Gwellaat ar pennad-man a vo ret a-raok ma vo gallet lavarout ez eo ur pennad a live holloueziadurel, ken e-kenver danvez, ken e-kenver brezhoneg . Ma fell deoc'h rein hoc'h ali, resisaat petra zo da wellaat, grit e pajenn ar gaozeadenn . Pa vo bet graet ar gwellaennou e vo ret dilemel ar patrom-man.

Jozef Stalin

den

Reizh pe jener	paotr
Bro ar geodedouriezh	Impalaeriezh Rusia , Russian Socialist Federative Soviet Republic , Unaniezh ar Republikou Sokialour ha Soviedel
Lealded	Unaniezh ar Republikou Sokialour ha Soviedel
Anv e yezh-vamm an den	????? ?????????? ?? ????????? , Иосиф Виссарионович Джугашвили
Anv ganedigezh	????? ?????????? ?? ?????????
Anv-bihan	Ioseb
Anv-familh	Stalin
Lesanv	Сталин
Moranv	Коба , Uncle Joe
Deiziad ganedigezh	18 Kzu 1878
Lec'h ganedigezh	Gori
Deiziad ar marv	5 Meu 1953
Lec'h ar marv	Kuntsevo Dacha
Doare mervel	abeg naturel
Abeg ar marv	cerebral hemorrhage
Lec'h douaridigezh	Kremlin Wall Necropolis
Tad	Besarion Jughashvili
Mamm	Keke Geladze
Breur pe c'hoar	Joseph Davrichachvili , Mikhail Jughashvili , Giorgi Jughashvili
Pried	Ekaterina Svanidze , Nadezhda Alliluyeva
Kompagnun(ez)	Lidiya Pereprygina
Familh	Stalin family
Yezh vamm	jorjieg
Yezhou komzet pe skrivet	jorjieg , rusianeg
Yezh implijet dre skrid	jorjieg , rusianeg
Micher	politiker , reveulzier , opinion journalist , statesperson , yezhoniour
Tachenn labour	reveulzier , politiker , opinion journalist
Implijer	Pravda , Brdzola , Tbilisi Observatory , galloud publik
Bet war ar studi e	Tbilisi Theological Seminary , Gori school
Lec'h labour	Sant-Petersbourg , Moskov
Derou ar prantad labour	1895
Strollad politikel	Strollad Komunour an Unaniezh Soviedel , Mesame Dasi , Russian Social Democratic Labour Party , Russian Social Democratic Labour Party (bolshevik)
Relijion	dizoueegezh
Vehicle normally used	ZIS-115
Liv an daoulagad	dark brown
Liv ar blev	blev rous
Partner in business or sport	Winston Churchill , Franklin Delano Roosevelt
Grad milourel	Marshal of the Soviet Union , Generalissimus of the Soviet Union
Korf an arme	Lu Ruz
Anvet diwar	Jozef
Luskad	Marksouriezh-leninouriezh
Ideologiezh politikel	Stalinouriezh
Levezonet gant	Karl Marx , Vladimir Lenin
Darvoud-alc'hwez	Turukhansk exile of Joseph Stalin
Bet kinniget evit	Priz Nobel ar Peoc'h , Priz Nobel ar Peoc'h
Oberennou zo en dastumad	NIOD Institute for War, Holocaust and Genocide Studies
Statud e wiriou aozer	Ar gwiriou aozer ne dalvezont ket ken
Facial hair	Mourrou , handlebar moustache , walrus moustache

Iosif Visarionovitch Djougachvili (????? ?????????? ?? ?????????, Ioseb Besarionis dse Djouc'hachvili e jorjieg ) (ganet d'an 21 a viz Kerzu 1879 - marvet d'ar 5 a viz Meurzh 1953 ) e oa anv gwirion Jozef Stalin (Иосиф Сталин, Iosif Stalin ), ur politikour ha penn-Stad soviedat , a orin jorjiat . Lesanvet Sosso (berradur Iosif) pa oa bugel, lesanvet e voe goude-se Koba (adal un haroz pobl jorjiat) e-pad e c'hentan bloavezhiou stourm kuzhit. Diwar an anv rusek сталь ( stal ) a dalvez kement ha "dir" e teu e lesanv istorel. Lesanvet e oa ivez Vojd (ar sturier) pe tad bihan ar poblou .

Sekretour meur ar strollad komunour soviedel adalek 1922, e-penn an URSS e voe etre fin ar bloavezhiou ugent betek e varv. Lakaet en doa e-plad un diktatouriezh personel gwadus : hervez an istorurien ^{( Daveou a vank )} e vefe kirieg eus marv un 3 betek 20 milion a dud.

Dre obererezhiou kuzh ha war hir dermen, kement hag emgleviou lies e-touez luskadou ar strollad bolchevik e voe tu dezhan implij ar polis politikel evit bezan penn nemetan ar strollad nemetan. Goustadik e voe kemmet URSS e stumm ur renad hollveliek gant un azeulerezh rediet dezhan.

Broadelaet an holl douarou hag industrielezhiou. Roet en doa lans d'ar greanterezh gant planiou pempbloaziek evit an URSS. Kement-se a voe kaoz d'ur goust denel ha sokial ramzel. E ren hir a voe diazezet war ar spont, ar flatrerezh, ar barnadennou d'ar marv pe d'ar Goulag evit milionou a dud dreist holl e-pad ar c'holiktivizadur ha Spurjou meur 1936-1937 .

Kirieg e voe eus diblasadennou poblansou lies ha ramzel, gant dezougen ret ur 15 bennak a boblou minorelezhiou broadel, bez e voe ivez an diazezadur ret da boblou kantreerien Azia Kreiz. Nac'het en doa e vije bet eus barradou naonegezh drastus 1932-1933 ( Holodomor ) ha naonegezh 1946-1947. Ar re-se a oa bet krouet evit ul lod bras dre ur politikerezh dizamant urzhiadou ret produerezhiou an douar war ar maeziou.

Implij ar propaganda hag ar spurjan tud pe an adskrivan diellou a oa un elfenn diazez da ren hollc'halloudek stalin ^{( Ali personel )}

. An envor a vez eus Stalin a chom stag gant trec'h milourel ar Gevredidi war an Alamagn nazi dre ma oa bet an Unvaniezh soviedel un aktour penn d'an trec'h. Goude tagadenn an URSS gant Alamagn an trede Reich d'ar 6 a viz even 1941, dre an Oberiadur-brezel Barbarossa , an URSS a oa bet tost da gouezhan en e foul met dre kollou denel ha dafar ramzel e oa bet trec'het an enebour. Kement-se a zegasas ur brud bedel da Stalin hag a roio harp d'e galloud war an impalaeriezh ledet eus harzou kornog ar Republik Demokratel Alamagn betek ar Meurvor Habask .

D'an 9 a viz C'hwevrer 1946, Stalin en devoa graet ur brezegenn foran ar pezh a oa ral ar pal a oa da embann sklaer ne oa ket kenglotus ar gomunouriezh hag ar gapitalouriezh. Lakaet en devoa ivez war-raok e oa o tont war-wel ur stourm evit an danveziou diazez hag ar marc'hadou ekonomikel. An Eil Brezel-bed hervezan na oa bet nemet hini diwezhan un heuliad brezeliou a vefe echuet pa vije troet an holl broiou d'ar gomunouriezh. Stalin a gendalc'has gant an hent-se e-pad peurrest e ren o tegas ar Brezel Yen .

Bugeliezh ha stummadur [ kemman | kemman ar vammenn ]

Ganet eo bet e Gori e Jorjia , ha savet eo bet e yezh e vro. E dad a oa kereour, ha lonker, a zorne anezhan gwashan ma c'halle, ha ne felle ket dezhan e raje studiou. E vamm avat, a felle dezhi ober un eskob gantan, a skoe gantan ivez.
Mont a reas d'ar skol gant ar veleien, d'ar mare ma oa nevez deuet an urzh da ober skol e ruseg hepken, ha da gloerdi ortodoks Tiflis ( Tbilisi hiziv), met ne voe ket beleget . Gloazet e voe e vrec'h en ur gwallzarvoud ha chom a reas mac'hagnet. Darbet e voe dezhan mervel gant ar vrec'h , ha chom a reas merket e zremm.

Troet e oa da lenn ha d'en em gannan. Abred e lennas levriou Darwin , Hugo , Zola , ha Marx . Skrivan a reas un nebeud barzhonegou en e yezh, hag a voe embannet. Darempredin a rae dispac'herien en un tu, ha hailhevoded en tu all, ha gante ez eas da laerezh bank Tiflis.

Ar gouestl en oberezhiou dispac'hel [ kemman | kemman ar vammenn ]

Pa oa bet roet lamm d'ar tsar e-pad Dispac'h miz C'hwevrer 1917 e tistroas raktal eus e doull-bac'h e Sibiria evit mont e-touez pennou uhel Strollad Komunour Rusia e Sankt-Peterbourg . Goude marv Lenin e miz Genver 1924 ez eas da sekretour Strollad Komunour an URSS pa oa kevezerezh etre en ha Trotski evit kemer lec'h tad an dispac'h komunour. E 1928 e voe skarzhet Trotski gantan. Ar IVe Etrebroadel a vo krouet gant heman e 1938 . E 1940 avat e vo drouklazhet gant Ramon Mercader , war urzh Stalin.

Ar Spurjou meur [ kemman | kemman ar vammenn ]

• Pennad spisoc'h: Spurjadennou Bras

E Miz Kerzu 1934, Serguei Kirov , penn ar strollad komunour e Leningrad , a oa lazhet. Kirov e oa ar penn soviedel brudetan ha karetan en URRS. Bet e oa dilennet gant ar muian a vouezhiou er poellgor kreiz. Dre-se e oa posubl dezhan bezan un deiz o kemer plas Stalin e penn ar sekretouriezh kreiz. Stalin a oa bet dilennet gant an nebeutan a harp e-kenver an holl gannaded bet dilennet.

• 
  An urzh Niverenn 00447 eus ar 30 a viz Gouhere 1937. Goulennet e oa un niver a dud harzet hervez an orinou bevan, pe e vefent kablus pe get.
• 
  Urzh da herzel tad Aza Rakhmanova sinet gant Stalin

^{( Ali personel )}

Daou abeg a oa bet d'ar muntr-se: lazhet e oa bet enebour pennan Stalin da genver politikerezh, ouzhpenn da-se e oa bet tu gant Stalin da implij an heug e-touez ar bobl eus ar muntr-se evit kenderc'hel gant spurjan er strollad ha goude-se er-maez eus ar strollad.

Ar Spont bras stalinour a oa bet kroget an nozvezh ma oa bet embannet un dekred a roe lamm d'an holl gwiriou keodedourel, kement ha d'ar goulennou distaol ur wech kondaonet d'ar marv gant leziou-barn ispisial an NKVD . Dont a reas Stalin da Leningrad evit kemer penn skrapadenn milierou a annezidi.

Miz Eost 1936, kentan prosez Moskva (diwar tri) a grog evit lazhadegan ar volcheviked kentan a oa bet el luskad ^{( Ali personel )}

. Stalin dre-se a zeu a-benn da vougan da vat ha da viken e enebourien kevezerien eus ar bloavezhiou 1920. Ar re-se a oa trec'het dija da genver poltikel abaoe pell met c'hoant en devoa Stalin da vezan sur ne vefe ket mui riskl ebet ganto.

Pelloc'h evit ar pal-se, Stalin a zo menet gant erlec'hian an holl pennou a oa bet o sikour hag harpan anezhan etrezek hent ar galloud er bloavezhiou 1920-1930 gant ur remziad tud nevez. Ar re yaouank-se lesanvet ≪ remziad 1937 ≫ ( Khrouchtchev , Beria, Malenkov, Jdanov, Brejnev, hag all.) n'o deus bet anavezet nemet Stalin e-penn ar vro, ouzhpenn da-se e oa bet roet pep tra dezho gant Stalin. Un azeulerezh o deus evitan, ar remziad a-raok a oa leal da Stalin met a wele anezhan evel ur penn doare primus inter pares ha n'eo ket evel un doue bav. Ar remziad kosoc'h a c'helle burutellan sellou Stalin pa ne seblante ket dezho e oa speredek ar pezh a oa divizet. Etre 1937 ha 1939, Stalin a raktres lazhadeg hanter ar Politburo , eus an tri c'hard eus izili ar strollad emezelet etre 1920 ha 1935. Ar Spont bras stalinour a dag an holl aozaduriou : troc'hou garv a zo en holl ministeriou, Gosplan , Komintern , Arme Ruz betek (gant an amzer o redek) gwarded ar c'hampou-bac'h Goulag ha poliserien an NKVD .

An Trede etrebroadel [ kemman | kemman ar vammenn ]

E miz Eost 1939 e savas un feur-emglev e Moskva, darn anezhan chomet kuzh d'an ampoent, gant Adolf Hitler , penn faskour an Alamagn, evit klask bezan prest evit ar brezel a rakwele etre an div riez c'halloudusan en Europa. E 1941 e kavas e c'hoarveze re abred pa oa bet aloubet an URSS gant ar Wehrmacht. Neuze e chenchas liv e brezegennou dre ar radio pa lakaas ar pouez war difenn ar vammvro hag e tilezas lod eus an divizou komunour rik. Evel-se e vroudas holl boblou an Unaniezh soviedel da gaout ur spered kalonek evit stankan ouzh an enebourien, ken kriz e vezent pa kemerent tiriadou ar C'hornog. Etre 1943 ha 1945 e roas harz lu an URSS d'ar Wehrmacht a gilas diwar neuze. Betek Berlin ez eas an Arme Ruz . 20 milion a Soviediz a varvas e-pad an Eil brezel bed . Chom a raio ar broiou bet treuzet gant an Arme Ruz dindan beli an URSS goude Kendalc'h Yalta . Dindan evezh strizh Stalin e chomint, ar pezh a vo komprenet gant an holl goude taol Praha e 1948 . E 1947 e voe krouet gantan ar C'hominform , un Etrebroadel nevez a vo dindan ar SKUS (Strollad Komunour an Unaniezh Soviedel). Displann e vo politikerezh Stalin en Azia avat : un degemer klouar d'an dispac'h e Sina , oberiou gant kalz a evezh e Korea .

Torfedou [ kemman | kemman ar vammenn ]

• 
  Treuzdougen ret annezidi ouzh evezh gwarded
• 
  Lazhadegou Vynnytsia (1937-1938)
• 
  An Holodomor
• 
  Lazhadeg Katyn

Jedin an niver a gouzanverien [ kemman | kemman ar vammenn ]

A-raok 1991 ha fin an URSS, an enklaskerien o devoa klasket gouzout pet a dud a oa marvet dre ar stalinouriezh o devoa lakaet war-raok sifrou etre 3 ha 60 milion. Ur wech disrannet an URSS prouennou a oa kemeret adal an diellou soviediz kavet e oa bet:

• 799 455 lazhadeget (1921?1953)
• Tro 1,7 million lazhet er Goulag
• Tro 390 000 lazhet e-pad dezougen ret ar c'houlaked

En holl e oa neuze 2,9 milion a dud bet lazhet hag enrollet en diellou ofisiel ^[1]

An diellou ofisiel soviedel na gontont ket gouzanverien an deportou gouennel, dezougen ret ar boblansou alaman e-fin pe goude an Eil Brezel-bed . eric D. Weitz en doa skrivet, "E 1948, hervez Nicolas Werth (Diazezadur Hoover), feur marvel an dud dezouget ret eus ar C'haokaz, 600 000 anezho, etre 1943 ha 1944 en doa tizhet 25%." Da ouzhpennan a vefe al lazhadegou kaset da benn gant an NKVD evel Lazhadeg Katyn , mougadennou an "enebourien diabarzh", lazhadegou en tiriadou nevez aloubet gant URSS ha lazhadegou ramzel izili an Arme Ruz (dizerterien pe tud lakaet da dizerterien) e 1941. E-pad ar brezel a-bezh ar soviediz a lazhadegas 158 000 soudard en abeg da vezan dizertourien, an "unvezhiou talan" eus an NKVD a fuzuilhas milierou all.

Goude an Eil Brezel-bed [ kemman | kemman ar vammenn ]

Marv Stalin [ kemman | kemman ar vammenn ]

Marvet eo d'ar 5 a viz Meurzh 1953 ^{[2] , [3] , [4] , [5]} . Sergey Prokofyev ar sonaozour brudet a oa marvet 50 munutenn a-raok Stalin. C'hwec'h devezh a oa ebt gortozet a-raok embann ar c'helou er Pravda evit ma chomfe sellou an holl war marv Stalin. Pouezhet krenv e oa bet war familh Sergey Prokofyev evit ma chomfent mut.

D'an 9 a viz Meurzh 1953 e voe obidou Stalin e Moskov . E-pad al lid e voe un hortad, mervel a reas kantadou a dud marvet pe flastret pe mouget. Istimet e vez e oa bet 5 milion a arvesterien, a youl vat pe deoget, devezh an obidou.

Stalin hiziv-an-deiz [ kemman | kemman ar vammenn ]

Er maez Rusia [ kemman | kemman ar vammenn ]

Lod tud pe aozaduriou a gemer awen pe a lid Jozef Stalin c'hoazh hiziv-an-deiz.

Mojennou [ kemman | kemman ar vammenn ]

Lod tud a gred dezho e vefe Jozef Stalin ur mab amreizh da Nikolay Prjevalsky an ergerzhour brudet. Ar vojenn a zo diazezet war tresou dammhenvel dremmou an daou zen. N'eus prouen istorel ebet a ziskouezfe e vefe bet Nikolay Prjevalsky o weladennin Georgia .

• 
  Nikolay Prjevalsky
• 
  Jozef Stalin

Gwelet ivez [ kemman | kemman ar vammenn ]

• Marksouriezh-leninouriezh
• Stalinouriezh
• Simon Sebag Montefiore

Dave ha notennou [ kemman | kemman ar vammenn ]