Ашкеназы

Зьвестк? зь В?к?пэды? ? вольнай энцыкляпэды?

Ашкена?зы  ? субэтн?чная група габрэя? , нашчадка? выхадца? зь сярэднявечнай Нямеччыны . Складаюць вял?кую частку габрэя? Э?ропы ? Амэрык? , каля паловы габрэя? ?зра?лю . Мова ? ?дыш .

Тэрм?н, як? ?жыва?ся ? сярэднявечнай габрэйскай л?таратуры да габрэя?, як?я пражывал? на Райне , а затым ва ?с?х германск?х землях у цэлым. У наступным ста? пазначаць не тольк? габрэя? Нямеччыны, але ? ?с?х габрэя?, як?я зья?ляюцца па сва?м паходжаньн? нашчадкам? габрэйскага насельн?цтва Нямеччыны сярэднявечча. У цяперашн?м разуменн? тэрм?н ≪ашкеназы≫ ахопл?вае ?сю тую частку габрэйскага народа, якая прыналежыць да гэтага сацыяльнага ? культурнага комплексу. Гэты тэрм?н ужываецца як вызначанае проц?паста?леньне тэрм?ну сэфарды , як? пазначае габрэйск? культурны комплекс, што скла?ся ? Г?шпан?? ? Партугал??.

Ужываньне тэрм?ну ≪ашкенаскае габрэйства≫ для пазначэньня адмысловай культурнай супольнасьц?, якая ?ключае суполк? Па?ночнай Францы?, Нямеччыны ? славянск?х кра?н, раней вядомыя як Эрэц-Кна‘ан, заф?ксавана ?жо ? крын?цах, узыходных да 14 ст.

У адрозненьне ад сэфарда? , дачыненьне як?х да рэл?г?? падвергнулася я?наму зьнешняму ?плыву, ашкенаск?я габрэ? прытрымвал?ся суцэльнай нязломнай веры. Ашкенаск?я навуко?цы надавал? больш уваг? вывучэньню Талмуду ? тлумачэньню сьвятых тэкста?, чым спробам с?стэматычнай кадыф?кацы? Галах? або стварэньню абагульняючых норм. Аднак ашкенаск?я ? сэфардзк?я культурныя цэнтры ?плывал? адз?н на аднаго.

Ашкенаская суполка была заснаваная на прынцыпе манагамнай сям’? паводле ?сталяваньня ( Таканот ) Гершома бэн Ехуды Мэёр ха-Гала. Яе к?ра?н?цтва знайшло новыя ? пасьпяховыя спосабы для ажыцьця?лення супольнай а?таном??. З цягам часу адрозненьн? ? звычаях ашкенаск?х ? сэфардзк?х габрэя? выл?л?ся ? аддзеленыя нормы, як?я прая?лял?ся ? ? вобразе жыцьця, ? ? выма?леньн? ??рыту , у л?тург?? ? ? шрыфце .

У 15 ст. ? 16 ст. цэнтар ашкенаскага габрэйства перамясьц??ся ? Багем?ю , Марав?ю , Польшчу , Беларусь ? Летуву . Ужываньне мовы ?дыш стала адметнай прыкметай ашкенаск?х габрэя?. Паралельнае разв?цьцё сэфардзк?х ? ашкенаск?х рэл?г?йных ? сацыяльных прав?ла? ? звычая? праходз?ла пад значным уплывам прац кадыф?катара? Ёсефа Кара ? Машэ ?сэрлеса. Кара ? сва?м кодэксе ≪ Шулхан арух ≫ часьцей за ?сё прытрымваецца рашэньня? сэфардзк?х паск?м (кадыф?катара?). ?сэрлес папо?н?? ≪Шулхан арух≫ глёсам? (нататкам?-тлумачэньням?) у тых месцах, дзе ашкенаск?я по?ск?м расхадз?л?ся ? меркаваньнях з Гнеда. Ашкеназы прынял? рашэньн? ?сэрлеса, сэфарды жа пал?чыл? для сябе абавязковым? тлумачэньн? Кара.

З 17 ст. павял?чваецца колькасць ашкенаск?х габрэя? ? значэньне ?х узрастае. Пасьля разн? габрэя? ? пагрома?, учыненых полчышчам? Багдана Хмяльн?цкага ? 1648 годзе, шматл?к?я ашкеназы з Укра?ны , Польшчы ? Беларус? расьсеял?ся па Заходняй Э?ропе, ? некаторыя нават перасекл? Атлянтычны ак?ян . Праз некальк? пакаленьня? колькасьць ашкеназск?х габрэя? перавыс?ла колькасьць сэфарда? у кра?нах Захаду. У канцы 19 ст. у вын?ку праследаваньня? пачалася масавая эм?грацыя ашкеназа? з Расе? ? ЗША . Менав?та тады ашкеназск?я габрэ? дамагл?ся л?кавай пераваг? амаль ва ?с?х суполках Э?ропы , ЗША , А?страл?? , Па?днёвай Афрык? ? Эрэц-Исраэль .

Сэфардзкае габрэйства захавала сваю перавага тольк? ? Па?ночнай Афрыцы , ?тал?? , на Бл?зк?м Усходзе ? ? кра?нах Аз?? . Перад другой сусьветнай вайной ашкенаскае габрэйства складала 90% ад усяго габрэйскага насельн?цтва ? сьвеце. Зьн?шчэнне габрэйскага насельн?цтва ? Э?ропе падчас г?тлера?скай акупацы? рэзка паменшыла колькасьць ашкенаск?х габрэя?, так?м чынам зьн?з??шы ?х колькасную перавагу.

Аднос?ны пам?ж ашкенаск?м? ? сэфардзк?м? габрэям? нас?л? розны характар у залежнасьц? ад эпох? ? месца. Прыбыцьцё ашкеназа? у Ерусал?м у 17 ст. ? 18 ст. стварыла напружаныя аднос?ны з сэфардам?, аднак у пачатку 19 ст. сэфардзк?я габрэ? дапамагл? ашкеназам даб?цца ад турэцк?х улада? дазволу аднав?ць ?х суполку ? Ерусал?ме. Абедзьве суполк? ?снавал? побач, але паасобна. Гэты падзел адлюстро?ваецца зараз у ?зра?л? ? ? складзе Вярхо?нага раб?ната .