한국   대만   중국   일본 
Lao ? Wikipedia ti?ng Vi?t B??c t?i n?i dung

Lao

S?a lien k?t
Bach khoa toan th? m? Wikipedia
C?ng hoa Dan ch? Nhan dan Lao
Ten b?n ng?
  • ??????????? ?????????? ??????????   ( ti?ng Lao )
    Sathalanalat Paxathipatai Paxaxon Lao
    ( Latinh hoa )
    Republique democratique populaire lao   ( ti?ng Phap )
Tieu ng? : 
" ???????? ??????? ?????????? ??????? ???????????? "
("Hoa binh, đ?c l?p, dan ch?, th?ng nh?t va th?nh v??ng")
Qu?c ca :  " Pheng Xat Lao "
( ti?ng Vi?t : "Bai ca c?a ng??i Lao )
V? tri c?a Lao (xanh l?c)

?  ASEAN  (xam đ?m)  ?  [ Chu gi?i ]

T?ng quan
Th? đo
va thanh ph? l?n nh?t
Vieng Ch?n
17°58′B 102°36′đ  /  17,967°B 102,6°đ  / 17.967; 102.600
Ngon ng? chinh th?c Ti?ng Lao
? Ngon ng? đ??c cong nh?n Ti?ng Phap [1]
Ngon ng? đ??c noi
S?c t?c
(2015 [3] )
Danh sach s?c t?c
Ton giao chinh
Ten dan c? Ng??i Lao
Chinh tr?
Chinh ph? đ?n nh?t đ?n đ?ng xa h?i ch? ngh?a theo ch? ngh?a Marx-Lenin
Thongloun Sisoulith
Sonexay Siphandone
Saysomphone Phomvihane
Pany Yathotou
L?p phap Qu?c h?i
L?ch s?
Thanh l?p
1353?1707
1707?1778
? Ch? h?u c?a Xiem
1778?1893
1893?1953
11 thang 5 n?m 1947
? đ?c l?p t? Phap
22 thang 10 n?m 1953
2 thang 12 n?m 1975
14 thang 8 n?m 1991
đ?a ly
Di?n tich  
? T?ng c?ng
237.955  km 2 ( h?ng 82 )
91.875  mi 2
? M?t n??c (%)
2
Dan s?  
? ??c l??ng 2023
7.588.163 ( h?ng 105 )
? đi?u tra 2015 [4]
6.492.228
26,7/km 2 ( h?ng 151 )
77,5/mi 2
Kinh t?
GDP   ( PPP ) ??c l??ng 2022
? T?ng s?
68.573 t? USD [5] ( h?ng 109 )
9.166 USD [5] ( h?ng 127 )
GDP   (danh ngh?a) ??c l??ng 2019
? T?ng s?
20.153 t? USD [6]
? Binh quan đ?u ng??i
2.670 USD [6] ( h?ng 131 )
đ?n v? ti?n t? Kip (?) ( LAK )
Thong tin khac
Gini ?   (2012) 36,4 [7]
trung binh
HDI ?   (2019) Tăng 0,613 [8]
trung binh  ·  h?ng 137
Mui gi? UTC +7 ( ICT )
Cach ghi ngay thang ntn
Giao thong ben ph?i
Ma đi?n tho?i +856
Ma ISO 3166 LA
Ten mi?n Internet .la

Lao ( ti?ng Lao : ??? , phat am ti?ng Lao:  [laːw] , Lao ), ten chinh th?c la C?ng hoa Dan ch? Nhan dan Lao ( ti?ng Lao : ??????????? ?????????? ?????????? , chuy?n t?  Sathalanalat Paxathipatai Paxaxon Lao , s?ːt?aːlanalat pasaːt?ipataj pasaːson laːw ), la qu?c gia n?i l?c co ch? quy?n t?i ban đ?o đong D??ng , đong Nam A , phia tay b?c giap v?i Myanmar va Trung Qu?c , phia đong giap v?i Vi?t Nam , phia đong nam giap v?i Campuchia , phia tay va tay nam giap v?i Thai Lan . [9]

Lao la n??c c?ng hoa xa h?i ch? ngh?a đ?c đ?ng , theo ch? ngh?a Marx va do đ?ng Nhan dan Cach m?ng Lao c?m quy?n. Th? đo c?a Lao, đ?ng th?i la thanh ph? l?n nh?t, la Vieng Ch?n . Cac thanh th? l?n khac la Luang Prabang , Savannakhet , va Pakse . đay la m?t qu?c gia đa dan t?c, ng??i Lao chi?m kho?ng 60% dan s?, h? ch? y?u c? tru t?i vung th?p va chi?m ?u th? v? chinh tr? va v?n hoa. Cac dan t?c Mon-Khmer , H'Mong va dan t?c b?n đ?a vung cao khac chi?m kho?ng 40% dan s? va s?ng t?i khu v?c đ?i nui .

Qu?c gia Lao hi?n t?i co ngu?n g?c l?ch s? va v?n hoa t? V??ng qu?c Lan Xang . [10] Do v? tri đ?a ly "trung tam" ? đong Nam A , v??ng qu?c nay tr? thanh m?t trung tam th??ng m?i tren đ?t li?n, trau d?i v? m?t kinh t? c?ng nh? v?n hoa. Sau m?t giai đo?n xung đ?t n?i b?, Lan Xang chia thanh ba v??ng qu?c Luang Phrabang , Vieng Ch?n va Champasak cho đ?n n?m 1893 khi chung h?p thanh m?t lanh th? b?o h? thu?c Phap. Lao đ??c t? tr? vao n?m 1949 va đ?c l?p vao n?m 1953 v?i chinh th? quan ch? l?p hi?n. Cu?c n?i chi?n Lao k?t thuc vao n?m 1975 v?i k?t qu? la ch?m d?t ch? đ? quan ch? , phong trao Pathet Lao len n?m quy?n. Lao ph? thu?c l?n vao vi?n tr? quan s? va kinh t? t? Lien Xo cho đ?n n?m 1991.

Theo T? ch?c Minh b?ch qu?c t? , Lao v?n la m?t trong nh?ng n??c co tinh tr?ng tham nh?ng thu?c m?c trung binh cao tren th? gi?i. đi?u nay đa ng?n c?n đ?u t? t? n??c ngoai va t?o ra nh?ng v?n đ? l?n v?i quy đ?nh c?a phap lu?t, bao g?m c? kh? n?ng c?a qu?c gia đ? th?c thi h?p đ?ng va quy đ?nh kinh doanh. đi?u nay đa gop ph?n lam cho kho?ng m?t ph?n ba dan s? Lao hi?n đang s?ng d??i m?c ngheo kh? theo m?c qu?c t? (d??i m?c 1,25 đo la M? m?i ngay). Kinh t? Lao la m?t n?n kinh t? đang phat tri?n v?i thu nh?p th?p , v?i m?t trong nh?ng qu?c gia co binh quan thu nh?p đ?u ng??i hang n?m th?p nh?t tren th? gi?i va m?t trong cac n??c kem phat tri?n nh?t . N?m 2014, Lao ch? x?p h?ng 141 tren Ch? s? Phat tri?n Con ng??i (HDI). Theo Ch? s? đoi ngheo toan c?u (2015), Lao đ?ng th? 29 trong danh sach 52 qu?c gia co tinh tr?ng đoi ngheo nh?t.

Chi?n l??c phat tri?n c?a Lao d?a tren s?n xu?t th?y đi?n va ban đi?n n?ng sang cac qu?c gia lang gi?ng, c?ng nh? tr? thanh m?t qu?c gia lien k?t giao th??ng l?c đ?a. [11] Ngoai ra, l?nh v?c khai m? c?a Lao c?ng kha phat tri?n, qu?c gia nay đ??c đanh gia la m?t trong cac n?n kinh t? co t?c đ? t?ng tr??ng nhanh nh?t khu v?c đong Nam A va Thai Binh D??ng. [12] [13]

Lao la thanh vien c?a Hi?p đ?nh th??ng m?i chau A - Thai Binh D??ng (APTA), Hi?p h?i cac qu?c gia đong Nam A (ASEAN), H?i ngh? c?p cao đong A va C?ng đ?ng Phap ng? . Lao xin tr? thanh thanh vien c?a T? ch?c Th??ng m?i Th? gi?i (WTO) vao n?m 1997; vao ngay 2 thang 2 n?m 2013, Lao đa tr? thanh thanh vien chinh th?c c?a t? ch?c nay. [14]

Ten g?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

T? nguyen c?a t? Lao ch?a đ??c bi?t m?t cach ro rang, song no co th? lien h? v?i cac b? t?c đ??c g?i la Ai Lao (ti?ng Lao: ???????, ti?ng Isan: ???????, ti?ng Trung : 哀牢 ; binh am : ?ilao ) xu?t hi?n trong cac ghi chep t? th?i nha Han t?i khu v?c ma nay la t?nh Van Nam .

Cai ten Laos trong ti?ng Anh b?t ngu?n t? Laos trong ti?ng Phap. đ? qu?c th?c dan Phap th?ng nh?t v??ng qu?c Lao vao Lien bang đong D??ng vao n?m 1893 va đ?t ten qu?c gia theo ten c?a nhom dan t?c chi?m đa s?, đo la ng??i Lao .

Trong ti?ng Lao , n??c nay đ??c g?i la Muang Lao (????? ???) ho?c Pathet Lao (?? ??? ???), c? hai đ?u co ngh?a la Qu?c gia Lao .

L?ch s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: L?ch s? Lao

S? khai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Phat hi?n m?t s? ng??i c? đ?i trong hang Tam Pa Ling thu?c Day Tr??ng S?n t?i mi?n b?c Lao; h?p s? co nien đ?i it nh?t la 46.000 n?m, la hoa th?ch ng??i hi?n đ?i co nien đ?i xa nh?t đ??c phat hi?n t?i đong Nam A. [15] Cac đ? t?o tac b?ng đa, trong đo co đ? theo ki?u v?n hoa Hoa Binh , đ??c phat hi?n trong cac di ch? co nien đ?i t? th? Canh Tan mu?n t?i mi?n b?c Lao. [16] B?ng ch?ng kh?o c? h?c cho th?y xa h?i nong nghi?p phat tri?n trong thien nien k? 4 TCN. Cac binh va cac lo?i đ? khac đ??c chon cho th?y m?t xa h?i ph?c t?p, co cac đ? v?t b?ng đ?ng xu?t hi?n kho?ng n?m 1500 TCN, va cac cong c? đ? s?t đ??c bi?t đ?n t? n?m 700 TCN. Th?i k? l?ch s? nguyen th?y co đ?c đi?m la ti?p xuc v?i cac n?n v?n minh Trung Hoa va ?n đ? . Theo b?ng ch?ng ngon ng? h?c va l?ch s? khac, cac b? l?c noi ti?ng Thai di c? v? phia tay nam đ?n cac lanh th? Lao va Thai Lan ngay nay t? Qu?ng Tay kho?ng gi?a cac th? k? 8 va 9. [17]

Lan Xang [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lao co ngu?n g?c l?ch s? t? V??ng qu?c Lan Xang (Tri?u Voi) đ??c Pha Ng?m thanh l?p vao th? k? XIV, [18] :223 . Pha Ng?m la h?u du? c?a m?t dong doi quan ch? Lao, co t? tien la Mong Bi La Cac . Ong l?p Ph?t giao Th??ng to? b? lam qu?c giao va khi?n Lan Xang tr? nen th?nh v??ng. Trong vong 20 n?m hinh thanh, v??ng qu?c banh tr??ng v? phia đong đ?n Ch?m Pa va d?c Day Tr??ng S?n. Tuy nhien, cac tri?u th?n khong ch?u đ??c tinh tan nh?n c?a ong nen h? đay ong đ?n khu v?c ma nay thu?c t?nh Nan c?a Thai Lan vao n?m 1373, [19] . Con trai c? c?a Pha Ng?m la Oun Heuan đ?ng c? v?i t??c hi?u Samsenthai , Lan Xang tr? thanh m?t trung tam m?u d?ch quan tr?ng trong th?i gian 43 n?m Samsenthai cai tr?. Sau khi Samsenthai m?t vao n?m 1421, Lan Xang s?p đ? thanh cac phe phai xung kh?c trong 100 n?m sau đo.

N?m 1520, Photisarath đ?ng c? va d?i đo t? Luang Prabang đ?n Vieng Ch?n nh?m tranh Mi?n đi?n xam chi?m. Setthathirat tr? thanh qu?c v??ng vao n?m 1548 sau khi cha ong b? am sat, ong ra l?nh xay d?ng That Luang , cong trinh hi?n tr? thanh bi?u tr??ng qu?c gia c?a Lao. Setthathirat m?t tich khi tr? v? sau m?t cu?c vi?n chinh sang Cao Mien , Lan Xang b?t đ?u suy y?u nhanh chong.

Ph?i đ?n n?m 1637, khi Sourigna Vongsa đ?ng c?, Lan Xang m?i banh tr??ng bien gi?i h?n n?a. Th?i gian Sourigna Vongsa cai tr? th??ng đ??c đanh gia la th?i hoang kim c?a Lao. đ?n khi ong m?t, Lan Xang khong co ng??i k? v? va b? phan thanh ba than v??ng qu?c: Luang Phrabang, Vieng Ch?n va Champasak. T? n?m 1763 đ?n n?m 1769, cac đ?i quan Mi?n đi?n tran vao mi?n B?c Lao va sap nh?p Luang Phrabang , trong khi Champasak cu?i cung n?m d??i quy?n ba ch? c?a Xiem La .

Chao Anouvong đ??c ng??i Xiem phong lam vua ch? h?u c?a Vieng Ch?n. Ong khuy?n khich ph?c h?ng m? thu?t va v?n h?c Lao, c?i thi?n quan h? v?i Luang Phrabang. Chao Anouvong ti?n hanh kh?i ngh?a ch?ng Xiem La vao n?m 1826, k?t qu? la th?t b?i va Vieng Ch?n b? c??p pha. [20]

M?t chi?n d?ch quan s? c?a Xiem La t?i Lao vao n?m 1876 đ??c m?t nha quan sat Anh mo t? la đa "chuy?n đ?i thanh m?t cu?c t?p kich s?n no l? quy mo l?n". [21]

Phap thu?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Binh s? Lao b?n đ?a trong v? binh thu?c đ?a Phap, k.  1900 .

đ?n cu?i th? k? 19, Luang Prabang b? Quan C? đen t? Trung Qu?c sang c??p pha. [22] Phap gi?i c?u Qu?c v??ng Oun Kham va đ?a Luang Phrabang thanh m?t x? b?o h?. Ngay sau đo, V??ng qu?c Champasak va lanh th? Vieng Ch?n c?ng tr? thanh x? b?o h? c?a Phap. Qu?c v??ng Sisavang Vong c?a Luang Phrabang tr? thanh quan ch? c?a m?t n??c Lao th?ng nh?t va Vieng Ch?n l?i tr? thanh th? đo.

Lao ch?a t?ng quan tr?ng đ?i v?i Phap , [23] đay ch? la m?t vung đ?m gi?a Thai Lan ch?u ?nh h??ng c?a Anh v?i Trung K? va B?c K? v?n quan tr?ng h?n v? kinh t?. Trong th?i gian cai tr?, ng??i Phap đ?a vao h? th?ng s?u d?ch, bu?c m?i nam gi?i t?i Lao đong gop 10 ngay lao đ?ng chan tay m?i n?m cho chinh ph? th?c dan. Lao s?n xu?t thi?c, cao su va ca phe, song ch?a t?ng chi?m h?n 1% xu?t kh?u c?a đong D??ng thu?c Phap. đ?n n?m 1940, co kho?ng 600 cong dan Phap s?ng t?i Lao. [24] D??i s? cai tr? c?a Phap, ng??i Vi?t Nam đ??c khuy?n khich di c? sang Lao, nh?ng ng??i th?c dan Phap nhin nh?n nh? la m?t gi?i phap h?p ly cho m?t v?n đ? th?c t?. đ?n n?m 1943, dan s? Vi?t Nam chi?m g?n 40.000 ng??i, chi?m đa s? ? cac thanh ph? l?n nh?t c?a Lao va đ??c h??ng quy?n b?u lanh đ?o c?a h?. K?t qu? la 53% dan s? Vieng Ch?n, 85% ng??i Thakhek va 62% ng??i Pakse la ng??i Vi?t Nam, ngo?i tr? Luang Phrabang n?i dan s? ch? y?u la ng??i Lao. Cu?i n?m 1945, Phap th?m chi con l?p k? ho?ch đ?y tham v?ng đ? di chuy?n dan s? Vi?t Nam sang ba vung tr?ng đi?m, t?c la vung đ?ng b?ng Vieng Ch?n, vung Savannakhet, cao nguyen Bolaven. N?u khong, theo Martin Stuart-Fox, Lao co th? đa m?t quy?n ki?m soat đ?t n??c c?a h?.

Trong Chi?n tranh th? gi?i th? hai , cac l?c l??ng Phap Vichy , Thai Lan, đ? qu?c Nh?t B?n , Phap T? do , Trung Qu?c l?n l??t chi?m đong Lao. Ngay 9 thang 3 n?m 1945, m?t nhom dan t?c ch? ngh?a tuyen b? Lao đ?c l?p, th? đo la Luang Prabang song đ?n ngay 7 thang 4 n?m 1945 binh s? Nh?t B?n chi?m đong thanh ph?. [25] Ng??i Nh?t n? l?c ep bu?c Sisavang Vong tuyen b? Lao đ?c l?p song đ?n ngay 8 thang 4 cung n?m, ong ch? tuyen b? Lao ch?m d?t la lanh th? b?o h? c?a Phap. Sau đo ong bi m?t phai Than v??ng Kindavong đ?i di?n cho Lao trong đ?ng Minh va Hoang t? Sisavang lam đ?i di?n ben ng??i Nh?t. [25] Khi Nh?t B?n đ?u hang , m?t s? nhan v?t dan t?c ch? ngh?a t?i Lao (bao g?m Than v??ng Phetsarath ) tuyen b? Lao đ?c l?p, song đ?n đ?u n?m 1946, ng??i Phap tai chi?m đong va trao quy?n t? tr? h?n ch? cho Lao .

Trong Chi?n tranh đong D??ng , đ?ng C?ng s?n đong D??ng thanh l?p t? ch?c khang chi?n Pathet Lao . Pathet Lao b?t đ?u chi?n tranh ch?ng l?c l??ng th?c dan Phap v?i vi?n tr? c?a Vi?t Minh . N?m 1950, Phap trao cho Lao quy?n ban t? tr? v?i v? th? m?t "nha n??c lien k?t" trong Lien hi?p Phap . Phap duy tri quy?n ki?m soat th?c t? cho đ?n ngay 22 thang 10 n?m 1953 thi Phap quy?t đ?nh trao tr? ch? quy?n trong hoa binh , khi Lao đ?c l?p hoan toan v?i chinh th? quan ch? l?p hi?n .

đ?c l?p [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Hi?p đ?nh Geneve n?m 1954 k?t thuc Chi?n tranh đong D??ng. N?m 1955, Hoa K? l?p m?t đ?n v? đ?c bi?t nh?m thay th? Phap ?ng h? L?c quan Hoang gia Lao ch?ng Pathet Lao c?ng s?n.

N?m 1960, giao tranh bung phat gi?a L?c quan Hoang gia Lao va cac du kich Pathet Lao đ??c Vi?t Nam Dan ch? C?ng hoa va Lien Xo h?u thu?n. M?t chinh ph? lam th?i đoan k?t dan t?c th? nhi đ??c Than v??ng Souvanna Phouma thanh l?p vao n?m 1962 song th?t b?i, va tinh hinh d?n x?u đi va bi?n thanh n?i chi?n quy mo l?n gi?a chinh ph? Hoang gia Lao va Pathet Lao. Pathet Lao đ??c quan đ?i va M?t tr?n Dan t?c Gi?i phong mi?n Nam Vi?t Nam ?ng h?.

Di ch? Muang Khoun b? bom M? tan pha trong th?p nien 1960.

Lao gi? vai tro quan tr?ng trong Chi?n tranh Vi?t Nam do Quan đ?i nhan dan Vi?t Nam ti?n vao va n?m gi? nhi?u lanh th? c?a Lao đ? m? đ??ng ti?p t? cho chi?n tr??ng mi?n Nam Vi?t Nam. đap l?i, Hoa K? oanh t?c cac v? tri c?a quan đ?i Vi?t Nam, ?ng h? cac l?c l??ng ch?ng c?ng s?n chinh quy va khong chinh quy t?i Lao va h? tr? quan Vi?t Nam C?ng hoa xam nh?p Lao.

N?m 1968, Quan đ?i nhan dan Vi?t Nam phat đ?ng t?n cong giup Pathet Lao ch?ng l?i l?c l??ng Hoang gia Lao. Cu?c t?n cong nay khi?n l?c l??ng Quan đ?i Hoang gia Lao tan ra ? m?c đ? l?n, th? l?c ch?ng c?ng chinh t?i Lao chuy?n sang l?c l??ng H'Mong d??i quy?n Vang Pao do Hoa K? va Thai Lan ?ng h?.

Cu?c oanh t?c tren khong ch?ng l?i Pathet Lao va Quan đ?i nhan dan Vi?t Nam đa đ??c th?c hi?n b?i Hoa K? đ? ng?n ch?n s? s?p đ? c?a Chinh ph? Hoang gia Lao va t? ch?i vi?c s? d?ng đ??ng mon H? Chi Minh đ? t?n cong l?c l??ng Hoa K? t?i Vi?t Nam C?ng hoa. T? n?m 1964 đ?n n?m 1973, Hoa K? nem hai tri?u t?n bom t?i Lao, g?n b?ng l??ng bom h? nem t?i chau Au va chau A trong Chi?n tranh th? gi?i th? hai, khi?n Lao tr? thanh qu?c gia b? nem bom n?ng n? nh?t trong l?ch s? n?u so v?i dan s?; The New York Times l?u y r?ng "m?i ng??i Lao nh?n g?n m?t t?n bom." [26] Kho?ng 80 tri?u qu? bom khong phat n? va v?n con r?i rac kh?p đ?t n??c, khi?n nhi?u vung đ?t r?ng l?n khong th? canh tac va lam thi?t m?ng hang ch?c ng??i Lao m?i n?m. [27]

N?m 1975, Pathet Lao cung Quan đ?i nhan dan Vi?t Nam l?t đ? chinh ph? V??ng qu?c Lao, bu?c Qu?c v??ng Savang Vatthana thoai v? vao ngay 2 thang 12 n?m 1975. T? 20.000 đ?n 70.000 ng??i Lao ch?t trong n?i chi?n. [28] [29] [30] [31]

Vao ngay 2 thang 12 n?m 1975, sau khi n?m quy?n ki?m soat đ?t n??c, chinh ph? Pathet d??i quy?n Kaysone Phomvihane đ?i ten n??c thanh C?ng hoa Dan ch? Nhan dan Lao va ky k?t cac th?a thu?n cho Vi?t Nam quy?n đ??c b? tri l?c l??ng v? trang va b? nhi?m cac c? v?n h? tr? giam sat đ?t n??c. Trong m?t bai bao đ??c xu?t b?n n?m 1990, nha ho?t đ?ng nhan quy?n Hmong Vang Pobzeb đa vi?t r?ng Lao la lanh th? thu?c đ?a c?a Vi?t Nam k? t? ngay 2 thang 12 n?m 1975 va đ??c ch? đ?o b?i Vi?t Nam trong cac v?n đ? n?i b? va đ?i ngo?i. M?i quan h? ch?t ch? gi?a Lao va Vi?t Nam đa đ??c chinh th?c hoa thong qua m?t hi?p ??c đ??c ky n?m 1977, t? đo khong ch? cung c?p h??ng d?n cho chinh sach đ?i ngo?i c?a Lao ma con la c? s? cho s? tham gia c?a Vi?t Nam ? t?t c? cac c?p chinh tr? va kinh t? Lao. N?m 1979, Vi?t Nam yeu c?u Lao k?t thuc quan h? v?i Trung Qu?c, khi?n Lao b? Trung Qu?c, Hoa K? va cac qu?c gia khac co l?p v? th??ng m?i. Xung đ?t gi?a phi?n quan ng??i H'Mong v?i Pathet Lao va Quan đ?i Nhan dan Vi?t Nam ti?p t?c sau n?i chi?n t?i cac khu v?c tr?ng y?u c?a Lao. N?m 1979 co 50.000 quan Vi?t Nam đong quan t?i Lao va co t?i 6.000 quan ch?c dan s? Vi?t Nam, trong đo co 1.000 ng??i tr?c ti?p g?n bo v?i cac b? ? Vieng Ch?n.

Cu?c xung đ?t gi?a phi?n quan H'mong va Quan đ?i nhan dan Vi?t Nam c?ng nh? Pathet Lao do Vi?t Nam h?u thu?n ti?p t?c t?i cac khu v?c tr?ng y?u c?a Lao, bao g?m c? Vung quan s? khep kin Saysaboune, Khu quan s? khep kin Xaisamboune g?n t?nh Vieng Ch?n va t?nh Xieng Khouang. T? n?m 1975 đ?n n?m 1996, Hoa K? tai đ?nh c? kho?ng 250.000 ng??i t? n?n Lao t? Thai Lan, trong đo co 130.000 ng??i H'Mong. [32] (Xem: Kh?ng ho?ng t? n?n đong D??ng )

Ngay 2 thang 12 n?m 2015, Lao k? ni?m 40 n?m thanh l?p n??c.

đ?a ly [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Song Mekong ch?y qua Luang Prabang .
Bai chi ti?t: đ?a ly Lao

Lao la qu?c gia n?i l?c duy nh?t t?i đong Nam A [33] , h?u h?t lanh th? n?m gi?a v? đ? 14° va 23° B?c, va kinh đ? 100° va 108° đong. Lao co c?nh quan r?ng r?m, h?u h?t la cac day nui g? gh?, đ?nh nui cao nh?t la Phou Bia cao 2.818 m, cung m?t s? đ?ng b?ng va cao nguyen. Song Mekong t?o thanh m?t đo?n dai bien gi?i phia tay v?i Thai Lan, con day Tr??ng S?n t?o thanh h?u h?t bien gi?i phia đong v?i Vi?t Nam, day nui Luangprabang t?o thanh bien gi?i tay b?c v?i cac vung cao Thai Lan. Co hai cao nguyen la Xiangkhoang t?i phia b?c va Bolaven t?i phia nam. Lao co khi h?u nhi?t đ?i, ch?u ?nh h??ng c?a gio mua. [34] Lao co th? đ??c phan thanh ba khu v?c đ?a ly: b?c, trung va nam. [35]

Mua m?a rieng bi?t va keo dai t? thang 5 đ?n thang 11, ti?p đ?n la mua kho keo dai t? thang 12 đ?n thang 4. Theo truy?n th?ng đ?a ph??ng, m?t n?m co ba mua la mua m?a, mua l?nh va mua nong, do hai thang cu?i c?a mua kho nong h?n đang k? so v?i b?n thang tr??c đo. Th? đo c?a Lao la Vieng Ch?n , cac thanh th? l?n khac la Luang Prabang , Savannakhet va Pakse .

N?m 1993, chinh ph? Lao danh ra 21% di?n tich đ?t cho b?o t?n moi tr??ng s?ng t? nhien. [36] đay la m?t trong cac qu?c gia thu?c khu v?c tr?ng thu?c phi?n " Tam giac Vang ". Theo cu?n sach th?c t? c?a UNODC vao thang 10 n?m 2007 v? tr?ng tr?t thu?c phi?n ? đong Nam A, di?n tich tr?ng cay thu?c phi?n la 15 km vuong, gi?m 3 km vuong so v?i n?m 2006.

Lao co th? đ??c coi la bao g?m ba khu v?c đ?a ly: b?c, trung va nam.

Hanh chinh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lao đ??c phan thanh 17 t?nh ( khoueng ) va th? đo Vieng Ch?n. T?nh m?i nh?t la Xaisomboun , đ??c thanh l?p vao n?m 2013. Cac t?nh đ??c chia thanh huy?n ( muang ) r?i đ?n b?n ( ban ). M?t b?n "đo th?" v? c? b?n la m?t th? tr?n. [35]

№ T?nh Th? ph? Di?n tich
(km²) 		Dan s?
2000
0   Lao Th? đo Vieng Ch?n 3.920 726.000
1 Attapeu Attapeu ( Samakkhixay ) 10.320 114.300
2 Bokeo Ban Houayxay ( Houayxay ) 6.196 149.700
3 Bolikhamxai Paksan ( Paksan ) 14.863 214.900
4 Champasak Pakse ( Pakse ) 15.415 575.600
5 Hua Phan Xam Neua ( Xamneua ) 16.500 322.200
6 Khammuane Thakhek ( Thakhek ) 16.315 358.800
7 Luang Namtha Luang Namtha ( Namtha ) 9.325 150.100
8 Luang Prabang Luang Prabang ( Louangprabang ) 16.875 408.800
9 Oudomxay Xay ( Xay ) 15.370 275.300
10 Phongsaly Phongsali ( Phongsaly ) 16.270 199.900
11 Xayabury Xayabury ( Xayabury ) 16.389 382.200
12 Salavan Salavan ( Salavan ) 10.691 336.600
13 Savannakhet Kaysone Phomvihane (tr??c la Khanthaboury) 21.774 721.500
14 Sekong Sekong ( Lamarm ) 7.665 83.600
15 T?nh Vieng Ch?n Phonhong ( Phonhong ) 15.927 373.700
16 Xiengkhuang Phonsavan (hay Pek) 15.880 229.521
17 Xaisomboun Xaisomboun 4.506 62.000

Moi tr??ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Xem them thong tin: N?n pha r?ng ? Lao

Lao ngay cang g?p nhi?u v?n đ? v? moi tr??ng, v?i n?n pha r?ng la m?t v?n đ? đ?c bi?t quan tr?ng nh? m? r?ng khai thac th??ng m?i r?ng, k? ho?ch b? sung cac cong trinh th?y đi?n, nhu c?u n??c ngoai cho đ?ng v?t hoang da va lam s?n ngoai g? cho th?c ph?m va thu?c truy?n th?ng va dan s? t?o ra ap l?c ngay cang t?ng.

Ch??ng trinh Phat tri?n Lien H?p Qu?c c?nh bao: "B?o v? moi tr??ng va s? d?ng b?n v?ng tai nguyen thien nhien ? Lao la y?u t? quan tr?ng đ? gi?m ngheo va t?ng tr??ng kinh t?."

Vao thang 4 n?m 2011, t? The Independent đ?a tin Lao đa b?t đ?u lam vi?c tren đ?p Xayaburi gay tranh cai tren song Mekong ma khong đ??c chinh th?c phe duy?t. Cac nha moi tr??ng noi r?ng đ?p s? ?nh h??ng x?u đ?n 60 tri?u ng??i va Campuchia va Vi?t Nam - quan ng?i v? dong ch?y c?a n??c - chinh th?c ph?n đ?i d? an. ?y ban song Me Kong, m?t c? quan lien chinh ph? khu v?c đ??c thi?t k? đ? thuc đ?y "qu?n ly b?n v?ng" dong song, n?i ti?ng v?i ca da tr?n kh?ng l? c?a no, đa th?c hi?n m?t nghien c?u c?nh bao n?u Xayaburi va cac k? ho?ch ti?p theo đi tr??c, no "c? b?n s? lam suy y?u s? phong phu, n?ng su?t va s? đa d?ng c?a cac ngu?n tai nguyen ca Mekong ". Qu?c gia lang gi?ng Vi?t Nam c?nh bao r?ng con đ?p s? gay h?i cho đ?ng b?ng song C?u Long, n?i co g?n 20 tri?u ng??i va cung c?p kho?ng 50% s?n l??ng g?o c?a Vi?t Nam va h?n 70% s?n l??ng th?y s?n va trai cay.

Milton Osborne, Tham d? vien t?i Vi?n Chinh sach Qu?c t? Lowy, ng??i đa nghien c?u chuyen sau v? song Mekong, c?nh bao: "K?ch b?n t??ng lai c?a song Mekong khong con la ngu?n c?a ca."

Khai thac g? b?t h?p phap c?ng la m?t v?n đ? l?n. Cac nhom moi tr??ng ??c tinh 500.000 met kh?i đang b? cac cong ty h?p tac v?i Quan đ?i Nhan dan Lao khai thac va sau đo v?n chuy?n t? Lao sang Vi?t Nam hang n?m, v?i h?u h?t đ? n?i th?t cu?i cung đ??c xu?t kh?u sang cac n??c ph??ng Tay. M?t cu?c đi?u tra c?a chinh ph? n?m 1992 ch? ra r?ng r?ng chi?m kho?ng 48 ph?n tr?m di?n tich đ?t c?a Lao. đ? che ph? r?ng gi?m xu?ng con 41% trong m?t cu?c kh?o sat n?m 2002. Chinh quy?n Lao đa noi r?ng, tren th?c t?, đ? che ph? c?a r?ng co th? khong qua 35% do cac d? an phat tri?n nh? th?y đi?n.

Chinh tr? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: Chinh tr? Lao
T?ng Bi th? , Ch? t?ch n??c
Thongloun Sisoulith
Th? t??ng
Sonexay Siphandone

Lao la m?t nha n??c xa h?i ch? ngh?a cong khai tan thanh ch? ngh?a c?ng s?n. Chinh đ?ng h?p phap duy nh?t la đ?ng Nhan dan Cach m?ng Lao . Nguyen th? qu?c gia la Ch? t?ch n??c , ng??i nay đ?ng th?i la T?ng Bi th? đ?ng Nhan dan Cach m?ng Lao . Th? t??ng la m?t thanh vien trong B? Chinh tr? đ?ng Nhan dan Cach m?ng Lao. Cac chinh sach c?a chinh ph? đ??c đ?ng xac đ?nh thong qua B? Chinh tr? g?m 11 thanh vien va ?y ban Trung ??ng đ?ng g?m 61 thanh vien. Cac quy?t đ?nh quan tr?ng c?a chinh ph? do H?i đ?ng B? tr??ng xem xet. Vi?t Nam duy tri ?nh h??ng đang k? đ?n B? Chinh tr? đ?ng Nhan dan Cach m?ng Lao.

Hi?n phap đ?u tien c?a Lao đ??c ban hanh vao ngay 11 thang 5 n?m 1947, trong đo tuyen b? Lao la m?t nha n??c đ?c l?p trong Lien hi?p Phap. Hi?n phap s?a đ?i vao ngay 11 thang 5 n?m 1957 b? qua đ? c?p đ?n Lien hi?p Phap, song v?n con quan h? m?t thi?t v? giao d?c, y t?, k? thu?t v?i c??ng qu?c th?c dan c?. V?n ki?n n?m 1957 b? bai b? vao ngay 3 thang 12 n?m 1975, khi thanh l?p ch? đ? m?i theo ch? ngh?a c?ng s?n. M?t hi?n phap m?i đ??c thong qua vao n?m 1991, trong đo xac đ?nh "vai tro lanh đ?o" c?a đ?ng Nhan dan Cach m?ng Lao .

Cu?c b?u c? qu?c h?i 1992 b?u ra 85 đ?i bi?u, s? đ?i bi?u t?ng len 99 vao n?m 1997, 115 vao n?m 2006 va 132 vao n?m 2011.

Quan đ?i Nhan dan Lao co quy mo nh?, it ngan sach va khong đ? ngu?n l?c; s? m?nh c?a h? t?p trung vao an ninh bien gi?i va n?i đ?a, ch? y?u la ch?ng l?i cac nhom n?i d?y ng??i H'Mong va đ?i l?p khac. Cung v?i đ?ng Nhan dan Cach m?ng Lao va chinh ph?, Quan đ?i Nhan dan Lao la tr? c?t th? ba c?a b? may nha n??c, va đ??c d? ki?n ng?n ch?n b?t ?n chinh tr? va dan s? ho?c tinh hu?ng kh?n c?p t??ng t?. Khong t?n t?i m?i đe d?a t? ben ngoai đ?i v?i Lao, va Quan đ?i Nhan dan Lao duy tri quan h? m?nh m? v?i Quan đ?i Nhan dan Vi?t Nam .

Ngo?i giao [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: Quan h? ngo?i giao c?a Lao

Kinh t? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: Kinh t? Lao

La m?t qu?c gia khong giap bi?n, l?i co c? s? h? t?ng ch?a hoan thi?n va ph?n l?n l?c l??ng lao đ?ng thi?u k? n?ng, Lao v?n la m?t trong nh?ng n??c ngheo nh?t đong Nam A . Kinh t? Lao ph? thu?c nhi?u vao đ?u t? va th??ng m?i v?i cac n??c lang gi?ng. N?m 2009, du Lao v? chinh th?c v?n la nha n??c c?ng s?n, song chinh quy?n Obama tuyen b? Lao khong con la n??c Marx?Lenin va b? l?nh c?m cac cong ty Lao nh?n tai chinh t? Ngan hang Xu?t nh?p kh?u Hoa K? (Ex-Im Bank). [37] N?m 2011, S? Giao d?ch Ch?ng khoan Lao b?t đ?u giao d?ch. N?m 2016, Trung Qu?c la nha đ?u t? n??c ngoai l?n nh?t vao kinh t? Lao, tinh lu? k? h? đa đ?u t? 5,395 t? USD trong giai đo?n 1989?2014, x?p th? nhi va th? ba trong giai đo?n nay la Thai Lan (4,489 t? USD) va Vi?t Nam (3,108 t? USD). [38] .

Nong nghi?p t? c?p v?n chi?m đ?n m?t n?a GDP va t?o 80% s? vi?c lam. Ch? co 4,01% di?n tich lanh th? la đ?t canh tac va ch? 0,34% di?n tich lanh th? đ??c s? d?ng lam đ?t tr?ng tr?t lau dai, [39] đay la t? l? th?p nh?t trong Ti?u vung Song Mekong M? r?ng . Lua chi ph?i nong nghi?p Lao do kho?ng 80% di?n tich đ?t canh tac danh cho tr?ng lua. [40] Kho?ng 77% nong h? Lao t? cung c?p g?o. [41] S?n l??ng lua t?ng 5% m?i n?m t? n?m 1990 đ?n n?m 2005 nh? c?i ti?n v? gi?ng va c?i cach kinh t?, [42] Lao l?n đ?u đ?t đ??c can b?ng rong v? xu?t nh?p kh?u g?o vao n?m 1999. [43] Lao co l? co nhi?u gi?ng g?o nh?t trong Ti?u vung Song Mekong M? r?ng. T? n?m 1995, chinh ph? Lao lam vi?c cung Vi?n Nghien c?u Lua Qu?c t? t?i Philippines nh?m thu th?p cac m?u h?t c?a hang nghin gi?ng lua t?i Lao. [44]

Ch? sang t?i Vieng Ch?n.

Kinh t? Lao nh?n đ??c vi?n tr? phat tri?n t? IMF , ADB va cac ngu?n qu?c t? khac, c?ng nh? đ?u t? tr?c ti?p n??c ngoai v? phat tri?n xa h?i, cong nghi?p th?y đi?n va khai m? (đang chu y nh?t la đ?ng va vang). Du l?ch la nganh t?ng tr??ng nhanh chong. [45]

Lao giau tai nguyen thien nhien, song ph?i nh?p kh?u d?u khi. Luy?n kim la m?t nganh quan tr?ng va chinh ph? hy v?ng thu hut đ?u t? n??c ngoai đ? phat tri?n cac m? than, vang, bo xit, thi?c, đ?ng va kim lo?i co gia tr? khac. Ngoai ra, ngu?n tai nguyen n??c phong phu va đ?a hinh nui non cho phep Lao s?n xu?t va xu?t kh?u th?y đi?n v?i s? l??ng l?n. Lao xu?t kh?u đi?n sang Thai Lan va Vi?t Nam. [46]

Nganh du l?ch Lao t?ng tr??ng nhanh chong, đ?t g?n 4,7 tri?u du khach qu?c t? trong n?m 2015, đong nh?t la khach Thai Lan (2,32 tri?u), Vi?t Nam (1,19 tri?u) va Trung Qu?c (0,51 tri?u) [47] Du l?ch đong gop 679,1 tri?u USD cho GDP vao n?m 2010, d? tinh t?ng len 1,5857 t? USD vao n?m 2020. N?m 2010, 1/10,9 s? cong vi?c la trong l?nh v?c du l?ch. Thu nh?p xu?t kh?u t? du khach qu?c t? va hang hoa du l?ch d? ki?n t?ng len 484,2 tri?u USD vao n?m 2020, chi?m 12,5% xu?t kh?u. [48] Luang Prabang v?i v?n hoa Ph?t giao va ki?n truc thu?c đ?a, cung t? h?p đ?n c? Khmer Wat Phu la cac di s?n th? gi?i UNESCO, Canh đ?ng Chum c?ng đ??c đ? c?.

Cac san bay chinh c?a Lao la san bay qu?c t? Wattay t?i Vieng Ch?n va san bay qu?c t? Luang Prabang , san bay qu?c t? Pakse c?ng co m?t vai đ??ng bay qu?c t?. Hang hang khong qu?c gia c?a Lao la Lao Airlines . Cac hang hang khong khac co đ??ng bay đ?n Lao la Bangkok Airways , Vietnam Airlines , AirAsia , Thai Airways International , China Eastern Airlines va Silk Air . Ph?n l?n n??c Lao thi?u c? s? h? t?ng đ?y đ?. Lao ch? co m?t đo?n đ??ng s?t ng?n n?i Vieng Ch?n v?i Thai Lan qua c?u H?u ngh? Thai-Lao . Cac tuy?n đ??ng b? lien k?t cac trung tam đo th? l?n, đ?c bi?t la đ??ng 13, đ??c nang c?p trung th?i gian qua, song cac lang n?m xa cac đ??ng chinh ch? co th? ti?p c?n b?ng đ??ng mon. T?n t?i h?n ch? v? vi?n thong, song đi?n tho?i di đ?ng tr? nen ph? bi?n t?i cac trung tam đo th?. Trong nhi?u khu v?c nong thon, it nh?t c?ng co đi?n n?ng c?c b?. Xe Songthaew đ??c s? d?ng đ? v?n chuy?n đ??ng dai va đ?a ph??ng.

T?i Lao, ng??i Hoa la th? l?c chi ph?i n?n kinh t?. Hi?n Lao co kho?ng 13 đ?c khu kinh t? c?a Trung Qu?c, trong đo co đ?c khu Kinh t? Tam giac vang (GTSEZ) r?ng 10.000 hecta. Paul Chamber, giam đ?c nghien c?u c?a Vi?n nghien c?u cac v?n đ? đong Nam A t?i Thai Lan, cho bi?t: " Phia b?c n??c Lao gi? đay đa g?n nh? b? bi?n thanh m?t đ?t n??c Trung Qu?c m?i ". Vao n?m 2014, nhi?u ng??i dan Lao s?ng t?i GTSEZ đa bi?u tinh ch?ng l?i vi?c chinh quy?n gi?i t?a va thu h?i đ?t đ? m? r?ng đ?c khu kinh t? nay. Theo l?i c?a chuyen gia t? v?n Linh t?i Bokeo: " Trung Qu?c s? ti?p t?c xay d?ng m?i quan h? t?i đay va co th? bi?n Lao thanh m?t Tay T?ng k? ti?p ". [49]

Nhan kh?u [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: Nhan kh?u Lao
L?ch s? dan s?
N?m S? dan ±%
1880 870.000 ?    
1900 999.000 +14.8%
1950 1,680,000 ?    
1960 2,000,000 ?    
1970 2,600,000 ?    
1980 3,300,000 ?    
1990 4,200,000 ?    
1995 5,300,000 ?    
2005 5,870,000 ?    
2010 6,450,000 ?    
2017 6,800,000 ?    
L?ch s? dan s?
N?m S? dan ±%
2020 7,200,000 ?    
2030 8,380,000 ?    
2040 9,600,000 ?    
2050 10,100,000 ?    
2060 10,800,000 ?    
2070 10,900,000 ?    
2080 11,000,000 ?    
2090 10,800,000 ?    
2100 10,300,000 ?    

Dan s? Lao đ?t 7,5 tri?u ng??i vao n?m 2022, phan b? khong đ?u tren lanh th?. H?u h?t dan chung s?ng t?i cac thung l?ng c?a song Mekong va cac chi l?u c?a no. Th? đo Vieng Ch?n co 948 nghin c? dan vao n?m 2020. M?t đ? dan s? Lao đ?t 31 ng??i/km². [50] C? dan Lao th??ng đ??c phan chia theo đ? cao, g?n t??ng ?ng v?i dan t?c.

H?n m?t n?a dan s? (60%) la ng??i Lao, chi?m ph?n l?n c? dan vung th?p, h? la dan t?c chi?m ?u th? v? chinh tr? va v?n hoa t?i Lao. Ng??i Lao thu?c nhom ngon ng? Thai, h? b?t đ?u di c? t? Trung Qu?c v? phia nam vao thien nien k? 1. 10% dan s? la cac nhom vung th?p khac, h? cung v?i ng??i Lao h?p thanh Lao Loum. T?i vung nui mi?n trung va mi?n nam, cac b? l?c Mon-Khmer g?i chung la Lao Theung, hay Lao vung gi?a, chi?m ?u th?. H? t?ng la c? dan b?n đ?a t?i mi?n b?c Lao. M?t s? ng??i Vi?t, Hoa va Thai v?n ? l?i, đ?c bi?t la t?i cac đo th?, song nhi?u ng??i d?i đi khi Lao đ?c l?p vao cu?i th?p nien 1940, nhi?u ng??i trong s? h? tai đ?nh c? t?i Vi?t Nam, H?ng Kong hay sang Phap. Lao Theung chi?m kho?ng 30% dan s?. [51] Cac dan t?c vung cao nh? H'Mong, Dao, Shan va m?t s? dan t?c T?ng-Mi?n s?ng trong cac khu v?c co l?p t?i Lao trong th?i gian dai. Cac b? l?c vung đ?i nui co ngu?n g?c h?n h?p v? dan t?c/v?n hoa-ngon ng? t?i mi?n b?c Lao bao g?m ng??i Lua va ng??i Kh? Mu , h? la dan t?c b?n đ?a c?a Lao. Cac dan t?c nay đ??c g?i chung la Lao Soung hay Lao vung cao. Ng??i Lao Soung chi?m kho?ng 10% dan s?. [52]

Ngon ng? chinh th?c va chi ph?i t?i Lao la ti?ng Lao, đay la m?t ngon ng? co thanh đi?u thu?c nhom ngon ng? Thai. Tuy nhien, ch? h?n m?t n?a dan chung noi ti?ng Lao b?n ng?, ph?n con l?i noi cac dan t?c thi?u s?, đ?c bi?t la ? nong thon. Ch? cai Lao ti?n tri?n trong kho?ng gi?a th? k? XIII va XIV, b?t ngu?n t? ch? vi?t Khmer c? va t??ng đ?ng v?i ch? Thai Lan. [53] Ngoai ra, con co cac ngon ng? thi?u s? nh? Kh? Mu va Mong , đ?c bi?t la t?i vung gi?a va vung cao.

67% ng??i Lao la tin đ? Ph?t giao Th??ng t?a b? , 1,5% la tin đ? C? đ?c giao va 31,5% theo cac ton giao khac ho?c khong xac đ?nh [54] theo đi?u tra nhan kh?u n?m 2005. [55] Ph?t giao t? lau đa la m?t th? l?c xa h?i quan tr?ng t?i Lao. Ph?t giao Th??ng t?a b? t?n t?i hoa binh v?i thuy?t đa th?n đ?a ph??ng t? khi đ??c truy?n ba đ?n.

Tu?i th? d? tinh khi sinh c?a nam gi?i Lao la 60,85 n?m, con c?a n? gi?i la 64,76 n?m tinh đ?n 2012. [55] Tu?i th? tri?n v?ng kh?e m?nh la 54 n?m vao n?m 2007. [56] N?m 2008, 43% dan s? khong đ??c ti?p c?n ngu?n n??c v? sinh, song con s? nay gi?m con 33% vao n?m 2010. [55]

T? l? bi?t ch? c?a ng??i thanh nien t?i Lao v??t qua hai ph?n ba. [57] T? l? bi?t ch? c?a nam gi?i cao h?n c?a n? gi?i. [56] T? l? bi?t ch? đ?t 73% theo ??c tinh vao n?m 2010. N?m 2004, t? l? nh?p h?c ti?u h?c đ?t 84%. [56] đ?i h?c Qu?c gia Lao la đ?i h?c cong l?p, thanh l?p vao n?m 1996.

Ton giao t?i Lao (2021) [58]

   Ph?t giao (64.7%)
   Ton giao dan gian Lao (31.5%)
   Kito giao (1.7%)
   Khac (2.1%)

V?n hoa [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: V?n hoa Lao
V? cong Lao trong d?p t?t.
Pha That Luang t?i Vieng Ch?n la bi?u tr?ng qu?c gia c?a Lao.
Cac nha s? kh?t th?c t?i Luang Prabang .

Ph?t giao Th??ng t?a b? co ?nh h??ng chi ph?i trong v?n hoa Lao, đ??c ph?n anh tren kh?p đ?t n??c t? ngon ng? trong chua va trong m? thu?t, v?n h?c, ngh? thu?t trinh di?n. Nhi?u y?u t? trong v?n hoa Lao co tr??c khi Ph?t giao truy?n đ?n, ch?ng h?n nh? am nh?c Lao do nh?c c? dan t?c la khen chi ph?i, no co ngu?n g?c t? th?i ti?n s?. Ti?ng khen theo truy?n th?ng đi kem v?i ng??i hat theo phong cach dan gian lam . Trong cac phong cach lam , lam saravane co l? đ??c ph? bi?n nh?t.

G?o n?p la m?t lo?i l??ng th?c đ?c tr?ng va co ?nh h??ng v?n hoa va ton giao đ?i v?i ng??i Lao. G?o n?p th??ng đ??c ?a chu?ng h?n g?o nhai, va tr?ng lua n?p đ??c cho la b?t ngu?n t?i Lao. T?n t?i nhi?u truy?n th?ng va nghi l? lien quan đ?n s?n xu?t lua trong cac moi tr??ng khac nhau va trong nhi?u dan t?c. Ch?ng h?n, cac nong dan Kh? Mu t?i Luang Prabang tr?ng lo?i lua Khao Kam v?i s? l??ng nh? g?n l?u đ? t??ng nh? cha m? đa m?t, ho?c t?i goc ru?ng đ? th? hi?n cha m? v?n s?ng. [59]

Trong th?i gian g?n đay, Beerlao c?a nha may bia qu?c doanh Lao đa tr? nen ph? bi?n ? Lao va đ??c ng??i n??c ngoai va c? dan trong n??c đanh gia r?t cao. N?m 2004, t?p chi Time đa ca ng?i Beerlao la lo?i bia t?t nh?t chau A.

Sinh la m?t lo?i trang ph?c truy?n th?ng ma n? gi?i Lao m?c trong sinh ho?t th??ng ngay, t??ng t? nh? ao dai c?a Vi?t Nam. đay la m?t lo?i vay l?a d?t tay, co th? nh?n di?n n? gi?i m?c no theo nhi?u cach, ch?ng h?n nh? khu v?c xu?t than.

đa the la m?t t?i t?i Lao theo phap lu?t, song hinh ph?t ? m?c th?p, va đa the v?n ph? bi?n trong ng??i H'Mong. [60]

Chua Wat Xieng Thong , Luang Prabang .

Toan b? bao chi t?i Lao đ?u do chinh quy?n phat hanh, trong đo co nh?t bao Anh ng? Vientiane Times va tu?n bao Phap ng? Le Renovateur . Thong t?n xa chinh th?c c?a qu?c gia la Khao San Pathet Lao, hang nay phat hanh cac phien b?n ti?ng Anh va Phap t? bao c?a h?. Lao hi?n co chin nh?t bao, 90 t?p chi, 43 đai phat thanh, va 32 đai truy?n hinh ho?t đ?ng kh?p đ?t n??c. Tinh đ?n n?m 2011 , Bao Nhan Dan c?a Vi?t Nam va Tan Hoa xa c?a Trung Qu?c la cac t? ch?c truy?n thong ngo?i qu?c duy nh?t đ??c phep m? v?n phong t?i Lao. Chinh ph? Lao ki?m soat nghiem ng?t toan b? cac kenh truy?n thong nh?m ng?n ch?n phe binh cac hanh đ?ng c?a h?. Cong dan Lao ch? trich chinh ph? la đ?i t??ng b? m?t tich, b?t gi? tuy ti?n va tra kh?o. [61] [62]

K? t? khi thanh l?p n??c C?ng hoa Dan ch? Nhan dan Lao, ch? co r?t it phim đ??c s?n xu?t t?i Lao. M?t trong cac phim th??ng m?i đ?u tien la Sabaidee Luang Prabang , s?n xu?t vao n?m 2008. [63] Nha lam phim ng??i Uc Kim Mordount s?n xu?t The Rocket t?i Lao v?i dan di?n vien noi ti?ng Lao, phim xu?t hi?n trong Lien hoan Phim qu?c t? Melbourne 2013 va th?ng ba gi?i t?i Lien hoan Phim qu?c t? Berlin. [64] G?n đay, m?t vai cong ty s?n xu?t đ?a ph??ng k? t?c s?n xu?t cac phim Lao va gianh đ??c cong nh?n qu?c t?. Trong s? đo co At the Horizon do Anysay Keola lam đ?o di?n [65] va Chanthaly do Mattie Do lam đ?o di?n. [66] [67]

Muay Lao la mon th? thao qu?c gia, t??ng t? nh? Muay Thai , Lethwei Myanmar va Pradal Serey Campuchia. Bong đa phat tri?n thanh mon th? thao ph? bi?n nh?t t?i Lao. Gi?i vo đ?ch Lao la gi?i đ?u chuyen nghi?p cao nh?t c?a cac cau l?c b? bong đa Lao. T? khi b?t đ?u gi?i đ?u, Cau l?c b? Quan đ?i Lao la đ?i thanh cong nh?t. [68]

Cau noi [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ngay 13-3-1963, t?i san bay Gia Lam trong l? ti?n Vua Sri Savan Vatthana cung cac v? khach Lao len đ??ng v? n??c k?t thuc chuy?n th?m Vi?t Nam, Ch? t?ch H? Chi Minh đa đ?c m?t cau th? v? quan h? Vi?t - Lao:

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  1. ^ “The Languages spoken in Laos” . Studycountry . Truy c?p ngay 16 thang 9 n?m 2018 .
  2. ^ https://assets.pewresearch.org/wp-content/uploads/sites/11/2012/12/globalReligion-tables.pdf
  3. ^ “Results of Population and Housing Census 2015” (PDF) . Lao Statistics Bureau . Truy c?p ngay 1 thang 5 n?m 2020 .
  4. ^ “Laos” . Lao Department of Statistics. B?n g?c l?u tr? ngay 13 thang 11 n?m 2016.
  5. ^ a b “World Economic Outlook Database, April 2022” . IMF.org . International Monetary Fund . Truy c?p ngay 14 thang 10 n?m 2022 .
  6. ^ a b L?i chu thich: Th? <ref> sai; khong co n?i dung trong th? ref co ten IMF database 2018
  7. ^ “Gini Index” . World Bank . Truy c?p ngay 2 thang 3 n?m 2011 .
  8. ^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF) . United Nations Development Programme. ngay 15 thang 12 n?m 2020. tr. 343?346. ISBN   978-92-1-126442-5 . Truy c?p ngay 16 thang 12 n?m 2020 .
  9. ^ “ABOUT LAOS: GEOGRAPHY” . Asia Pacific Parliamentary Forum . Government of Laos. B?n g?c l?u tr? ngay 16 thang 4 n?m 2016 . Truy c?p ngay 25 thang 4 n?m 2016 .
  10. ^ Stuart-Fox, Martin (1998). The Lao Kingdom of Lan Xang: Rise and Decline . White Lotus Press. tr. 49. ISBN   974-8434-33-8 .
  11. ^ “Laos approves Xayaburi 'mega' dam on Mekong” . BBC News . ngay 5 thang 11 n?m 2012.
  12. ^ “Lao PDR [Overview]” . World Bank. thang 9 n?m 2016 . Truy c?p ngay 24 thang 11 n?m 2016 .
  13. ^ “Laos Securities Exchange to start trading” . Ft.com. ngay 10 thang 1 n?m 2011 . Truy c?p ngay 23 thang 1 n?m 2011 .
  14. ^ “Lao People's Democratic Republic and the WTO” . World Trade Organization . Truy c?p ngay 9 thang 8 n?m 2014 .
  15. ^ Demeter, F; Shackelford, L. L.; Bacon, A. M.; Duringer, P; Westaway, K; Sayavongkhamdy, T; Braga, J; Sichanthongtip, P; Khamdalavong, P; Ponche, J. L.; Wang, H; Lundstrom, C; Patole-Edoumba, E; Karpoff, A. M. (2012). “Anatomically modern human in Southeast Asia (Laos) by 46 ka” . Proceedings of the National Academy of Sciences . 109 (36): 14375?80. doi : 10.1073/pnas.1208104109 . PMC   3437904 . PMID   22908291 .
  16. ^ White, J.C.; Lewis, H.; Bouasisengpaseuth, B.; Marwick, B.; Arrell, K (2009). “Archaeological investigations in northern Laos: New contributions to Southeast Asian prehistory” . Antiquity . 83 (319).
  17. ^ Pittayaporn, Pittayawat (2014). Layers of Chinese Loanwords in Proto-Southwestern Tai as Evidence for the Dating of the Spread of Southwestern Tai L?u tr? 2015-06-27 t?i Wayback Machine . MANUSYA: Journal of Humanities, Special Issue No 20: 47?64.
  18. ^ Coedes, George (1968). Walter F. Vella (bien t?p). The Indianized States of Southeast Asia . trans.Susan Brown Cowing. University of Hawaii Press. ISBN   978-0-8248-0368-1 .
  19. ^ “Fa Ngum” . History.com. B?n g?c l?u tr? ngay 8 thang 3 n?m 2010 . Truy c?p ngay 23 thang 1 n?m 2011 .
  20. ^ “Let's hope Laos hangs on to its identity” . Asianewsnet.net. L?u tr? b?n g?c ngay 26 thang 11 n?m 2010 . Truy c?p ngay 23 thang 1 n?m 2011 . Qu?n ly CS1: bot: tr?ng thai URL ban đ?u khong ro ( lien k?t )
  21. ^ "Slavery in Nineteenth-Century Northern Thailand: Archival Anecdotes and Village Voices" . The Kyoto Review of Southeast Asia
  22. ^ Librios Semantic Environment (ngay 11 thang 8 n?m 2006). “Laos: Laos under the French” . Culturalprofiles.net. B?n g?c l?u tr? ngay 18 thang 7 n?m 2007 . Truy c?p ngay 23 thang 1 n?m 2011 .
  23. ^ Cummings, Joe and Burke (2005). Laos . Lonely Planet, Andrew. tr. 23?. ISBN   978-1-74104-086-9 .
  24. ^ “History of Laos” . Lonelyplanet.com. ngay 9 thang 8 n?m 1960. B?n g?c l?u tr? ngay 25 thang 2 n?m 2021 . Truy c?p ngay 23 thang 1 n?m 2011 .
  25. ^ a b Savada, Andrea Matles (editor) (1994) "Events in 1945" A Country Study: Laos Federal Research Division, Library of Congress
  26. ^ Kiernan, Ben ; Owen, Taylor (ngay 26 thang 4 n?m 2015). “Making More Enemies than We Kill? Calculating U.S. Bomb Tonnages Dropped on Laos and Cambodia, and Weighing Their Implications” . The Asia-Pacific Journal . Truy c?p ngay 18 thang 9 n?m 2016 .
  27. ^ Wright, Rebecca (ngay 6 thang 9 n?m 2016). “ ' My friends were afraid of me': What 80 million unexploded US bombs did to Laos” . CNN . Truy c?p ngay 18 thang 9 n?m 2016 .
  28. ^ T. Lomperis, From People's War to People's Rule, (1996), estimates 35,000 total.
  29. ^ Eckhardt, William, in World Military and Social Expenditures 1987?88 (12th ed., 1987) by Ruth Leger Sivard .
  30. ^ Rummel, Rudolph J.: Death By Government (1994)
  31. ^ Obermeyer (2008), "Fifty years of violent war deaths from Vietnam to Bosnia", British Medical Journal .
  32. ^ Laos (04/09) . U.S. Department of State.
  33. ^ “LAOS” . National Geographic Kids . Truy c?p ngay 4 thang 6 n?m 2017 .
  34. ^ “Laos ? Climate” . Countrystudies.us . Truy c?p ngay 23 thang 1 n?m 2011 .
  35. ^ a b “Nsc Lao Pdr” . Nsc.gov.la. B?n g?c l?u tr? ngay 23 thang 1 n?m 2012 . Truy c?p ngay 21 thang 1 n?m 2012 .
  36. ^ “Laos travel guides” . Indochinatrek.com. B?n g?c l?u tr? ngay 10 thang 11 n?m 2010 . Truy c?p ngay 23 thang 1 n?m 2011 .
  37. ^ THOMAS FULLER (ngay 17 thang 9 n?m 2009). “Communism and Capitalism Are Mixing in Laos” . New York Times.
  38. ^ Lowe, Sandra (ngay 10 thang 12 n?m 2016). “Out of obscurity” . www.atimes.com . B?n g?c l?u tr? ngay 13 thang 12 n?m 2016 . Truy c?p ngay 14 thang 12 n?m 2016 .
  39. ^ Field Listing ? Land use L?u tr? 2014-03-26 t?i Wayback Machine , CIA World Factbook .
  40. ^ Rice: The Fabric of Life in Laos . Lao_IRRI Project
  41. ^ Barclay, Adam and Shrestha, Samjhana (April?June 2006) "Genuinely Lao" , Rice Today .
  42. ^ " Fifteen years of support for rice research in Lao PDR "
    Asia brief: Filling the rice basket in Lao PRD partnership results
    Genuinely Lao , Prepared by IRRI's International Programs Management Office
  43. ^ “The Green Revolution comes to Laos” . Eurekalert.org. ngay 15 thang 3 n?m 2006 . Truy c?p ngay 27 thang 6 n?m 2010 .
  44. ^ “A Race Against Time” (PDF) . B?n g?c (PDF) l?u tr? ngay 14 thang 6 n?m 2007 . Truy c?p ngay 27 thang 6 n?m 2010 .
  45. ^ Ozden, Ca?lar; Schiff, Maurice W. (2006). International migration, remittances, and the brain drain . World Bank Publications. ISBN   978-0-8213-6372-0 .
  46. ^ “Preparing the Cumulative Impact Assessment for the Nam Ngum 3 Hydropower Project: Financed by the Japan Special Fund” (PDF) . B?n g?c (PDF) l?u tr? ngay 15 thang 5 n?m 2011 . Truy c?p ngay 27 thang 6 n?m 2010 .
  47. ^ “Visitor Statistics, 2009?2015” (PDF) . mekongtourism.org . B?n g?c (PDF) l?u tr? ngay 22 thang 10 n?m 2016 . Truy c?p ngay 17 thang 1 n?m 2017 .
  48. ^ “Laos ? Key Facts” . World Travel & Tourism Council. B?n g?c l?u tr? ngay 11 thang 5 n?m 2011 . Truy c?p ngay 20 thang 1 n?m 2011 .
  49. ^ Lao tr??c c? may banh tr??ng kinh t? c?a Trung Qu?c
  50. ^ “Background notes ? Laos” . US Department of State . Truy c?p ngay 20 thang 1 n?m 2012 .
  51. ^ “Khmu people of Laos. OMF International” . Omf.org. B?n g?c l?u tr? ngay 9 thang 11 n?m 2007 . Truy c?p ngay 23 thang 1 n?m 2011 .
  52. ^ “Laos ? Ethnic groups and languages” . Encyclopædia Britannica . Truy c?p ngay 23 thang 1 n?m 2011 .
  53. ^ Benedict, Paul K. (1947). “Languages and Literatures of Indochina”. The Far Eastern Quarterly . 6 (4): 379. doi : 10.2307/2049433 . JSTOR   2049433 .
  54. ^ Pew Research Center's Global Religious Landscape 2010 ? Religious Composition by Country L?u tr? 2018-02-19 t?i Wayback Machine .
  55. ^ a b c Laos L?u tr? 2010-12-29 t?i Wayback Machine . CIA ? The World Factbook. Cia.gov. Truy c?p ngay 27 thang 1 n?m 2013.
  56. ^ a b c “Human Development Report 2009. Lao People's Democratic Republic” . HDRstats.undp.org. B?n g?c l?u tr? ngay 7 thang 7 n?m 2010 . Truy c?p ngay 27 thang 6 n?m 2010 .
  57. ^ “Human Development Report 2009 ? Lao People's Democratic Republic” . Hdrstats.undp.org. B?n g?c l?u tr? ngay 7 thang 7 n?m 2010 . Truy c?p ngay 27 thang 6 n?m 2010 .
  58. ^ Pew Research Center - Global Religious Landscape 2010 - religious composition by country L?u tr? 2018-02-19 t?i Wayback Machine .
  59. ^ “Evaluation Synthesis of Rice in Lao PDR” (PDF) . B?n g?c (PDF) l?u tr? ngay 2 thang 7 n?m 2007 . Truy c?p ngay 27 thang 6 n?m 2010 .
  60. ^ “Lao PDR: Family Code” . Genderindex.org. B?n g?c l?u tr? ngay 9 thang 3 n?m 2011 . Truy c?p ngay 23 thang 1 n?m 2011 .
  61. ^ “2012 Human Rights Reports: Laos” . State.gov . Truy c?p ngay 9 thang 8 n?m 2014 .
  62. ^ “Off the air in Laos” . Asia Times Online. B?n g?c l?u tr? ngay 29 thang 3 n?m 2014 . Truy c?p ngay 9 thang 8 n?m 2014 .
  63. ^ Buncomb, Andrew (ngay 10 thang 6 n?m 2010). “Good Good Morning, Luang Prabang ? and hello to Laos's film industry” . The Independent . Truy c?p ngay 22 thang 5 n?m 2014 .
  64. ^ “Q&A with director Kim Mordaunt (The Rocket)” . Melbourne International Film Festival . MIFF. thang 8 n?m 2013. B?n g?c l?u tr? ngay 5 thang 10 n?m 2013 . Truy c?p ngay 9 thang 8 n?m 2013 .
  65. ^ Catt, Georgia (ngay 22 thang 8 n?m 2012). “A tale of revenge in Laos challenges censors” . BBC . Truy c?p ngay 22 thang 5 n?m 2014 .
  66. ^ “Chanthaly” . Fantastic Fest. 2013. B?n g?c l?u tr? ngay 24 thang 6 n?m 2021 . Truy c?p ngay 15 thang 5 n?m 2014 .
  67. ^ Marsh, James (ngay 26 thang 9 n?m 2013). “Fantastic Fest 2013 Review: Chanthaly is A Haunting Portrait of Modern Day Laos” . Twitch. B?n g?c l?u tr? ngay 16 thang 6 n?m 2014 . Truy c?p ngay 15 thang 5 n?m 2014 .
  68. ^ “Laos ? List of Champions” (b?ng ti?ng Anh). RSSSF . Truy c?p ngay 7 thang 7 n?m 2016 .
  69. ^ “Bao Nhan Dan” . Bao đi?n t? Nhan Dan . Truy c?p 17 thang 12 n?m 2020 .

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tim hi?u them v?
Lao
t?i cac d? an lien quan
Tìm kiếm Wiktionary T? đi?n t? Wiktionary
Tìm kiếm Commons T?p tin ph??ng ti?n t? Commons
Tìm kiếm Wikinews Tin t?c t? Wikinews
Tìm kiếm Wikiquote Danh ngon t? Wikiquote
Tìm kiếm Wikisource V?n ki?n t? Wikisource
Tìm kiếm Wikibooks T? sach giao khoa t? Wikibooks
Tìm kiếm Wikiversity Tai nguyen h?c t?p t? Wikiversity
L?y t? “ https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Lao&oldid=71457660 ”