Vertolyot ^[1] v? ya helikopter ^[2] ? ?aquli h?r?k?t ed?n, havada dayana bil?n v? ist?nil?n istiqam?td? h?r?k?t etm?k imkanına malik olan aerodinamik ucu? aparatı. Lazımi qaldırıcı quvv? reaktiv v? ya por?enli muh?rrikl? h?r?k?t? g?l?n p?rl?r vasit?sil? ?ld? edilir.

Adının etimologiyası [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Vertolyot sozu ilk d?f? 1929-cu ild? Nikolay Kamov t?r?find?n istifad? edilmi?dir. "Vertikal" v? rus dilind? ucmaq m?nasını ver?n "letat" ( летать ) sozl?rinin birl??m?sind?n yaranmı?dır.

H?mcinin, "helikopter" sozu XIX ?srin sonlarında fransız dilind? istifad? olunma?a ba?lamı? v? oz novb?sind? yunan dilind?ki helikos ? spiral, vint v? pteron ? qanad sozl?rinin birl??m?sind?n yaranmı?dır.

Az?rbaycan xalq yazıcısı Anar "helikopter" sozun? "dikucar" az?rbaycanca qa?ılı?ı t?klif el?mi?dir. ^[3]

Ucu? prinsipi [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

T?bii ki, vertolyotun icadından bu yana ucu?u asanla?dıracaq bir cox sistem inki?af etdirilmi?dir, lakin mahiyy?t etibaril? butun vertolyotların ucu? prinsipi eynidir. P?rl?r suni burul?an yaradaraq vertolyotu yuxarı qaldırır.

P?rl?r vertolyotun muh?rrikinin t?siri il? fırlanır, t?yyar? qanadlarında da oldu?u kimi onların altından v? ustund?n kec?n hava axınlarının q?t etdiyi m?saf? f?rqlidir. Ustd?n kec?n hava daha sur?tli, altından kec?n hava daha yava? h?r?k?t etm?k m?cburiyy?tind? qalır. Daha sur?tli h?r?k?t ed?n hava daha az t?zyiq meydana g?tirir. Eyni ??kild? p?rin altından kec?n hava, daha az s?th q?t etdiyind?n daha yava? h?r?k?t edib daha yuks?k t?zyiq meydana g?tirir.

Bernulli qanununa gor? iki s?thd? yaranan bu t?zyiq f?rqi n?tic?sind? qanad uz?rind? quvv?tli t?zyiqd?n az t?zyiq? do?ru, y?ni a?a?ıdan yuxarıya do?ru bir qaldırma quvv?si meydana g?lir. Bu qaldırma quvv?si h?m t?yyar?d?, h?m d? vertolyotda ucma?ı t?min ed?n ?sas quvv?dir.

Daha sad? bir ??kild? izah ets?k, vertolyotun muh?rriki p?rl?ri fırladır, onlar hava icind? h?r?k?t etdikl?ri ucun ust s?thl?rind? alcaq t?zyiq, alt s?thl?rind? is? yuks?k t?zyiq meydana g?lir. Bu t?zyiq f?rqi d? da?ıma quvv?sini meydana cıxarır. Da?ıma quvv?si vertolyotun a?ırlı?ına b?rab?r oldu?unda vertolyot havada sabit dayanır, boyuk oldu?u zaman vertolyot ?aquli olaraq yuks?lir, daha az oldu?u zaman is? ?aquli olaraq alcalır.

M?nb? [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

• Vertolyot (Helikopter)

?stinadlar [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]