Simon Bolivar

Simon Bolivar
Simon Bolivar
Presidenti i pare i Gran Colombia
	Ne detyre ; 24 shkurt 1819 ? 4 maj 1830
Zevendespresidenti	Francisco de Paula Santander
Pasuar nga	Domingo Caycedo
Presidenti i pare i Bolivise
	Ne detyre ; 12 gusht 1825 ? 29 dhjetor 1825
Pasuar nga	Antonio Jose de Sucre
6th Presidenti i 6-te i Peruse
	Ne detyre ; 10 shkurt 1824 ? 28 janar 1827
Paraprire nga	Jose Bernardo de Tagle, Marquis of Torre-Tagle
Pasuar nga	Andres de Santa Cruz
Presidenti i Republikes se Trete te Venezueles
	Ne detyre ; tetor 1817 ? 24 shkurt 1819
Paraprire nga	Vete ai
Pasuar nga	Jose Antonio Paez ; (President i Venezueles)
Presidenti i Republikes se Dyte te Venezueles
	Ne detyre ; 1813 ? 16 korrik 1814
Paraprire nga	Francisco de Miranda ; (si President i Republikes se Pare te Venezueles
Pasuar nga	Vete ai
Te dhena vetjake
U lind me	24 korrik 1783 ; Karakas , Kapiteneria e Pergjithshme e Venezueles (Mbreteria e Venezueles), Perandoria spanjolle
Vdiq me	17 dhjetor 1830 (47 vjet) ; Santa Marta , Gran Colombia ; (tani ne Kolumbi )
Shkaku i vdekjes	Tuberkuloza
Nenshtetesia	spanjoll (deri me 1810) kolumbian (1810-1830) ; venezuelan (1813-1819)
Bashkeshortja/et	Maria Teresa Rodriguez del Toro y Alayza ( es )
Bashkjetuesja/et	Dona Manuela Saenz y Aizpuru
Nenshkrimi

Simon Bolivar (spanjisht: Simon Jose Antonio de la Santisima Trinidad Bolivar y Palacios Ponte y Blanco) ( Karakas , 24 korrik 1783 ? Santa Marta , 17 dhjetor 1830 ) ishte gjeneral, patriot, dhe revolucionar venezuelian i cili u nderua me tittulli Libertador (Clirimtar). U shqua per udheheqjen e vendeve te tanishme te Venezueles , Bolivise , Kolumbise , Ekuadorit , Peruse dhe Panamase drejt pavaresise nga Perandoria spanjolle .

Bolivar lindi ne nje familje te pasur dhe sic ishte e zakonshme per trashegimtaret e familjeve te klases se larte ne kohen e tij, u dergua per t'u shkolluar jashte ne nje moshe te re, duke arritur ne Spanje kur ishte 16 vjec dhe me vone u zhvendos ne France . Ndersa ishte ne Evrope, ai u njoh me idete e iluminizmit , te cilat me vone e motivuan ate per te permbysur spanjollet ne fuqi ne kolonialin e Amerikes se Jugut. Duke perfituar nga crregullimi ne Spanje i nxitur nga Lufta Gadishullore , Bolivar filloi fushaten e tij per pavaresi ne vitin 1808. ^[1] Fushata per pavaresine e Granades se Re u konsolidua me fitoren ne Betejen e Boyaca me 7 gusht 1819. Ai krijoi nje kongres kombetar te organizuar brenda tre vjetesh. Pavaresisht nga nje numer pengesash, duke perfshire ardhjen e nje force ekspedituese spanjolle te papare te madhe, revolucionaret mbizoteruan perfundimisht, duke arritur kulmin ne fitoren patriotike ne Betejen e Carabobo ne vitin 1821, e cila e beri Venezuelen nje vend te pavarur.

Pas ketij triumfi mbi monarkine spanjolle , Bolivar mori pjese ne themelimin e bashkimit te pare te kombeve te pavarura ne Ameriken Latine, Gran Colombia , e te cilit ishte president nga viti 1819 deri me 1830. Permes fushatave te metejshme ushtarake, ai deboi sundimtaret spanjolle nga Ekuadori, Peru, dhe Bolivia, e fundit nga te cilat u emerua pas tij. Ai ishte njekohesisht president i Gran Colombia (Venezuela e sotme, Kolumbi, Panama dhe Ekuador), Peru dhe Bolivi, por menjehere me pas, i dyti ne komande, Antonio Jose de Sucre , u emerua president i Bolivise. Bolivar synonte nje Amerike te forte dhe te bashkuar spanjolle ne gjendje te perballonte jo vetem kercenimet qe vijne nga Spanja dhe [[Aleanca e Shenjte] Evropiane, por edhe me fuqine ne zhvillim te Shteteve te Bashkuara. Ne kulmin e fuqise se tij, Bolivar sundoi mbi nje territor te gjere nga kufiri argjentinas deri ne Detin Karaibe .

Bolivar zhvilloi 100 beteja, nga te cilat 79 ishin te rendesishme dhe gjate fushatave te tij hipi mbi kale 70,000 kilometra, qe eshte 10 here me shume se Hanibali , tre here me shume se Napoleoni dhe dy here me shume se Aleksandri i Madh. ^[2] Bolivar shihet si nje ikone kombetare ne pjesen me te madhe te Amerikes se Jugut moderne dhe konsiderohet si nje nga heronjte e medhenj te levizjeve te pavaresise Hispanike te fillimit te shekullit te 19-te, se bashku me Jose Miguel Carrera , Jose de San Martin , Francisco de Miranda dhe te tjere. Kah fundi i jetes se tij, Bolivar u deshperua nga situata ne rajonin e tij te lindjes, me citatin e famshem "te gjithe ata qe i sherbyen revolucionit kane leruar detin". Ne nje fjalim ne Kongresin Themelues te Republikes se Kolumbise, Bolivar deklaroi "Bashkeqytetare! Une skuqem kur them kete: Pavaresia eshte e vetmja perfitim qe kemi fituar, ne dem te te gjithe pjeses tjeter". ^[3]

Jeta e hershme [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

Simon Bolivar lindi ne Karakas , Kapiteneria e Pergjithshme e Venezueles, me 24 korrik 1783. ^[4] Ai u pagezua si Simon Jose Antonio de la Santisima Trinidad Bolivar y Palacios. Nena e tij ishte Maria de la Concepcion Palacios y Blanco dhe babai i tij ishte koloneli Don Juan Vicente Bolivar y Ponte. Ai kishte dy motra te medha dhe nje vella: Maria Antonia, Juana dhe Juan Vicente. Nje moter tjeter, Maria del Carmen, vdiq ne lindje.

Kur Bolivar ishte nje foshnje, per te kujdesej Dona Ines Manceba de Miyares dhe skllavi i familjes, Hipolita. Disa vjet me vone, ai u kthye ne kujdesin e prinderve te tij, por kjo pervoje do te kishte nje efekt te madh ne jeten e tij. Babai i tij vdiq para ditelindjes se trete te Bolivar nga tuberkulozi, dhe nena e tij vdiq kur ai ishte gati nente vjec.

Pas vdekjes se nenes se tij, Bolivar u vu nen kujdestarine e nje instruktori, Miguel Jose Sanz, por kjo marredhenie nuk funksionoi dhe ai u kthye ne shtepi. Ai vazhdoi te merrte mesime private nga profesoret e njohur Andres Bello , Guillermo Pelgron, Jose Antonio Negrete, Fernando Vides, At Andujar dhe Don Simon Rodriguez , i njohur me pare si Simon Carreno. Don Simon Rodriguez u be mesuesi, shoku dhe keshilltari i Bolivar. Ai e mesoi ate si te notonte dhe te hipte mbi kuaj, si dhe per lirine, te drejtat e njeriut, politiken, historine dhe sociologjine. Me vone gjate jetes, Rodriguez ishte thelbesor ne vendimin e Bolivar per te filluar revolucionin, duke i ngulitur atij idete e lirise, iluminizmit dhe lirise. Ne nderkohe, Bolivar u kujdes me se shumti nga infermierja e tij, skllavi i tij Hipolita, te cilin me vone ai e quajti "nena e vetme qe kam njohur".

Kur Bolivar ishte katermbedhjete vjec, Don Simon Rodriguez u detyrua te largohej nga vendi pasi u akuzua per perfshirje ne nje komplot kunder qeverise spanjolle ne Karakas . Bolivar pastaj hyri ne akademine ushtarake te Milicias de Aragua. Ne vitin 1800, ai u dergua ne Spanje per te ndjekur studimet e tij ushtarake ne Madrid , ku qendroi deri me 1802. Ne vitin 1804, ai jetoi ne France dhe udhetoi ne vende te ndryshme. Ndersa ishte ne Milano , Bolivar deshmoi kurorezimin e Napoleonit si Mbret i Italise (nje mbreteri ne bashkim personal me Francen ne Italine veriore moderne), nje ngjarje qe i la nje pershtypje te thelle. Edhe nese nuk ishte dakord me kurorezimin, ai ishte shume i ndjeshem ndaj nderimit popullor te frymezuar nga heroi.

Referime [ Redakto | Redakto nepermjet kodit ]

^ ed, Thomas Riggs (2013). The literature of propaganda (ne anglisht). Detroit [u.a.]: St. James Press. fq. 153?55. ISBN 978-1-55862-859-5 .
^ Toro Hardy, Alfredo, Understanding Latin America (2017), World Scientific, New Jersey, p. 47
^ quoted in Jeremy Adelman , "Independence in Latin America" in The Oxford Handbook of Latin American History , Jose C. Moya, ed. New York: Oxford University Press 2011, p. 153.
^ Arana, M., 2013, Bolivar , New York: Simon & Schuster, ISBN 978-1-4391-1019-5

[LITofPROP-1] , Thomas Riggs (2013). The literature of propaganda (ne anglisht). Detroit [u.a.]: St. James Press. fq. 153?55. ISBN 978-1-55862-859-5 .

[2] Toro Hardy, Alfredo, Understanding Latin America (2017), World Scientific, New Jersey, p. 47

[3] quoted in Jeremy Adelman , "Independence in Latin America" in The Oxford Handbook of Latin American History , Jose C. Moya, ed. New York: Oxford University Press 2011, p. 153.

[Arana-4] Arana, M., 2013, Bolivar , New York: Simon & Schuster, ISBN 978-1-4391-1019-5

[1]

[2]

[3]

[4]