М?калай ?ванав?ч Дзям?да?

З В?к?педы?, свабоднай энцыклапеды?
У В?к?педы? ёсць артыкулы пра ?ншых асоб з прозв?шчам Дзям?да? .
М?калай ?ванав?ч Дзям?да?
Нараджэнне 27 л?стапада ( 9 снежня ) 1889
Смерць 23 мая 1967 ( 1967-05-23 ) (77 гадо?)
Месца пахавання
Член у
Дзейнасць публ?цыст
Званне генерал-маёр
Лагатып Вікісховішча  Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

М?калай ?ванав?ч Дзям?да? ( 9 снежня (27 л?стапада) 1889 , Гарадок , Беластоцк? павет, Гродзенская губерня ? 23 чэрвеня 1967 , Чыкага , ЗША ) ? беларуск? ваенны, пал?тычны, грамадск? дзеяч , публ?цыст , наста?н?к .

Б?яграф?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Ранн?я гады [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Нарадз??ся 27.11.1889 года старога стылю [1] , што адпавядае 9.12.1889 новага стылю, паводле Алега Латышонка , у Гарадку Беластоцкага павета Гродзенскай губерн?. Гродзенская губерня пазначана як месца нараджэння ? ? анкеце 1916 года [1] . У пазнейшым латв?йск?м пашпарце як месца нараджэння пазначаны Да?га?п?лс ? датай 10.12.1889 [2] , напэ?на, так?я звестк? пра месца да? сам Дзям?да?, каб яго не выслал? з Латв?? ? Польшчу, а дата ? памылка перал?чэння на новы стыль.

Сын Стан?слава Катнаро?скага (пам. 1889) ? Аляксандры з Кал?но?ск?х герба ≪Кал?нова≫ . Дзед з боку мац? ? Аляксандр Кал?но?ск?, брат Канстанц?на Кал?но?скага . Прозв?шча ? ?мя па бацьку ме? па айчыме, друг?м мужы мац? ? акцызным чыно?н?ку [1] ?ване Дзям?даве, як? ?сынав?? яго з маленства.

З 18 л?стапада 1906 года прыняты на службу Упра?леннем па?днёва-заходн?х чыгунак як канторшчык на станцы? Ковель, затым у канторы начальн?ка Ровенскага аддзялення службы руху. З 1 студзеня 1908 года канторшчык грузавога аддзела службы руху ?пра?лення Прыв?сл?нск?х чыгунак, з 1 чэрвеня 1910 ? канторшчык на станцы? Брэст. [1]

З 1 лютага 1911 года канцылярск? служыцель Гродзенскай дырэкцы? народных вучыл?шча?. [1]

Скончы? курс у Беластоцк?м гарадск?м 4-класным вучыл?шчы, вытрыма? ?спыты на званне наста?н?ка двухкласных пачатковых вучыл?шч у Сакольск?м гарадск?м чатырохкласным вучыл?шчы (16.9.1911). З 1 кастрычн?ка 1911 года наста?н?к Гродзенскага прыватнага двухкласнага вучыл?шча Аляхнов?ча, з 1 л?стапада 1912 ? наста?н?к Па?шскага аднакласнага вучыл?шча ? Свянцянск?м павеце В?ленскай губерн?, з 1 л?стапада 1913 ? наста?н?к Дукштанскага двухкласнага народнага вучыл?шча ? Новааляксандра?ск?м павеце Ковенскай губерн?. [1]

Ваенная служба [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Прыняты на ваенную службу Новааляксандра?ск?м павятовым во?нск?м начальн?кам ? зал?чаны ? 383-ю Ковенскую пешую дружыну дзяржа?нага апалчэння (18 л?пеня 1914). З 29 л?пеня 1914 года прызначаны справаводам дружыны па гаспадарчай частцы, з 15 студзеня 1915 ? выканавец абавязка? справавода ?пра?лення Панявежскага павятовага во?нскага начальн?ка. Часовы справавод 7-га запаснога кавалерыйскага палка ? Тамбове (з 19 л?стапада 1915, вярну?ся з камандз?ро?к? 11 лютага 1916). З 10 л?пеня 1916 года часовы выкана?ца абавязка? справавода гаспадарчага аддзялення Упра?лення Петраградскага павятовага во?нскага начальн?ка. [1]

Узнагароджаны светла-бронзавым медалём у памяць 300-годдзя Дома Раманавых (7.12.1913), 100 рублям? ≪за вельм? рупл?вую службу ? нясомыя пас?ленныя труды≫ выдадзена ва ?знагароду (20.12.1914), сярэбраным медалём на Стан?сла?скай стужцы ≪за выдатна-рупл?вую ? асабл?ва дбайную службу≫ (28.3.1916). [1]

У л?таратуры часам сцвярджаецца, што 1.2.1917 года скончы? Па?ла?скае ваеннае вучыл?шча ? Петраградзе . У ≪Загадах арм?? ? флоту≫ ад 1.5.1917 года згаданы нейкi М?калай Дзям?да?, як? скончы? Па?ла?скае вучыл?шча 29.3.1917 года [1] . Аднак няма пэ?насц? ? датычнасц? абедзвюх згадак М?калая ?ванав?ча Дзям?дава.

Пасля кастрычн?цкага перавороту [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Удзельн?ча? у кастрычн?цк?м перавароце , бы? Наваградск?м акруговым кам?сарам. На пачатку сакав?ка 1918 года ? Дзв?нску трап?? да нямецкага палону ? лагер да ваеннапалонных, дзе бы? да л?стапада 1918 года. Пасля вайны пад канец 1918 года бы? вызвалены ? пераеха? да В?льн? , там займа?ся арган?зацыяй беларуск?х ваенных часцей у л?то?скай арм?? для барацьбы з Чырвонай Арм?яй . 1 снежня 1918 года бы? адкамандаваны ? годнасц? паручн?ка ? Л?то?скае м?н?стэрства абароны. З 20 снежня 1918 года бы? камендантам Гродна , прадста?ля? у камендатуры Раду БНР . Акты?на займа?ся стварэннем беларуск?х ваенных аддзела?, сфармава? 350-асабовы асобны батальён гродзенскай камендатуры. Бы? ?н?цыятарам стварэння маб?л?зацыйных пункта? у 10 месцах у Беларус?.

1 чэрвеня 1919 года бы? арыштаваны польск?м? ?ладам?, сядзе? у Ко?не , з канца л?пеня ? ? лагеры для ?нтэрнаваных у Беластоку , адкуль бы? выпушчаны ? верасн?. У тым жа годзе прайшо? наста?н?цк?я курсы ? адначасова ?вайшо? у склад Беларускай вайсковай кам?с?? ? В?льн? , дзейнасць якой была аф?цыйна легал?завана 22 кастрычн?ка 1919 года дэкрэтам Юзафа П?лсудскага . На пачатку снежня разам з ?ншым? членам? Кам?с?? прыбы? у М?нск , потым бы? ск?раваны да беларускай школы падхарунжых у Варшаве .

Летам 1920 года ? вакол?цах Беластоку набра? з добраахвотн?ка? батальён (каля 400 чалавек, па ?ншых звестках ? каля 700) ? ?ступ?? у арм?ю С. Булак-Балахов?ча , дзе бы? камандз?рам свайго батальёна. У кастрычн?ку таго ж года Стан?сла? Булак-Балахов?ч прызначы? яго камендантам ус?х беларуск?х ваенных аддзела? на тэрыторы? Беларус?. Бра? удзел у л?стапада?скай кампан?? балахо?ца? у раёне Мазыра . Яго батальён у складзе астро?скага пяхотнага палка 2-й пяхотнай дыв?з?? Рускай народнай добраахвотн?цкай арм?? 10?14 л?стапада 1920 года вё? зацятыя ба? за Кал?нкав?чы. 21 л?стапада 1920 года разам з беларуск?м батальёнам смаленскага пяхотнага палка ?дзельн?ча? у баях над Прыпяццю , пасля чаго дапамага? гало?ным с?лам генерала Балахов?ча, як? адступа? з-пад Рэчыцы . Са сва?м 400-асабовым батальёнам працягва? барацьбу таксама пасля адступлення арм?? Булак-Балахов?ча на польскую тэрыторыю, знаходз??ся на нейтральнай тэрыторы? пам?ж польск?м? ? савецк?м? войскам?. 29 л?стапада 1920 года ?дзельн?ча? у баях з савецк?м 40-м палком, 3 снежня змага?ся ? ба? з ?ншым? бальшав?цк?м? часткам. Вё? ба? да студзеня 1921 года, пасля чаго адышо? на польск? бок фронту ? бы? ?нтэрнаваны. Батальён М?колы Дзям?дава бы? апошн?м беларуск?м аддзелам, як? ? адкрытым ба? аказва? супрац?? савецк?м войскам.

М?жваенны час [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

З пачатку 1921 года ? Польшчы , у студзен? бы? дэмаб?л?заваны. Знаходз??ся ? лагеры для ?нтэрнаваных у Радаме , адкуль бы? выпушчаны 1 чэрвеня 1921 года. У 1921?1922 гадах бы? наста?н?кам у Гарадку, бы? акты?ным дзеячам беларускага нацыянальнага руху. У 1922 годзе балатава?ся да польскага Сэйму як кандыдат ад Блока нацыянальных меншасця? . У вын?ку ягоных публ?чных выступлення? дайшло да пратэста? беларускай меншасц?, што спавадавала кароткатэрм?новы арышт М?калая Дзям?дава польск?м? ?ладам?. Падчас працэсу збёг у В?льн? ? Л?тву , а адтуль ? да Дзв?нска ? Латв?ю . З 1923 года знаходз??ся ? Латв??, дзе працава? наста?н?кам у беларускай школе ? раёне Дзв?нска . З 1924 года ? Рызе , супрацо?н?ча? з беларуск?м генералам Кастусём Езав?тавым . Арган?зава? таварыствы ≪Беларуская хата≫ ? ≪Рунь≫. Працава? у беларуск?х грамадск?х арган?зацыях, супрацо?н?ча? з беларускай секцыяй М?н?стэрства культуры Латв??. Рэдагава? часоп?с ≪Школа ? жыццё≫ (1930).

Другая сусветная вайна [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У 1940 годзе пасля акупацы? Латв?? савецк?м? войскам? М?калай Дзям?да? арыштаваны НКУС ? этапаваны на Лубянку. Адтуль не?забаве бы? вызвалены ? вярну?ся ? Латв?ю . Пасля пачатку нямецкай акупацы? Латв?? ? 1941 годзе працава? ?нспектарам беларуск?х школ на Дзв?ншчыне , дзе ? некальк?х школах увё? беларускую мову як асно?ную мову навучання. К?рава? Беларуск?м нацыянальным кам?тэтам у Дзв?нску , потым увайшо? у склад Беларускага нацыянальнага кам?тэта ? Рызе . У 1942 годзе пераеха? у Беларусь, працава? ?нспектарам Генеральнага кам?сарыята , потым рэферэнтам па школьных справах. У 1943 годзе ? акруговы школьны ?нспектар [3] . Алесь Змагар пазней п?са?: ≪ У Л?ду па пасаду акруговага школьнага ?нспектара бы? нак?раваны Н?кандар Мядзейка , як? до?га ? Л?дзе не пабы?, а, ратуючы ад польск?х тэрарыста? сваё жыццё, вярну?ся назад у Менск , а на ягонае месца бы? прысланы палко?н?к М?кола Дзям?да?, шчыры беларуск? патрыёт ≫. Удзельн?ча? у фармаванн? батальёна Беларускай краёвай абароны ? Л?дзе . У 1944 годзе вярну?ся ? Рыгу . У чэрвен? 1944 года эвакуява?ся ? Герман?ю , дзе з 12 кастрычн?ка працава? камендантам курса? малодшых аф?цэра? пры Першым школьным батальёне БКА . 27 кастрычн?ка бы? адкамандаваны на працу ? Маб?л?зацыйным аддзеле Гало?нага к?ра?н?цтва вайсковых спра? ? Аддзеле апек? над бежанцам? Беларускай Цэнтральнай Рады .

Эм?грацыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Пасля заканчэння Другой сусветнай вайны апыну?ся ? французскай акупацыйнай зоне. У 1948 годзе бы? адным з ?н?цыятара? скл?кання сабора Беларускай а?такефальнай правасла?най царквы ? Канстанцы (Заходняя Герман?я).

З 1950 года жы? у ЗША . Належа? да к?ра?н?цтва Беларуска-амерыканскай нацыянальнай рады , адз?най арган?зацы? старой беларускай эм?грацы?, якая прымала новых пал?тычных эм?гранта?. Адстойва? пункт гледжання аб прыярытэце ? нацыянальным руху ?нтэл?генцы?, у прыватнасц? наста?н?цтва. З 1950 года М?калай Дзям?да? вё? таксама беларуск?я радыёперадачы ? Чыкага . Бы? акты?ным дзеячам Згуртавання беларуса? штату ?л?нойс , заснаванага ? 1953 годзе дзеячам?, як?я был? нязгодныя з пал?тыкай БАНР. Бы? таксама сярод заснавальн?ка? беларускай правасла?най параф?? св. Юрыя ? Чыкага ? першым рэгентам яе хору. Пазней, аднак, М?калай Дзям?да? далучы?ся да беларускай грэка-катал?цкай (ун?яцкай) параф?? Хрыста Зба?цы ? Чыкага ? бы? адным з найбольш акты?ных параф?яна?.

Апошн?я гады свайго жыцця правё? у Ланс?нгу , дзе памёр у беднасц? ? 1967 годзе. Пахаваны грэка-катал?цк?м святаром на мог?лках Святога Адальберта ? Найлсе [en] , прыгарадзе Чыкага [4] [5] .

Сям’я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Станам на 1916 год, бы? жанаты з Аленай Га?рыла?най Па?чар ( Елена Гавриловна Павчер ), правасла?нага веравызнання, дзяцей не мел? [1] . У 1918 годзе ? Рызе нарадз??ся сын Рыгор [2] .

У 1932 годзе ажан??ся з Анэллю Латанс ( Anele Latons ), разам з мужам яна эм?гравала ? ЗША ? 1949 годзе, памерла там у 1975 годзе [2] .

Зноск?

  1. ↑ а б в г д е ё ж з ? Баринов 2023 .
  2. ↑ а б в Коровченко 2023 .
  3. ↑ ≪Пагоня≫. 1998, снеж.
  4. ↑ У Чыкага знойдзена маг?ла першага прэм’ер-м?н?стра БНР Язэпа Варонк?
  5. ↑ Гардз?енка Н .   Мог?лк? як частка мемарыяльнай культуры беларускай эм?грацы? . ? academia.edu.

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Узята з " https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=М?калай_?ванав?ч_Дзям?да?&oldid=4595159 "