Bolivya Estado Plurinacional de Bolivia (ispanyolca) Bulibiya (Suyu) Wuliwya Suyu Bolivya Cokuluslu Devleti
Bayrak Arma
Slogan La union es la fuerza! (Birlik kudrettir!) [1]
Milli mar? Bolivianos, el hado propicio
Ba?kent	Sucre (anayasal)
En buyuk	Santa Cruz de la Sierra
Resmi dil(ler)	?spanyolca , Quechua , Aymara , Guarani ve di?er 33 diller. [2]
Etnik gruplar	68% Mestizo 20% Kızılderililer 5% Beyaz 2% Cholo 1% Siyah 3% Di?er
Demonim	Bolivyalı
Hukumet	Sosyalist cumhuriyet
? Ba?kan Luis Arce ? Ba?kan Yardımcısı David Choquehuanca
? Ba?ımsızlık ilanı 6 A?ustos 1825 ? Tanınma 21 Temmuz 1847 ? ?u anki anayasa 7 ?ubat 2009
Yuzolcumu
? Toplam	1.098.581 km 2 ( 28 .)
? Su (%)	1,29
Nufus
? 2019 [3] tahmini	11.428.245 ( 83. .)
? Yo?unluk	10,4/km 2 ( 224 .)
GSY?H   ( SAGP )	2019 tahmini
? Toplam	89,018 milyar $ [4] ( 88 .)
? Ki?i ba?ına	7.790 $ [4] ( 123. .)
GSY?H   (nominal)	2019 tahmini
? Toplam	40,687 milyar $ [4] ( 90 .)
? Ki?i ba?ına	3.823 $ [4] ( 117 .)
Gini   (2018)	▼  42.2 [5] orta
?GE   (2019)	0.718 [6] yuksek  ·  107.
Para birimi	Boliviano ( BOB )
Zaman dilimi	UTC -4
Trafik akı?ı	sa?
Telefon kodu	591
ISO 3166 kodu	BO
?nternet alan adı	.bo

Bolivya ya da resmi adıyla Bolivya Cokuluslu Devleti ( ?spanyolca :  Estado Plurinacional de Bolivia ) bir Guney Amerika ulkesidir. Ba?kenti Sucre olup; La Paz , Cochabamba , Santa Cruz , Potosi di?er onemli ?ehirlerinden birkacıdır. ^{[7] [8]}

Ulke ?spanyol somurgecili?i doneminde Yukarı Peru olarak adlandırılan bu bolgeye daha sonra Guney Amerika 'yı ?spanyol boyunduru?undan kurtaran Simon Bolivar 'ın anısına Bolivya ( Bolivar 'ın ulkesi ) ismi verilmi?tir.

Tarihce [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Bolivya, 1809 yılında ?spanya 'ya kar?ı ba?ımsızlı?ını ilan etmesine kar?ın, ?spanyol askerlerin ulkeden kovulması cok daha sonra, ancak 1825 yılında gercekle?tirilebildi.

Ba?ımsızlık sonrası Bolivya'daki siyasal ya?am sık sık kesintiye u?ramı?tır. Ulke ulusal ba?ımsızlı?ını kazandı?ı 1825 yılından gunumuze de?in 180'e yakın darbe , ondan fazla de?i?ik anayasa ve seksen civarında cumhurba?kanı gordu. Cumhurba?kanlarından bazıları yonetimi kan dokerek ele gecirdiler ve yine aynı ?ekilde kaybettiler. Altı cumhurba?kanı gorev ba?ındayken olduruldu.

Bolivya'nın kom?ularıyla, ozellikle ?ili ve Paraguay ile olan ili?kileri istikrarsız olmu?tur. 1879 yılında muttefiki Peru ile birlikte, sınır anla?mazlıkları ya?adı?ı guclu kom?usu ?ili'ye saldırdı. Ancak 1883'te biten Pasifik Sava?ı , Bolivya icin tam bir yıkım oldu. Pasifik Okyanusu bolgesindeki kıyı ?eridini ?ili'ye kaptıran Bolivya'nın okyanus ile olan ba?lantısı kesildi ve ulke bir kara devletine donu?tu. Bolivya halkı bu sava?ın sonuclarını bugun bile unutabilmi? de?ildir. Ulke yine bir sınır sorunu yuzunden 1932 yılında kom?usu Paraguay ile sava?a tutu?tu. Chaco Sava?ı olarak adlandırılan bu sava? 1935 yılında, Paraguay'ın zaferi ve sınır sorununun cozulmesini sa?layan bir barı? antla?masının imzalanması ile sona erdi?inde, Bolivya tartı?malı bolgenin ancak yuzde yirmi be?ini (%25) topraklarına katabildi.

1966 senesinde Ernesto Che Guevara onderli?inde ve Kuba deste?iyle ba?latılan Bolivya devrim hareketinde, Guevara'nın yakla?ık elli ki?iden olu?an ve ELN ( ?spanyolca : Ejercito de Liberacion Nacional de Bolivia , Turkce : Bolivya Ulusal Kurtulu? Ordusu ) adı altında eylem yapan gerilla kuvveti iyi donatılmı?tı ve da?lık Camri bolgesinde Bolivya duzenli ordusuna kar?ı bazı ba?arılar elde etti. Eylul'de ise ordu iki gerilla grubunu ve liderlerden birini oldurmeyi ba?ardı. Daha sonraları gittikce ba?arısızlı?a do?ru giden bu devrim giri?imi, 9 Ekim 1967'da La Higuera 'da Che'nin oldurulmesiyle son buldu. Ama Che 'nin Bolivya'da oldurulmesi bir sempatinin olu?masına neden oldu. Bunun sonucu olarak Sosyalizme Do?ru Hareket Partisi'nin gunumuzde iktidar olmasını sa?ladı.

Co?rafya [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Bolivya, Guney Amerika'nın merkez bolgesinde, 57°26'?69°38'B ve 9°38'?22°53'G arasındadır. Orta And Da?ları 'ndan Gran Chaco , Pantanal 'ın bir kısmına ve Amazon 'a kadar uzanan bolgede 1.098.581 kilometrekare (424.164 sq mi) yuzolcumuyle Bolivya, dunyanın en buyuk 28. ulkesi ve Guney Amerika'nın en buyuk be?inci ulkesidir. ^[9] Ulkenin co?rafi merkezi Rio Grande uzerinde, Nuflo de Chavez Eyaleti, Santa Cruz Bolgesi 'ndeki Puerto Estrella ("Yıldız Limanı") 'dır.

Ulkenin co?rafyası cok ce?itli arazi ve iklimlere sahiptir. Bolivya, dunyanın en buyuklerinden biri olarak kabul edilen yuksek duzeyde biyoce?itlilik ^[10] ve ayrıca Altiplano , tropikal ya?mur ormanları ( Amazon ya?mur ormanları dahil), kuru vadiler ve tropikal bir savan olan Chiquitania gibi ekolojik alt birimleri olan birkac ekolojik bolge 'ye sahiptir.

Bu alanlar, Nevado Sajama'da deniz seviyesinden 6.542 metre (21.463 ft) yukseklikten Paraguay nehri boyunca yakla?ık 70 metre (230 ft)] yuksekliklere kadar cok buyuk farklılık gosterir. Bolivya, buyuk bir co?rafi ce?itlili?e sahip bir ulke olmasına ra?men, Pasifik Sava?ı 'ndan bu yana karayla cevrili bir ulke olarak kaldı. Puerto Suarez, San Matias ve Puerto Quijarro, Bolivya Pantanal 'dadır.

Bolivya uc fizyografik bolgeye ayrılabilir:

• And bolgesi guneybatıda ulusal toprakların %28'ini kaplar ve 307.603 kilometrekare (118.766 sq mi) boyunca uzanır. Bu alan 3.000 metre (9.800 ft) rakımın uzerindedir ve iki buyuk And zinciri, Cordillera Occidental ("Batı Sahası") ve Cordillera Central ("Merkez Sahası") arasındadır ve 6.542 metre (21.463 ft) rakımlı Nevado Sajama ve 6.462 metre (21.201 ft) rakımlı Illimani gibi Amerika'daki en yuksek noktalardan bazılarına sahiptir. Ayrıca Cordillera Central'da bulunan Titikaka Golu , dunyanın ticari dola?ılabilen en yuksek golu ve Guney Amerika'nın en buyuk goludur; ^[11] gol Peru ile payla?ılır. Ayrıca bu bolgede Altiplano ve dunyanın en buyuk tuz duzlu?u ve onemli lityum kayna?ı Salar de Uyuni Golu bulunur.
• Ulkenin merkezinde ve guneyinde bulunan And Altı bolgesi , Altiplano ile do?u llanos arasında bir ovadır; bu bolge Bolivya topraklarının %13'unu kaplar, 142.815 km ² (55.141 sq mi) boyunca uzanır ve Bolivya vadileri ile Yungas bolgesini kapsar. Tarım faaliyetleri ve ılıman iklimi ile ayırt edilir.
• Kuzeydo?udaki Llanos bolgesi , 648.163 km ² (250.257 sq mi) ile bolgenin %59'unu olu?turur. Cordillera Central'ın kuzeyinde yer alır ve And da?larının eteklerinden Paraguay nehrine kadar uzanır. Hepsi muazzam biyolojik ce?itlilik iceren geni? ya?mur ormanlarıyla kaplı duz arazi ve kucuk platolardan olu?an bir bolgedir. Bolge, deniz seviyesinin 400 metre (1.300 ft) altındadır.

Bolivya'da uc drenaj havzası vardır:

• ?lki, Kuzey Havzası da denilen (724.000 km ² (280.000 sq mi)/bolgenin %66'sı) olan Amazon Havzası 'dır.

Bu havzanın nehirleri genellikle Pando departmanı 'ndaki Murillo Golu gibi goller olu?turan buyuk mendereslere sahiptir. Bolivya'nın Amazon havzasına ana akarsu kolu , 2.000 km (1.200 mi) uzunlu?undaki Beni Nehri ile birle?ti?i yere kadar akan 1.113 km (692 mi) uzunlu?unda ve ulkenin en onemli ikinci nehri olan Mamore Nehri'dir. Beni Nehri, Madeira Nehri ile birlikte Amazon Nehri 'nin ana kolunu olu?turur. Havza do?udan batıya Madre de Dios Nehri, Orthon Nehri, Abuna Nehri, Yata Nehri ve Guapore Nehri gibi di?er onemli nehirlerden olu?ur. En onemli goller Rogaguado Golu, Rogagua Golu ve Jara Golu'dur.

• ?kincisi, Guney Havzası olarak da adlandırılan (229.500 km ² (88.600 sq mi)/bolgenin %21'i) olan Rio de la Plata Havzası'dır. Bu havzadaki kollar, genel olarak Amazon Havzasını olu?turanlardan daha az boldur. Rio de la Plata Havzası, esas olarak Paraguay Nehri, Pilcomayo Nehri ve Bermejo Nehri tarafından olu?turulmu?tur. En onemli goller, her ikisi de Bolivya bataklı?ında bulunan Uberaba Golu ve Mandiore Golu'dur.
• Ucuncu havza, endorheik havza olan (145.081 kilometrekare (56.016 sq mi)/bolgenin %13'u) Merkez Havza dır. Altiplano , And da?ları tarafından cevrelendi?i icin herhangi bir okyanusa akmayan cok sayıda gol ve nehre sahiptir. En onemli nehir, Altiplano'nun en uzun nehri olan 436 km (271 mil) uzunlu?undaki Desaguadero Nehri'dir; Titikaka golu'nde ba?lar ve ardından guneydo?u yonunde Poopo Golu'ne do?ru ilerler. Havza daha sonra Titikaka Golu , Poopo Golu , Desaguadero nehri ve Salar de Uyuni Golu ve Coipasa Golu dahil olmak uzere buyuk tuz duzluklerinden olu?ur.

Demografi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

2021 nufus sayımına gore Bolivya'nın nufusu 11.832.936 ki?idir nufus co?unlukla Kecuva (%45,6) ve Aymaralardan (%42,2) olu?ur.Bunlardan farklı olarak 37 farklı halkta icerir. ?spanyolca halkın co?unlu?u (%60,7) tarafından konu?ulur.Ulkede en fazla inanılan din Katolik 'tir (%81,8) sonrasında ise Evanjelizm (%11,5) ve Protestanlık (%2,6) gelir. ^[12]

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]