Aleksandr Grigoryevic Luka?enko
(
Rusca
:
Алекса?ндр Григо?рьевич Лукаше?нко
,
Rusca telaffuz:
[?l???ksandr ?r????or?j?v??t? ??k????nk?]
) ya da
Alyaksandr Rıhoravic Luka?enka
(
Belarusca
:
Алякса?ндр Рыго?рав?ч Лукашэ?нка
,
Belarusca telaffuz:
[al?a?ksand(a)r r????rav?it? luka???nka]
; d. 30 A?ustos 1954),
Belaruslu
siyasetci.
Sovyetler Birli?i
'nin da?ılmasından sonra 10 Temmuz 1994'teki secimleri kazanarak
Belarus
'un ilk ve tek devlet ba?kanı oldu. Luka?enko, siyasi kariyerine ba?lamadan once kolektif bir ciftli?in (kolhoz) yoneticisi olarak calı?tı. Askeriyede Sovyet Sınır Birlikleri'nde gorev yaptı. 1991 yılında Sovyetler Birli?i'nin da?ılmasına kar?ı oy kullanan Belarus Yuksek Sovyet uyelerinden biriydi.
Luka?enko, 1990'larda genellikle Rusya'yı Rusya gibi di?er
Sovyet sonrası devletler
kadar yıkıcı durgunluklardan kurtaran Sovyet sonrası geci? doneminde Batı destekli ekonomik
?ok terapisine
kar?ı cıktı.
Belarus'taki kilit endustrilerin devlet mulkiyetini destekledi. Luka?enko'nun hukumeti, ulkenin Sovyet donemi sembolizminin co?unu, ozellikle de
II. Dunya Sava?ı
'ndaki zaferle ilgili olanları muhafaza etti.
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
2006'dan bu yana,
Avrupa Birli?i
ve
Amerika Birle?ik Devletleri
, Luka?enko'ya ve di?er Belaruslu yetkililere insan hakları ihlalleri ve ABD'nin ulusal cıkarlarına meydan okuma nedeniyle periyodik olarak yaptırımlar uyguluyor.
[13]
[14]
ABD ve AB tarafından uygulanan ticari kısıtlamalar ve ambargo, ulkenin dı? ticaretini zayıflatmakta, bu da Luka?enko hukumetinin ekonomik acıdan sorunlar ya?amasına sebep olmaktadır.
Hukumetinin
Belarus'taki COVID-19 salgınını
ele alması, yonetimine kar?ı yaygın bir ho?nutsuzlu?a yol actı. Tartı?malı
2020 Belarus devlet ba?kanlı?ı secimi
, Luka?enko'nun iktidarına e?i gorulmemi? bir muhalefetle kar?ı kar?ıya kaldı?ı
hukumet kar?ıtı protestoları
guclu bir ?ekilde artıran yaygın oy hilesi iddialarına yol actı.
[15]
Protestocular, yetkililer tarafından ?iddetli zulme maruz kaldı.
Birle?mi? Milletler ?nsan Hakları Burosu
tarafından 1 Eylul'de yapılan bir acıklamada, 450'den fazla belgelenmi? i?kence ve tutuklulara kotu muamele vakalarının yanı sıra cinsel taciz ve tecavuz raporları yer aldı.
[16]
Tartı?malı secimin ardından Luka?enko,
Avrupa Birli?i
ve
ABD
tarafından Belarus'un me?ru ba?kanı olarak tanınmamaktadır.
[17]
[18]
?lk yılları, siyasi kariyeri ve devlet ba?kanlı?ı
[
de?i?tir
|
kayna?ı de?i?tir
]
30 A?ustos 1954'te Belarus'un Vitebsk bolgesinde do?du. 1975 yılında Mogilev Pedagoji Enstitusu'nden (?imdi Mogilev Eyalet A. Kuleshov Universitesi) ve 1985 yılında Belarus Tarım Akademisi'nden mezun oldu. 1975'ten 1977'ye kadar Sınır Muhafaza Birli?i'nde ve 1980-1982 yılları arası
Sovyet Ordusu
'nda gorev yaptı. Sovyet Ordusu'nda iken,
Minsk
'te bulunan 120. Mekanize "Muhafaza" Tumeni'nde bir subaydı.
Askerlikten ayrıldıktan sonra 1982-1985 yılları arasında kolektif ciftlik ba?kan yardımcısı olarak gorev yaptı.
?klov
ilcesinde Gorodets devlet ciftli?i ve in?aat malzemeleri fabrikasında mudur olarak gorev yaptı.
1990 yılında
Belarus Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
Meclisi'ne milletvekili olarak secildi. 1993 yılında, Belarus Meclisi Yolsuzlukla Mucadele Komitesi Ba?kanı olarak hizmet vermeye ba?ladı.
Sovyetler Birli?i'nin da?ılmasından 1994'e kadar gecen surede pek cok fabrika ve i?letmenin kapatılması, i?sizli?in artması ve enflasyonun yukselmesi ulkede ciddi bir ekonomik buhran yarattı. Bu ko?ullarda ulkeyi Sovyetlerden ayıran ilk hukumete kar?ı isyan hareketleri ba?ladı. Eski Sovyet sisteminin modernize edilerek yeniden uygulanaca?ını vadeden Luka?enko'ya destek giderek arttı. 1994 yılında yururlu?e giren yeni Belarus anayasası, Temmuz ayında ilk demokratik ba?kanlık secimlerinin yolunu actı. Secimin ilk turunda Kebic % 17,4 oy alırken, Luka?enko oyların % 45,1'ini aldı. Aynı secimde Zyanon Paznyak % 12,9 ve ?u?kevic ise % 9,9 oy aldı. Luka?enko ikinci turda oyların % 80,1'ini alarak 10 Temmuz 1994 Belarus devlet ba?kanlı?ı secimini ezici co?unlukla kazandı.
2009 yılında ITAR-TASS Ajansı Genel Direktoru Mihail Gusman'a verdi?i roportajda devlet ba?kanlı?ının ilk gunlerini ?oyle anlattı:
"Ben henuz 40 ya?ında bile de?ildim ve cok onemli kararlar vermek zorundaydım. Buyuk
Sovyetler Birli?i
'nin guclu ekonomisini,
Belarus
'un buyuk i?letmelerini (MAZ, BelAZ, MTZ vs.), ah?ap i?lemecili?inde Sovyetler'in en onemli sanayi merkezi olan Belarus'u ya?malamakta olan canavarlar ulkeyi adeta talan etmekteydi. Siyasette milliyetci sloganlar cok populerdi. Ma?azalarda raflar bo?, insanlar adeta kıtlık ya?amaktaydı. Oyle ki ekme?in fiyatı bir gunde 18 kat artmı?tı."
[19]
Bu zor ?artlar altında iktidara geldikten sonra, kapitalist ya?macılı?a kar?ı sert tedbirler aldı. Bu nedenle iktidarı altında, Belarus kuralları rejimi insan hakları ihlali olarak kabul edilir ve uluslararası hukuka aykırılı?ı ile
ABD
ve
Avrupa Birli?i
tarafından diktator devlet olarak gorulmektedir. Bu yuzden Belarus, insan hakları ihlalleriyle Avrupa Birli?i tarafından dayatılan yaptırımlara tabidir. Bunda batıdan ziyade do?u devletleriyle uzla?ması, Sovyet donemi sosyo-ekonomik politikaları ornek alarak ulkeyi kalkındırması etkili olmaktadır.
Rusya
ile dı? ili?kilerinin yanı sıra
Kuzey Kore
,
Turkmenistan
,
Turkiye
,
Katar
,
?ran
,
Kuba
,
Cin
,
Sudan
ve
Venezuela
ile ili?kilerine oncelik verir. (
Irak
ile 2003 yılına,
Libya
ile de 2011 yılına kadar). 11 Ekim 2015 tarihinde be?inci kez cumhurba?kanlı?ına secildi.
10 Nisan 2006'da Luka?enko ile beraber Belarus yonetiminin 31 ki?ilik di?er ust duzey yetkililerinin AB ulkelerine seyahatleri yasaklandı. 18 Mayıs 2006 tarihinde Avrupa Birli?i Luka?enko ve di?er 35 hukumet yetkilisinin hesaplarını dondurma kararı aldı.
Belarus'ta ba?ımsız anketler sıkı bir ?ekilde kısıtlanmı?tır.
[20]
Anketler, anketlerini yayınlamayan veya propaganda amacıyla kullanan hukumet tarafından tekelle?tirilmi?tir.
[21]
Sızan bir dahili ankete gore, nufusun ucte biri Luka?enko'ya guveniyordu. Belarus'taki son guvenilir kamuoyu yoklaması, Luka?enko'ya yakla?ık %30 oranında onay veren bir 2016 anketiydi.
[22]
Luka?enko 1975 yılında lise a?kı Galina Jelnerovic ile evlendi. Daha sonra o yıl en buyuk o?lu Viktor do?du. ?kinci o?lu Dmitri 1980 yılında do?du. E?i Galina, ?klov yakınında koyde ailesinin evinde ayrı ya?amaktadır. Onlar hala yasal olarak evli olmasına ra?men, Galina Luka?enko e?inden ayrıdır ve devlet ba?kanlı?ı internet sitesinde yayınlanan biyografisinde Galina'dan hicbir ?ekilde soz edilmemektedir. Gayrime?ru o?lu Nikolay, 2004 yılında do?mu?tur. Yaygın olarak cocu?un annesinin ?rina Abelskaya oldu?una inanılmaktadır. Kendisi ozel doktoru iken ili?kisi vardı.
Luka?enko kendini "Ortodoks ateist" olarak tanımlıyor.
[23]
Luka?enko, ba?kanın muhafazakar biri olması ve
iPad
veya
iPhone
gibi modern elektronik cihazları kullanmaktan kacınması gerekti?ine inanıyor.
[24]
Futbol oynardı, ancak ba?kanlı?ı sırasında bu hobisini de terk etti.
[25]
Uluslararası hokey yıldızlarıyla birlikte gosteri oyunları oynayan keskin bir kayakcı ve buz hokeyi forvetidir. ?ki buyuk o?lu da bazen babalarının yanında hokey oynarlar.
[26]
Luka?enko cocukken kros ko?usunda e?itime ba?ladı ve 2000'lerde hala ulusal duzeyde yarı?ıyordu.
[27]
- ^
"Ar?ivlenmi? kopya"
. 27 Mart 2014 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
21 Temmuz
2014
.
- ^
Alyaksandr Hrygorevich Lukashenka
, in:
Encyclopaedia Britannica
Online
- ^
"Profile: Alexander Lukashenko"
.
BBC News
. BBC. 9 Ocak 2007. 23 Ekim 2007 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi: 7 A?ustos 2014
.
'..an authoritarian ruling style is characteristic of me [Lukashenko]'
- ^
Levitsky, Steven
; Way, Lucan A. (2010). "The Evolution of Post-SovietCompetitive Authoritarianism".
Competitive Authoritarianism: Hybrid Regimes after the Cold War
. Problems of International Politics. Cambridge: Cambridge University Press. s. 203.
ISBN
9781139491488
. 12 Haziran 2020 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
12 Haziran
2020
.
Unlike his predecessor, Lukashenka consolidated authoritarian rule. He censored state media, closed Belarus's only independent radio station [...].
- ^
Jones, Mark P. (2018).
"Presidential and Legislative Elections"
.
The Oxford Handbook of Electoral Systems
(?ngilizce).
doi
:
10.1093/oxfordhb/9780190258658.001.0001/oxfordhb-9780190258658-e-23
. 22 Ocak 2018 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi: 21 Mayıs 2020
.
unanimous agreement among serious scholars that... Lukashenko's 2015 election occurred within an authoritarian context.
- ^
Levitsky, Steven (2013).
Competitive authoritarianism: hybrid regimes after the Cold War
. Cambridge University Press. ss. 4, 9-10, 21, 70.
ISBN
978-0-521-88252-1
.
OCLC
968631692
. 21 Haziran 2020 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi: 18 A?ustos 2020
.
- ^
Crabtree, Charles; Fariss, Christopher J.; Schuler, Paul (2016).
"The presidential election in Belarus, October 2015"
.
Electoral Studies
(?ngilizce). Cilt 42. ss. 304-307.
doi
:
10.1016/j.electstud.2016.02.006
.
ISSN
0261-3794
. 22 Haziran 2020 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi: 18 A?ustos 2020
.
- ^
"Belarus strongman Lukashenko marks 25 years in power | DW | 10 July 2019"
.
Deutsche Welle
(?ngilizce). 10 Temmuz 2019 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi: 21 Mayıs 2020
.
- ^
"Belarus leader dismisses democracy even as vote takes place"
.
AP NEWS
. 17 Kasım 2019. 17 Kasım 2019 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi: 21 Mayıs 2020
.
- ^
Rausing, Sigrid (7 Ekim 2012).
"Belarus: inside Europe's last dictatorship"
.
The Guardian
. Londra. 26 Temmuz 2014 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi: 7 A?ustos 2014
.
- ^
"World Report 2020: Rights Trends in Belarus"
.
Human Rights Watch
(?ngilizce). 10 Aralık 2019. 15 Ocak 2020 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi: 21 Mayıs 2020
.
- ^
"Human rights by country ? Belarus"
.
Amnesty International Report 2007
.
Amnesty International
. 2007. 12 Aralık 2007 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi: 22 Aralık 2007
.
- ^
"COUNCIL DECISION 2012/642/CFSP concerning restrictive measures against Belarus"
.
Official Journal of the European Union
. Council of the European Union. 15 Ekim 2012. 7 Nisan 2013 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
7 Ocak
2013
.
- ^
Department of the Treasury (5 Aralık 2012).
"Belarus Sanctions"
. Government of the United States. 16 Aralık 2010 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
7 Ocak
2013
.
- ^
"Belarus President Alexander Lukashenko under fire"
.
BBC News
. 11 Eylul 2020. 3 A?ustos 2020 tarihinde
kayna?ından
ar?ivlendi.
- ^
"UN human rights experts: Belarus must stop torturing protesters and prevent enforced disappearances"
.
Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights
. 1 Eylul 2020. 28 Eylul 2020 tarihinde
kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi: 1 Eylul 2020
.
- ^
"El Pais interview with HR/VP Borrell: "Lukashenko is like Maduro. We do not recognize him but we must deal with him
"
"
. eeas.europa.eu. 24 A?ustos 2020. 8 Ekim 2020 tarihinde
kayna?ından
ar?ivlendi.
- ^
Dave Lawler,
U.S. no longer recognizes Lukashenko as legitimate president of Belarus
21 Aralık 2021 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
.,
Axios
(24 September 2020).
- ^
Михаил Гусман (26 A?ustos 2009).
"Александр Лукашенко: Мои выборы были фальсифицированы"
(Rusca). "ИЗВЕСТИЯ". 5 Eylul 2012 tarihinde
kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi: 24 Eylul 2017
.
- ^
Higgins, Andrew (22 Haziran 2020).
"Political Grip Shaky, Belarus Leader Blames Longtime Ally: Russia"
.
The New York Times
(?ngilizce).
ISSN
0362-4331
. 22 Haziran 2020 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
28 Haziran
2020
.
- ^
Shraibman, Artyom.
"The House That Lukashenko Built: The Foundation, Evolution, and Future of the Belarusian Regime"
.
Carnegie Moscow Center
(?ngilizce). 18 Haziran 2018 tarihinde
kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
28 Haziran
2020
.
- ^
"Belarus presidential election: Will the lights go out on Lukashenko?"
.
euronews
(?ngilizce). 12 Haziran 2020. 13 Haziran 2020 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
28 Haziran
2020
.
- ^
"Belarus president visits Vatican"
.
BBC News
. 27 Nisan 2009. 2 Mayıs 2019 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
26 Haziran
2010
.
- ^
Д.Медведев объяснил, почему заменил iPad блокнотом
7 Ekim 2014 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
.. rbc.ru. 15 May 2013.
- ^
Александр Лукашенко разучился играть на баяне
21 Eylul 2020 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
.. km.ru. 15 January 2013.
- ^
Президент-хоккей Александра Лукашенко
20 Mart 2014 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
.. ng.ru. 1 October 2003.
- ^
Александр Лукашенко выиграл лыжные соревнования
7 Ekim 2014 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
.. vsesmi.ru. 3 March 2007.
|
---|
Afrika
| |
---|
Asya
| |
---|
Avrupa
| |
---|
Guney Amerika
| |
---|
Kuzey Amerika
| |
---|
Okyanusya
| |
---|
|