Артыкул вымагае праверк? арфаграф?? Удзельн?к, як? пастав?? шаблон, не пак?ну? тлумачэння?. Магчымы машынны пераклад, ужыванне ненарматы?нага правап?су або лекс?к?. Для праверк? ёсць адмысловыя праграмы .

Латв?йская Рэспубл?ка
Latvijas Republika

Сцяг Латв?? Герб Латв??
Дэв?з : ≪ Dievs, Sv?t? Latviju ≫ ≪Божа, дабраслав? Латв?ю≫
Г?мн : ≪Dievs, Sv?t? Latviju≫
Дата незалежнасц?	18 л?стапада 1918 (ад  Рас?йскай ?мперы? )
Аф?цыйная мова	Латышская
Стал?ца	Рыга
Найбуйнейшыя гарады	Рыга , Да?га?п?лс , Л?епая , Елгава , Юрмала
Форма к?равання	Парламенцкая рэспубл?ка
Прэз?дэнт Прэм’ер-м?н?стр	Эдгарс Рынкев?чс Артурс Крыш’ян?с Карыньш
Плошча ? Усяго ? % воднай паверхн?	64 589 км² 1,5
Насельн?цтва ? Ацэнка ( 2023 ) ? Перап?с ( 2011 ) ? Шчыльнасць	1 891 000 чал. ( 147-я ) 2.070.371 чал. 30,1 чал./км²  ( 167-я )
ВУП ( ППЗ )   ? Разам ( 2018 )   ? На душу насельн?цтва	$ 53.467 млрд [1] $ 29.489  ( 49-ы )
ВУП (нам?нал)   ? Разам ( 2012 )   ? На душу насельн?цтва	$ 28.324 млрд $ 13.984
?РЧП  ( 2015 )	▲ 0,830 ( вельм? высок? ) ( 44-ы )
Этнахарон?м	Латышы
Валюта	Е?ра
?нтэрнэт-дамены	.lv , .eu
Код ISO (Alpha-2)	LV
Код ISO (Alpha-3)	LVA
Код МАК	LAT
Тэлефонны код	+371
Часавыя паясы	+2

Ла?тв?я ( лат. : Latvija , л??. : Le?m? ) ? дзяржава ? Па?ночнай Е?ропе . Другая паводле плошчы ? колькасц? насельн?цтва з трох балтыйск?х кра?н ? меншая за Л?тву, большая за Эстон?ю. На по?дн? Латв?я мяжуе з Беларуссю ? Л?твой , на ?сходзе ? з Рас?яй , на по?начы ? з Эстон?яй . З захаду кра?на абмываецца Балтыйск?м морам .

Латв?я складзена з чатырох г?старычных краё? ? Курлянды? ( лат. : Kurzeme ) на па?днёвым захадзе, В?дзэмэ ( лат. : Vidzeme ) на па?ночным захадзе, Сем?гал?? ( лат. : Zemgale ) на па?ночным усходзе ? Латгал?? ( лат. : Latgale ) на па?днёвым усходзе. Законам 2021 года створаны пяты рэг?ён ? Сэл?я .

Да стварэння ? 1918 годзе незалежнай латышскай дзяржавы, тэрыторыя сучаснай Латв?? ?ваходз?ла ? склад дзяржа?ных утварэння? нямецк?х Ордэна? , Рэчы Паспал?тай , Швецы? , Рас?йскай ?мперы? пры панавальнай рол? нямецкай арыстакраты?. У 1940?1990 гадах Латв?йская ССР уваходз?ла ? Саюз Савецк?х Сацыял?стычных Рэспубл?к .

Латв?я ? адна з кра?н з невял?кай колькасцю насельн?цтва, што працягвае скарачацца. Тэмпы скарачэння колькасц? насельн?цтва ? адны з найвышэйшых у свеце. Дзяржа?ная мова ? латышская , адна з дзвюх жывых балтыйск?х мо? . Стал?ца Латв?? ? Рыга , найбуйнейшы балтыйск? горад. ?ншыя вял?к?я гарады ? Да?га?п?лс ? Вэнтсп?лс .

Латв?я ? член НАТА ? Е?рапейскага Саюза , таксама ?ваходз?ць у Е?разону ? Шэнгенскую зону . Пра эканам?чныя поспех? Латв?? сведчыць яе членства ? Арган?зацы? эканам?чнага супрацо?н?цтва ? разв?цця , а Сусветны банк аднос?ць яе да кра?н з высок?м даходам.

Назва [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Назва Латв?я паходз?ць ад назвы балцкага племен? латгала? , якое жыло на ?сходзе сучаснай Латв??. П?сьмовыя крын?цы XI?XIII стагоддзя? называюць гэтае племя летьгола, Lethigalli, Лотыгола . Другая аснова ад агульнабалцкага * galas ≪канец, край≫.

Першая аснова, якая ? дала назву латышам ? Латв??, г?дран?м?чнага паходжання, ад напэ?на не ?дэнтыф?каванай рак? з назвай накшталт *Lata / * Leta , якую пара?но?ваюць з л?то?ск?м? г?дрон?мам? Latava, Latuva, Lat-upis (рэк?), Lat-e?eris (возера), латышск?м? (у задзв?нск?м В?дзэмэ ) Late, Lat-upe . Далей да ?ндае?рапейскага *lat- ≪цячы≫ ^[2] .

Назвы мног?х рэг?ёна?, утвораныя ад назва? балцк?х плямёна?, звязаныя менав?та з г?дрон?мам?, як?я найчасцей таксама не захавал?ся ? не ?дэнтыф?куюцца. Назвы Гал?ндыя , Натанг?я (пруск?я земл?), Яцвязь або Судов?я ^[3] , Сел?я ^[4] , Нальшаны , ?маверна ? Л?тва , звязваюцца з г?дрон?мам? з асновам? Gal-ind-, Nat-ang-, Jat-(а)v-, S?d-(а)v-, Sel-, Nal-?-, Liet-(u)v- ^[5] . ?снуе думка, што на адпаведных рэчках магл? знаходз?цца сакральна-рэл?г?йныя цэнтры пэ?нага рэг?ёна (племен?).

Геаграф?чнае станов?шча [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Латв?я ? е?рапейская дзяржава, што мае выхад да Балтыйскага мора. Адз?най думк? аб рэг?янальнай прыналежнасц? Латв?? вучоныя не маюць: кра?ну адносяць як да Усходняй , так ? да Па?ночнай Е?ропы . Агульная працягласць латв?йскай мяжы складае 1866 к?ламетра? (з ?х 1368 ? сухапутная мяжа). На по?дн? Латв?я мяжуе з Беларуссю ? Л?твой на ?сходзе ? з Рас?яй , на по?начы ? з Эстон?яй . З захаду кра?на абмываецца Балтыйск?м морам , у тым л?ку давол? глыбока ?рэзаным у сушу мелк?м Рыжск?м зал?вам на па?ночным захадзе. У Балтыйк?м моры Латв?я мае марскую мяжу са Швецыяй, Л?твой ? Эстон?яй. Заходняя тэрыторыя, што выступае ? Балтыйскае мора, разглядаецца некаторым? географам? як Курляндск? па?востра? .

Прырода [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Латв?я размешчана на заходняй ускра?не Усходне-Е?рапейскай ра?н?ны . Нягледзячы на нязначныя абсалютныя вышын?, латв?йск?я краяв?ды багатыя на ?згорк? ? азёры, што абумо?лена стваральнай працай старажытнага ледав?ка, паходжаннем якому абавязаны ?звышшы: Курземскае на захадзе, Латгальскае на ?сходзе ? В?дземскае ? цэнтральнай частцы. Да апошняга належыць найвышэйшы пункт кра?ны ? узгорак Гайз?нькалнс (312 м). Узбярэжжа ж Балтыйскага мора н?з?ннае ? (нешырокая Прыморская н?з?на) аднастайна пакатае. ?ншыя н?з?ны разлегл?ся па берагах буйных рэк ? на по?начы кра?ны.

Латв?я знаходз?цца ? пераходнай зоне пам?ж марск?м ? кантынентальным кл?матам. На Курземск?м па?востраве пераважаюць рысы марскога кл?мату, кантынентальнасць расце на ?сход не тольк? ? сувяз? з павел?чэннем аддаленасц? ад мора, але ? з ростам вышын? над яго ?зро?нем. Так на ?згорак Гайз?нькалнс снегавое покрыва кладзецца на 10-15 дзён раней за яго больш н?зк?я вакол?цы.

Найбуйнейшая рака Латв?? ? Да?гава , так латышы называюць Заходнюю Дзв?ну. Латв?? належаць 352 км яе н?жняга цячэння. Найбольшую працягласць на тэрыторы? Латв?? мае рака Га?я (452 км). Азёры пераважна ледав?ковага паходжання. Самае буйное возера Латв?? ? Лубанс (80,7 кв.км.).

Лясы займаюць 52 % тэрыторы? Латв??. ^[6] У тыповым латышск?м пейзажы, пушчы чаргуецца з палям?, сядз?бам? ? лугам?. Плямы ралл? перамяжаюцца бярозавым? гаям?. У Латв?? сотн? к?ламетра? неасвоенага марскога ?збярэжжа, парослага сасновым лесам, аздобленага н?зкам? выдма? ды белых пясчаных пляжа?. Каля 9 % тэрыторы? занята балотам?, 70 % з як?х не крануты чалавекам. З фа?ны распа?сюджаныя ален? , л?сы , лас? , ва?к? , бабры . Рэк? Латв?? ? дом для буйнейшай ва ?сходняй Балты? папуляцы? ласосевых рыб.

Прырода кра?ны захо?ваецца ? нацыянальных парках. У кожным з чатырох рэг?ёна? Латв?? створаны адз?н парк: Га?я ? В?дземе, Кемеры ? Земгале, Сл?тэрэ ? Курземе ? Разнас у Латгале. У 2012 Латв?я была другой у свеце пасля Швейцары? паводле ?ндэксу экалаг?чнай эфекты?насц? ^[7] , што азначае як высокую ступень захаванасц? экас?стэм, так ? беражл?вае ста?ленне да прыроды ? наш час.

Г?сторыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Усходн? бераг Балтыйскага мора бы? заселены пратабалцк?м? плямёнам? ? III тыс. да н.э. Старажытныя балты прадавал? металы ? бурштын у Рым ? В?зантыю . У IX ст н.э. гало?ным? балцк?м? плямёнам? был?: куршы , латгалы , селы , земгалы , на тэрыторы? сучаснай Латв?? ?снавала 14 асобных княства? .

У высок?м Сярэднявеччы вядомыя як Л?фляндыя або ?нфлянты, земл? сучаснай Латв?? трап?л? спачатку пад нямецк? ?плы?, а пасля ? уладу ^{[ што гэта? ]} . У XII ст. уверх па Да?гаве акты?на падымаюцца м?с?янеры, пасланыя Папск?м прастолам, але паганцы-балты не спяшаюцца прымаць хрысц?янства. Тады Папы натхняюць нямецк?х рыцара? на крыжовы паход ва ?сходнюю Балтыю (1193). У пачатку XIII ст. крыжакам? заснавана Рыга, а ? пачатку XIII ст. на тэрыторы? сучасных Латв?? ? Эстон?? створаны Л?вонск? ордэн . У 1282 Рыга станов?цца ?сходн?м фарпостам гандлёвага Ганзейскага саюза .

Пасля заняпаду ордэна ?нфлянты ? 1562 годзе трап?л? ? склад Вял?кага Княства Л?то?скага , а пазней ? Рэчы Паспал?тай , пры гэтым усходняя латгальская зямля засталася ? складзе ВКЛ пад назвай ?нфлянцкага ваяводства. У складзе Рэчы Паспал?тай Л?вон?я мела значную а?таном?ю . У пачатку XVII ст. па?ночная Латв?я была заваявана Швецыяй . Латв?йск?я г?сторык? паз?ты?на ацэньваюць шведск? перыяд, у гэты час была створана сетка школа?, абмежавана ?лада мясцовых магната?. Да XVII ст. сфарм?равалася сучасная латышская нацыя. Ад нямецкага ? шведскага панавання Латв?я атрымала ? спадчыну ? лютэранства як нацыянальную рэл?г?ю.

У XVIII ст. тэрыторыя Латв?? была паступова далучана да Рас?йскай ?мперы? : паводле Н?штацкага м?ру Рас?? дастал?ся В?дзэмэ з Рыгаю ? Зэмгалэ ; у вын?ку падзела? Рэчы Паспал?тай ? Латгал?я ? Курляндыя . Новадалучныя тэрыторы? мел? вял?кую а?таном?ю: урад, законы, нямецкую мову як дзяржа?ную. У Балты? раней за астатнюю Рас?ю бы? адменены прыгон ? у 1818?1819 гадах. У сярэдз?не XIX ст. шырока разгарну?ся латышск? нацыянальны рух, нак?раваны супраць нямецкага зас?лля; была створана арган?зацыя ≪Маладая Латв?я≫. Па?станне 1863 года Латв?ю практычна не закранула, але да кра?ны дакац?лася хваля рус?ф?кацы? . Зрэшты, нацыянал?сты таго часу не бачыл? ? ёй зла ? асно?нае, што можна сказаць аб нацыянальным руху канца стагоддзя: ён моцна паляве?. Два стагоддз? Рас?йскай ?мперы? был? адзначаны неверагодным эканам?чным бумам: разв?валася прамысловасць, будавал?ся чыгунк?, пашыра?ся гандаль. А Рыга стала найбуйнейшым портам ?мперы?.

Падчас Першай Сусветнай вайны латв?йская зямля стала арэнай баявых дзеяння?. 18 л?стапада 1918 года Латв?я абвясц?ла незалежнасць ад ахопленай рэвалюцыяй Рас??. У 1920 годзе Савецкая Рас?я прызнала незалежнасць Латв??. У 1934 годзе Латв?я стала а?тарытарнай дзяржавай пад уладай прэз?дэнта Карл?са Улман?са. 17 л?пеня 1940 года Латв?я згодна з Пактам Молатава-Рыбентропа была ?ключана ? склад СССР на правах рэспубл?к?.

З 1941 па 1945 гады, падчас Другой сусветнай вайны , нямецк? вермахт акупава? Латв?ю, якая стала Генеральнай акругай Латв?яй у складзе Рэйхскам?сарыята Остланд . Пачал?ся акцы? зн?шчэння нямецк?м? акупантам? я?рэя? , пры ?дзеле добраахвотн?ка? з латышо? (у прыватнасц?, каманды Арайса), што прывяло да амаль по?нага зн?шчэння я?рэйскай грамады Латв??. У 1944?1945 гадах кра?на была зно? занята савецк?м? войскам?. За гэтым адбылася новая хваля дэпартацый латышо? углыб СССР.

21 жн??ня 1991 года Латв?я аднав?ла незалежнасць. Урад дзяржавы ?зя? курс на е?ра?нтэграцыю, не ста? далучацца да пост-савецкага аб’яднання СНД . На працягу 1990-х гадо? кра?на прайшла праз шэраг маштабных дэмакратычных ? рыначных рэформ. 20 верасня 2003 года на рэферэндуме 67 % латв?йца? выказал?ся за ?ступленне кра?ны ? Е?рапейск? Саюз з 1 мая 2004 года (супраць ? 32 %, устрымал?ся ? 0,7 %, прагаласавала 72,5 % выбаршчыка?). 29 сакав?ка 2004 года Латв?я стала членам НАТА .

Дзяржа?ны лад ? пал?тыка [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Латв?я ? рэспубл?ка . Дзейн?чае Канстытуцыя 1922 года, адно?леная ? мадыф?каваная 6 л?пеня 1993. К?ра?н?к дзяржавы ? прэз?дэнт , якога выб?рае парламент на 4 гады.

Заканада?чая ?лада належыць аднапалатнаму парламенту ? Сейму (100 дэпутата?), як? выб?раецца на 4 гады.

Выкана?чая ?лада належыць ураду на чале з прэм’ер-м?н?страм , якога прызначае прэз?дэнт.

Адм?н?страцыйны падзел [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Да 2009 Латв?я мела двухузро?невы падзел, па вышэйшым узро?н? яна падзялялася на 26 раёна? ? 7 гарадо? асабл?вага статусу. У вын?ку рэформы ?твораны адз?н узровень адм?н?страцыйна-тэрытарыяльнага падзелу: 109 мун?цыпал?тэта? (лат. novadi ) ? 9 рэспубл?канск?х гарадо? (лат.: republikas pils?tas ). Пасля рэформы 2021 года ? кра?не 33 мун?цыпал?тэты, як?я часта супадаюць з былым? раёнам?, ? 10 дзяржа?ных гарадо? (лат.: valstspils?tas ).

Аднос?ны з Беларуссю [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У снежн? 1991 года Рэспубл?ка Беларусь ? Латв?йская Рэспубл?ка падп?сал? Дэкларацыю аб прынцыпах добрасуседск?х аднос?н. У 1993 годзе ? М?нску адкрылася латв?йскае пасольства, а ? Рызе ? беларускае. У 1994 годзе Беларусь адкрыла генеральнае консульства ? Дзв?нску , а Латв?я ? у В?цебску ^[8] .

У 1993 годзе Латв?ю наведа? з в?з?там м?н?стр замежных спра? Беларус? Пётр Кузьм?ч Кра?чанка . У 1995 годзе ? М?нску двойчы пабыва? прэм’ер-м?н?стр Латв?? Марыс Гайл?с . У тым жа годзе ?першыню адбы?ся в?з?т у Беларусь дэлегацы? латв?йскага парламента. У верасн? 1997 года на м?жнароднай нарадзе ? В?льнюсе адбылася сустрэча прэз?дэнта?. У 2006 годзе Латв?я аб’яв?ла, што не дапусц?ць на сваю тэрыторыю вышэйшых службовых асоб Беларус?, як?я маюць дачыненне да парушэння право? чалавека ? дэмакратычных норм.

Латв?я з’я?ляецца адной з нешматл?к?х кра?н Е?расаюза, у як?я ? XXI стагоддз? здзяйсн?? в?з?т прэм’ер-м?н?стр Беларус? . ^[9]

У жн??н? 1993 года Беларусь ? Латв?я падп?сал? пагадненне аб прыгран?чных пунктах пропуску, у лютым 1994 года ? пагадненне, якое спрашчае працэдуру пропуску праз мяжу жыхаро? прыгран?чных тэрыторый. 21 лютага 1994 года ?рады падп?сал? Дамову аб мяжы. За аснову мяжы была прынята л?н?я, якая склалася да моманту ?ключэння Латв?? ? склад СССР у 1940 годзе. У ма? 1998 года бак? пачал? працэс дэмаркацы? ? ? кастрычн?ку 2006 года завяршыл? яго, устанав??шы апошн? памежны знак ля вёск? Карас?на ? Брасла?ск?м раёне . ^[8] .

Узброеныя с?лы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Насельн?цтва [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У канцы 2010-х у Латв?? пражывае каля 2 млн чалавек, гэта больш за Эстон?ю, але менш за Л?тву. Да пачатку 1990-х насельн?цтва кра?ны павял?чвалася ? на сва?м п?ку (1990) дасягнула 2,67 млн чал. Пасля распаду СССР ? ?ступлення Латв?? ? ЕС колькасць насельн?цтва кра?ны паменшылася на 0,7 млн чал. або на 27 % ? працягвае памяншацца. У 2017 годзе ? Латв?? жыло стольк? ж народу, кольк? ? 1950-м. Падобныя тэмпы дэпапуляцы? ? свеце тольк? ? Л?твы ? Балгары?. Скарачэнне колькасц? насельн?цтва мае пад сабою два складн?к?: перавышэнне смяротнасц? (14,5 на адну тысячу) над нараджальнасцю (9,7) ? м?грацыйны адток у кра?ны Заходняй Е?ропы (-6). Так?м чынам, тэмп змяншэння насельн?цтва Л?твы ? 2017 скла? ?1,08 % ^[10] .

Латв?я ? шматнацыянальная дзяржава з перавагай тытульнай нацы?. Дадзеныя аб нацыянальным складзе ?зятыя з апошняга перап?су (2011): з двухм?льённага насельн?цтва кра?ны 62,1 % складаюць латышы , 26,9 % ? руск?я , 3,3 % ? беларусы , 2,2 % ? укра?нцы , 2,2 ? паляк? , 1,2 % ? л?то?цы , 2,1 % ? ?ншыя этн?чныя групы (сярод ?х эстонцы , немцы , л?вы , я?рэ?) ^[11] . Для пара?нання: перап?с 1935 года заф?ксава? долю латышо?, ро?ную 76,9 %, а руск?х ? 8,8 %; да Другой Сусветнай вайны вял?кую этн?чную меншасць складал? прыбалтыйск?я немцы, амаль цалкам прымусова рэпатрыяваныя ? Герман?ю ? 1939?1941. Пасля вайны адбыва?ся магутны прыток працо?ных м?гранта? з ?ншых рэспубл?к СССР, у асно?ным славян, ? апошн? савецк? перап?с (1989) адзначы? долю латышо? у 52,05 %, а руск?х ? 33,96 %, у час незалежнасц? рост удзельнай ваг? тытульнай нацы? суправаджаецца змяншэннем дол? астатн?х меншасцей. Латышы абсалютна пераважаюць у сельскай мясцовасц?, у вял?к?х гарадах (Рыга, Да?га?п?лс) ?х доля меншая за сукупную долю прадста?н?ко? ?ншых нацый.

У Латв?? дагэтуль здараюцца канфл?кты вакол рускай меншасц?, прадста?н?к? якой часта адма?ляюцца атрымл?ваць латышскае грамадзянства па ?стано?ленай працэдуры, якая прадугледжвае ?спыт па латышскай мове, а латышск?я ?лады парушаюць правы руск?х на навучанне на роднай мове. Прыкладна трац?на рускамо?ных мае статус неграмадзян ? не мае права голасу на выбарах ? некаторых ?ншых право? ? свабод грамадзян. На 2022 год 9,7 % насельн?цтва кра?ны не мае н?якага грамадзянства. ^[12]

Паводле некаторых дадзеных ^[10] , Латв?я аднос?цца да самых нерэл?г?йных кра?н свету. Каля 64 % насельн?цтва не атаясняе сябе н? з якой рэл?г?яй. Лютэранства , традыцыйную веру латышо?, спавядае каля 19 % насельн?цтва (паводле ?ншых дадзеных ? 34,2 %), яшчэ 15-17 % адносяць сябе да правасла?ных, гэта ? асно?ным рускамо?нае насельн?цтва. Паляк? ? л?то?цы, а таксама частка латгальск?х латышо? ? катал?к? (па некаторых дадзеных ? да 20 %). ^[10]

Насельн?цтва размешчана па тэрыторы? кра?ны давол? ра?намерна пры сярэдняй шчыльнасц? каля 30 чалавек на кв.км. У 2018 годзе крыху больш за дзве трац?ны латышо? (68,1 %) жыло ? гарадах. Буйнейшы горад Латв?? ? ?сёй Балты? ? Рыга (637 тыс. у 2018) ^[10] . Наступныя буйныя гарады на парадак меншыя за стал?цу: Да?га?п?лс, 93 тыс.; Л?епая , 76 тыс.; Елгава , 59 тыс.; Юрмала, 50 тыс. ^[13]

Адукацыя ? навука [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Далучэнне Латв?? да СССР змян?? усе сферы культурнага жыцця, уключаючы с?стэму адукацы?. Усе ?зро?н? с?стэмы адукацы? разв?вал?ся па двух мо?ных к?рунках ? латышск?м ? руск?м, латышы знаём?л?ся з ?нтэрнацыянальнай культурай народа? СССР ? ?ншых кра?н.

З пачатку XXI ст. у кра?не праводзяць пал?тыку дэрус?ф?кацы? с?стэмы адукацы?.

Эканом?ка [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Эканом?ка сучаснай Латв??, як ? яе балтыйск?х суседзя?, сфарм?равалася ? вын?ку перабудовы гаспадарк? з планавага ?зору на рынкавы пасля распаду СССР ? наступнай е?ра?нтэграцы?. Гэтыя працэсы прывял? да скарачэння ?дзельнай ваг? гал?н цяжкай прамысловасц?, павел?чэння рол? ? дол? сферы паслуг у ВУП да 75 % ^[10] , ?мкл?вага росту агульнага дабрабыту. ВУП на душу насельн?цтва па ППЗ у 2018 складае амаль 30000, што крыху меней за Эстон?ю ? Л?тву. З 2014 Латв?я з’я?ляецца часткай е?разоны , з 2016 ? Арган?зацы? эканам?чнага супрацо?н?цтва ? разв?цця .

Асабл?ва хутк?м? тэмпам? латв?йская эканом?ка разв?валася ? 2000?2007 гадах, за што Латв?я разам з Л?твой ? Эстон?яй был? названыя ≪ Балтыйск?м? тыграм? ≫. Сусветны крыз?с 2008?2009 негаты?на па?плыва? на гаспадарк? ≪тыгра?≫. У 2009 годзе ВУП Латв?? скарац??ся на 14 %, ?, нягледзячы на ?стойл?вы рост эканом?к? пачынаючы з 2011, тольк? да 2017 года кра?на здолела вярнуцца на дакрыз?сны ?зровень. Да сур’ёзных выкл?ка?, з як?м? прыходз?цца змагацца сучаснай латв?йскай эканом?цы, адносяцца высок? ?зровень карупцы?, што дасюль адпужвае ?нвестара? ^[10] ; а таксама дэпапуляцыя ? эм?грацыя, што адмо?на адб?ваюцца на колькасц? ? якасц? працо?най с?лы. У Латв?? адз?н з найвышэйшых у ЕС паказчыка? эканам?чнай няро?насц?.

У складзе СССР Латв?я вылучалася разв?тым цяжк?м машынабудаваннем, тут зб?рал?ся электрацягн?к? (Рыга), м?краа?тобусы (Елгава). Сённяшняя Латв?я ? невял?кая кра?на з адкрытай эканом?кай, ?нтэграванай у агульнае?рапейскую гаспадарку, з коштам экспарту большым за палову ВУП ^[10] . Найважнейшай гал?ной прамысловасц? Латв?? застаецца машынабудаванне , прычым, на першае месца ? складзе гал?ны ? XXI стагоддз? высунулася электрон?ка; ажыцця?ляецца зборка а?тамаб?ля?. ?ншыя гал?ны прамысловасц?: фармацэ?тыка, вытворчасць мэбл? ? тэкстыльная прамысловасць. Апроч таго, важную ролю маюць марское рыбало?ства, сельская гаспадарка ? звязаная з ?м? харчовая прамысловасць. Латв?я мае тры вял?к?х г?драэлектрастанцы? на Да?гаве: Пляв?ньская ГЭС (825 МВт), Рыжская ГЭС (402 МВт) ? Кегумская ГЭС (192 МВт). У апошн?я гады пабудавана некальк? дзясятка? ветраных электрастанцый рознага маштабу.

Выгаднае эканом?ка-геаграф?чнае станов?шча дазваляе зарабляць на транз?це нафты ? нафтапрадукта? з Рас?? ? Беларус?. Традыцыйна вял?кае значэнне мае турызм , што зно? перажывае рост пасля атрымання незалежнасц?.

У знешн?м гандл? для Латв?? характэрны ?стойл?вы адмо?ны баланс (-7 млрд долара? у 2016). Аснову экспартнай прадукцы? складаюць дра?н?на ? вырабы з яе, прадукцыя харчовай прамысловасц? ? машынабудавання. Найважнейшыя гандлёвыя партнёры Латв?? ? кра?ны Па?ночнай Е?ропы (безумо?на, у першую чаргу тут вылучаюцца балтыйск?я суседз? (28 % экспарту ? 18 % ?мпарту ? 2016)); Рас?йская Федэрацыя (24 % ?мпарту, у першую чаргу, вуглевадарода?), Польшча, Герман?я ^[14] . Доля Беларус? ? латв?йск?м экспарце складае 0,94 %, у ?мпарце ? 1,23 %.

Транспарт [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Транспартная ?нфраструктура Латв?? добра разв?тая. Цэнтр транспартнай сетк? ? стал?ца Рыга.

Чыгунка [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

За апошн?я 10 гадо? чыгунка перажыла вял?кае зн?жэнне пасажырапатоку. Найбуйнейшае прадпрыемства чыгунк? ? LDZ ( Latvijas dzelzce?? ). Важным? застаюцца таварныя перавозк? да балтыйск?х порта?, прыгарадныя электрычк? ? Рыжскай агламерацы?, пасажырск?я перавозк? з Рыг? ? Да?га?п?лс , а таксама з Рыг? ? В?льнюс, Ка?нас, М?нск, Маскву ? Санкт-Пецярбург.

Ав?яцыйны транспарт [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Буйнейшы аэрапорт кра?ны знаходз?цца ? Рызе. Таксама там размешчана найбуйнейшая ав?якампан?я Латв?? ? airBaltic , што ажыцця?ляе рэйсы ? Скандынав?ю, кра?ны Цэнтральнай Е?ропы ? ?ншыя кра?ны Прыбалтык?.

А?тамаб?льны транспарт [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Латв?я мае прамянёвую с?стэму шашэй з цэнтрам у Рызе. Важнае значэнне мае а?тастрада Via Baltica , што ?дзе праз усю кра?ну з по?начы на по?дзень праз Рыгу.

Марск? транспарт [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Марск? транспарт на Балтыцы ? важны складн?к транспартнай с?стэмы рэг?ёна з Сярэднявечча. Марск?я парты Латв?? ? Рыга, Вентсп?лс ? Л?епая. Паромныя маршруты злучаюць Латв?ю з кра?нам? Скандынав?? , Польшчай, Герман?яй . Апроч таго, багата марск?х камун?кацый ?дуць уздо?ж латышскага ?збярэжжа.

Культура ? грамадства [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

За сваю г?сторыю Латв?я трапляла пад культурныя ?плывы розных кра?н. Найбольш яскравы ?плы? кра?н Па?ночнай Е?ропы. Арх?тэктура старых гарадо? тыповая для гарадо? Ганзы. Таксама ? сучасная латышская культура мае шчыльныя сувяз? з шведскай, ф?нскай ?, асабл?ва, нямецкай культурам?.

Важную ролю ва ?тварэнн? культурнага ландшафту Латв?? адыграла рас?йскае панаванне, што до?жылася амаль два стагоддз?. Руская мова дагэтуль вельм? пашыраная ? кра?не, асабл?ва ? гарадах ? на ?сходзе, сярод руск?х ? ?ншых нацыянальных груп, што складаюць да 40 % насельн?цтва.

Частка сучаснай Латв?? вакол Да?га?п?лса (Латгал?я) г?старычна была населена беларусам?, уваходз?ла ? Полацкае княства ? нават была ?ключана ? склад Беларускай Народнай Рэспубл?к? ? 1918 годзе. Сам Да?га?п?лс мае адпаведную беларускую назву ? Дзв?нск.

Апроч таго, у Латв?? пражывае народнасць л?ва? колькасцю 170 чалавек, ^[15] перш за ?сё ? Рызе ? некаторых прыморск?х вёсках.

Пануючай у Латв?? рэл?г?яй пасля Рэфармацы? стала лютэранства , за выняткам пераважна катал?цкай Латгал??. Сярод рускамо?ных латв?йца? пашыранае правасла?е . Колькасць рэгулярна наведваючых царкву ? Латв?? сёння вельм? малая, ц? не самая н?зкая ? Е?ропе. Латышская лютэранская царква вельм? кансерваты?ная ? адма?ляе жанчынам у праве прапаведаваць, у чым яна супярэчыць з латышскай лютэранскай царквой у замежжы ? Швецы? ? ?ншых кра?нах. Вял?кую ролю граюць абрады ? элементы традыцыйных балцк?х веравання?.

Самае яскравае народнае свята ? латышо? ? Купалле (Ligo), з як?м таксама звязана шмат звычая? ? абрада?.

Латв?я знакам?тая сваёй культурай народных спева?. Тыповая латышская форма спева? ? Дайны, чатырохрадковыя, невершаваныя спевы на розныя тэмы, ад м?фалаг?чных да пабытовах сюжэта?. Этнографам? было сабрана больш за м?льён народных дайна?, што ёсць рэкордам, зважаючы на колькасць насельн?цтва невял?кай Латв??. Зап?с дагэтуль перадаваных у вуснай форме дайна? пача? пад канец XIX ст. Крыш’ян?с Баронс; сабраная ?м для гэтага Шафа Дайна? дагэтуль з’я?ляецца свайго кшталту нацыянальнай святыняй.

Кожныя 5 год у Рызе (за савецк?м часам ? за мяжой) праходз?ць вял?кае Спе?н?цкае свята, у як?м бяруць удзел тысячы латышск?х ? замежных хора?, хора? латышскае дыяспары.

Як ? ? Эстон??, гарадская культура ? буйныя паны ? Латв?? был? да Рэвалюцы? 1917 года нямецкамо?ным?. Таксама нямецкамо?наю была ?нтэл?генцыя. Падчас Другой Сусветнай вайны нямецкая меншасць была вывезена ? Герман?ю. Таксама амаль не засталося ? Латв?? пасля Другой Сусветнай вайны я?рэя?.

Ц?кавае [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Паводле некаторых вучоных, у Латв?? ? 1510 г. была ?стано?лена першая ял?на ? свеце. ?ншая тэорыя аднос?ць гэта вынаходн?цтва да Страсбурга ? французск?м Эльзасе .

Гл. таксама [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Гарадз?шча Да?гмале
• Рэферэндум у Латв??

За?ваг? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Беларуская энцыклапедыя : У 18 т. Т. 9: Кул?б?н ? Мала?та / Рэдкал.: Г. П. Пашко? ? ?нш. ? Мн.  : БелЭн , 1999. ? Т. 9. ? 560 с. ? 10 000 экз.  ? ISBN 985-11-0035-8 . ? ISBN 985-11-0155-9 (т. 9).
• Блейере, Д. История Латвии. XX век / Д. Блейере [и др.]; [пер. Жанна Эзит]. ? Рига : Jumava, 2005. ? 473 с.
• Воробьева, Л. М. История Латвии от Российской империи к СССР / Л. М. Воробьева ; Фонд содействия актуальным ист. исслед. ≪Историческая память≫, Российский ин-т стратегических исслед. ? Москва : Фонд ≪Историческая память≫ : РИСИ, 2009. ? 384 с.
• Плаканс, А. Краткая история стран Балтии: [перевод с английского] / А. Плаканс. ? Москва : Весь Мир, 2016. ? 478 с.
• Plakans, A. The Latvians : a short history / A. Plakans. ? Stanford, Calif. : Hoover Institution Press, Stanford University, 1995. ? 257 p.