T. E. Lawrence
Sinh	16 thang Tam n?m 1888 Tremadog , Caernarfonshire , B?c Wales
M?t	19 thang N?m n?m 1935 (47 tu?i) Bovington Camp , Dorset , Anh
Thu?c	Lien hi?p V??ng qu?c Anh va Ireland
N?m t?i ng?	1914?1918 1923?1935
Quan ham	đ?i ta
Tham chi?n	Chi?n tranh th? gi?i th? nh?t Cu?c n?i d?y c?a ng??i ? R?p Cu?c cong ham Medina Tr?n Fwelia Tr?n Aba el Lissan Tr?n Aqaba Tr?n Talifeh Tr?n Deraa Tr?n t?n cong Damascus Tr?n Megiddo
Khen th??ng	Companion of the Order of the Bath [1] Huan ch??ng đong gop đ?c bi?t [2] B?c đ?u B?i tinh h?ng đ? ng? [3] Th?p t? Chi?n tranh [4]

đ?i ta Thomas Edward Lawrence , ( 16 thang 8 n?m 1888 ^[5] ? 19 thang 5 n?m 1935 ), th??ng đ??c g?i la T. E. Lawrence , la m?t s? quan Quan đ?i Anh n?i ti?ng vi vai tro c?a ong trong Cu?c n?i d?y c?a ? R?p ch?ng s? th?ng tr? c?a đ? qu?c Ottoman - Th? Nh? K? trong nh?ng n?m 1916 - 1918 . Ong đ??c xem la ng??i lanh đ?o chi?n tranh du kich n?i danh nh?t trong cu?c Chi?n tranh th? gi?i th? nh?t , va la b?c th?y c?a ph??ng th?c "đanh va ch?y" nh?m qu?y r?i va giam chan quan Th? Nh? K? ^{[6] [7]} . Cu?c đ?i ho?t đ?ng r?ng rai va phong phu c?a ong đ??c mo t? sinh đ?ng trong cac trang vi?t c?a chinh ong đem l?i cho ong danh ti?ng "Lawrence x? ? R?p", m?t cai ten ph? bi?n r?ng rai nh? b? phim n?m 1962 d?a tren cu?c đ?i ong Hinh ?nh cong chung c?a ong ch? y?u đ??c xay d?ng b?i nh?ng bai t??ng thu?t gi?t gan v? Cu?c n?i d?y c?a ng??i ? R?p c?a nha bao M? Lowell Thomas c?ng nh? tac ph?m t? thu?t c?a ong " B?y c?t tr? c?a tri khon " ("Seven Pillars of Wisdom",1922).

Nh?ng n?m đ?u đ?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lawrence sinh ? Gorphwysfa vung Tremadog , Caernarfonshire (nay la Gwynedd ), Wales . Ng??i cha g?c Anh-Ireland , Thomas Robert Tighe Chapman , ng??i n?m 1914 th?a k? t??c v? Huan t??c th? 7 c?a Westmeath ? Ireland, đa b? v? ong Edith vi n? gia s? c?a cac con gai ong Sarah Junner (con ngoai gia thu c?a m?t ng??i ten Lawrence, do đo th??ng t? g?i minh la 'Co Lawrence' trong gia đinh Chapman). ^[8] Hai ng??i khong l?y nhau nh?ng v?n th??ng đ??c g?i la ong ba Lawrence. Thomas Chapman va Sarah Junner đa co n?m ng??i con trai ngoai gia thu, trong đo Thomas Edward la ng??i con th? hai. T? Wales gia đinh chuy?n t?i Kirkudbright ? Scotland, sau đo la Dinard ? Brittany , r?i t?i Jersey . T? 1894?1896 h? s?ng ? Langley Lodge (ngay nay đa b? pha h?y), đ?nh c? trong khu r?ng rieng ? đ??ng bien phia đong c?a New Forest va Southampton Water ? Hampshire. Ong Lawrence t?ng b?i thuy?n va đ?a b?n tr? t?i xem cu?c đua thuy?n bu?m ? bai bi?n Solent off Lepe. đ?n luc h? r?i đi, c?u be tam tu?i Ned (ten th??ng g?i c?a Thomas) đa co khuynh h??ng thich đ?ng que va cac ho?t đ?ng ngoai tr?i.

He n?m 1896 gia đinh Lawrence chuy?n t?i 2 Polstead Road (ngay nay đ??c ghi d?u b?ng m?t t?m bi?n xanh) ? Oxford , n?i,cho t?i 1921, h? s?ng d??i ten Ong ba Lawrence. Ned đ?ng ky vao Trung h?c cho nam sinh Oxford , n?i m?t trong b?n " nha " v? sau mang "Lawrence" đ? t??ng nh? ong; tr??ng nay đong c?a n?m 1966. ^[9] Nh? la m?t nam sinh, m?t trong nh?ng s? thich c?a ong trong th?i gian s?ng ? đay la đ?p xe t?i nha th? đ?a ph??ng va sao chep cac t??ng chan dung(brass rubbing). Lawrence va m?t ng??i anh em trai c?a ong tr? thanh nh?ng thanh vien c?a đoan Thanh nien Cong giao ? Nha th? St Aldate .

Lawrence kh?ng đ?nh r?ng kho?ng n?m 1905, ong t?ng tr?n nha đ? ph?c v? trong vai tu?n nh? la m?t chi?n s? trong Phao binh Phong th? Hoang gia t?i Lau đai St Mawes ? Cornwall , n?i ong đ??c tr?ng t?p. Trong v?n kh? quan đ?i khong l?u tr? v?n b?n nao xac nh?n đi?u nay. ^[10]

T? n?m 1907 Lawrence h?c ? Jesus College, Oxford . Trong nh?ng mua he 1907 va 1908, ong đa du l?ch n??c Phap b?ng xe đ?p, s?u t?p cac b?c ?nh, tranh v? va s? li?u đo đ?c v? cac toa lau đai trung c? . Vao mua he 1909, ong ti?n hanh m?t cu?c du l?ch đ?n đ?c keo dai ba thang t?i nh?ng phao đai c?a quan Th?p t? ? Syria thu?c Ottoman , trong đo ong đa đi b? h?n 1.000 mi (1.600 km). Lawrence t?t nghi?p h?ng ?u v?i lu?n v?n ?nh h??ng c?a quan Th?p t? chinh len ki?n truc quan s? chau Au ? t?i cu?i th? k? XII d?a tren cac nghien c?u th?c đ?a c?a ong ? chau Au, nh?t la ? Chalus , va ? Trung đong .

Sau khi t?t nghi?p vao n?m 1910, Lawrence b?t đ?u nghien c?u sau đ?i h?c v? đ? g?m Trung c? v?i m?t h?c b?ng c?a tr??ng Magdalen College, Oxford , nh?ng ong đa t? b? sau khi co c? h?i tr? thanh m?t nha kh?o c? h?c th?c hanh ? Trung đong. Lawrence tr? thanh m?t nha ngon ng? khi thong th?o ti?ng Phap , ti?ng đ?c , Latin , ti?ng Hy L?p , ti?ng Th? Nh? K? , ti?ng ? R?p , ti?ng Syria . ^{[ c?n d?n ngu?n ]} Thang M??i Hai 1910 ong cheo thuy?n t?i Beirut , đap t?i Jbail ( Byblos ), n?i ong đa h?c ti?ng ? r?p . Sau đo ong ti?n hanh cac cu?c khai qu?t ? Carchemish , g?n Jerablus phia b?c Syria, n?i ong lam trong kip c?a D. G. Hogarth va R. Campbell-Thompson thu?c B?o tang Anh qu?c . Sau nay ong kh?ng đ?nh r?ng t?t c? nh?ng gi ong thu ho?ch đ??c đ?u m?c n? Hogarth. ^[11] N?m g?n đ??ng giao c?t quan tr?ng tren đ??ng s?t Baghdad , cac tri th?c thu l??m đ??c ? đay đa đong vai tro quan tr?ng trong tri tu? quan s? sau nay c?a ong. Trong khi khai qu?t cac di ch? c? L??ng Ha , Lawrence đa g?p Gertrude Bell , ng??i đa ?nh h??ng l?n đ?n ong trong th?i gian ? Trung đong.

Cu?i n?m 1911, Lawrence tr? l?i Anh m?t th?i gian ng?n. Thang 11 ong len đ??ng t?i Beirut cho mua th? khai ? Carchemish , n?i ong lam vi?c v?i Leonard Woolley . M?c du ?u tien cong vi?c ? đay, ong c?ng c?ng tac ng?n h?n v?i Flinders Petrie ? Kafr Ammar , Ai C?p .

Lawrence ti?p t?c cu?c hanh trinh ? Trung đong cho t?i khi bung n? Th? Chi?n I . Thang M?t 1914, Woolley va Lawrence cung đ??c tuy?n ch?n b?i quan đ?i Anh d??i v? b?c kh?o c? cho cu?c trinh sat c?a quan đ?i ? sa m?c Negev . H? đ??c tai tr? b?i Qu? Tham hi?m Palestine đ? đi?u tra m?t vung ma trong Kinh Thanh g?i la "Hoang đ?a Zin "; d?c theo đ??ng, h? ti?n hanh m?t cu?c đi?u tra kh?o c? ? sa m?c Negev. Negev co m?t v? tri chi?n l??c, d? la n?i b?ng qua c?a b?t c? đ?i quan Ottoman nao t?n cong Ai C?p trong cu?c chi?n. Woolley va Lawrence sau đo đa cong b? m?t b?n t??ng thu?t c?a nh?ng k?t qu? kh?o c?, ^[12] nh?ng quan tr?ng h?n la m?t b?n đ? c?p nh?t v? khu v?c, v?i nh?n m?nh đ?c bi?t t?i nh?ng đ?c đi?m quan s? tr?ng y?u nh? ngu?n n??c. Lawrence c?ng đa t?i th?m Aqaba va Petra .

T? thang Ba t?i thang 5 n?m 1914, Lawrence l?i lam vi?c ? Carchemish . Sau khi chi?n s? bung n? thang 8 n?m 1914, theo l?i khuyen c?a S.F. Newcombe , Lawrence đa khong đ?ng ky l?p t?c vao Quan đ?i Anh; đ? ch? đ?n thang 11, khi ong đ??c tri?u t?p vao General List (đoan chuyen gia ph?c v? cho quan đ?i Anh).

Cu?c n?i d?y Arab [ s?a | s?a ma ngu?n ]

section nay khong co ngu?n tham kh?o nao . M?i b?n giup c?i thi?n section b?ng cach b? sung cac ngu?n tham kh?o đang tin c?y . Cac n?i dung khong co ngu?n co th? b? nghi ng? va xoa b? . N?u bai đ??c d?ch t? Wikipedia ngon ng? khac thi b?n co th? chep ngu?n tham kh?o ben đo sang đay. ( May 2010 )

Khi Th? Chi?n I bung n?, Lawrence đang la m?t nha kh?o c?, ng??i đa du hanh nhi?u n?m qua cac x? c?a đ? ch? Ottoman nh? Levant ( Transjordan Palestine ), L??ng Ha ( Syria va Iraq ) d??i ten th?t c?a minh. Ong kha quen bi?t v?i cac quan ch?c B? N?i v? Th? Nh? K? va cac c? v?n k? thu?t ng??i đ?c c?a h?. Lawrence co lien l?c v?i cac c? v?n đ?c - Th?, du hanh tren cac đ??ng s?t do ng??i đ?c thi?t k?, b? ti?n va xay d?ng trong cac cu?c nghien c?u c?a ong.

Ngay c? n?u Lawrence khong t? nguy?n, ng??i Anh ch?c ch?n c?ng s? tuy?n m? ong b?i cac ki?n th?c c?a ong v? Syria, Levant va L??ng Ha.Ong đa đ??c g?i t?i Cairo trong C? quan Tinh bao c?a S? ch? huy S? quan dan s? (General Officer Commanding - GOC) Trung đong.

Trai v?i huy?n tho?i v? sau, khong ph?i Lawrence hay quan đ?i đa xay d?ng nen m?t chi?n d?ch n?i d?y ben trong ch?ng l?i đ? ch? Ottoman ? Trung đong, ma la V?n phong Arab c?a B? Ngo?i giao Anh. V?n phong Arab đa c?m nh?n t? lau r?ng m?t chi?n d?ch đ??c kich đ?ng va h? tr? tai tich b?i cac ngu?n l?c ben ngoai, h? tr? cac b? l?c co t? t??ng ch?ng đ?i chinh quy?n Th?, s? lam r?i tri chinh quy?n Ottoman khi?n h? kho r?nh tay đ? t?p trung vao cu?c chi?n chinh. V?n phong Arab đa nh?n ra gia tr? chi?n l??c c?a cai ma ngay nay g?i la "xung đ?t b?t đ?i x?ng" c?a m?t cu?c n?i lo?n nh? v?y. Chinh quy?n Ottoman s? ph?i đ? t? tr?m đ?n ngan l?n ngu?n l?c đ? đ?i pho v?i m?t s? ph?n khang ben trong so v?i cai gia ph?i tr? c?a đ?ng minh đ? khuy?n khich no.

Vao th?i đi?m đo trong t? duy c?a B? Ngo?i giao Anh khong xem vung nay nh? la m?t vung lanh th? ti?m n?ng đ?t trong đ? ch? Anh, ma ch? la m?t ph?n m? r?ng ph?m vi ?nh h??ng c?a đ? ch?, c?ng nh? lam suy y?u va h?y ho?i m?t đ?ng minh c?a ng??i đ?c, đ? ch? Ottoman.

Trong cu?c chi?n, Lawrence đa chi?n đ?u v?i quan đ?i khong chinh quy Arab d??i s? ch? huy c?a Ti?u v??ng Faisal , con trai c?a Hussein bin Ali, Sherif Hussein c?a Mecca , trong nh?ng chi?n d?ch chi?n tranh du kich ch?ng l?i quan đ?i Ottoman. Ong khong thuy?t ph?c ng??i Arabs ti?n hanh nh?ng cu?c t?n cong tr?c di?n vao thanh l?y Ottoman ? Medina ma bu?c quan Th? duy tri quan đ?i phong th? thanh ph?. Ng??i Arabs t?p trung vao đi?m y?u c?a ng??i Th?, đ??ng s?t Hejaz v?n thi?t y?u cho vi?c phong th?. Chi?n thu?t nay đa lam m? r?ng chi?n tr??ng va bu?c quan Th? ph?i c?ng đ?i hinh b?o v? đ??ng s?t va s?a ch?a cac h? h?i.

đanh chi?m Aqaba [ s?a | s?a ma ngu?n ]

N?m 1917, Lawrence t? y tru tinh m?t tr?n h?p đ?ng tac chi?n gi?a quan đ?i khong chinh quy Arabs v?i l?c l??ng c?a Auda Abu Tayi (t?ng ph?c v? cho đ? ch? Ottoman) đanh chi?m tr?n Aqaba , m?t v? tri chi?n l??c nh?ng phong th? y?u ^{[13] [14] [15]} . Ngay 6 thang B?y, sau m?t cu?c đ?t kich b?ng đ??ng b?, Aqaba r?i vao tay Lawrence va cac l?c l??ng c?a ong. Sau tr?n nay, ong đ??c vinh th?ng thi?u ta . May m?n cho Lawrence, t? l?nh m?i c?a L?c l??ng vi?n chinh Ai C?p , T??ng Edmund Allenby , đa đ?ng y v?i chi?n l??c c?a cu?c n?i d?y, nh? kh?ng đ?nh:

"Toi đa đ?a tay cho anh ?y. S? c?ng tac c?a anh đ??c ghi nh?n b?ng long trung thanh tuy?t đ?i. Toi khong bao gi? co v?n đ? gi ma ch? ca ng?i cong vi?c c?a anh, tren th?c t?, la vo gia đ?i v?i toan chi?n d?ch."

Lawrence khi đo đa co m?t v? tri quy?n l?c, nh? la m?t c? v?n c?a Faisal va la ng??i nh?n đ??c s? tin c?y c?a t??ng Allenby.

Damascus th?t th? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

N?m sau đo, Lawrence tham d? vao cu?c đanh chi?m Damascus trong nh?ng tu?n l? cu?i cung c?a chi?n tranh vao đ??c th?ng ham trung ta n?m 1918. ? thanh Damascus v?a gi?i phong? n?i ong đa hinh dung la th? đo c?a m?t nha n??c Arab ? Lawrence đa gop ph?n vao vi?c thanh l?p H?i đ?ng Qu?c gia Arab (Arabian National Council - ANC), m?t chinh ph? Arab lam th?i d??i quy?n Faisal. V??ng quy?n c?a Faisal, tuy v?y, đa đi đ?n s?p đ? đ?t ng?t vao 1920, sau tr?n Maysaloun ; t?i tr?n nay, t? l?nh t?p đoan quan Levant (Phap) Henri Gouraud sai t??ng Mariano Goybet đanh b?i quan cach m?ng Syria, chi?m Damascus , pha v? gi?c m? c?a Lawrence v? m?t n?n đ?c l?p cho ban đ?o ? R?p .

Nh? la m?t t?p quan co t? nh?ng chuy?n du hanh tr??c chi?n tranh, Lawrence ti?p thu nhi?u phong t?c va truy?n th?ng Arabs (nhi?u b?c ?nh đa th? hi?n ong ? sa m?c c??i l?c đa va m?c ao choang tr?ng).

Trong nh?ng n?m k?t thuc cu?c chi?n ong đa tim ki?m, v?i nh?ng thanh cong đang ghi nh?n, m?t s? thuy?t ph?c cac th??ng c?p c?a minh trong chinh quy?n Anh r?ng m?t n?n đ?c l?p cho ng??i Arab la ??c v?ng th?c s? c?a h?. Th?a thu?n Sykes-Picot bi m?t gi?a Anh va Phap đa đi ng??c l?i nh?ng l?i h?a v? n?n đ?c l?p c?a rieng ong đ?i v?i ng??i Arab va h?y ho?i s? nghi?p c?a ong. ^[16]

N?m 1918 ong co c?ng tac trong th?i gian ng?n v?i phong vien chi?n tr??ng Lowell Thomas . Trong th?i gian nay Thomas va ng??i quay phim Harry Chase đa quay phim va ch?p r?t nhi?u b?c ?nh, ma Thomas đa s? d?ng trong m?t b? phim co doanh thu cao đ??c trinh chi?u kh?p th? gi?i sau sau chi?n tranh.

Nh?ng n?m sau chi?n tranh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ngay sau chi?n tranh, Lawrence lam vi?c cho B? Ngo?i giao Anh , tham d? vao H?i ngh? Hoa binh Paris t? thang M?t t?i thang N?m nh? la m?t thanh vien c?a đoan Faisal. Ong ti?p t?c ph?c v? them trong n?m 1921 nh? la c? v?n cho Winston Churchill ? V?n phong Thu?c đ?a .

Thang Tam 1922, Lawrence đ?ng ky vao Khong quan Hoang gia Anh nh? m?t phi cong d??i ten John Hume Ross. Ong s?m b? cao giac va, thang 2 n?m 1923, th?i h?i kh?i RAF. Ong l?i đ?i ten thanh T. E. Shaw va gia nh?p Binh đoan Thi?t giap Hoang gia Anh n?m 1923. Ong c?m th?y b?t h?nh ? đay va lam đ?n xin tai gia nh?p RAF, h? cu?i cung đa tai thu nh?n ong thang 8 n?m 1925. M?t chi?n d?ch qu?ng cao r?m r? sau khi ?n hanh Cu?c n?i d?y ? Sa m?c (xem d??i đay) đa d?n t?i vi?c gi?i thi?u ong t?i m?t c?n c? h?o lanh ? British India vao cu?i 1926, n?i ong l?u tru cho t?i h?t 1928, th?i đi?m ong bu?c ph?i tr? v? Anh sau nh?ng tin đ?n b?t đ?u lan truy?n r?ng ong đa tham d? vao cac ho?t đ?ng gian đi?p.

Ong t?u vai m?nh đ?t nh? ? Chingford , xay m?t cai tr?i va m?t b? b?i va t?i đo th??ng xuyen. No đa b? d? vao 1930 khi H?i đ?ng Khu v?c đo th? Chingford đoi khu đ?t va giao cho City of London Corporation , nh?ng cai tr?i đ??c tai d?ng ? vung đ?t thu?c The Warren, Loughton , n?i no con t?n t?i, b? b? hoang, t?i ngay nay. S? s? h?u c?a Lawrence đ?i v?i m?nh đ?t ? Chingford hi?n nay đ??c t??ng ni?m b?ng m?t t?m bi?n treo t?i thap quan sat ? Pole Hill .

Ong ti?p t?c ph?c vu cho RAF đong ? Bridlington , East Riding of Yorkshire , ph? trach cac phi c? t?c đ? cao. Ong lam vi?c v?i s? say me va c?m th?y r?t nu?i ti?c khi ph?i r?i quan ng? vao n?m 1935.

Lawrence đa la m?t tay lai moto nhi?t tinh, va, vao nh?ng th?i đi?m khac nhau, đa s? h?u b?y chi?c Brough Superior . ^[17] Chi?c xe th? b?y c?a ong đ??c tr?ng bay B?o tang Chi?n tranh đ? ch? .

Qua đ?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

? tu?i 47, hai thang sau khi r?i quan ng?, ^[18] Lawrence đa b? th??ng nghiem tr?ng trong m?t tai n?n v?i chi?c moto Brough Superior SS100 ? Dorset , g?n nha ong, Clouds Hill , g?n Wareham . M?t h? đao đ??ng đa c?n tr? t?m m?t ong nhin hai đ?a tr? đ?p xe đ?p; khi phat hi?n ra va c? tranh chung, ong m?t lai va b? nga. Ong t? tr?n sau ngay sau, 19 thang 5 n?m 1935. Ch? tai n?n ngay nay đ??c đanh d?u b?ng m?t t?m bi?n t??ng ni?m nh? ben đ??ng.

Ca t? vong c?a ong đ??c nghien c?u k?. M?t trong s? cac bac s? đa ch?m soc cho ong la nha ph?u thu?t th?n kinh Hugh Cairns .Ong b? ?n t??ng m?nh b?i tai n?n, va sau đo ti?n hanh m?t nghien c?u lau dai v? s? vong m?ng khong đang co c?a Lawrence b?i s? thi?u trang b? cho ng??i lai xe d?n t?i ch?n th??ng ? đ?u. Nghien c?u c?a Hugh đa d?n t?i vi?c s? d?ng m? b?o hi?m trong khi lai xe moto quan s? l?n dan s? sau đo. ^[19]

Moreton Estate, ti?p giap tr?i Bovington, đ??c s? h?u b?i gia đinh ng??i h? hang, gia đinh Frampton. Lawrence đa t?ng thue r?i sau đo mua đ?i Clouds t? gia đinh Frampton. Ong la m?t v? khach th??ng xuyen c?a ngoi nha h?, Okers Wood House, va trao đ?i th? t? nhi?u n?m v?i Louisa Frampton. Khi Lawrence m?t, m? ong s?p x?p v?i nha Frampton đ? ong đ??c chon c?t ? m?nh đ?t c?a gia đinh h? ? Moreton Church. ^[20] Quan tai c?a ong đ??c chuy?n t?i ngh?a trang nha Frampton. Ng??i đ?n vi?ng bao g?m Winston va Clementine Churchill c?ng nh? em ut c?a Lawrence, Arnold .

M?t b?c t??ng ban than c?a T.E.Lawrence đ??c đ?t ? h?m m? ? Nha th? St Paul va m?t t??ng đa t?c b?i Eric Kennington con gi? ? nha th? Anglo-Saxon St Martin, Wareham .

Tac ph?m [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Trong su?t cu?c đ?i, Lawrence co m?t s? nghi?p vi?t lach phong phu. M?t ph?n l?n cac b?n vi?t c?a ong la th? t?; ong th??ng g?i vai la th? m?i ngay. Vai tuy?n t?p cac la th? c?a ong đa đ??c xu?t b?n. Ong trao đ?i th? tin v?i nhi?u nhan v?t n?i ti?ng, bao g?m George Bernard Shaw , Edward Elgar , Winston Churchill , Robert Graves , Noel Coward , E. M. Forster , Siegfried Sassoon , John Buchan , Augustus John va Henry Williamson . Ong t?ng g?p Joseph Conrad va co nh?n xet sau s?c v? s? nghi?p c?a ong. Nhi?u th? t? đ??c ong g?i cho v? c?a Shaw, Charlotte . ^[21]

Luc con s?ng, Lawrence xu?t b?n b?n tac ph?m chinh. Hai trong đo la cac b?n d?ch: Odyssey c?a Homer , va The Forest Giant ? m?t ti?u thuy?t đa b? lang quen. Ong nh?n m?t kho?n thu nh? t? b?n d?ch th? hai, va th??ng l??ng m?t kho?n phi b?n quy?n l?n cho b?n d?ch Homer.

B?y C?t tr? c?a Tri khon [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tac ph?m chinh c?a Lawrence la B?y C?t tr? c?a Tri khon , m?t mieu t? nh?ng tr?i nghi?m c?a ong trong cu?c chi?n. N?m 1919 ong đ??c ch?n cho cu?c nghien c?u dai b?y n?m c?a All Souls College, Oxford , giup ong hoan thanh cu?n sach nay. V??t kh?i t? cach m?t ph?n ky ?c c?a ong v? cu?c chi?n, nhi?u ph?n c?a tac ph?m co th? coi la nh?ng ti?u lu?n v? chi?n l??c quan s? , v?n hoa Arabs va đ?a ly c?ng nh? nhi?u ch? đ? khac. Lawrence đa vi?t l?i Seven Pillars of Wisdom ba l?n; m?t trong đo đa th?t l?c khi ong đanh m?t b?n th?o khi đ?i xe l?a.

Danh sach nh?ng them th?t b? cao bu?c trong B?y C?t tr? kha dai, m?c du nhi?u lu?n đi?u đa b? bac b? theo th?i gian, h?u h?t đ??c ghi nh?n trong cu?n ti?u s? c?a Jeremy Wilson . Ch?ng h?n, tuy cu?n s? tay c?a Lawrence đa bi?n minh cho tuyen b? v? vi?c đa b?ng qua Ban đ?o Sinai t? Aqaba t?i Kenh đao Suez ch? trong 49 gi? khong ng?; nh?ng th?c t? la chuy?n c??i l?c đa l?ng danh nay đa keo dai tren 70 gi? đ?ng h? va b? ng?t quang b?i hai đ?t ngh? dai đ? ng?, đi?u Lawrence l? đi khi ong vi?t cu?n sach. ^[22]

Lawrence đ??c cho la đa đ??c George Bernard Shaw giup đ? trong qua trinh vi?t sach. Trong l?i t?a cu?n B?y c?t tr? , Lawrence bay t? "l?i c?m t? t?i Ong ba Bernard Shaw cho nh?ng đ? xu?t khong đ?m đ??c v? gia tr? va tinh phong phu: va cho t?t c? nh?ng gop y v? d?u ch?m ph?y."

L?n xu?t b?n th? nh?t vao 1926, in ?n ? Luan đon b?i Roy Manning Pike & Herbert John Hodgson , v?i minh h?a c?a Eric Kennington , Augustus John , Paul Nash , Blair Hughes-Stanton va Gertrude Hermes . Lawrence lo s? r?ng cong chung s? ngh? minh tr?c l?i t? cu?n sach, nen ong kh?ng đ?nh r?ng no đa đ??c vi?t nh? m?t thanh qu? ph?c v? quan đ?i c?a ong. Ong nguy?n s? khong ki?m m?t kho?n ti?n nao t? no, va th?c t? ong đa lam đung nh? v?y, va gia ban ch? b?ng m?t ph?n ba gia thanh. ^[23] đi?u nay đa khi?n ong lam vao c?nh n? n?n.

Cu?c n?i d?y ? Sa m?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cu?c n?i d?y ? Sa m?c la phien b?n tom l??c c?a B?y C?t tr? , đ??c ong b?t đ?u vao 1926 va xu?t b?n vao thang 3 n?m 1927 b?ng hai phien b?n h?n ch? va th??ng m?i. Ong ti?n hanh m?t đ?t qu?ng cao c?n thi?t nh?ng mi?n c??ng, đi?u đa giup cu?n sach tr? thanh best-seller. M?t l?n n?a ong l?i t? ch?i t?t c? l?i nhu?n t? vi?c xu?t b?n, gop ph?n an ?i nh?ng ng??i tai tr? cho B?y C?t tr? v?n đa tr? gia đ?t cho cac ?n b?n c?a cu?n nay. V?i l?n tai b?n th? t? n?m 1927, cac kho?n n? t? B?y C?t tr? đa đ??c thanh toan. Khi Lawrence r?i quan ng? ? India vao cu?i 1926, ong đa ky thac "B?y C?t tr?" cho b?n ong, D. G. Hogarth , theo đo ong t? b? b?n quy?n va b?t ky l?i t?c nao co đ??c t? Cu?c n?i d?y ? Sa m?c . V? sau ong co noi v?i Hogarth r?ng ong "đ?t tin t??ng hoan toan, đ? c?u chinh toi kh?i s? h?p d?n v?i vi?c phe binh no, n?u Cu?c n?i d?y tr? thanh sach ban ch?y."

Cac kho?n n? đa đ??c tr?, va Lawrence sau đo yeu c?u trong h?p đ?ng xu?t b?n ng?ng xu?t b?n phien b?n tom t?t ? UK. Tuy nhien, ong đa ch?p thu?n c? phien b?n l?n b?n d?ch ? Hoa K?, đi?u đa đem l?i m?t kho?n doanh thu l?n. Phi nh??ng quy?n đ??c g?i m?t ph?n t?i m?t qu? giao d?c cho con em th??ng binh li?t s? c?a RAF , con l?i chuy?n t?i Qu? T? thi?n RAF.

Di c?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lawrence con ch?a k?p ?n b?n The Mint , ^[24] t?p h?i ky v? th?i k? ong ph?c v? cho Khong quan Hoang gia Anh . V?i cu?n sach nay, ong s? d?ng cac ghi chep t? cu?n s? tay con l?u gi? đ??c, noi v? đ?i s?ng h?ng ngay c?a nh?ng ng??i linh va ??c v?ng c?a ong tr? thanh m?t ph?n c?a th? v? đ?i h?n chinh ong: Khong quan Hoang gia. Cu?n sach mang phong cach hoan toan khac v?i B?y C?t tr? c?a Tri khon , v?i m?t th? v?n xuoi tho?i mai h?n cach hanh v?n ph?c t?p trong cu?n tr??c. No đa đ??c xu?t b?n sau khi ong qua đ?i, v?i s? bien t?p c?a em trai ong, Giao s? A.W. Lawrence .

Sau khi Lawrence qua đ?i, A.W. Lawrence tr? thanh ng??i th?a k? duy nh?t toan b? b?t đ?ng s?n va quy?n b?n quy?n c?a Lawrence. đ? tr? thu? th?a k?, ong đa ban b?n quy?n tr?n v?n c?a "B?y C?t tr? c?a Tri khon"(b?n đ?ng ky) cho Doubleday Doran n?m 1935. N?m 1936 GS Lawrence chia cac b?t đ?ng s?n con l?i, t?ng đ?i Clouds cung nhi?u b?n sao it gia tr? v?t ch?t hay co tinh ch?t l?ch s? c?a cac th? t? cho qu?c gia, c? th? la cho C? quan Qu?n thac Qu?c gia , sau đo l?p hai v?n b?n qu?n thac v?i cac quy?n b?n quy?n con l?i. đ?i v?i b?n g?c c?a "B?y C?t tr?", GS Lawrence duy tri quy?n b?n quy?n v?i ?n b?n r?ng rai l?n th? nh?t. B?ng v?n b?n qu?n thac v?i cac th? tin va bai bao, ong duy tri b?n quy?n c?a The Mint va t?t c? cac th? t? c?a Lawrence, sau nay đ??c bien t?p va xu?t b?n trong cu?n sach T. E. Lawrence by his Friends (bien t?p b?i A.W. Lawrence, Luan đon, Jonathan Cape, 1937).

M?t ph?n cac l?i t?c đ??c tr?c ti?p chuy?n t?i Qu? t? thi?n RAF cho cac d? an han lam, moi tr??ng va kh?o c?. Hai s? qu?n thac tren đ??c h?p nh?t vao 1986 va, v?i cai ch?t c?a GS A. W. Lawrence n?m 1991, v?n b?n qu?n thac h?p nh?t c?ng thau tom t?t c? cac quy?n con l?i c?a cac cong trinh c?a T.E.Lawrence.

T?m nhin v? Trung đong [ s?a | s?a ma ngu?n ]

M?t b?n đ? vung Trung đong thu?c v? Lawrence đ??c tr?ng bay ? B?o tang Chi?n tranh đ? ch? ? Luan đon. No đ??c phac th?o b?i ong va sau đo đ??c t?ng cho N?i cac chi?n tranh Anh vao thang 11 n?m 1918.

B?n đ? cung c?p m?t ph??ng an cho cac đ??ng bien hi?n t?i ? khu v?c, ro rang la đ??c thi?t k? v?i d? đ?nh cach ly vai tro h?u chi?n c?a ng??i Phap trong khu v?c b?ng cach h?n ch? quy?n cai tr? thu?c đ?a tr?c ti?p v?i vung Liban ngay nay. No bao g?m m?t nha n??c rieng cho ng??i Armenia , m?t nha n??c rieng cho ng??i Palestine , va m?t nhom dan t?c c?a vung ngay nay la Syria , Jordan va vai ph?n c?a ? R?p Xe Ut trong m?t nha n??c khac, d?a tren ranh gi?i gi?a cac b? l?c va cac tuy?n đ??ng th??ng m?i.

Khen th??ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lawrence đa nh?n Huan ch??ng Thanh t?y (Companion of the Order of the Bath) c?ng nh? Huan ch??ng đong gop đ?c bi?t va B?c đ?u B?i tinh c?a n??c Phap. Thang M??i m?t 1918 ong t? ch?i Huan ch??ng đ? ch? Anh h?ng hai (Knight Commander of the British Empire).

Hinh ?nh cong c?ng va t??ng ni?m [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Phim [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Chan dung n?i ti?ng c?a T.E.Lawrence đ??c kh?c h?a trong b? phim Lawrence x? ? R?p n?m 1962 c?a nha s?n xu?t Sam Spiegel do David Lean đ?o di?n v?i s? th? vai c?a Peter O'Toole . Phim gianh đ??c 7 gi?i Oscar, ngay nay đ??c x?p vao hang nh?ng phim kinh đi?n c?a đi?n ?nh th? gi?i (x?p th? 5 trong 100 phim hay nh?t th? k? theo binh ch?n c?a Vi?n phim Hoa K? AFI n?m 1998). N?i dung phim ch? y?u d?a tren cu?n "B?y C?t tr? " v?i m?t s? h? c?u.

Truy?n hinh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Ong đ??c kh?c h?a b?i Judson Scott trong se-ri truy?n hinh n?m 1982 Nh?ng nha du hanh!
• Ralph Fiennes đa đong vai Lawrence n?m 1990 trong b? phim truy?n hinh Ng??i nguy hi?m: Lawrence Sau Arabia .
• Joseph A. Bennett va Douglas Henshall đong vai ong trong se-ri truy?n hinh n?m 1992 The Young Indiana Jones Chronicles . Trong Young Indiana Jones , Lawrence đ??c h? c?u nh? la b?n lau n?m c?a nhan v?t chinh .

San kh?u [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Lawrence la ch? đ? c?a v? k?ch gay tranh cai c?a Terence Rattigan Ross đ? c?p t?i cao bu?c Lawrence đ?ng tinh luy?n ai. Ross dan d?ng ? Luan đon nh?ng n?m 1960-1961, vai chinh do Alec Guinness , m?t ng??i ham m?t Lawrence va Gerald Harper trong vai k? t?ng ti?n ong, Dickinson.
  • V? k?ch đa đ??c vi?t thanh k?ch b?n phim nh?ng ch?a bao gi? đ??c quay, nh?ng nh?ng trich đo?n dai c?a k?ch b?n đo co th? nh?n ra trong b? phim n?m Lawrence x? ? R?p , ^[25] .
  • Thang M?t 1986 ? Nha hat Hoang gia, Plymouth trong bu?i khai m?c s? tr? l?i c?a Ross , Marc Sinden , ng??i đang đong vai Dickinson (ng??i phat giac va t?ng ti?n Lawrence, đong b?i Simon Ward ), đ??c gi?i thi?u v?i ng??i ma nhan v?t 'Dickinson' d?a tren. Sinden h?i anh ta t?i sao l?i t?ng ti?n 'Ross', anh ta tr? l?i "?, vi ti?n. Toi th?c s? tung b?n vao th?i đi?m đo ma l?i c?n len Luan đon đ? th?m b?n gai. đo ch?a bao gi? la chuy?n to tat c?, nh?ng m?t ng??i b?n t?t c?a toi t?ng r?t g?n g?i v?i Terence Rattigan va nhi?u n?m sau,con qu? khung đo đa k? v?i anh ta cau chuy?n". ^[26]
• V? B?n m??i n?m c?a Alan Bennett (1968) bao g?m m?t l?i ch? nh?o Lawrence; đ??c g?i la "Tee Hee Lawrence" b?i gi?ng c??i cao, nh? con gai c?a ong.
• Nhan v?t Binh nhi Napoleon Meek trong v? k?ch n?m 1931 c?a George Bernard Shaw Qua đung đ? la t?t đ?p l?y c?m h?ng t? Lawrence. Meek đ??c mo t? la thong th?o ngon ng? va đ?i s?ng c?a cac b? l?c. Anh ta đ?ng linh va xu?t ng? khi nh?n m?t s? th?ng ch?c.
• N?m đ?u tien sau chi?n tranh T. E. Lawrence tr? l?i Oxford đ? vi?t B?y C?t tr? c?a Tri khon đa đ??c kh?c h?a b?i Tom Rooney trong m?t v? k?ch, The Oxford Roof Climbers Rebellion , vi?t b?i nha so?n k?ch ng??i Canada Stephen Massicotte (cong chi?u ? Toronto 2006). V? k?ch phan tich nh?ng ph?n ?ng tam ly, chinh tr? c?a Lawrence đ?i v?i cu?c chi?n, va tinh b?n c?a ong v?i nha th? Robert Graves . Urban Stages đa gi?i thi?u bu?i cong chi?u ? M? ? New York thang 11 n?m 2007; Lawrence do Dylan Chalfy th? vai.
• Nh?ng n?m cu?i đ?i c?a Lawrence đ??c dan d?ng trong show di?n c?a Raymond Sargent , Chi?n s? va thi s?. ^[27]

Tro ch?i đi?n t? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nh?ng ho?t đ?ng n?i d?y, ch?ng đ? qu?c Ottoman c?a ong đ??c tai hi?n l?i trong tro ch?i b?n sung goc nhin th? nh?t ?n khach Battlefield 1 c?a nha phat hanh EA Games.

Cac chi ti?t khac [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Quan đ?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• V?n phong Tuy?n m? RAF n?i Lawrence đ?ng ky nh?p ng? t?ng đ??c đi?u hanh b?i W. E. Johns , ng??i sau nay tr? nen n?i ti?ng nh? la tac gi? c?a nhan v?t Biggles trong b? sach phieu l?u cung ten. Ong mo t? l?i trong t? truy?n r?ng Lawrence t? đ?u đa đi?n sai tren gi?y đ?ng ky r?ng ten ong la Shaw, đi?u đa d?n t?i s? th?i h?i ong. Trong vong m?t ti?ng đ?ng h? Lawrence đa quay l?i v?n phong, kem theo m?t ch? th? t? B? Chi?n tranh kh?ng đ?nh r?ng ong ph?i đ??c thu nh?n, b?t k? s? khong nh?t quan trong cac gi?y t? hay v?n đ? s?c kh?e c?a ong. Johns thu nh?n ong, va g?i m?t c?nh bao t?i trung tam hu?n luy?n r?ng m?t ng??i co m?t ?nh h??ng m?nh m?, r?ng anh ta "?n t?i cu?i tu?n v?i cac b? tr??ng n?i cac ", đang t?i.
• Trong bai t??ng thu?t c?a Thomas Lowell, Cung Lawrence ? ? R?p , trong m?t chuy?n du hanh kh?o c? tr??c chi?n tranh t?i vung L??ng Ha, Lawrence t?ng b? m?t ten c??p Arab t?n cong hong c??p sung c?a ong, m?t kh?u Colt.45 Peacemaker . Tuy nhien, ten c??p đa khong hi?u c? ch? b?n phat m?t c?a sung l?c, nen đanh đ? l?i Lawrence b?t t?nh nh?ng con s?ng. T? sau tai n?n đo, trang b? ?a thich c?a Lawrence la kh?u Peacemaker ma ong luon mang ben minh nh? v?t may m?n. Lawrence c?ng đ??c bi?t th??ng mang theo m?t kh?u Mauser C96 , va v? sau, m?t kh?u Colt M1911 ban t? đ?ng.

Du hanh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• M?t con đ??ng ? khu Mount Batten thu?c Plymouth , n?i Lawrence t?ng đong quan, mang ten đ??ng Lawrence đ? t??ng nh? ong.
• M?t con đ??ng ? Chingford , b?c Luan đon, đ??c g?i la 'G?n ? R?p' do n?m c?nh n?i Lawrence t?ng s? h?u, Pole Hill .

Khac [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Other [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Vao th?i k? Lawrence mang ten "Shaw", ong t? ky ten minh, ch?ng h?n trong s? khach th?m c?a S? thu Port Lympne c?a Philip Sassoon , nh? la "338171 A/C Shaw", Noel Coward trong m?t b?c th? t?i ong t?ng h?i "Li?u toi co th? g?i anh la 338?" ^{[28] [29]}

Xem them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Cu?c n?i d?y Arab
• Vo Nguyen Giap

Th? m?c tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cong trinh c?a Lawrence [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Seven Pillars of Wisdom , t??ng thu?t v? vai tro c?a Lawrence trong Cu?c n?i d?y Arabs . ( ISBN 0-8488-0562-3 )
• Revolt in the Desert , phien b?n rut g?n c?a Seven Pillars of Wisdom. ( ISBN 1-56619-275-7 )
• The Mint , t??ng thu?t v? th?i gian Lawrence ph?c v? ? RAF . ( ISBN 0-393-00196-2 )
• Crusader Castles , Lu?n v?n c?a Lawrence ? Oxford. Luan đon: Michael Haag 1986 ( ISBN 0-902743-53-8 ). ?n b?n đ?u tien đ??c xu?t b?n ? Luan đong n?m 1936 b?i Golden Cockerel Press , 2 t?p, gi?i h?n 1000 cu?n.
• The Odyssey , b?n d?ch c?a Lawrence t? ti?ng Hy L?p . ( ISBN 0-19-506818-1 )
• The Forest Giant, c?a Adrien Le Corbeau, ti?u thuy?t, b?n d?ch c?a Lawrence t? ti?ng Phap, 1924.
• The Letters of T. E. Lawrence, tuy?n ch?n va bien t?p b?i Malcolm Brown . Luan đon, J. M Dent. 1988 ( ISBN 0-460-04733-7 )
• The Letters of T. E. Lawrence, bien t?p b?i David Garnett . ( ISBN 0-88355-856-4 )
• Lawrence of Arabia: The Battle for the Arab World, James Hawes đ?o di?n. PBS Home Video, ngay 21 thang 10 n?m 2003. (ASIN B0000BWVND)
• T. E. Lawrence by His Friends [1] , insights about Lawrence by those who knew him. Doubleday Doran, (1937). Republished 1967
• Jeremy Wilson , T. E. Lawrence. Letters . (See Prospectus [2] L?u tr? 2011-06-05 t?i Wayback Machine )

Tham kh?o them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Richard Aldington , Lawrence of Arabia. A Biographical Enquiry , Luan đon, Collins, 1955.
• Flora Armitage, The Desert and the Stars: a Biography of Lawrence of Arabia , minh h?a v?i ?nh, New York, Henry Holt, 1955.
• Suleiman Mousa , T.E. Lawrence: An Arab View , Luan đon, Oxford University Press, 1966.
• Malcolm Brown and Cave, Julia, A Touch of Genius. The Life of T. E. Lawrence , Luan đon, J. M. Brent, 1988.
• Malcolm Brown , Lawrence of Arabia: the Life, the Legend . Luan đon, Thames & Hudson: [h?p tac v?i] Imperial War Museum, 2005. ISBN 0500512388
• Victoria K. Carchidi, Creation Out of the Void: the Making of a Hero, an Epic, a world: T. E. Lawrence , 1987 diss., U. Pennsylvania, (Ann Arbor, MI University Microfilms International).
• Richard Perceval Graves, Lawrence of Arabia and His World
• Robert Graves , Lawrence and the Arabs , Luan đon, Jonathan Cape, 1927 (xu?t b?n ? Hoa K? d??i ten Lawrence and the Arabian Adventure, New York, Doubleday, Doran, 1928).
• George Amin Hoffman, T. E. Lawrence (Lawrence of Arabia) and the M1911 .
• John C. Hulsman, To Begin the World over Again: Lawrence of Arabia from Damascus to Baghdad , New York, Palgrave Macmillan, 2009. ISBN 978-0-230-61742-1
• H. Montgomery Hyde , Solitary in the Ranks. Lawrence of Arabia as Airman and Private Soldier , Luan đon, Constable, 1977. ISBN 0-09-462070-9
• Phillip Knightley and Colin Simpson The Secret Lives of Lawrence of Arabia
• John E. Mack , A Prince of Our Disorder: The Life of T. E. Lawrence , Boston, Little, Brown, 1976, ISBN 0-316-54232-6 .
• Karl E. Meyer and Shareen Blair Brysac, Kingmakers: the Invention of the Modern Middle East , New York, Luan đon, W.W. Norton, 2008, ISBN 978-0-393-06199-4 .
• Anthony Nutting , Lawrence of Arabia: The Man and the Motive , Luan đon, Hollis & Carter, 1961,.
• Victoria Ocampo , 338171 T. E. (Lawrence of Arabia) , 1963.
• Harold Orlans, T. E. Lawrence. Biography of a Broken Hero , McFarland, Jefferson, North Carolina and Luan đon. 2002. ISBN 0-7864-1307-7
• Guy Penaud, Le Tour de France de Lawrence d'Arabie (1908) , Editions de La Lauze (Perigueux, France), 336 tr., 2007/2008, ISBN 978-2-35249-024-1 .
• Francois Sarindar, Lawrence d'Arabie. Thomas Edward, cet inconnu , tuy?n t?p Comprendre le Moyen-Orient, L'Harmattan (Paris, France), 334 pages, 2010, ISBN 978-2-296-11677-1 .

S? quan quan đ?i Anh

• Andrew R.B.Simpson, Another Life: Lawrence after Arabia , The History Press, 366 pages, 2008, ISBN 978-1-86227-464-8 .
• Charles M. Stang, editor, The Waking Dream of T. E. Lawrence: Essays on His Life, Literature, and Legacy , Palgrave Macmillan, 2002.
• Desmond Stewart, T. E. Lawrence , New York, Harper & Row Publishers, 1977
• Lowell Thomas , With Lawrence in Arabia , 1924
• Jeremy Wilson , Lawrence of Arabia: The Authorised Biography of T.E. Lawrence , 1989, ISBN 0-689-11934-8 .

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• T. E. Lawrence: The Enigmatic Lawrence of Arabia L?u tr? 2007-07-01 t?i Wayback Machine article by O'Brien Browne
• Lawrence of Arabia: True and false (an Arab view) by Lucy Ladikoff L?u tr? 2007-12-17 t?i Wayback Machine

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tim hi?u them v? T. E. Lawrence t?i cac d? an lien quan
	T?p tin ph??ng ti?n t? Commons
	Danh ngon t? Wikiquote
	V?n ki?n t? Wikisource

• T. E. Lawrence Studies L?u tr? 2012-02-27 t?i Wayback Machine , maintained by Lawrence's authorised biographer Jeremy Wilson
• The T. E. Lawrence Society
• Works by T. E. Lawrence
• T.E. Lawrence's Collection L?u tr? 2012-02-18 t?i Wayback Machine at The University of Texas at Austin 's Harry Ransom Center
• T. E. Lawrence t?i Find a Grave
• The Guardian ngay 19 thang 5 n?m 1935 - The death of Lawrence of Arabia