Hepatit B
virusunun ?m?l? g?tidiyi, ilk olaraq
qaraciy?rd?
iltihab v? qaraciy?r huceyr?l?rinin m?hviyl? mu?ahid? edil?n bir x?st?likdir. Hepatit B virusu qaraciy?rd? ya?ayan, yalnız
insanlarda
x?st?lik
tor?d?n
DNT
t?rkibli virusdur. Viruslar xaricind? metabolik x?st?likl?r, toksik v? qaraciy?rd? qidlanmanı pozan, d?rmanlar, b?zi bakteriyalar, parazitl?r v? b?zi dig?r viruslarla inki?af ed?n x?st?lik ya da infeksiyalar ?snasında da k?skin virual hepatit inki?af ed? bil?r.
Hepatit B infeksiyası butun dunyada olduqca cox yayılmı?dır. Dunyada h?r il 50 milyon adam Hepatit B il? yoluxmaqda v? bugunku ?d?dl?rl? dunya ?halisinin 2/5-si (2 milyard) bu virusla yoluxmu? v?ziyy?td?dir. H?r il Hepatit B -y? ba?lı s?b?bl?rl? 1?2 milyon insan olur v? dunyada 350 milyon insan bu virusun da?ıyıcısına cevrilir.
Hepatit B infeksiyası ucun h?r k?s b?rab?r d?r?c?d? risk da?ımır. B?zi insanlarda infeksiya daha sıx t?saduf edil?r. Hepatit B infeksiyası ucun risk da?ıyan qruplar bunlardır:
- a) S?hiyy? personalı,
- b) Cox sayda qan kocurm? edil?n x?st?l?r,
- c) Hemofil v? hemodializ x?st?l?r,
- d) Hepatit B da?ıyan adam il? eyni evd? ya?ayanlar,
- e) Homoseksual v? biseksual ki?il?r,
- f) Damar daxili narkotik istifad? ed?nl?r,
- g) F?rdi gigiyenanın yax?ı olmadı?ı korp?l?r evi, yurd v? h?bsxana kimi yerl?rd? ya?ayanlar,
- h) HBsAg musb?t olan anadan do?ulan korp?l?r v? b.
Hepatit B infeksiyasına 4 yolla yoluxma mumkundur.
- a) Qanın z?d?l?nilmi? d?ri v? ya
selikli qi?a
il? t?ması n?tic?sind? (perkutan ya da parenteral yoluxma);
- b) ?nsandan insana z?d?l?nmi? d?ri v? ya selikli qi?a vasit?sil? (horizontal yoluxma);
- c) Cinsi yolla;
- d) Ananın qanının ya da qanlı mayel?rin korp?nin z?d?l?nmi? d?risi ya da selikli qi?ası vasit?sil? v? ya gob?k ciy?si vasit?sil? kecm?si il? (do?u? ?snasında) yoluxma.
Hepatit B infeksiyasının inkubasiyon dovru alınan virus miqdarına v? insanın immun sisteminin muqavim?tind?n asılı olaraq 45?180 gun (orta r?q?m 60?90 gun) arasında d?yi??r.
Virusla yoluxmu? ??xsl?rin t?xmin?n 50?65% -d? hec bir x?st?lik ?lam?ti inki?af etmir yalnız infeksiyası kecir. Virusla yoluxmu? olanların t?xmin?n 30?50%-d? ?zginlik, yor?unluq, yungul temperatur, ur?k bulanması, qarın a?rısı, oynaq v? ?z?l? a?rıları kimi ?ikay?tl?r olur.
U?aqların 10%-ind?n azında, yeniyetm?l?rin 30?50% -d? sarılıq gorul? bil?r. Virusla yoluxanların 1% -d?n daha azında infeksiya k?skin qaraciy?r catı?mazlı?ı il? ir?lil?yici v? ?idd?tli bir gedi? gost?r? bil?r. K?skin infeksiyanın t?xmin?n 1?6 h?ft?lik kliniki seyri vardır. Bu sırada x?st?l?rd? d?yi??n d?r?c?l?rd? qaraciy?r fermentl?ri v? qan huceyr?l?rinin da?ıtma m?hsulunda yuks?lm? mu?ahid? olunur.
Hepatit B infeksiyasının u?aq v? yeniyetm?l?rd? yayılması
[
redakt?
|
m?nb?ni redakt? et
]
K?skin infeksiya u?aqlarda yeniyetm?l?r? gor? daha yungul v? klinika verm?d?n yayılar. Ancaq korp?l?rin immun sistemi s?b?biyl? infeksiya yeti?kinl?r? gor? daha cox nisb?td? xronikil??m?y? meyllidir. Yenido?ulmu?ların 5?10%-ınd?, 1?5 ya? qrupundakı u?aqların 70%-inde, ya?lıların is? 90?95%-inde virus 6 ay icind? b?d?nd?n t?mizl?n?r v? immunitet inki?af ed?r. K?skin infeksiya yetkin ya?da olanların yalnız 5?10%-inda xronikil??irk?n, yenido?ulmu?ların 90?95%-inde, u?aq v? yeniyetm?l?in 30%-inda xronikil???r v? pasiyent virus g?zdir?n olar. Bu x?st?l?rin xroniki qaraciy?r x?st?likl?ri c?h?td?n ekspert h?kiml?r t?r?find?n izl?nilm?si lazım- dır. Xroniki qaraciy?r x?st?likl?ri inki?af etdiyind? μ-interferon mualic?si istifad? edil? bil?r, ancaq muv?ff?qiyy?ti m?hduddur.
Hepatit B-y? qar?ı vaksinasiya aparılmadıqda, perinatal dovrd? hepatit B virusunun hepatit B-y? yoluxmu? anadan yenido?ulmu?a oturulm?si riski 5?90% t??kil edir. Bu risk h?m d? ananın qanında virusun aktiv bolunm? v? yayılma statusundan (HBeAg il? t?yin edilir) asılıdır. Bel? ki, qandan aparılmı? laborator analizd? HBeAg pozitiv olan analardan hepatit B infeksiyasının yenido?ulmu?a kecm?si riski 70?90%-dırsa, HBeAg-neqativ olan analardan virusun yenido?ulmu?a oturulm?si riski 10%-d?n azdır. Hepatit B infeksiyasına yoluxmu? analardan do?ulmu? u?aqların h?m hepatit B vaksini, h?m d? hepatit B immunqlobulini il? immunprofilaktikasının aparılması hepatit B virusun h?min yenido?ulmu?lara oturulm?si riskini 70?90%-d?n 5?15%-d?k azaltmaq mumknudur. Qeyd olunmalıdır ki, yenido?ulmu?lara h?m hepatit B-y? qar?ı vaksin, h?m d? hepatit B immunqlobulini verilm?lidir.
[2]
K?skin infeksiyadan sonra 6 ay icind? virusa qar?ı immunitet inki?af etdirm?y?n, virusu v? ya virus zulallarını qanlarında da?ıyan k?sl?r? virus da?ıyıcı deyilir. ?vv?lc?, bu k?sl?r virusun sa?lam f?rdl?r? yoluxmasında m?nb?dirl?r. Ayrıca bu k?sl?rd? xroniki aktiv hepatit, sirroz v?
qaraciy?r x?rc?ngi
kimi xroniki qaraciy?r x?st?likl?rinin inki?af riski yuks?kdir. Xroniki Hepatit B il? qaraciy?r x?rc?ngi (primer hepatosellular karsinoma) inki?afı arasında mohk?m bir ?laq? vardır. Xroniki virus da?ıyıcılarında primer
hepatosellular karsinoma
inki?af riski da?ıyıcı olmayanlara gor? 200 d?f? coxdur. Xroniki Hepatit B da?ıyıcıları il? virusun yoluxma yollarından biri il? t?mas ed?nl?r? yalnız peyv?nd etm?k kafi qoruyuculu?u t?min ed?r.
?nfeksiyadan qorunmanın ?n ?min v? etibarlı yolu hepatit B peyv?ndi etdirm?kdir. Hepatit B peyv?ndi gen texnologiyası il? maya ya da m?m?lil?rin huceyr?l?rind? yeti?dirildikd?n sonra son d?r?c? etibarlıdır v? bu cur infeksiyaların yoluxmasına s?b?b olmaz. Hepatit B peyv?ndinin (vaksininin) x?rc?ng ?m?l? g?tirm?si soz-sohb?ti s?hvdir. Tam t?rsin? peyv?nd il? Hepatit B infeksiyasından qorunulmazsa, Hepatit B yoluxması il? bel? bir risk? girm?k soz movzusudur. Hepatit B peyv?ndi virusla qar?ıla?madan ?vv?l ya da qar?ıla?dıqdan sonra istifad? edil? bil?r. H?r iki v?ziyy?td? d? qoruyucudur
[3]
.