Niderland
Koninkrijk der Nederlanden
Bayraq Gerb [d]
"Je maintiendrai"    ( fr. ) "Ik zal handhaven"    ( nid. ) "M?n qoruyaca?am"
Himn:  " Het Wilhelmus "
Tarixi
? Must?qilliyin elanı	26 iyul 1581
? Must?qilliyin tanınması	30 yanvar 1648
? A?-y? q?bul	25 mart 1957
R?smi dill?ri	niderland dili [3]
Paytaxt	Amsterdam
?dar?etm? forması	Konstitusiyalı monarxiya
Monarx	Kral Villem-Aleksander [30.IV.2013]
Ba? nazir	Mark Rutte [14.X.2010 ]
Sah?si	Dunyada 134-cu
? Umumi	41,543 km²
? Su sah?si (%)	18.41
?halisi
? ?hali	17,896,600 [1] n?f?r ( 67-ci )
? Siyahıyaalma (2011)	16,655,799 n?f.
?  Sıxlıq	520 n?f./km² ( 16-cı )
UDM ( AQP )
? Umumi	▲ $1.290 trilyon [2]   dollar  ( 28-ci )
? Adamba?ına	▲ $69,715  dollar  ( 12-ci )
UDM (nominal)
? Umumi (2023)	▲ $1.080 trilyon  dollar  ( 17-ci )
? Adamba?ına	▲ $61,098  dollar  ( 10-cu )
??? (2021)	0.941 (artım; 10-cu )
Valyuta	avro
?nternet domeni	.nl
ISO kodu	NL
BOK kodu	NED
Telefon kodu	+31
Saat qur?aqları	UTC+01:00 UTC+02:00
N?qliyyatın yonu	sa? [d]
Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

Niderland ^{[qeydl?r 1]} ( nid. Koninkrijk der Nederlanden ), kohn? qaynaqlarda F?l?m?ng ^{[4] [5]} ? Q?rbi Avropada dovl?t. ?imal d?nizinin sahilind? yerl??ir (sahilin uzunlu?u ? 451 km). Almaniya v? Belcika il? h?ms?rh?ddir (s?rh?ddin uzunlu?u ? 1027 km).

Paytaxtı ? Amsterdam , hokum?tin iqam?tgahı ? Haaqa ??h?ridir.

Dig?r iri ??h?rl?ri Rotterdam ? dunyanın ?n iri limanı, Utrext ? olk?nin d?mir yolu sisteminin m?rk?zi v? Eyndhovendir .

Niderland xususi statusa malik olan Aruba adası v? Niderland Antil adaları il? birlikd? Niderland Krallı?ını t??kil edir. Bu ?razil?r arasındakı munasib?tl?r 1954-cu ild? q?bul edilmi? "Niderland Krallı?ının Statusu" ( Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden ) adlı s?n?dl? t?nziml?nir.

Etimologiyası [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

"Niderland" sozunun yerli dild? m?nası "alcaq ?razil?r" dem?kdir. B?z?n Niderland Hollandiya adlandırılır. Bu adın olk? ucun istifad? edilm?si duzgun deyil, olk?nin 12 inzibati bolg?sind?n ikisi Hollandiya adlanır: ?imali v? C?nubi Hollandiya.

Hollandiya adı ?slind? yalnız olk?nin ?imal-q?rb qisimind?n Birl??mi? Hollandiya Krallı?ının ?n ?h?miyy?tli ?yal?ti olan Hollandiya ?yal?tind?n g?lm?kd?dir. qısaca Hollandiya olaraq adlandırılmaqdadır. XIX ?srin ikinci yarısından etibar?n bu ?yal?t iki ?yal?t? bolunmu? v?ziyy?td?dir: ?imal Hollandiya (Paytaxt: Haarlem) v? C?nub Hollandiya (Paytaxt: Den Haag). Hollandiya t?r?find?nd? "Hollandiya" ifad?si yalnız bu iki ?yal?t ucun istifad? edil?r. Bunun xaricind? "Hollandiya" daha cox, insanların ozl?rini t?yin etdikl?ri la?la?ı bir addır. Hollandiyanın xaricind?ki olk?l?rd? Hollandiyalılar umumiyy?tl? "Hollandiyalı" olaraq adlandırılarlar v? Hollandiya turizim s?nayesi v? dig?r s?nayel?r d? olk?l?rini "Hollandiya" olaraq satı?a cıxarmaqdadırlar (h?m ?ngilisc?d?, h?m d? Almancada). Hollandiya ?yal?tind?n g?lm?y?n Hollandiyalılar, adı ver?n bolg? olan Hollandiyanın olk?nin geri qalan hiss?l?rind? h?r k?s t?r?find?n sevilm?diyi ucun, "Nederland" ucun "Hollandiya" adına v? "Nederlander" ucun "Hollandiyalı" adına mu?yy?n bir antipatiya b?sl?m?kd?dirl?r. ?ngilisc? "Dutch" adı, "duutsc" kimi Orta Hollandiya formalarından ortaya cıxmı?dır. "duutcs" v? "dietsc" kimi Orta Hollandiya formaları xalq arasında danı?ılan l?hc?l?rin adlarıdır v? bu l?hc?l?rin, r?hb?rliyin, elmin v? kils?nin dili olan Latıncadan ayırd edilm?sin? yaramı?lar. "Dutch" v? "duutsc" formaları Almanca bir soz olan "deutsch" il? ?laq?lidir, eyni m?n??d?n g?lir. 2019-cu ild? Niderland hokum?ti "Hollandiya" adından tamamil? imtina edilm?si bar?d? q?rar q?bul edib. Q?rar 2019-cu ilin sonuna kimi quvv?y? min?c?k.

Tarix [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Niderland inqilabı gedi?ind? Utrext Birliyin? ba?lı ?imal Hollandiya ?yal?tl?ri ( C?nub Hollandiya , Zeeland , Utrext, Gelderland , Overijssel, Groningen v? Friesland) 26 iyul 1581-ci ild? ?spaniya kralı II Filipd?n must?qillikl?rini elan etdil?r.

Sur?tl? inki?af ed?n Hollandiya artıq 1600-cu ild? 10.000 g?miy? malik idi v? butun XVII ?srd? onlar ?imali Avropa donanmasının boyuk hiss?sini t??kil edirdil?r. Onlar ?spaniya , Fransa , ?ngilt?r? v? Baltik d?nizi arasında mal da?ıyanlar idil?r. Fransa limanları arasındakı yuk da?ımalarının coxu hollandların ?lind? idi. Onlar ??rab almaq ucun Bordoda m?sk?n salmı?dılar, uzumcul?r? borc pul verirdil?r v? tezlikl? Fransanın ozund? coxlu uzum plantasiylarına sahib oldular. Hollandlar ?pitsbergen ?trafındakı suları t?dqiq etmi?dil?r v? dem?k olar ki, Arktika balina ovunu oz inhisarına almı?dılar. Holland g?mil?ri C?nubi Amerika yolu il? Sakit okeana daxil olmu?dular, burada Buynuz korf?zini kecib onu holland dilind? Hoorn adlandırmı?dılar. 1602-ci ild? Ost-?ndiya ?irk?tini yaradaraq onların tacirl?ri Hindistanda v? uzaq ??rqd? getdikc? daha artıq qaydada portuqaliyalıların yerini tutdular. 1619-cu ild? hollandlar Yava adasında Hollandiyanın latın adı olan Bataviya ??h?rini saldılar. ?dviyyat adalarında tapdıqları ingilisl?ri ?zab ver?r?k oldurdukd?n sonra hollandlar ?ndoneziyada qaldılar v? buranı t?dric?n oz must?ml?k?l?rin? cevirdil?r. 1600-cu ild?n bir az sonra hollandlar Yaponiyaya g?lib cıxdılar, lakin xristian nufuzunun siyasi n?tic?l?rind?n qorxan yaponlar 1641-ci ild? hollandlardan ba?qa dig?r butun avropalıları Yaponiyadan qovdular, hollandlara is? m?hdud f?aliyy?t ucun Naqasaki yaxınlı?ındakı adada qalmalarına icaz? verdil?r. Hollandiya iki ?srd?n artıq bir mudd?t ?rzind? Avropanın Yaponiya il? yegan? ?laq? h?lq?si olaraq qaldılar.

1609-cu ild? hollandlar Amsterdam bankının ?sasını qoydular. O vaxtlar Avropa maliyy?si xaos v?izyy?tind? idi, sikk?l?r t?kc? iri monarxlar t?r?find?n deyil, Almaniyanın v? ?talyanın kicik dovl?tl?ri v? ??h?rl?ri t?r?find?n d? buraxılırdı. H?tta oz?l ??xsl?r d? oz sikk?l?rini doydururdu. Ust?lik, inflyasiya t?zyiql?ri altında krallar v? dig?rl?ri ad?t?n oz sikk?l?rinin d?y?rini ona ?rinti ?lav? etm?kl? a?a?ı salırdılar. T?rk edil?n kohn? sikk?l?r yenil?rl? birlikd? dovriyy?d? qalırdı. Amsterdam bankı butun ??xsl?rd?n v? olk?l?rd?n bel? qarı?ıq pul ?man?tl?rini q?bul edirdi, onların mubadil? d?r?c?l?rini mu?yy?n edirdi, ?man?tcil?r? icaz? verirdi ki, Amsterdam Bankının ozunun buraxdı?ı qızıl florinl?rd? b?rab?r qiym?td? olmaqla oz ?man?tl?rini gotursunl?r. Amsterdam fransız inqilabına q?d?r Avropanın maliyy? m?rk?zi olaraq qaldı.

1648-ci ild? imzalanan Vestfalya Andla?masında Hollandiya vilay?tl?rinin must?qilliyi ?spaniya t?r?find?n tanındı. Bu t?xmin?n olaraq, daha sonra qurulacaq olan Hollandiyanın yerl??diyi bolg? idi. Buna qar?ı, bu bolg?nin c?nubunda qalan bolg?l?r, Flanderler daxil olmaq uzr?, krallıqda qaldı; daha sonra buradan Belcika meydana g?ldi. Bu tarixd?n sonra ?imal Hollandiyalılar v? C?nub Hollandiyalılar uzr? iki c?miyy?td?n b?hs edilm?y? ba?landı.

Co?rafiyası [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Movqe: Q?rb Avropa, ?imal D?nizi sahilind?, Belcika v? Almaniya arasında yerl??ir. Co?rafi movqesi: 52 30 ?imal paraleli, 5 45 ??rq meridianı. X?rit?d?ki movqesi: Avropa. Sah?: 41,526 km² c?mi: 1,027 km. s?rh?d qon?uları: Belcika 450 km, Almaniya 577 km. Sahil sulları 451 km. ?qlimi: Ilıman; d?niz iqlimi, yazlar s?rin v? qı?lar ılıman kec?r. ?razi qurulu?u: ?ks?riyy?tl? sahil bolg?sind? alcaq duz?nlikl?r v? duzlukl?r, c?nub-??rqd? t?p?likl?r i?tirak ed?r. D?niz s?viyy?sind?n yuks?kliyi: ?n alcaq noqt?si: Prins Alexanderpolder ?7 m; ?n yuks?k noqt?si: Vaalserberg 322 m. T?bii qaynaqları: T?bii qaz, neft, i?l?n? bil?r ?razi. ?razi istifad?si: ?kinciliy? uy?un torpaqlar: %21.96. daimi ?kinl?r: %0.77. dig?r: %77.27 (2005 m?lumatları). Sulanan ?razi: 5,650 km² (2005 m?lumatları). T?bii f?lak?tl?r: Su basqınları.

?halisi [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

?hali: 16 491 461 (iyul 2006 m?lumatları).
?halinin artım tempi: 0,49% (2006 m?lumatları).
?mmiqrantların nisb?ti: 2,72 immiqrant/1 000 n?f?r ?hali (2006 t?xmini).
Korp? olum nisb?ti: 4,96 olum/1 000 do?ulan korp? (2006 t?xmini).
Orta h?yat mudd?ti: C?mi ?hali: 78,96 il.
ki?il?rd?: 76,39 il.
qadınlarda: 81,67 il (2006 m?lumatları).
U?aqların orta sayı: 1,66 u?aq/1 qadın (2006 t?xmini).
HIV/AIDS ? x?st?likl?rin? tutulan yetkin sayı: 0,2% (2001 m?lumatları).
HIV/AIDS ? x?st?likl?rind?n ol?nl?rin sayı: 100 (2003 m?lumatları).
Demonim : Niderlandlı.
?halinin etnik da?ılımı: 91% Hollandiyalı, 9% Turk, Faslı v? dig?r.
Din: Katolikl?r 27%, Protestantlar 15,7%, Mus?lmanlar 5,7%, dig?r 2,3%, ateistl?r 48,2%.
Dil: Niderland dili .

• Avtomobil yolları: 134 000 km
• Kanallar : 6 183 km
• Boru x?tl?ri: Xam neft 418 km; neft m?hsulları 965 km; t?bii qaz 10,230 km
• Limanları: Amsterdam , Rotterdam , Delfzijl, Dordrext, Eemshaven, Qroningen , Haarlem, ?jmuiden, Maastrixt , Terneuzen, Utrext , Vlissingen
• Aeroportlar: 27
• Vertolyot sah?l?ri: 1

Qeydl?r [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

?stinadlar [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]