?νο?) την Π?λη και την αυτοκρατορ?α του.

Κατ? τα τ?λη του 19ου αι?να, ο Αμερικ?νο? ιστορικ?? Ε. Α. Γκρ?σβενορ αναφ?ρει ?τι στη συνοικ?α Αμπο? Β?φα στην Κωνσταντινο?πολη, υπ?ρχε ?να? χαμηλ?? αν?νυμο? τ?φο? τον οπο?ο οι ?λληνε? τιμο?σαν ω? τ?φο του Κωνσταντ?νου και τον χρησιμοποιο?σαν κρυφ? ω? τ?πο προσευχ??. ?μω? η Οθωμανικ? Κυβ?ρνηση επεν?βη εκε?νη την εποχ? επιβ?λλοντα? ποιν?? και ερημ?νοντα? το μ?ρο? ^[49] .

Η πρ?σληψη τη? ?λωση? απ? τη διεθν? και νεοελληνικ? ιστοριογραφ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η ?λωση τη? Κωνσταντινο?πολη? του 1453 αποτ?λεσε ?να απ? τα γεγον?τα-ορ?σημα τη? Παγκ?σμια? Ιστορ?α? τα οπο?α σηματοδοτο?σαν τη μετ?βαση απ? τη μεσαιωνικ? εποχ? ?ω? του? νε?τερου? χρ?νου?, σ?μφωνα και με την τριμερ? δι?κριση του Κριστ?φ Σελ?ριου? με το ?ργο του Historia Medii Aevi . ^[50]

Η πρ?σληψη και ενσωμ?τωση τη? ?λωση? απ? την ιστοριογραφ?α του 19ου αι?να ακολουθε? την ενσωμ?τωση του Βυζαντ?ου και τη? Βυζαντιν?? ιστορικ?? περι?δου. Οι προ?ποθ?σει? αφομο?ωσ?? τη? ?ταν μεταξ? ?λλων, η θρησκευτικ? τη? σημασ?α, κ?τι που ?βρισκε υποδοχ?? στη λα?κ? κουλτο?ρα. Μπορο?σε να γ?νει ?να απτ? σ?μβολο στα πλα?σια συγκρ?τηση? τη? εθνικ?? ιδεολογ?α?. ?τσι γιν?ταν αντιληπτ? ω? πτ?ση τη? βασιλε?α? των Ορθοδ?ξων. Εθνικοποιε?ται επειδ? η Κωνσταντινο?πολη αποτελο?σε το πιο σημαντικ? κ?ντρο τη? Ανατολ?? και επομ?νω? κεντρικ? σημε?ο στα πλα?σια τη? υλοπο?ηση? τη? Μεγ?λη? Ιδ?α? . ^[51]

Ο Σπυρ?δων Ζαμπ?λιο? στην εκτεταμ?νη εισαγωγ? του στο ?ργο του ?σματα Δημοτικ? τη? Ελλ?δο? , δεν επικεντρ?νεται στου? εσωτερικο?? παρ?γοντε? παρακμ?? τη? αυτοκρατορ?α?, αλλ? στην ?πληστη καθολικ? Δ?ση , η οπο?α απ? το 1204 συν?βαλε στην παρακμ? τη? αυτοκρατορ?α?. Τελικ? η Θε?α Πρ?νοια επ?λεξε τον Οθωμαν? κατακτητ? ?στε να σωθε? απ? του? Καθολικο?? δυν?στε?. Σε αυτ? το σημε?ο συμφωνε? και ο Κωνσταντ?νο? Παπαρρηγ?πουλο? , χωρ?? ?μω? να υιοθετε? και τη φιλοσοφικ? θε?ρηση του Ζαμπ?λιου. ^[52]

Δι?φοροι ?λλοι εκπρ?σωποι τη? ρομαντικ?? ιστοριογραφικ?? τ?ση?, ?πω? ο Αλ?ξανδρο? Πασπ?τη? , Κωνσταντ?νο? Σ?θα? , Σπυρ?δων Λ?μπρο? , Αδαμ?ντιο? Αδαμαντ?ου , Βασ?λειο? Μυστακ?δη? , Θεοδ?σιο? Βενιζ?λο? , Αθαν?σιο? Βερναρδ?κη? , Κωνσταντ?νο? ?μαντο? εμπλουτ?ζουν το αντιδυτικ? ερμηνευτικ? του? σχ?μα με αναφορ?? σε προδοτικ?? εν?ργειε? των Λατ?νων (π.χ. η αλλαγ? στρατοπ?δου του Ουρβανο? του τεχν?τη που κατασκε?ασε το καν?νι, η βο?θεια των Γενουατ?ν του Γαλατ? στου? Το?ρκου?, η λιποψυχ?α του Ιουστινι?νη). Οι ιστορικο? αυτο? επ?λεγαν το λεγ?μενο Majus χρονικ? του Γε?ργιου Σφρατζ? -?να συμπ?λημα συνταγμ?νο στα 1573-1575 απ? τον Μακ?ριο Μελισσην?- με ?ντονα θρησκευτικ? χαρακτ?ρα και διαπνε?μενο απ? την αντ?ληψη πω? ο Θε?? κατευθ?νει τι? τ?χε? του κ?σμου χρησιμοποι?ντα? του? ανθρ?που? και ακ?μα και του? Το?ρκου? για να εκπληρ?σει του? σκοπο?? του ^[53] .

Παραπομπ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Πηγ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Βασ?λιεφ Α. Α. , Ιστορ?α τη? Βυζαντιν?? Αυτοκρατορ?α?. Τ?μο? Β?, Μετ?φραση Δημοσθ?νη Σαβρ?μη, Εκδοτικ?? Οργανισμ?? Π?πυρο?, Αθ?να 1971, σελ. 357-372
• Ιστορ?α του Ελληνικο? ?θνου? , Τ?μο? Θ?, Εκδοτικ? Αθην?ν, Αθ?να 1972, 2000, σελ. 207-213 ISBN 9789602131053 .
• Η ?λωση τη? Κωνσταντινο?πολη? , εκδ. Περισκ?πιο, Αθ?να 2001 ISBN 960-86822-7-4
• Η ?λωση τη? Π?λη? Μαρτυρ?ε? εντ?? και εκτ?? των τειχ?ν , εκδ. Χ. Κ Τεγ?πουλο?-εφ. Ελευθεροτυπ?α , Αθ?να 2008
• Nicolle David, Constantinople 1453: The End of Byzantium , Osprey 2000 ISBN 978-1841760919
• Πλακογιανν?κη? Κ?μων Εμμανου?λ, ≪Τα Θεοφ?λακτα τε?χη τη? Κωνσταντινο?πολη?≫, περιοδικ? Στρατιωτικ? Ιστορ?α , τε?χο? 45, εκδ. Περισκ?πιο, Αθ?να 2000, σελ. 6-19
• Ρ?νσιμαν Στ?βεν, Η ?λωση τη? Κωνσταντινο?πολη? 1453 , εκδ. Παπαδ?μα, Αθ?να 2002 ISBN 9789602064795
• Σλουμπερζ? Γουστ?βο?, Κωνσταντ?νο? Παλαιολ?γο?, Πολιορκ?α και ?λωσι? τη? Κωνσταντινουπ?λεω? , α??κδοση 1914 (γαλλικ?), μετ?φραση στην καθαρε?ουσα (1914): Σπυρ. Π. Λ?μπρου. Απ?δοση στη Ν?α Ελληνικ?: Ιω?ννη? Α. Μελισσε?δη? & Ρ?τα Ζαβολ?α - Μελισσε?δου, Εκδ. Βεργ?να, Αθ?να 1997, τ?μοι 2, Εκδ. Βεργ?να, Αθ?να 2002, Ελληνικ? Εθνικ? Βιβλιογραφ?α 1999, ISBN 960717190X ISBN 9789607171900
• Φο?βα Σοφ?α, 1453. Η ?λωση τη? Κωνσταντινο?πολη? σ?μφωνα με τι? Βυζαντιν?? και Λατινικ?? πηγ?? , Θεσσαλον?κη 2010
• Φραντζ?? Γε?ργιο? - Μπ?ρμπαρο Νικολ?, Η Π?λι? ε?λω Το χρονικ? τη? πολιορκ?α? και τη? ?λωση? τη? Κωνσταντινο?πολη? , Μετ?φραση: Κουσουν?λο? Γι?ργο?, Λ?ππα Βαν?σσα, εκδ. Α. Α. Λιβ?νη, Αθ?να 1993 ISBN 960-236-356-8 (αποσπ?σματα απ? το κε?μενο του Ν. Μπ?ρμπαρο μπορε?τε να διαβ?σετε εδ? http://www.e-istoria.com/62.htm ^{[ νεκρ?? σ?νδεσμο? ]}
• Διον?σιο? Ζακυθην??, ≪Η μεγ?λη καμπ?. Μ?ρο? πρ?τον: Η ?λωσι? τη? Κωνσταντινουπ?λεω? και το τ?λο? του μ?σου αι?νο?≫, Μεταβυζαντιν? και Ν?α Ελληνικ? , Αθ?να 1978, σελ. 76-74
• Βαγγ?λη? Κραμανωλ?κη?, Παναγι?τη? Στ?θη?, ≪Ιστορ?ε? για την ?λωση στον πρ?το αι?να του ελληνικο? κρ?του?≫, Πανεπιστ?μιο Κρ?τη?-τμ. Ιστορ?α? και Αρχαιολογ?α?, 1453 Η ?λωση τη? Κωνσταντινουπ?λη? και η μετ?βαση απ? του? μεσαιωνικο?? στου? νε?τερου? χρ?νου?, επιστημ. επιμ. Τ?νια Κιουσοπο?λου, εκδ. Πανεπιστημιακ?? Εκδ?σει? Κρ?τη?, Ηρ?κλειο 2005, σελ. 227-257

Περαιτ?ρω μελ?τη [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Βιβλιογραφ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Ζωγρ?φο? Αναστ?σιο?, ≪Η παρ?σταση του 'Το?ρκου' στου? ιστορικο?? τη? ?λωση?. Σημειωτικ? περι?γηση≫, Τα Ιστορικ? , τομ. 8, τχ. 14-15 (Ιο?νιο?-Δεκ?μβριο? 1991), σελ. 17-44.
• Philippides Marios, Hanak Walter K., The Siege and the Fall of Constantinople In 1453 , εκδ. Ashgate 2011 ISBN 978-1409410645
• Pears Edwin, The Destruction of the Greek Empire And the Story of the Capture of Constantinople by the Turks , Kessinger Publishing, 2004 ISBN 978-1417947768
• Millingen Alexander Van, Byzantine Constantinople, the Walls of the City and Adjoining Historical Sites , London 1899.
• ΕΑΛΩ Η ΠΟΛΙΣ, Γεωργ?ου Φραντζ? Πρωτοβεστιαρ?ου του Κωνσταντ?νου Παλαιολ?γου, Απ?δοση στη Ν?α Ελληνικ?: Ιω?ννη? Α. Μελισσε?δη? & Ρ?τα Ζαβολ?α Μελισσε?δου - Συνοπτικ? Ιστορ?α των Γεγον?των στην Κωνσταντινο?πολη κατ? την περ?οδο 1440-1453. Μελ?τη/Κε?μενο: Ιω?ννη? Α. Μελισσε?δη? (1998/2004), ?κδοση Ε? (επαυξημ?νη), Εκδ?σει? Βεργ?να, Αθ?να 2004, Ελληνικ? Εθνικ? Βιβλιογραφ?α 1999/2004, ISBN 9607171918
• Κωνσταντ?νο? Κωνσταντιν?δη?, ≪Πρ?σφυγε? απ? την Κωνσταντινο?πολη στην Κ?προ μετ? την ?λωση του 1453 , Η ?λωση τη? Π?λη?, εκδ. επιμ. Ευ?γγελο? Χρυσ??, εκδ. Ακρ?τα?, Αθ?να,1994, σελ. 135-141.
• Κωνσταντ?νο? Κωνσταντιν?δη?, Η ?λωση τη? Κωνσταντινο?πολη? ?πω? τη? ε?δαν οι σ?γχρονοι ?λληνε? ιστορικο? , Διαλ?ξει? ΙΙ,(εκδ. των Φ?λων του Βυζαντινο? Μουσε?ου Ιωανν?νων), Ιω?ννινα, 2004, σελ. 153-167.
• Αθαν?σιο? Αγγ?λου Ο Γενν?διο? Σχολ?ριο? και η ?λωση , Η ?λωση τη? Π?λη?, εκδ. επιμ. Ευ?γγελο? Χρυσ??, εκδ. Ακρ?τα?, Αθ?να,1994, σελ.99-132.

?ρθρα και ιστοσελ?δε? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Αφι?ρωμα και λεπτομ?ρειε? για την ?λωση. Εκπαιδευτ?ρια Μ?νεση.
• Donald M. Nicol, The Death Of Constantine
• Τα θαλ?σσια τε?χη τη? Κωνσταντινο?πολη?
• Τα τε?χη των Βλαχερν?ν
• Θρ?νοι τη? Αλ?σεω? (Αρχε?ο ντοκιμαντ?ρ τη? ΕΡΤ )
• Κυρ?τση? Δημ?τρη?, ?λωση Κωνσταντινο?πολη?, 1453
• Τρισδι?στατη απεικ?νιση τη? πολιορκ?α τη? Κωνσταντινο?πολη?
• Η Ελ?νη Αρβελ?ρ διαλ?ει του? μ?θου? για την ?λωση
• Γεωργ?ου Σφραντζ?, Χρονικ?ν α) Ο? ?ποσχ?σει? το? Μεχμ?τ B’ το? Πορθητο? πρ?? τ?ν στρατ? του, τ?ν παραμον? τ?? ?λ?σεω? τ?? Κωνσταντινουπ?λεω?, β) ? λ?γο? το? Α?τοκρ?τορο? Κωνσταντ?νου ΙΑ’ Παλαιολ?γου πρ?? το?? συμπολεμιστ?? του, τ?ν παραμον? τ?? ?λ?σεω? τ?? Κωνσταντινουπ?λεω?

Εξωτερικο? σ?νδεσμοι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

? Συλλεκτικ? ψηφιακ? ?κδοση για την ?λωση τη? Π?λη?