Jeddah

Bach khoa toan th? m? Wikipedia
Jeddah
???
—  Thanh ph?  —
Theo chi?u kim đ?ng h? t? phia tren ben trai:
Jeddah Corniche , Ki?n truc truy?n th?ng ? Jeddah l?ch s? , đai phun n??c c?a Vua Fahd , Nha th? H?i giao Al-Mimar , Trung tam Thanh ph? Jeddah l?ch s?, Nha Nasseef
Ten hi?u:  Nang tien ca
Kh?u hi?u : Jeddah la s? khac bi?t
Jeddah trên bản đồ Ả Rập Xê Út
Jeddah
Jeddah
V? tri Jeddah t?i ? R?p Xe Ut
T?a đ?: 21°32′36″B 39°10′22″đ  /  21,54333°B 39,17278°đ  / 21.54333; 39.17278
Qu?c gia ? R?p Xe Ut
Vung Makkah (Mecca)
Thanh l?p th? k? VI CN
Di?n tich
 ? Thanh ph? 1.600 km 2 (600 mi 2 )
 ? đo th? 1.686 km 2 (651 mi 2 )
 ? Vung đo th? 47 km 2 (18 mi 2 )
đ? cao 12 m (39 ft)
Dan s? (2014) [1]
 ? Thanh ph? 3.976.000
 ?  M?t đ? 2,500/km 2 (6,400/mi 2 )
Mui gi? AST ( UTC+3 )
 ? Mua he ( DST ) AST ( UTC )
Ma b?u chinh (5 ma b?t đ?u v?i 21)
Ma đi?n tho?i +966-12
Thanh ph? k?t ngh?a Karachi , Tunis , Adana , Almaty , Amman , Baku , Alexandria , Cairo , Dubai , Jakarta , Istanbul , Shimonoseki , Johor Bahru , đai B?c , Kazan , Mary, Turkmenistan , Casablanca , Plovdiv , Strasbourg , Tay An , Gorzow Wielkopolski , Chittagong , Surabaya , Medan , Marbella , Oran , Makati , Stuttgart , Napoli , Emirate of Dubai , Odessa , Osh , Rio de Janeiro , Sankt-Peterburg , Bagdad , Shymkent , Miami , Aden , Oujda sửa dữ liệu
Trang web www .jeddah .gov .sa /english /index .php

Jeddah (đoi khi đ??c vi?t la Jiddah hay Jedda ; ti?ng ? R?p : ??? ‎ ?idda phat am Hejaz: [?d???d.da] ) la m?t thanh ph? t?i vung Tihamah Hejaz tren b? bi?n đ? va la m?t trung tam đo th? l?n t?i mi?n tay ? R?p Xe Ut . đay la thanh ph? l?n nh?t vung Makkah (Mecca), co c?ng bi?n l?n nh?t tren bi?n đ?, va la thanh ph? l?n th? nhi t?i ? R?p Xe Ut sau th? đo Riyadh . Jeddah la th? ph? th??ng nghi?p c?a qu?c gia nay. [2]

Jeddah la c?a ngo chinh d?n đ?n thanh ph? linh thieng nh?t trong H?i giao la Mecca , la n?i nh?ng ng??i H?i giao co đi?u ki?n bu?c ph?i đ?n it nh?t m?t l?n trong đ?i. Thanh ph? c?ng la c?a ngo đ?n Medina , thanh ph? linh thieng th? nhi trong H?i giao.

V? m?t kinh t?, Jeddah đang t?p trung phat tri?n đ?u t? h?n n?a nh?m c?ng c? v? th? lanh đ?o v? khoa h?c-k? thu?t t?i ? R?p Xe Ut va Trung đong . [3] Jeddah đ??c x?p h?ng th? t? t?i khu v?c chau Phi - Trung đong trong ch? s? thanh ph? sang t?o n?m 2009. [4]

Jeddah la m?t trong cac thanh ph? ngh? d??ng ch? y?u c?a ? R?p Xe Ut, va đ??c GaWC x?p h?ng la thanh ph? th? gi?i c?p gamma . Do n?m g?n bi?n đ?, nen ca va h?i s?n chi?m ?u th? trong v?n hoa ?m th?c t?i Jeddah, đi?u nay khac bi?t so v?i nh?ng n?i khac trong n??c. Thanh ph? đ??c đa s? ng??i ? R?p Xe Ut cho la "khac bi?t" nh?m n? l?c xuc ti?n du l?ch t?i thanh ph?, va n?i đay t?ng đ??c cho la thanh ph? n?ng đ?ng nh?t ? R?p Xe Ut.

T? nguyen [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Co it nh?t hai cach gi?i thich v? t? nguyen c?a ten g?i Jeddah , theo l?i Jeddah Ibn Al-Qudaa'iy, tu tr??ng c?a th? t?c Quda'a. Cach gi?i thich ph? bi?n h?n la ten g?i nay co ngu?n g?c t? ??? Jaddah , theo ti?ng ? R?p co ngh?a la "ba". Theo cac đ?c tin dan gian phia đong, m? c?a Eva (ng??i đ??c cho la ba c?a nhan lo?i) n?m t?i Jeddah. [5] Nha ch?c trach ton giao b?t m? b?ng be tong vao n?m 1975 do co m?t s? ng??i H?i giao c?u nguy?n t?i đo.

L? khach ng??i Berber Ibn Battuta đ?n Jeddah trong chuy?n hanh trinh quanh th? gi?i c?a ong vao kho?ng n?m 1330. Ong vi?t ten thanh ph? trong nh?t ky c?a minh la "Jiddah". [6]

B? Ngo?i giao va Th?nh v??ng chung Anh cung cac nhanh khac c?a chinh ph? Anh t?ng s? d?ng ki?u chinh t? c? "Jedda", song đ?n n?m 2007 thi đ?i chinh t? thanh "Jeddah". [7]

T. E. Lawrence nh?n th?y r?ng b?t k? chuy?n t? ten g?i ? R?p nao sang ti?ng Anh đ?u tu? ti?n. Trong sach Revolt in the Desert c?a ong, Jeddah đ??c vi?t theo ba cach khac nhau ch? trong trang đ?u tien. [8]

Tren cac b?n đ? va tai li?u chinh th?c c?a ? R?p Xe Ut, ten c?a thanh ph? đ??c chuy?n t? thanh "Jeddah", cach nay hi?n đang th?nh hanh.

L?ch s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ti?n H?i giao [ s?a | s?a ma ngu?n ]

M?t s? nghien c?u kh?o c? g?i y v? s? t?n t?i c?a dan c? trong vung Jeddah ngay nay t? th?i đ?i đ? đa, do h? phat hi?n m?t s? đ? t?o tac va ch? vi?t 'Thamoud' t?i wadi (thung l?ng) Breiman v? phia đong c?a Jeddah va wadi Boib v? phia đong b?c c?a Jeddah. M?t s? s? gia truy nguyen vi?c thanh l?p Jeddah cho b? l?c Bani Quda'ah, h? s?ng t?i đay sau khi Sad (đ?p) Ma'rib v? vao n?m 115 TCN. M?t s? ng??i cho r?ng Jeddah co dan c? tr??c th?i b? l?c Bani Quda'ah la cac ng? dan bi?n đ?, h? xem đay la m?t trung tam đ? ra kh?i c?ng nh? la n?i ngh? ng?i. Theo m?t s? t??ng thu?t, l?ch s? Jeddah co t? s? kh?i tr??c th?i Alexandros đ?i đ? , ong đ?n thanh ph? t? 323 đ?n 356 TCN. [9]

Cac cu?c khai qu?t t?i khu thanh c? đ? xu?t r?ng Jeddah đ??c b? l?c Quda'a l?p nen trong vai tro la m?t lang chai vao n?m 522 TCN, h? r?i kh?i mi?n trung Yemen đ? đ?n đ?nh v? t?i Mecca [10] sau khi đ?p Marib t?i Yemen b? pha hu?. [11]

Thanh ph? Jeddah la m?t c?ng quan tr?ng trong m?u d?ch h??ng tr?m c?a ng??i Nabatae . Mashrabiya c? nh?t đ??c phat hi?n t?i Jeddah co nien đ?i t? th?i ti?n H?i giao.

Trung đ?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Jeddah vao n?m 1938

Jeddah l?n đ?u đ??c chu y la vao kho?ng n?m 647, khi khalip H?i giao th? ba la Uthman Ibn Affan chuy?n n?i nay thanh m?t c?ng cho Mecca thay cho c?ng Al Shoaiba. [12] Vao n?m 703, h?i t?c đ?n t? V??ng qu?c Aksum đa chi?m đong thanh ph? trong m?t th?i gian ng?n. [13] Jeddah đa hinh thanh v?i v? th? la thanh ph? chinh c?a vung Hejaz l?ch s? va la m?t c?ng l?ch s? cho nh?ng ng??i hanh h??ng đi b?ng đ??ng bi?n đ?n Mecca đ? th?c hi?n cu?c hanh h??ng Hajj .

đ? qu?c Umayyad k? th?a toan b? đ? qu?c Rashindun , bao g?m c? Hejaz , va cai tr? t? n?m 661 đ?n n?m 750. Jeddah duy tri la m?t c?ng dan s? tr?ng y?u, ph?c v? cho cac ng? dan va khach hanh h??ng b?ng đ??ng bi?n đ?n Hajj . Ng??i ta cho r?ng Lanh đ?a sharif c?a Mecca l?n đ?u tien đ??c b? nhi?m trong giai đo?n nay, đay la m?t pho v??ng danh d? cho vung đ?t thanh.

đ? qu?c Abbass k? t?c Umayyad vao n?m 750, khalip t?i Baghdad m? r?ng va cai tr? đ? qu?c cho đ?n n?m 1258. Hejaz ch? n?m d??i quy?n cai tr? c?a đ? qu?c cho đ?n n?m 876, khi Nha Tulun c?a Ai C?p gianh quy?n ki?m soat Ai C?p, Syria, Jordan va Hejaz. đ?u tranh quy?n l?c gi?a Tulun va Abbas v? Hejaz keo dai trong 30 n?m, k?t thuc khi Nha Tulun cu?i cung rut kh?i ban đ?o ? R?p vao n?m 900. đ?n n?m 930, cac thanh ph? chinh c?a Hejaz la Medina, Mecca va Taif b? ng??i Qarmat t?n cong, song khong ro Jeddah co b? t?n cong hay khong. Th? l?c m?i t?i Ai C?p la V??ng tri?u Ikhshid đo?t quy?n ki?m soat Hejaz vao đ?u n?m 935.

đ?n n?m 969, đ? qu?c Fatima t? Algeria n?m quy?n ki?m soat t?i Ai C?p t? tay V??ng tri?u Ikhshid va m? r?ng đ? qu?c c?a h? đ?n Hejaz va Jeddah. đ? qu?c Fatima phat tri?n m?t m?ng l??i m?u d?ch r?ng l?n t?i c? đ?a Trung H?i va ?n đ? D??ng thong qua bi?n đ?.

Sau khi Saladin chinh ph?c Jerusalem , đ?n n?m 1171 ong x?ng la sultan c?a Ai C?p sau khi Fatima s?p đ?, l?p ra V??ng tri?u Ayyub . Ayyub chinh ph?c Hejaz bao g?m c? Jeddah vao n?m 1177 d??i th?i lanh đ?o c?a Sharif Ibn Abul-Hashim Al-Thalab (1094?1201). Trong m?t th?i gian chi?m h?u t??ng đ?i ng?n ng?i, ng??i Ayyub m? ra m?t k? nguyen th?nh v??ng kinh t? tren vung đ?t h? cai tr?, va vi?c t?o đi?u ki?n cung b?o tr? c?a Ayyub d?n đ?n h?i sinh ho?t đ?ng tri th?c trong th? gi?i H?i giao . V??ng tri?u Ayyub c?ng c? th? chi ph?i c?a H?i giao Sunni trong khu v?c b?ng cach xay d?ng nhi?u madrasas (tr??ng h?c H?i giao) trong cac thanh ph? l?n c?a h?. Jeddah thu hut cac th?y th? va th??ng nhan H?i giao t? Sindh , đong Nam A va đong Phi , cung nh?ng n?i xa xoi khac.

N?m 1254, sau khi Ayyub tan ra, Hejaz tr? thanh b? ph?n c?a V??ng qu?c Mamluk c?ng đ?nh đo t?i Cairo . Nha tham hi?m ng??i B? đao Nha Vasco da Gama tim đ??c đ??ng qua m?i H?o V?ng va ki?m đ??c cac hoa tieu t? b? bi?n Zanzibar vao n?m 1497, t?n cong cac đ?i tau ch? hang hoa va khach hanh h??ng H?i giao t? ?n đ? đ?n bi?n đ?. Cac than v??ng c?a Gujarat va Yemen quay sang nh? Ai C?p giup đ?. Sultan Al-Ashraf Qansuh al-Ghawri trang b? m?t h?m đ?i g?m 50 thuy?n d??i quy?n Hussein ng??i Kurd. Jeddah nhanh chong đ??c c?ng c? b?ng m?t b?c t??ng đa, s? d?ng lao đ?ng c??ng b?c, tr? thanh m?t b?n c?ng cho ng??i t? n?n kh?i l?c l??ng B? đao Nha, giup b?o v? ban đ?o ? R?p va bi?n đ?. M?t ph?n t??ng thanh v?n t?n t?i cho đ?n nay trong khu thanh c?. Ngh?a trang c?a cac binh s? B? đao Nha v?n con trong khu thanh c? cho đ?n nay va đ??c g?i la di tich ph?n m? C? đ?c nhan. [14]

đ? qu?c Ottoman [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đo đ?c Ottoman Selman Reis b?o v? Jeddah ch?ng l?i m?t cu?c t?n cong c?a B? đao Nha vao n?m 1517.

đ?n n?m 1517, ng??i Th? Ottoman chinh ph?c V??ng qu?c Mamluk vao th?i Selim I . [15] Do v?n thu?c v? Mamluk, Jeddah chuy?n sang thanh lanh th? c?a Ottoman. Ng??i Ottoman xay d?ng l?i t??ng thanh y?u c?a Jeddah vao n?m 1525 sau chi?n th?ng c?a h? tr??c h?m đ?i c?a Lopo Soares de Albergaria tren bi?n đ?. T??ng thanh c?a ng??i Th? co sau thap canh va sau c?ng thanh. Chung đ??c xay d?ng nh?m phong th? Jeddah tr??c cu?c t?n cong c?a B? đao Nha. Trong s? sau c?ng thanh, c?ng Mecca n?m v? phia đong, con c?ng Al-Magharibah đ?i di?n v?i c?ng ? phia tay. C?ng Sharif quay v? phia nam, cac c?ng con l?i la c?ng Al-Bunt, c?ng Al-Sham (con g?i la c?ng Gate of Al-Sharaf) va c?ng Medina quay v? phia b?c. [16] Ng??i Th? con xay d?ng Qishla Jeddah, m?t thanh tri nh? cho binh s? t?i thanh ph?. Trong th? k? XIX, gi?m con b?n c?ng thanh l?n v?i b?n thap canh. Cac c?ng l?n nay la c?ng Sham ? phia b?c, c?ng Mecca ? phia đong, c?ng Sharif ? phia nam, va c?ng Al-Magharibah ? phia bi?n.

N?m 1802, quan Nejd chinh ph?c c? Mecca va Jeddah t? tay Ottoman. đ?n khi Sharif Ghalib Efendi thong bao cho Sultan Mahmud II v? s? vi?n, Sultan ra l?nh cho pho v??ng Ai C?p la Muhammad Ali Pasha tai chi?m thanh ph?. Muhammad Ali l?y l?i thanh cong thanh ph? trong tr?n Jeddah vao n?m 1813.

đ?n ngay 15 thang 6 n?m 1858, nao lo?n x?y ra t?i thanh ph?, no đ??c cho la do m?t c?u c?nh sat tr??ng xui b?y nh?m ph?n ?ng v?i chinh sach c?a Anh t?i bi?n đ?, d?n đ?n sat h?i 25 tin đ? C? đ?c giao, trong đo co cac cong s? Anh va Phap cung thanh vien gia đinh h?, va cac th??ng gia Hy L?p giau co. [17] Tau chi?n c?a Anh HMS Cyclops đ?u t?i c?ng, oanh kich thanh ph? trong hai ngay va khoi ph?c phap lu?t-tr?t t?. [18]

Hi?n đ?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Trong Chi?n tranh th? gi?i th? nh?t , Sharif Hussein bin Ali tuyen b? kh?i ngh?a ch?ng l?i đ? qu?c Ottoman, nh?m tim cach đ?c l?p kh?i ng??i Th? va l?p nen m?t nha n??c ? R?p th?ng nh?t duy nh?t tr?i dai t? Aleppo t?i Syria đ?n Aden t?i Yemen . Hussein tuyen b? thanh l?p V??ng qu?c Hejaz . Sau đo, Hussein co chi?n tranh v?i Ibn Saud , t?c Sultan c?a Nejd . Hussein thoai v? sau khi Mecca th?t th? vao n?m 1924, con ong la Ali bin Hussein tr? thanh tan v??ng. Vai thang sau, Ibn Saud chinh ph?c Medina va Jeddah thong qua m?t tho? thu?n v?i c? dan Jeddah sau tr?n Jeddah th? nhi. Ibn Saud ph? tru?t Ali bin Hussein, va Ali ph?i đao thoat đ?n Baghdad .

Jeddah n?m d??i quy?n cai tr? c?a V??ng tri?u Saud vao thang 12 n?m 1925. N?m 1926, Ibn Saud l?y them t??c hi?u Qu?c v??ng Hejaz. Jeddah đ? m?t v? th? l?ch s? trong chinh tr? ban đ?o ? R?p sau khi thanh ph? đ??c đ?t trong vung Makkah co th? ph? t?i Mecca.

T? n?m 1928 đ?n n?m 1932, Cung đi?n Khuzam m?i đa đ??c xay d?ng đ? lam dinh th? cho Qu?c v??ng Ibn Saud t?i Jeddah. Cung đi?n n?m ngay phia nam c?a khu thanh c? va đ??c xay d?ng d??i quy?n giam sat c?a k? s? Mohammed bin Awad bin Laden . Sau n?m 1963, cung đi?n d??c s? d?ng lam m?t nha khach hoang gia; k? t? n?m 1995, no đ??c s? d?ng lam b?o tang khu v?c v? kh?o c? h?c va dan t?c h?c. [19]

Cac t??ng va c?ng con l?i c?a thanh c? b? pha hu? vao n?m 1947. M?t v? ho? ho?n vao n?m 1982 pha hu? m?t s? toa nha c? trong trung tam đo th? c? mang ten Al-Balad, song ph?n l?n chung v?n đ??c b?o t?n b?t ch?p l?i ich th??ng m?i trong vi?c pha cac toa nha c? (Naseef, Gabil) đ? xay cac toa nha cao t?ng hi?n đ?i. M?t cu?c kh?o sat trong khu v?c c? đ??c ti?n hanh vao n?m 1979, cho th?y r?ng co kho?ng 100 toa nha truy?n th?ng v?n t?n t?i, song s? l??ng cac c?u truc co gia tr? l?ch s? l?n l?i r?t it. N?m 1990, c? quan b?o t?n khu v?c l?ch s? Jeddah đ??c thanh l?p. [20] [21]

Thanh ph? hi?n đ?i đ??c m? r?ng v??t ra kh?i ranh gi?i c?. Khu v?c đo th? hoa ch? y?u lan v? phia b?c d?c b? bi?n đ?, v??n đ?n san bay m?i trong th?p nien 1990 va vong qua no h??ng đ?n l?ch Ob'hur, cach trung tam thanh ph? c? kho?ng 27 km.

đ?a ly [ s?a | s?a ma ngu?n ]

B?n đ? Jeddah t? OpenStreetMap

Jeddah n?m tren đ?ng b?ng ven bi?n đ? c?a ? R?p Xe Ut (g?i la Tihamah ). Jeddah thu?c vung Tihamah Hejaz (????? ??????), ben d??i day Hejaz. V? l?ch s?, chinh tr? va v?n hoa, Jeddah la m?t thanh ph? chinh t?i t?nh Hejaz c?a Ottoman, c?a V??ng qu?c Hejaz va cac th? ch? chinh tr? khu v?c khac theo s? sach Hejaz.

Jeddah co khi h?u kho h?n nhi?t đ?i ( BWh ) theo phan lo?i khi h?u Koppen . Khong nh? cac thanh ph? khac t?i ? R?p Xe Ut, Jeddah duy tri nhi?t đ? ?m trong mua đong, co th? dao đ?ng t? 15 °C vao luc binh minh đ?n 28 °C vao bu?i tr?a. Nhi?t đ? mua he c?c k? nong, th??ng v??t m?c 43 °C vao bu?i chi?u va gi?m xu?ng 30 °C vao bu?i t?i. Mua he c?ng kha ?m th?p, đi?m s??ng th??ng v??t qua 27 °C, đ?c bi?t la vao thang 9. L??ng m?a t?i Jeddah noi chung la th?a th?t, va th??ng xu?t hi?n v?i l??ng nh? vao thang 11 va 12. Cac c?n dong m?nh th??ng th?y vao mua đong, dong vao thang 12 n?m 2008 l?n nh?t trong l?ch s? g?n đay, v?i l??ng m?a đ?t kho?ng 80 mm. Nhi?t đ? th?p nh?t t?ng ghi nh?n đ??c t?i Jeddah la 9,8 °C vao ngay 10 thang 2 n?m 1993. [22] Nhi?t đ? cao nh?t t?ng ghi nh?n đ??c t?i Jeddah la 52 °C vao ngay 22 thang 6 n?m 2010. [22]

Ngay 25 thang 11 n?m 2009, Jeddah va cac khu v?c khac trong vung Makkah b? m?t tr?n l?t n?ng. [23] Tr?n l?t khi?n h?n 120 ng??i ch?t, gay thi?t h?i tan s?n hang tri?u riyal. [24]

Cac c?n bao b?i x?y ra vao mua he va th?nh tho?ng trong mua đong, chung đ?n t? cac hoang m?c tren ban đ?o ? R?p ho?c t? B?c Phi .

O nhi?m khong khi la m?t v?n đ? đ?i v?i Jeddah, đ?c bi?t la vao nh?ng ngay he nong n?c. Thanh ph? t?ng tr?i qua cac tr?n chay r?ng cay b?i, chay bai rac th?i, va o nhi?m t? hai khu cong nghi?p ? phia b?c va phia nam c?a vung đ?i đo th?. M?t nha may x? ly n??c va c?ng bi?n c?ng gop ph?n vao o nhi?m n??c. Tuy nhien, ph?n l?n b? bi?n đ??c cho la an toan va s?ch s?.

D? li?u khi h?u c?a Jeddah (1985-2010)
Thang 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 N?m
Cao k? l?c °C (°F) 35.0 36.0 40.2 44.5 48.2 52.0 47.0 46.0 48.0 46.4 40.0 37.0 52,0
Trung binh cao °C (°F) 29.0 29.5 31.8 34.9 37.2 38.3 39.4 38.8 37.6 36.7 33.5 30.7 34,8
Trung binh ngay, °C (°F) 24.5 24.8 26.1 28.5 30.2 31.2 32.7 32.7 31.5 29.8 27.4 25.9 28,8
Trung binh th?p, °C (°F) 20.3 20.1 21.4 22.1 24.0 24.8 26.6 27.6 26.4 24.1 22.3 21.0 23,4
Th?p k? l?c, °C (°F) 11.0 9.8 10.0 12.0 16.4 20.0 20.5 22.0 17.0 15.6 15.0 11.4 9,8
L??ng m?a, mm (inch) 9.9
(0.39) 		3.7
(0.146) 		2.9
(0.114) 		2.8
(0.11) 		0.2
(0.008) 		0.0
(0) 		0.3
(0.012) 		0.5
(0.02) 		0.1
(0.004) 		1.1
(0.043) 		26.4
(1.039) 		13.1
(0.516) 		61,0
(2,402)
%  đ? ?m 60 60 60 57 56 58 53 59 67 66 65 63 60
Ngu?n: Trung tam Khi h?u Khu v?c Jeddah [25]
Nhi?t đ? bi?n trung binh g?n Jeddah [26]
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
26,3 °C (79,3 °F) 25,7 °C (78,3 °F) 25,8 °C (78,4 °F) 26,8 °C (80,2 °F) 28,1 °C (82,6 °F) 29,0 °C (84,2 °F) 30,6 °C (87,1 °F) 31,6 °C (88,9 °F) 31,1 °C (88,0 °F) 30,7 °C (87,3 °F) 29,1 °C (84,4 °F) 27,9 °C (82,2 °F)

Kinh t? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Mall of Arabia la khu mua s?m l?n nh?t t?i Jeddah.

Jeddah t? lau đa la m?t thanh ph? c?ng, ngay c? tr??c khi đ??c xac đ?nh la thanh ph? c?ng cho Mecca thi Jeddah đa la m?t trung tam m?u d?ch c?a khu v?c. Trong th? k? XIX, cac lo?i hang hoa nh? xa c?, mai rua, h??ng tr?m va gia v? th??ng đ??c xu?t kh?u t? thanh ph?. Ngoai ra, nhi?u m?t hang nh?p kh?u đ?n thanh ph? đ? v?n chuy?n ti?p đ?n Suez, chau Phi hay chau Phi. Nhi?u hang hoa đi qua Jeddah du th?m chi chung khong xu?t hi?n trong thanh ph? c?ng nh? tren ban đ?o ? R?p. [27]

M?i th? đo t?i Trung đong va B?c Phi đ?u n?m trong ph?m vi hai gi? bay t? Jeddah, khi?n n?i đay tr? thanh trung tam th??ng nghi?p l?n th? nhi Trung đong sau Dubai . [28]

Ngoai ra, khu cong nghi?p c?a Jeddah la đo th? cong nghi?p l?n th? t? toan qu?c sau Riyadh , Jubail va Yanbu .

Ph? Qu?c v??ng Abdullah la m?t trong nh?ng ph? quan tr?ng nh?t t?i Jeddah va ch?y t? đ??ng Qu?c v??ng Fahd g?n b? bi?n phia tay Jeddah đ?n c?c đong c?a thanh ph?. Ph? nay n?i ti?ng vi co nhi?u v?n phong doanh nghi?p va phat tri?n th??ng nghi?p. No s? n?m g?n l?i vao HSR t?i ga đ??ng s?t trung tam Jeddah giup lien k?t thanh ph? v?i Mecca, Medina va Thanh ph? kinh t? Qu?c v??ng Adullah (KAEC). Tren ph? con co c?t c? cao nh?t th? gi?i v?i 170 m.

Ph? Tahaliyah la m?t con ph? th?i trang va mua s?m quan tr?ng t?i trung tam Jeddah. Tren ph? co nhi?u c?a hang cao c?p. Ph? đ??c chinh quy?n đ?i ten thanh "đ??ng Hoang t? Mohammad bin Abdul Aziz", song ten chinh th?c khong đ??c s? d?ng ph? bi?n. No c?ng la ph? xa hoa nh?t t?i Jeddah.

đ??ng Madina la m?t trong cac ph? quan tr?ng nh?t t?i Jeddah. No lien k?t cac khu phia nam v?i phia b?c, va co h?u h?t cac v?n phong va phong tr?ng bay l?n c?a cac cong ty. đay la đ??ng đi đ?n san bay Qu?c v??ng AbdulAziz.

V?n hoa [ s?a | s?a ma ngu?n ]

M?t ph? n? t? Jeddah trong trang ph?c truy?n th?ng, 1873.

H?u h?t cong dan la tin đ? H?i giao Sunni. Chinh ph?, toa an, phap lu?t dan s? va hinh s? thi hanh m?t quy t?c đ?o đ?c đ??c thi?t l?p theo Shari'ah. M?t thi?u s? r?t nh? cong dan ? R?p Xe Ut la ng??i H?i giao Shia , ngoai ra con m?t l??ng l?n ng??i lao đ?ng ngo?i qu?c.

Thanh ph? co tren 1.300 thanh đ??ng. [29] Phap lu?t khong ch?p nh?n cac toa nha, sach, bi?u tr?ng va bi?u l? tin ng??ng c?a cac ton giao khac. Tuy nhien, hanh đ?o rieng t? khong lien quan đ?n ng??i H?i giao va c?ng khong xuc ph?m tr?t t? cong cong va đ?o đ?c đoi khi s? đ??c dung th?.

K? t? th? k? VII, Jeddah đon hang tri?u ng??i hanh h??ng H?i giao t? kh?p th? gi?i tren đ??ng đ?n Hajj . đi?u nay co tac đ?ng l?n đ?n xa h?i, ton giao va kinh t? c?a Jeddah. No c?ng d?n t?i cac nguy c? d?ch b?nh hang n?m, đ??c ng??i đ?a ph??ng g?i la "d?ch Hajj", m?t thu?t ng? chung cho cac lo?i b?nh virut khac nhau.

Jeddah co l?u hanh b?n t? bao ti?ng ? R?p l?n la Asharq Al-Awsat , Al Madina , Okaz va Al Bilad , va co hai bao ti?ng Anh l?n la Saudi Gazette va Arab News . Okaz va Al-Madina la cac bao chinh c?a Jeddah va m?t s? thanh ph? khac t?i ? R?p Xe Ut, h? t?p trung ph?n l?n vao đ?a ph??ng. Jeddah la th? tr??ng phat thanh va truy?n hinh l?n nh?t t?i ? R?p Xe Ut, cac đai truy?n hinh ph?c v? thanh ph? g?m co Saudi TV1, Saudi TV2, Saudi TV Sports, Al Ekhbariya, m?ng l??i cac kenh ART va hang tr?m nha cung c?p truy?n hinh cap, v? tinh va chuyen bi?t khac. Thap truy?n hinh Jeddah TV cao 250 m, co m?t t?ng quan sat.

Ki?u ngon ng? đ?c tr?ng c?a khu v?c Jeddah đ??c g?i la ph??ng ng? Hejaz, no n?m trong s? cac gi?ng d? nh?n bi?t nh?t trong ti?ng ? R?p.

?m th?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Kabsa c?a ? R?p Xe Ut

Thanh ph?n dan t?c đa d?ng co ?nh h??ng đ?n ?m th?c truy?n th?ng c?a Jeddah. Gi?ng nh? cac thanh ph? khac trong n??c, mon Kabsa tr? nen ph? bi?n trong dan chung Jeddah, th??ng đ??c lam v?i th?t ga thay vi th?t c?u non. Mon Mandi c?a Yemen c?ng ph? bi?n cho b?a tr?a. ?m th?c Jeddah c?ng n?i ti?ng v?i cac mon nh? Mabshoor, Mitabbak, Foul, Areika, Hareisa, Kabab Meiroo, Shorabah Hareira (sup Hareira), Migalgal, Madhbi (ga n??ng tren đa), Madfun, Magloobah, Kibdah, Manzalah (th??ng ?n trong Eid ul-Fitr ), Ma'asoob, Magliya (phien b?n đ?a ph??ng c?a falafel ), Saleeig, hummus , Biryani, Ruz Kabli, Ruz Bukhari, va Saiyadyia co th? tim đ??c trong nhi?u nha hang truy?n th?ng quanh thanh ph?.

Cac mon n?i ti?ng c?a Yemen la Ma'soub , fahsa va đ?u tr?ng c?ng n?i ti?ng t?i Jeddah. Cac mon th? n??ng nh? shawarma , kofta va kebab co th? tr??ng t?t t?i Jeddah. Trong d?p Ramadan , sambousak va ful đ?c bi?t ph? bi?n trong b?a iftar vao bu?i t?i. Cac mon nay đ??c ph?c v? trong cac nha hang Liban, Syria va Th? Nh? K?.

Chu?i th?c ?n nhanh đ?a ph??ng ph? bi?n nh?t la Al Baik, kh?i đ?u t? n?m 1974, co cac chi nhanh t?i Jeddah va cac thanh ph? lan c?n la Mecca, Medina va Yanbu. Mon chinh c?a h? la ga quay va cac lo?i h?i s?n. [30] Cac c?a hang th?c ?n nhanh đ?a ph??ng khac c?ng n?i len nh? Al Tazaj, h? ph?c v? ga n??ng (g?i la Farooj) t?i m?t đi?m thu?c Tahina v?i hanh va gia v?. Foultameez ph?c v? Foul va Tameez; Kudu va Herfy ph?c v? đ? ?n nhanh ph??ng Tay; Halawani ph?c v? cac bi?n th? đ?a ph??ng c?a Shawerma ; va Shawermatak đi tien phong trong ban Shawerma cho ng??i ng?i tren o to. Chu?i đ? ?n nhanh ph? bi?n khac la Hot and Crispy, m?t th??ng hi?u nh??ng quy?n ? R?p n?i ti?ng v?i mon khoai tay chien xo?n co gia v?.

Cac mon ?n ?n đ?, Bangladesh, Pakistan va cac qu?c gia chau A khac c?ng ph? bi?n. Jeddah c?ng co cac nha hang đ? ?n Y, Phap va M?.

Ngh? thu?t [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Trong th?i k? bung n? d?u m? vao cu?i th?p nien 1970 va th?p nien 1980, di?n ra m?t n? l?c c?a cong dan nh?m đ?a ngh? thu?t đ?n cac khu v?c cong c?ng t?i Jeddah. Do đo, Jeddah co m?t l??ng l?n cac cong trinh đieu kh?c va tac ph?m ngh? thu?t ngoai tr?i, đi?n hinh la n?m tren cac đ?o tron giao thong, khi?n thanh ph? tr? thanh m?t trong nh?ng khong gian tr?ng bay ngh? thu?t ngoai tr?i l?n nh?t th? gi?i. Cac cong trinh đieu kh?c g?m nh?ng tac ph?m c?a Jean/Hans Arp , Cesar Baldaccini , Alexander Calder , Henry Moore , Joan Miro va Victor Vasarely . Chung th??ng mo t? cac mon đ? truy?n th?ng c?a ? R?p Xe Ut nh? binh ca phe, đen h??ng, cay c?. Do truy?n th?ng H?i giao c?m ch? mo t? cac sinh v?t, đ?c bi?t la hinh th? con ng??i, nen đa t?o ra m?t s? tac ph?m ngh? thu?t hi?n đ?i r?t sang t?o, c?ng nh? k? l?. Chung g?m co m?t b? hinh h?c kh?ng l?, m?t xe đ?p kh?ng l?, m?t kh?i be tong c?c l?n v?i m?t vai xe h?i nho ra t? c?nh l? c?a no. M?t cong trinh đieu kh?c mang tinh k? ni?m c?a Aref Rayess đ??c danh cho Allah (Th??ng đ?).

Co kho?ng m?t ch?c b?o tang ho?c phong tri?n lam t?i Jeddah, v?i cac m?c đich giao d?c va tinh chuyen nghi?p khac nhau. [31] Chung g?m co B?o tang Khu v?c Jeddah v? Kh?o c? h?c va Nhan lo?i h?c, B?o tang Chinh quy?n thanh ph? Jeddah, Nha Nasseef, B?o tang Di s?n Nhan v?n, B?o tang Abdul Rauf Hasan Khalil va B?o tang Di s?n Ngh? thu?t.

C?nh quan [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Quang c?nh Al-Balad (khu kinh doanh Jeddah)

Khu thanh c? t?ng co cac toa nha cao t?ng va nha ? c?a th??ng gia truy?n th?ng, song chung đa ph?i nh??ng đ?t cho cac d? an phat tri?n hi?n đ?i h?n. Tuy th?, khu thanh c? co đong gop cho b?n s?c v?n hoa c?a ? R?p Xe Ut, b?o t?n cac toa nha truy?n th?ng. Thanh ph? co nhi?u khu ngh? d??ng n?i ti?ng, nhi?u n?i n?i ti?ng vi b?o t?n đ??c đ?i s?ng h?i d??ng d??i bi?n đ? va r?n san ho ngoai kh?i.

Jeddah co hang ch?c lanh s? quan c?a cac qu?c gia khac, trong đo co Hoa K?, Trung Qu?c, Nh?t B?n, Nga, ?n đ?, đ?c, Phap, Anh, Y, Han Qu?c, Philippines, cac qu?c gia thu?c T? ch?c H?p tac H?i giao va Lien đoan ? R?p .

Jeddah l?ch s? n?m t?i b? đong c?a bi?n đ?. T? th? k? VII, n?i đay tr? thanh m?t c?ng l?n đ?i v?i cac tuy?n m?u d?ch tren ?n đ? D??ng, đ?a hang hoa đ?n Mecca. Thanh ph? con la c?a ngo đ? khach hanh h??ng H?i giao đ?n Mecca b?ng đ??ng bi?n. Hai vai tro nay khi?n thanh ph? phat tri?n thanh m?t trung tam đa v?n hoa th?nh v??ng, co đ?c đi?m la truy?n th?ng ki?n truc đ?c tr?ng, bao g?m cac nha thap đ??c t?ng l?p tinh hoa buon ban xay d?ng vao cu?i th? k? XIX, k?t h?p truy?n th?ng toa nha b?ng san ho ven b? bi?n đ? v?i ?nh h??ng va đ? t?o tac t? d?c cac tuy?n đ??ng m?u d?ch. [32]

Harrat Al-Mathloum la khu n?m t?i đong b?c, đ??c đ?t ten theo Abdulkarim Al-Barzangi, m?t th? l?nh kh?i ngh?a Hejaz ch?ng l?i Ottoman, g?m co m?t s? đ?a danh la: Dar Al-Qabil, Dar Al-Ba'ashin, Dar Al-Sheikh. Thanh đ??ng Al-Shafi'i la thanh đ??ng c? nh?t trong đo th?, thap giao đ??ng c?a no đ??c xay d?ng vao th? k? XIII, cac c?t tr? co nien đ?i t? th?i Ottoman. Thanh đ??ng Uthman bin Affan con đ??c g?i la thanh đ??ng G? mun do co hai c?t tr? b?ng g? mun, no đ??c noi đ?n trong cac tac ph?m c?a Ibn Battuta va Ibn Jubayr . Thanh đ??ng Al-Mia'mar đ??c xay vao th? k? XVII. Souq Al-Jama la m?t trong cac khu ch? c? nh?t trong đo th?.

Harrat Al-Sham (khu Levant) la khu n?m t?i phia b?c va đ?t theo h??ng c?a no, co cac đ?a danh la Dar Al-Serti, Dar Al-Zahid, Dar Al-Banajah, thanh đ??ng Al-Basha đ??c xay d?ng vao n?m 1735.

Harrat Al-Yemen (khu Yemen) n?m t?i phia nam, co cac đ?a danh: Dar Al-Jamjom, Dar Al-Sha'araoui, Dar Al-Abdulsamad, Dar Al-Kayal, Beit Al-Matbouli, Beit Al-Joghadar, con Beit Nasseef la đi?m n?i ti?ng nh?t t?i khu thanh c?, đ??c xay d?ng vao n?m 1881 va la dinh th? hoang gia c?a Ibn Saud sau khi chinh ph?c thanh ph?.

Harrat Al-Bahar (khu ven bi?n) n?m t?i phia tay nam, co cac đ?a danh nh? Dar Al-Radwan va Dar Al-Nimr

đ?a danh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bab Makkah
đai phun n??c Qu?c v??ng Fahd t?i Jeddah.
C?t c? cao nh?t th? gi?i

B?o tang Abdul Raouf Khalil do Sheikh Abdul Raouf Khalil l?p ra vao n?m 1996, no khong ch? tr?ng bay di s?n v?n hoa H?i giao phong phu c?a thanh ph? ma con v? l?ch s? ti?n H?i giao t?i đ?a ph??ng co nien đ?i 2500 n?m v?i cac n?n v?n minh khac nhau. B?o tang n?m t?i khu trung tam, co b? s?u t?p quy mo l?n g?m cac h?ng m?c va đ? t?o tac thu?c ng??i Th? Ottoman va cac b? l?c ng? dan t?ng c? tru trong khu v?c. [33]

đai phun n??c Qu?c v??ng Fahd đ??c xay d?ng trong th?p nien 1980, cao 312 m va co th? nhin th?y t? kho?ng cach xa, đay la tia n??c cao nh?t tren th? gi?i theo K? l?c Guinness Th? gi?i. [34] đai phun n??c đ??c Qu?c v??ng Fahd bin Abdul Aziz t?ng cho thanh ph? Jeddah, va đ??c đ?t ten theo ong.

Thanh đ??ng Al-Rahmah đoi khi con đ??c g?i la thanh đ??ng n?i do đ??c xay tren m?t n??c, k?t h?p ki?n truc c? kim, đ??c xay d?ng vao n?m 1985. đay la m?t đi?m ph? bi?n đ?i v?i du khach va ng??i b?n đ?a mu?n ? ben b? bi?n. Thanh đ??ng Qu?c v??ng Saud la thanh đ??ng l?n nh?t trong thanh ph?, đ??c xay d?ng vao n?m 1987 va th? hi?n đ?c đi?m ki?n truc H?i giao.

San v?n đ?ng Al-Jawhara đ??c khanh thanh vao n?m 2014, n?m t?i phia b?c c?a Jeddah va ch? y?u đ??c s? d?ng cho bong đa. San v?n đ?ng nay co s?c ch?a t?i đa la 62.241 ch? ng?i, la san v?n đ?ng l?n nh?t thanh ph? va l?n th? nhi t?i ? R?p Xe Ut.

Thap NCB đ??c xay d?ng vao n?m 1983 va đ??c cho la thap cao nh?t ? R?p Xe Ut trong th?p nien 1980, v?i chi?u cao tren 235 m, Ngan hang Th??ng m?i Qu?c gia (NCB) la ngan hang đ?u tien c?a ? R?p Xe Ut. Thap IDB la c?a Ngan hang Phat tri?n H?i giao, la m?t t? ch?c tai tr? phat tri?n đa ph??ng, đ??c chinh th?c ho?t đ?ng t? n?m 1975. Thap Chinh quy?n thanh ph? Jeddah la tr? s? c?a khu đo th? Jeddah, la m?t trong cac toa nha cao nh?t thanh ph?.

Thap Jeddah t?ng đ??c g?i la Thap Kingdom, đ??c Hoang t? Al-Waleed bin Talal xay d?ng t?i thanh ph? v?i chi?u cao d? tinh la 1 km. Khi hoan thanh, no s? nha toa nha cao nh?t tren th? gi?i. Toa nha đ??c gi?m quy mo so v?i đ? xu?t ban đ?u la 1,6 km, do n?n đ?t t? ra khong thich h?p. đ? cao chinh xac đ??c gi? kin trong khi xay d?ng, t??ng t? nh? Burj Khalifa, [35] Cong tac xay d?ng b?t đ?u vao n?m 2013 va theo k? ho?ch s? hoan thanh vao n?m 2019. [36]

Thap King Road la m?t toa nha th??ng m?i va v?n phong, t??ng ngoai c?a toa nha đ??c s? d?ng cho qu?ng cao. Toa nha c?ng co m?t san đ? tr?c th?ng tren mai. Thap King Road co man hinh hi?n th? LED l?n nh?t th? gi?i tren t??ng c?a toa nha. Thap Al Jawharah la m?t toa nha ? cao t?ng, la c?u truc cao th? ba t?i Jeddah khi hoan thanh vao n?m 2014.

Qu?ng tr??ng Qu?c v??ng Abdullah la m?t giao l? gi?a đ??ng Andalus va đ??ng Qu?c v??ng Abdullah, co c?t c? cao nh?t th? gi?i v?i 171 m va n?ng 570 kg. No v??t qua c?t c? Dushanbe đ? tr? thanh c?t c? cao nh?t th? gi?i t? n?m 2014. [37]

Giao d?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tinh đ?n n?m 2005 , Jeddah co 849 tr??ng h?c cong l?p va t? th?c cho nam sinh, va 1.179 tr??ng h?c cong l?p va t? th?c cho n? sinh. [38] Ngon ng? gi?ng d?y trong cac tr??ng h?c cong l?p va t? th?c th??ng la ti?ng ? R?p, con ti?ng Anh đ??c nh?n m?nh nh? ngon ng? th? hai. Tuy nhien, m?t s? tr??ng h?c t? th?c do cac th? ch? ngo?i qu?c qu?n ly cho gi?ng d?y b?ng ti?ng Anh.

Jeddah co cac tr??ng đ?i h?c: đ?i h?c Qu?c v??ng Abdulaziz, đ?i h?c Qu?c v??ng Abdullah v? Khoa h?c va K? thu?t, đ?i h?c M? ? R?p, đ?i h?c Effat, đ?i h?c Kinh doanh va K? thu?t (UBT), H?c vi?n Giao vien va cac tr??ng cao đ?ng khac.

Th? vi?n trung tam t?i đ?i h?c Abdulaziz (c? s? chinh) la m?t toa nha n?m t?ng, co m?t b? s?u t?p l?n cac sach ti?ng ? R?p va ti?ng Anh, cac sach va tai li?u hi?m c?ng nh? ti?p c?n m?t s? kho d? li?u tr?c tuy?n. Th? vi?n m? c?a cho cong chung ti?p c?n va cho phep m??n sach sau khi xin m?t th? th? vi?n. Th? b?y danh rieng cho khach n?. [39]

Th? vi?n cong c?ng Qu?c v??ng Abdul Aziz la m?t t? ch?c nhan đ?o, đ??c thanh l?p vao n?m 1985. Th? vi?n t?p trung vao di s?n H?i giao va ? R?p cung l?ch s? c?a v??ng qu?c. Th? vi?n đ??c chia thanh ba nhanh cho nam gi?i, n? gi?i va tr? em. [40]

Giao thong [ s?a | s?a ma ngu?n ]

San bay qu?c t? Qu?c v??ng Abdulaziz
H?i c?ng Jeddah

Jeddah s? h?u San bay qu?c t? Qu?c v??ng Abdulaziz, v?i b?n ga hanh khach. San bay co m?t ga danh rieng cho Hajj , đay la m?t ga ngoai tr?i đ?c bi?t g?m cac l?u l?n mau tr?ng, đ??c d?ng len đ? gi?i quy?t cho h?n hai tri?u khach hanh h??ng thong quan san bay trong mua Hajj. Ga phia nam đ??c s? d?ng cho cac chuy?n bay c?a Saudia va Flynas , con ga phia b?c ph?c v? cac hang hang khong n??c ngoai. M?t k? ho?ch nh?m m? r?ng san bay đang đ??c phat tri?n. Ga hoang gia la ga đ?c bi?t danh cho khach quan tr?ng, nguyen th? ngo?i qu?c, va hoang t?c Saud. M?t ph?n c?a san bay la c?n c? khong quan Qu?c v??ng Abdullah, t?ng đ??c Lien quan s? d?ng trong Chi?n tranh vung V?nh vao n?m 1991.

H?i c?ng Jeddah la h?i c?ng nh?n nh?p th? 25 th? gi?i v? l??ng container vao n?m 2016, c?ng chi?m ph?n l?n v?n chuy?n th??ng m?i c?a ? R?p Xe Ut.

Xa l? 40 b?t đ?u t?i Jeddah, n?i đ?n cac thanh ph? Mecca, Riyadh, va Dammam tren b? bi?n phia đong. Jeddah khong co h? th?ng v?n chuy?n nhanh nao, song m?t h? th?ng đ??ng s?t lien k?t thanh ph? đ?n Riyadh đang đ??c xay d?ng. D? an đ??ng s?t cao t?c Haramain s? lien k?t thanh ph? đ?n Mecca va Medina. [41] M?t k? ho?ch xay d?ng h? th?ng đ??ng s?t nh? đo th? quy mo r?ng mang ten Jeddah Metro đ??c d? ki?n hoan thanh vao n?m 2020. [42] Cac xa l? chinh c?a Jeddah ch?y song song v?i nhau.

Cac qu?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Jeddah g?m 137 qu?n:

  1. Al-Murjan
  2. Al-Basateen
  3. Al-Mohamadiya
  4. Ash-Shati
  5. An-Nahda
  6. An-Naeem
  7. An-Nozha
  8. Az-Zahraa
  9. As-Salamah
  10. Al-Bawadi
  11. Ar-Rabwa
  12. As-Safa
  13. Al-Khalidiya
  14. Ar-Rawdha
  15. Al-Faysaliya
  16. Al-Andalus
  17. Al-Aziziya
  18. Ar-Rihab
  19. Al-Hamraa
  20. Al-Mosharafa
  21. Ar-Roweis
  22. Ash-Sharafiya
  23. Bani Malik
  24. Al-Woroud
  25. An-Naseem
  26. Al-Baghdadiya Ash-Sharqiya
  27. Al-Amariya
  28. Al-Hindawiya
  29. As-Saheifa
  30. Al-Kandra
  31. As-Sulaimaniya
  32. Al-Thaalba
  33. As-Sabeel
  34. Al-Qurayat
  35. Gholail
  36. An-Nozla Al-Yamaniya
  37. Al-Nozla Ash-Sharqiya
  38. Al-Taghr
  39. Al-Jamaa
  40. Madayin Al-Fahad
  41. Ar-Rawabi
  42. Al-Wazeeriya
  43. Petromin
  44. Al-Mahjar
  45. Prince Abdel Majeed
  46. Obhour Al-Janobiya
  47. Al-Marwa
  48. AL-Fayhaa
  49. đ?i h?c Qu?c v??ng Abdul Al-Aziz
  50. Al-Baghdadiya Al-Gharbiya
  51. Al-Balad
  52. Al-Ajwad
  53. Al-Manar
  54. As-Samer
  55. Abruq Ar-Roghama
  56. Madinat As-Sultan
  57. Um Hablain
  58. Al-Hamdaniya
  59. Al-Salhiya
  60. Mokhatat Al-Aziziya
  61. Mokhatat Shamal Al-Matar
  62. Mokhatat Ar-Riyadh
  63. Mokhatat Al-Huda
  64. Braiman
  65. Al-Salam
  66. Al-Mostawdaat
  67. Al-Montazahat
  68. Kilo 14
  69. Al-Harazat
  70. Um As-Salam
  71. Mokhtat Zahrat Ash-Shamal
  72. Al-Majid
  73. Gowieza
  74. Al-Gozain
  75. Al-Kuwait
  76. Al-Mahrogat
  77. Al-Masfa
  78. Al-Matar Al-Gadeem (san bay c?)
  79. Al-Bokhariya
  80. An-Nour
  81. Bab Shareif
  82. Bab Makkah
  83. Bahra
  84. Al-Amir Fawaz
  85. Wadi Fatma
  86. Obhour Shamaliya
  87. At-Tarhil (tr?c xu?t)
  88. Al-Iskan Al-janoubi
  89. At-Tawfeeq
  90. Al-Goaid
  91. Al-Jawhara
  92. Al-Jamoum
  93. Al-Khumra
  94. Ad-Difaa Al-Jawi (khong quan)
  95. Ad-Dageeg
  96. Ar-Robou
  97. Ar-Rabie
  98. Ar-Rehaily
  99. As-Salmiya
  100. As-Sanabil
  101. As-Sinaiya (Bawadi)
  102. Thanh ph? cong nghi?p (Mahjar)
  103. Al-Adl
  104. Al-Olayia
  105. Al-Faihaa
  106. Al-Karanteena
  107. Al-Ajaweed
  108. Al-Ahmadiya
  109. Al-Mosadiya
  110. East Al-Khat As-Sarei
  111. Kilo 10
  112. C?n c? H?i quan Qu?c v??ng Faisal
  113. Kilo 7
  114. Kilo 45
  115. Thanh ph? v? binh Qu?c v??ng Faisal
  116. Kilo 11
  117. Thowal
  118. Kilo 13
  119. Al-Makarona
  120. Al-Layth
  121. Al-Gonfoda
  122. Rabegh
  123. Kilo 8
  124. Kilo 5
  125. Kilo 2
  126. Al-Mokhwa
  127. Khu V? binh Qu?c gia
  128. As-Showag
  129. Khu Khong quan
  130. Al-Morsalat
  131. Ash-Shoola
  132. Al-Corniche
  133. Al-Waha
  134. Mokhatat Al-Haramain
  135. Kholais
  136. Al-Rhmanya
  137. Al-Belly

Thanh ph? k?t ngh?a [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Jeddah co 35 thanh ph? k?t ngh?a, đ??c l?a ch?n d?a tren tieu chu?n kinh t?, v?n hoa va chinh tr?.

Ghi chu [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  1. ^ “Population” . Statistical Yearbook 50 (2014) . Central Department Of Statistics & Information. B?n g?c l?u tr? ngay 21 thang 2 n?m 2016 . Truy c?p ngay 21 thang 2 n?m 2016 .
  2. ^ “The Saudis may be stretching out the hand of peace to their old foes” . The Economist . ngay 7 thang 9 n?m 2017 . Truy c?p ngay 10 thang 9 n?m 2017 .
  3. ^ “B?n sao đa l?u tr?” . B?n g?c l?u tr? ngay 1 thang 7 n?m 2012 . Truy c?p ngay 2 thang 12 n?m 2017 .
  4. ^ “2thinknow Innovation Cities™ Emerging 11 Index 2009 - Middle East, Africa and Former USSR States | 2009” . Innovation-cities.com. ngay 12 thang 11 n?m 2009 . Truy c?p ngay 17 thang 4 n?m 2011 .
  5. ^ Jayussi, Salma; Man??r Ibr?h?m ??zim?; ?Izzat ibn ?Abd al-Maj?d Kha???b Beyond the Dunes I B Tauris & Co Ltd (ngay 28 thang 4 n?m 2006), p. 295. ISBN 978-1-85043-972-1 [1]
  6. ^ Ibn Battota's Safari . Tuhfat Al-Nothaar Fe Gharaa'ib Al-Amsaar. Chapter: "From Cairo to Hejaz to Tunisia again". ISBN 9953-34-180-X
  7. ^ British Embassy website [ lien k?t h?ng ]
  8. ^ "Lost in translation." Brian Whitaker. Guardian (UK). ngay 10 thang 6 n?m 2002.
  9. ^ “B?n sao đa l?u tr?” . B?n g?c l?u tr? ngay 20 thang 9 n?m 2016 . Truy c?p ngay 2 thang 12 n?m 2017 .
  10. ^ History of Jeddah. Ministry of Hajj.
  11. ^ “????? ???? - ??? ?????.. ????? ????” . Okaz.com.sa. B?n g?c l?u tr? ngay 3 thang 3 n?m 2016 . Truy c?p ngay 17 thang 4 n?m 2011 .
  12. ^ alalamonline (ngay 10 thang 3 n?m 2010). “Alamlam Online” . alalamonline.net. B?n g?c l?u tr? ngay 29 thang 10 n?m 2013 . Truy c?p ngay 13 thang 8 n?m 2013 .
  13. ^ Cooper, Tom (ngay 19 thang 4 n?m 2015). Wings over Ogaden . Helion and Company. tr. 5. ISBN   9781909982383 . Truy c?p ngay 16 thang 2 n?m 2016 .
  14. ^ ????? ???? (ngay 5 thang 6 n?m 2012). “????? ???? - ????? ???????” . Okaz.com.sa. B?n g?c l?u tr? ngay 29 thang 4 n?m 2013 . Truy c?p ngay 26 thang 3 n?m 2013 .
  15. ^ "History of Arabia." Britannica.com.
  16. ^ Makkah Gate in Jeddah. L?u tr? 2008-09-23 t?i Wayback Machine AsiaRooms.com.
  17. ^ Caudill, Mark A. (2006). Twilight in the kingdom: understanding the Saudis . Westport, Conn.: Praeger Security International. tr.  133 . ISBN   9780275992521 .
  18. ^ Bosworth, C. Edmund (2007). Historic cities of the Islamic world . Leiden: Brill. tr. 223. ISBN   9789004153882 . Truy c?p ngay 6 thang 8 n?m 2015 .
  19. ^ Leaflet for Khuzam Palace Jeddah, Deputy Ministry of Antiquities & Museums
  20. ^ "Preserving Jeddah's Historic Buildings." L?u tr? 2010-01-29 t?i Wayback Machine Saudi Arabia , Winter 1999, Volume 15, Number 4. Information Office, Royal Embassy of Saudi Arabia.
  21. ^ The Biet Nassif in Jeddah L?u tr? 2009-02-21 t?i Wayback Machine at www.asiarooms.com
  22. ^ a b “Climate Normals for Jeddah” . Jeddah Regional Climate Center. B?n g?c l?u tr? ngay 12 thang 5 n?m 2012 . Truy c?p ngay 1 thang 2 n?m 2013 .
  23. ^ “Saudi Arabian floods kill 77, leave scores missing” . Agence France Presse. ngay 26 thang 11 n?m 2009 . Truy c?p ngay 26 thang 11 n?m 2009 .
  24. ^ “118 years for accused in Jeddah flood disaster” . Arab News. ngay 1 thang 12 n?m 2014.
  25. ^ “Climate Data for Saudi Arabia” . Jeddah Regional Climate Center. B?n g?c l?u tr? ngay 12 thang 5 n?m 2012 . Truy c?p ngay 7 thang 12 n?m 2015 .
  26. ^ “Monthly Jeddah water temperature chart” . Seatemperatures.org . Truy c?p ngay 20 thang 1 n?m 2014 .
  27. ^ Al-Sha'afi, Muhammad (1990). Foreign Trade of Juddah: During the Ottoman Period 1840-1916 . King Saud University.
  28. ^ Commerce of Jeddah. L?u tr? 2007-09-10 t?i Wayback Machine Saudi Arabian Water & Power Forum.
  29. ^ Report about number of mosques. [ lien k?t h?ng ] Al-Sharq Al-Awsat Newspaper.
  30. ^ “Al Baik fast food” . Albaik.com . Truy c?p ngay 4 thang 3 n?m 2015 .
  31. ^ Museums in Jeddah L?u tr? 2010-01-02 t?i Wayback Machine at www.asiarooms.com
  32. ^ Centre, UNESCO World Heritage. “Historic Jeddah, the Gate to Makkah” . whc.unesco.org (b?ng ti?ng Anh) . Truy c?p ngay 4 thang 9 n?m 2017 .
  33. ^ “Abdul Raouf Khalil Museum of Jeddah | SILK ROAD” . en.unesco.org (b?ng ti?ng Anh) . Truy c?p ngay 5 thang 9 n?m 2017 .
  34. ^ Photograph of King Fahd Fountain L?u tr? 2017-12-03 t?i Wayback Machine at treklens.com
  35. ^ Khan, Ghazanfar Ali; Abbas, Maher (ngay 3 thang 8 n?m 2011). “Kingdom Holding to build world's tallest tower in Jeddah” . Arab News . B?n g?c l?u tr? ngay 19 thang 3 n?m 2012 . Truy c?p ngay 10 thang 8 n?m 2011 . đa đ?nh ro h?n m?t tham s? trong |archiveurl= va |archive-url= ( tr? giup )
  36. ^ “Kingdom Tower: Tallest of the tall” . The Chicago Tribune . ngay 2 thang 8 n?m 2011 . Truy c?p ngay 2 thang 8 n?m 2011 .
  37. ^ Saudi Gazette, "Saudi flag flies high on world’s tallest flagpole" L?u tr? 2014-09-08 t?i Wayback Machine , Saudi Gazette , 2014-06-01
  38. ^ Statistical summary of education in Saudi Arabia. L?u tr? 2015-12-22 t?i Wayback Machine Statistical Information Department of the Ministry of Education.
  39. ^ “Deanship of Library Affairs” .
  40. ^ “King Abdul Aziz Library” . Kapl.org.sa. ngay 27 thang 2 n?m 1987. B?n g?c l?u tr? ngay 17 thang 9 n?m 2013 . Truy c?p ngay 26 thang 3 n?m 2013 .
  41. ^ “Al Rajhi wins Makkah - Madinah civils contract” . Railway Gazette International . ngay 9 thang 2 n?m 2009.
  42. ^ “Jeddah Metro project will be ready by 2020” . Saudi Gazette . ngay 10 thang 8 n?m 2014 . Truy c?p ngay 6 thang 4 n?m 2015 – qua Al Arabiya .
  43. ^ Burak Sansal (ngay 20 thang 11 n?m 2006). “Sister cities of Istanbul” . Greatistanbul.com. B?n g?c l?u tr? ngay 17 thang 1 n?m 2010 . Truy c?p ngay 17 thang 4 n?m 2011 .
  44. ^ “Sister cities of Taipei” . Protocol.taipei.gov.tw. B?n g?c l?u tr? ngay 18 thang 7 n?m 2011 . Truy c?p ngay 17 thang 4 n?m 2011 .

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  • Farsi, Hani M.S. (Mohamed Said). Jeddah: city of art: the sculptures and monuments. London: Stacey International, 1991. ISBN 0-905743-66-0
  • Facey, William & Grant, Gillian. Saudi Arabia by the First Photographers . ISBN 0-905743-74-1
  • Tarabulsi, Mohammed Yosuf. Jeddah: A Story of a City . Riyadh: King Fahd National Library, 2006. ISBN 9960-52-413-2
  • John F. Keane. Six months in the Hejaz: journeys to Makkah and Madinah 1877-1989 . Manchester: Barzan Publishing, 2006. ISBN 0-9549701-1-X
  • Al-Khaldi, Ibrahim. The Bedouin Photographer - Al-Mosawwir Al-Badawi . Kuwait, 2004.
  • Badr El-Hage. Saudi Arabia: caught in time 1861-1939 . Published by Garnet, Reading, 1997. ISBN 1-85964-090-7
  • Captain G. S. Froster. A trip Across the Peninsula - Rehla Abr Al-Jazeera . Mombai, India, 1866.
  • From Bullard to Mr Chamberlain . Jeddah, 1925 Feb. (No.# secrets) - Archived Post.
  • Al-Rehani. Nejd and Its Followers .
  • Al-Turki, Thuraya. Jeddah: Um Al-Rakha wal Sheddah . Published by Dar Al-Shrooq.
  • Al-Harbi, Dalal. King Abdulaziz and his Strategies to deal with events: Events of Jeddah . King Abdulaziz National Library, 2003. ISBN 9960-624-88-9
  • Didier, Charles. Sejour Chez Le Grand-Cherif De La Mekke . Librairie De L. Hachette et, Rue Pierre.
  • Didier, Charles. Rehla Ela Al-Hejaz: A trip to Hejaz . Translated from "Sejour Chez Le Grand-Cherif De La Mekke" into Arabic. Paris, 1854. ISBN 9960-677-14-1

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tim hi?u them v?
Jeddah
t?i cac d? an lien quan
Tìm kiếm Wiktionary T? đi?n t? Wiktionary
Tìm kiếm Commons T?p tin ph??ng ti?n t? Commons
Tìm kiếm Wikinews Tin t?c t? Wikinews
Tìm kiếm Wikiquote Danh ngon t? Wikiquote
Tìm kiếm Wikisource V?n ki?n t? Wikisource
Tìm kiếm Wikibooks T? sach giao khoa t? Wikibooks
Tìm kiếm Wikivoyage C?m nang du l?ch guide t? Wikivoyage
Tìm kiếm Wikiversity Tai nguyen h?c t?p t? Wikiversity
L?y t? “ https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Jeddah&oldid=71123551 ”