Avrupa Uzay Ajansı
veya yaygın
?ngilizce
kısaltmasıyla
ESA
(
?ngilizce
:
European Space Agency
), 1975 yılında,
uzayın
ke?fini amaclayan, hukumetlerarası bir
organizasyon
olarak kurulmu?tur. ?u an 22 uyesi olan ajansın merkezi
Fransa
'nın ba?kenti
Paris
'tedir. 2021 yılı itibarıyla 4,55 milyar
Euro
'luk butceye
[1]
ve (ulusal uzay ajansları haric) yakla?ık 2200 calı?ana sahiptir.
[3]
[4]
ESA'nın uzay ucu? programı, ozellikle de astronotların katılımı ile
Uluslararası Uzay ?stasyonu
programı,
gezegenler
ve
Ay
icin insansız ke?if ucu?larını icerir. ESA
telekomunikasyon
,
navigasyon
, ara?tırma, uzay gozlemi gibi bircok konuda da faaliyet yurutmektedir.
[4]
Ana fırlatma aracı
Ariane 5
'tir. Ariane 5 roketinin ce?itli turevleri olup kutlesi en cok olanı Ariane 5 ECA'dır. Roket, 2002 yılındaki ilk test ucu?u sırasında ba?arısız olmasına ra?men ?imdiye kadar onlarca ardı?ık ba?arılı ucu? yapmı?tır.
[4]
2 Mart 2004 tarihinde ESA tarafından uzaya gonderilen, yanında
Philae
uzay sondasını ta?ıyan
Rosetta
uzay aracı, 12 Kasım 2014 tarihinde 510 milyon kilometre uzaklıktaki
67P
kuyrukluyıldızına ula?tı.
[5]
?kinci Dunya Sava?ı
'ndan sonra, bircok
Avrupalı
bilim insanı
Amerika Birle?ik Devletleri
ile calı?mak icin
Batı Avrupa
'dan ayrıldı. 1950'lerin ekonomik patlaması
Batı Avrupalı
ulkelerinin ara?tırmaya ve ozellikle uzayla ilgili faaliyetlere yatırım yapmasını mumkun kılmı? olsa da, Batı Avrupalı bilim adamları yalnızca ulusal projelerin iki ana super gucle rekabet edemeyeceklerini fark ettiler. 1958'de,
Sputnik ?oku
'ndan sadece aylar sonra,
Edoardo Amaldi
(?talya) ve
Pierre Auger
(Fransa)'dan Batı Avrupa bilim camiasının onde gelen iki uyesi ortak bir Batı Avrupa uzay ajansının kurulu?unu goru?mek uzere bir araya geldi. Toplantıya,
Harrie Massey
(Birle?ik Krallık) dahil olmak uzere sekiz ulkeden bilimsel temsilciler katıldı.
Batı Avrupa ulkeleri iki ajansa sahip olmaya karar verdiler: Bunlardan birisi fırlatma sistemi geli?tirmekle ilgilenen
ELDO
(Avrupa Fırlatıcı Geli?tirme Organizasyonu) ve di?eri Avrupa Uzay Ajansı'nın oncusu (Avrupa Uzay Ara?tırmaları Orgutu)
ESRO
'dur. ?kincisi, 14 Haziran 1962'de imzalanan bir anla?ma ile 20 Mart 1964'te kuruldu. 1968'den 1972'ye kadar ESRO yedi ara?tırma uydusu fırlattı.
Mevcut haliyle ESA, 1975 yılında ESRO'nun ELDO ile birle?ti?i ESA Sozle?mesi ile kurulmu?tur. ESA'nın on kurucu uye ulkesi vardı:
Belcika
,
Danimarka
,
Fransa
,
Batı Almanya
,
?talya
,
Hollanda
,
?spanya
,
?svec
,
?svicre
ve
Birle?ik Krallık
.
[6]
Bunlar, 1975 yılında ESA Sozle?mesini imzaladılar ve sozle?menin yururlu?e girdi?i 1980 yılına kadar onay belgelerini tevdi ettiler. Bu sure zarfında ajans
fiili
bir tarzda faaliyet gostermi?tir. ESA ilk buyuk bilimsel gorevini, ilk kez ESRO tarafından uzerinde calı?ılan, evrende
gama ı?ını emisyonları
'nı izleyen uzay sondası
Cos-B
'yi 1975'te fırlattı.
ESA, 1978'de fırlatılan ve 18 yıl boyunca ba?arıyla calı?an dunyanın ilk yuksek yorungeli teleskopu
International Ultraviolet Explorer
(IUE) uzerinde
NASA
ile i?birli?i yaptı. Bunu bir dizi ba?arılı Dunya yorungesi projesi izledi ve 1986'da ESA,
Halley
ve
Grigg?Skjellerup
" kuyruklu yıldızlarını incelemek icin ilk derin uzay gorevi olan
Giotto
'ya ba?ladı. Yıldız haritalama gorevi
Hipparcos
1989'da fırlatıldı ve 1990'larda
SOHO
,
Ulysses
ve
Hubble Uzay Teleskobu
, hepsi NASA ile ortakla?a yurutuldu. NASA ile i?birli?i icinde daha sonraki bilimsel gorevler arasında ESA'nın
Titan
ini? modulu
Huygens
'
i in?a ederek katkıda bulundu?u
Cassini?Huygens
uzay sondası yer alır.
ELDO
'nun halefi olarak ESA, bilimsel ve ticari yukler icin roketler de uretti. 1979'da fırlatılan
Ariane 1
1984'ten itibaren co?unlukla ticari yukleri yorungeye ta?ıdı. Ariane roketinin sonraki iki modeli, 1988 ve 2003 yılları arasında faaliyet gosteren ve ESA'yı 1990'larda ticari uzay fırlatmalarında
[7]
dunya lideri yapan daha geli?mi? bir fırlatma sistemi
Ariane 4
'un geli?tirilmesinde ara a?amalarıydı. Bir sonraki
Ariane 5
ilk ucu?unda arıza ya?amasına ra?men, o zamandan beri 2018'e kadar 82 ba?arılı fırlatma ile son derece rekabetci ticari uzay fırlatma pazarında sa?lam bir yer edindi.
Ariane 5
'in halefi fırlatma aracı
Ariane 6
geli?tirme a?amasındadır ve 2020'lerde hizmete girmesi ongorulmekteydi.
Yeni milenyumun ba?langıcında, ESA, NASA,
JAXA
,
ISRO
,
CSA
ve
Roscosmos
gibi ajanslarla birlikte bilimsel
uzay ara?tırması
'nda en onemli katılımcılardan biri oldu. ESA, onceki yıllarda, ozellikle 1990'larda NASA ile i?birli?ine guvenmi? olsa da, de?i?en ko?ullar (
Birle?ik Devletler ordusu
tarafından bilgi payla?ımına ili?kin katı yasal kısıtlamalar gibi) daha cok kendisi ve Rusya ile i?birli?i hakkında kararlara sebep oldu. 2011 tarihli bir basın yayınında ?u ifadeler yer aldı:
[8]
Rusya, uzaya uzun vadeli eri?im sa?lama cabalarında ESA'nın ilk orta?ıdır. ESA ve Rusya Federasyonu hukumeti arasında uzayın barı?cıl amaclarla ara?tırılması ve kullanılmasında i?birli?i ve ortaklık konusunda bir cerceve anla?ması var ve her iki orta?a da fayda sa?layacak iki farklı fırlatıcı faaliyeti alanında i?birli?i halihazırda devam ediyor.
Dikkate de?er ESA programları arasında, son teknoloji uzay tahrik teknolojisini test eden sonda
SMART-1
,
Mars Express
ve
Venus Express
gorevleri ve ayrıca Ariane 5 roketinin geli?tirilmesi ve
ISS
ortaklı?ındaki rolu vardır. ESA, bilimsel ve ara?tırma projelerini esasen 27 Aralık 2006'da fırlatılan
Corot
gibi
exoplanet
'ler arayı?ında donum noktası olan astronomi-uzay gorevleri icin surdurmektedir.
21 Ocak 2019'da
ArianeGroup
ve
Arianespace
, Ay
regolith
'i icin Ay'ın madenlerini ara?tırma gorevine calı?mak ve hazırlanmak icin ESA ile bir yıllık bir sozle?me duyurdu.
[9]
Ajansın tesisleri a?a?ıdaki merkezler arasında da?ıtılmı?tır:
Avrupa Uzay Ajansı Bilim Programı
uzun vadeli uzay bilimi ve uzay ara?tırma gorevleri programıdır.
Mars Express, Smart-1, Columbus, Vega, Galileo, Olympus, Giotto, ESA’nın en onemli projelerinden bazılarıdır.
ESA bu fırlatma pazarının tum sektorlerde rekabet etti?i farklı fırlatma aracları vardır.
Ariane 5
,
Soyuz-2
ve
Vega
ESA'nın filosu bu uc buyuk roketten olu?ur. ESA'nın Fransız Guyanası Uzay Merkezinde ESA'nın uzay mekiklerini yapan ve 23 hissedarları olan
Arianespace
tarafından Ariane 5 uretilmektedir. Ariane 5 Fransız Guyanası'ndan fırlatılıyor cunku ekvatorda oldu?undan uzay meki?inin donme hızına yakla?ık 500 m/s ekstra 'itme' kuvveti veriyor.
Ariane 5 roketi ESA'nın birincil fırlatma aracıdır. Bu 1997 yılından beri hizmettedir ve
Ariane 4
'un yerini almı?tır.
Wikimedia Commons
'ta
ESA
ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur
|
---|
Afrika
| Pan-Afrika ve Pan-Arap
| |
---|
Kuzey Afrika
| |
---|
Sahra Altı
| |
---|
|
---|
Amerika
| Kuzey Amerika
| |
---|
Guney Amerika
| |
---|
|
---|
Asya
| Do?u Asya
| |
---|
Guneydo?u Asya
| |
---|
Guney Asya
| |
---|
Guneybatı Asya
| |
---|
Orta Asya
| |
---|
|
---|
Avrupa
| |
---|
Okyanusya
| |
---|
Dunya
| |
---|
?lgili maddeler
| |
---|
|
|
---|
Mevcut
| | |
---|
Onerilen
| |
---|
Kapatılmı?
| |
---|
?cra
| |
---|