Ашкена?зы
?
субэтн?чная
група
габрэя?
, нашчадка? выхадца? зь сярэднявечнай
Нямеччыны
. Складаюць вял?кую частку габрэя?
Э?ропы
?
Амэрык?
, каля паловы габрэя?
?зра?лю
. Мова ?
?дыш
.
Тэрм?н, як? ?жыва?ся ? сярэднявечнай габрэйскай л?таратуры да габрэя?, як?я пражывал? на
Райне
, а затым ва ?с?х германск?х землях у цэлым. У наступным ста? пазначаць не тольк? габрэя? Нямеччыны, але ? ?с?х габрэя?, як?я зья?ляюцца па сва?м паходжаньн? нашчадкам? габрэйскага насельн?цтва Нямеччыны сярэднявечча. У цяперашн?м разуменн? тэрм?н ≪ашкеназы≫ ахопл?вае ?сю тую частку габрэйскага народа, якая прыналежыць да гэтага сацыяльнага ? культурнага комплексу. Гэты тэрм?н ужываецца як вызначанае проц?паста?леньне тэрм?ну
сэфарды
, як? пазначае габрэйск? культурны комплекс, што скла?ся ? Г?шпан?? ? Партугал??.
Ужываньне тэрм?ну ≪ашкенаскае габрэйства≫ для пазначэньня адмысловай культурнай супольнасьц?, якая ?ключае суполк? Па?ночнай Францы?, Нямеччыны ? славянск?х кра?н, раней вядомыя як Эрэц-Кна‘ан, заф?ксавана ?жо ? крын?цах, узыходных да
14 ст.
У адрозненьне ад
сэфарда?
, дачыненьне як?х да рэл?г?? падвергнулася я?наму зьнешняму ?плыву, ашкенаск?я габрэ? прытрымвал?ся суцэльнай нязломнай веры. Ашкенаск?я навуко?цы надавал? больш уваг? вывучэньню
Талмуду
? тлумачэньню сьвятых тэкста?, чым спробам с?стэматычнай кадыф?кацы?
Галах?
або стварэньню абагульняючых норм. Аднак ашкенаск?я ? сэфардзк?я культурныя цэнтры ?плывал? адз?н на аднаго.
Ашкенаская суполка была заснаваная на прынцыпе манагамнай сям’? паводле ?сталяваньня (
Таканот
) Гершома бэн Ехуды Мэёр ха-Гала. Яе к?ра?н?цтва знайшло новыя ? пасьпяховыя спосабы для ажыцьця?лення супольнай а?таном??. З цягам часу адрозненьн? ? звычаях ашкенаск?х ? сэфардзк?х габрэя? выл?л?ся ? аддзеленыя нормы, як?я прая?лял?ся ? ? вобразе жыцьця, ? ? выма?леньн?
??рыту
, у
л?тург??
? ?
шрыфце
.
У
15 ст.
?
16 ст.
цэнтар ашкенаскага габрэйства перамясьц??ся ?
Багем?ю
,
Марав?ю
,
Польшчу
,
Беларусь
?
Летуву
. Ужываньне мовы
?дыш
стала адметнай прыкметай ашкенаск?х габрэя?. Паралельнае разв?цьцё сэфардзк?х ? ашкенаск?х рэл?г?йных ? сацыяльных прав?ла? ? звычая? праходз?ла пад значным уплывам прац кадыф?катара? Ёсефа Кара ? Машэ ?сэрлеса. Кара ? сва?м кодэксе ≪
Шулхан арух
≫ часьцей за ?сё прытрымваецца рашэньня? сэфардзк?х
паск?м
(кадыф?катара?). ?сэрлес папо?н?? ≪Шулхан арух≫
глёсам?
(нататкам?-тлумачэньням?) у тых месцах, дзе ашкенаск?я по?ск?м расхадз?л?ся ? меркаваньнях з Гнеда. Ашкеназы прынял? рашэньн? ?сэрлеса, сэфарды жа пал?чыл? для сябе абавязковым? тлумачэньн? Кара.
З
17 ст.
павял?чваецца колькасць ашкенаск?х габрэя? ? значэньне ?х узрастае. Пасьля разн? габрэя? ? пагрома?, учыненых полчышчам?
Багдана Хмяльн?цкага
?
1648
годзе, шматл?к?я ашкеназы з
Укра?ны
,
Польшчы
?
Беларус?
расьсеял?ся па Заходняй Э?ропе, ? некаторыя нават перасекл?
Атлянтычны ак?ян
. Праз некальк? пакаленьня? колькасьць ашкеназск?х габрэя? перавыс?ла колькасьць сэфарда? у кра?нах Захаду. У канцы
19 ст.
у вын?ку праследаваньня? пачалася масавая эм?грацыя ашкеназа? з
Расе?
?
ЗША
. Менав?та тады ашкеназск?я габрэ? дамагл?ся л?кавай пераваг? амаль ва ?с?х суполках
Э?ропы
,
ЗША
,
А?страл??
, Па?днёвай Афрык? ?
Эрэц-Исраэль
.
Сэфардзкае габрэйства захавала сваю перавага тольк? ?
Па?ночнай Афрыцы
,
?тал??
, на
Бл?зк?м Усходзе
? ? кра?нах
Аз??
. Перад
другой сусьветнай вайной
ашкенаскае габрэйства складала 90% ад усяго габрэйскага насельн?цтва ? сьвеце. Зьн?шчэнне габрэйскага насельн?цтва ? Э?ропе падчас г?тлера?скай акупацы? рэзка паменшыла колькасьць ашкенаск?х габрэя?, так?м чынам зьн?з??шы ?х колькасную перавагу.
Аднос?ны пам?ж ашкенаск?м? ? сэфардзк?м? габрэям? нас?л? розны характар у залежнасьц? ад эпох? ? месца. Прыбыцьцё ашкеназа? у
Ерусал?м
у
17 ст.
?
18 ст.
стварыла напружаныя аднос?ны з сэфардам?, аднак у пачатку
19 ст.
сэфардзк?я габрэ? дапамагл? ашкеназам даб?цца ад турэцк?х улада? дазволу аднав?ць ?х суполку ? Ерусал?ме. Абедзьве суполк? ?снавал? побач, але паасобна. Гэты падзел адлюстро?ваецца зараз у ?зра?л? ? ? складзе
Вярхо?нага раб?ната
.