Ta osoba nosi chi?skie nazwisko Deng .

Deng Xiaoping

Nazwisko chi?skie
Pismo uproszczone ?小平 Pismo tradycyjne 鄧小平 Hanyu pinyin Deng Xi?oping Wade-Giles Teng Hsiao-p’ing
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Deng Xiaoping

Data i miejsce urodzenia	22 sierpnia 1904 Guang'an
Data i miejsce ?mierci	19 lutego 1997 Pekin
Przewodnicz?cy Centralnej Komisji Doradczej
Okres	od 13 wrze?nia 1982 do 2 listopada 1987
Przynale?no?? polityczna	Komunistyczna Partia Chin
Nast?pca	Chen Yun
Przewodnicz?cy Centralnej Komisji Wojskowej
Okres	od 28 czerwca 1981 do 9 listopada 1989
Przynale?no?? polityczna	Komunistyczna Partia Chin
Poprzednik	Hua Guofeng
Nast?pca	Jiang Zemin
Przewodnicz?cy Ludowej Politycznej Konferencji Konsultatywnej Chin
Okres	od 8 marca 1978 do 17 czerwca 1983
Przynale?no?? polityczna	Komunistyczna Partia Chin
Poprzednik	Zhou Enlai
Nast?pca	Deng Yingchao
Minister Finansow
Okres	od 18 wrze?nia 1953 do 19 czerwca 1954
Przynale?no?? polityczna	Komunistyczna Partia Chin
Poprzednik	Bo Yibo
Nast?pca	Li Xiannian
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Deng Xiaoping ([ t ? ŋ ?? ? j ? ? ? p ? i ŋ ?? ] wymowa ^ⓘ wymowa ; ur. 22 sierpnia 1904 , zm. 19 lutego 1997 ) ? polityk chi?ski i m?? stanu. W okresie od 1978 do 1989 roku faktyczny przywodca Chi?skiej Republiki Ludowej , inicjator reform społeczno-gospodarczych oraz otwarcia Chin na ?wiat. Jeden z najwa?niejszych politykow w XX-wiecznej historii Chin.

Człowiek Roku 1978 i 1985 według magazynu Time .

Dzieci?stwo i młodo?? [ edytuj | edytuj kod ]

Urodził si? jako Deng Xiansheng ( chi?. upr. ?先? ; chi?. trad. 鄧先聖 ) 22 sierpnia 1904 we wsi Paifang, poło?onej w gminie Xiexing w powiecie Guang’an na terenie prowincji Syczuan ^[1] . Jego ojciec Deng Wenming był prawnikiem, matka Xianshenga wcze?nie zmarła. Xiansheng był najstarszym z szostki rodze?stwa, miał trzech braci i dwie siostry ^[2] .

W wieku 5 lat poszedł do szkoły i otrzymał wowczas nowe imi?, Deng Xixian ( chi?. upr. ?希? ; chi?. trad. 鄧希賢 ) ^[3] . Po uko?czeniu szkoły podstawowej dostał si? w drodze konkursu do powiatowej szkoły ?redniej. Po jej uko?czeniu jesieni? 1919, rozpocz?ł w Chongqing kursy przygotowawcze dla ch?tnych do wyjazdu na studia we Francji ^[4] .

Podczas nauki w Chongqing po raz pierwszy zetkn?ł si? z działalno?ci? polityczn? zwi?zan? z Ruchem 4 Maja . Deng nawi?zał znajomo?ci z członkami Ruchu, brał tak?e udział w wiecach i bojkocie japo?skich towarow ^[2] . Po uko?czeniu kursu we wrze?niu 1920 wyjechał na studia do Francji. 19 pa?dziernika, po prawie czterdziestodniowej podro?y statkiem, dotarł do portu w Marsylii ^[5] .

Pobyt we Francji i w ZSRR [ edytuj | edytuj kod ]

Deng studiował we Francji jedynie kilka miesi?cy, po czym zmuszony ci??k? sytuacj? finansow? zrezygnował z nauki i podj?ł prac? w fabryce. Podczas studiow poznał rownie? studiuj?cych we Francji Chi?czykow m.in. Zhou Enlaia i Zhao Shiyana , pod wpływem ktorych zainteresował si? marksizmem ^[6] . W 1922 roku wst?pił w Pary?u do Chi?skiej Ligi Młodzie?y Komunistycznej , nast?pnie w 1924 roku został członkiem Komunistycznej Partii Chin ^{[7] [8]} .

W 1926 roku opu?cił Francj? i udał si? do ZSRR , gdzie studiował najpierw na Uniwersytecie Narodow Wschodu, nast?pnie na Uniwersytecie im. Sun Jat-sena w Moskwie ^[9] .

Powrot do Chin i pocz?tek działalno?ci politycznej [ edytuj | edytuj kod ]

Wiosn? 1927 roku Deng po powrocie do Chin został wysłany przez władze KPCh do Xi’anu jako naczelnik wydziału politycznego i instruktor polityczny, a tak?e sekretarz szkolnej organizacji KPCh na komunistycznej Akademii Sun Jat-sena. Wkrotce potem doszło do zerwania wspołpracy mi?dzy KPCh a Kuomintangiem , na skutek czego na przełomie czerwca i lipca 1927 roku Denga wysłano do Hankou . Komunistyczna Partia Chin zeszła do podziemia, za? jej działacze byli prze?ladowani przez rz?dz?cy Kuomintang. W tym okresie Deng przyj?ł nowe imi? ? Deng Xiaoping . Pod koniec 1927 roku wraz z przeniesieniem naczelnych struktur KPCh Deng przeprowadził si? do Szanghaju .

Walka rewolucyjna [ edytuj | edytuj kod ]

Latem 1929 roku Deng skierowany został do prowincji Kuangsi , gdzie działaj?c pod przybranym imieniem Deng Bin w pa?dzierniku tego samego roku zorganizował wybuch powstania w Baise i utworzył VII Korpus Robotniczo-Chłopskiej Chi?skiej Armii Czerwonej ^[10] . W lutym 1930 zorganizował kolejne powstanie w Longzhou i VIII Korpus. Deng nie brał bezpo?redniego udziału w tych dwoch powstaniach ^[11] . Latem 1931 skierowany został do głownej kwatery zbrojnej KPCh w prowincji Jiangxi , gdzie stan?ł na czele partyjnego komitetu propagandy. Ci?g awansow Denga przerwała działalno?? członkow lewicowego skrzydła partii, ktorzy doprowadzili w maju 1933 do odwołania go z pełnionych funkcji. Otrzymał tak?e nagan? partyjn? i został skierowany do pracy w strukturach terenowych. Dzi?ki wstawiennictwu Wang Jiaxianga , Deng został niedługo potem przeniesiony na stanowisko kierownicze do Głownego Zarz?du Politycznego Armii Czerwonej, został tak?e redaktorem naczelnym jednej z partyjnych gazet.

Od pa?dziernika 1934 do pa?dziernika 1935 roku uczestniczył w Długim Marszu . W jego trakcie wzi?ł udział w posiedzeniu Biura Politycznego w Zunyi w styczniu 1935 roku, ktore doprowadziło do reformy struktur KPCh i oddało kierownictwo partyjne w r?ce Mao Zedonga . Po zako?czeniu Wielkiego Marszu, Deng nadal pracował w strukturach propagandowych chi?skiej Armii Czerwonej ^[12] .

Wojna z Japoni? i wojna domowa [ edytuj | edytuj kod ]

Po wybuchu wojny chi?sko-japo?skiej w 1937 roku Deng został skierowany jako komisarz polityczny do 129 dywizji VIII Armii pod dowodztwem Liu Bochenga ^[13] . Liu z Dengiem przeprowadzili armi? w poło?one na tyłach japo?skich gory Taihang Shan , gdzie do ko?ca wojny dowodzili baz? oporu i organizowali oddziały partyzanckie w?rod ludno?ci cywilnej. W czasie wojny Deng ponownie awansował, w 1943 roku otrzymał stanowisko sekretarza w strukturach KPCh na Chiny Połnocne, za? w czerwcu 1945 został wybrany na członka Komitetu Centralnego.

Po kapitulacji Japonii, 120-tysi?czna armia pod dowodztwem Liu i Denga ruszyła do natarcia na siły Kuomintangu forsuj?c w lipcu 1947 roku rzek? Huang He i docieraj?c w region Dabie Shan . W listopadzie 1948 Deng był jednym ze wspołdowodz?cych siłami komunistycznymi podczas przełomowej kampanii huaihaiskiej, za? w kwietniu 1949 podczas forsowania Jangcy , ktore doprowadziły do kl?ski Kuomintangu w południowo-zachodnich Chinach.

Pierwsze lata ChRL [ edytuj | edytuj kod ]

Po utworzeniu Chi?skiej Republiki Ludowej 1 pa?dziernika 1949, Deng został sekretarzem Biura KPCh na Chiny Południowo-Zachodnie, gdzie tłumił resztki kuomintangowskiego oporu, organizował organy nowej władzy i wdra?ał reform? roln?. Za jego kadencji wybudowano kolej z Chengdu do Chongqingu .

W lipcu 1952 roku Deng został wezwany do Pekinu , gdzie w nast?pnych latach zajmował wiele wysokich stanowisk partyjno-pa?stwowych, m.in. wicepremiera. Pozycja Denga w partii wzrosła po 1962 roku w wyniku kl?ski polityki wielkiego skoku , ktorego Deng był przeciwnikiem. Likwidacja komun ludowych i reformy na wsi przysporzyły Dengowi wielu zwolennikow w chi?skim społecze?stwie.

W 1956 roku obj?ł reaktywowane po 13 latach stanowisko sekretarza generalnego Komunistycznej Partii Chin, ktore zajmował a? do jego ponownej likwidacji wraz z pocz?tkiem rewolucji kulturalnej w 1966 roku ^[14] .

Rewolucja kulturalna [ edytuj | edytuj kod ]

Po rozpocz?ciu przez Mao Zedonga rewolucji kulturalnej w 1966 roku, Deng został poddany krytyce i pozbawiony wszystkich stanowisk. W pa?dzierniku 1969 roku został zesłany do powiatu Xinjian w prowincji Jiangxi , gdzie nakazano mu prac? w charakterze ?lusarza w fabryce traktorow.

Po nieudanym spisku Lin Biao , dzi?ki wstawiennictwu Zhou Enlaia , Mao pozwolił powroci? Dengowi w 1972 roku do Pekinu. Na X zje?dzie KPCh w 1973 Deng ponownie otrzymał stanowisko wicepremiera, za? po hospitalizacji Zhou Enlaia w styczniu 1975 obj?ł m.in. stanowisko Szefa Sztabu Generalnego przejmuj?c faktycznie ster rz?dow nad pa?stwem. Deng rozpocz?ł wowczas działania maj?ce na celu przywrocenie spokoju w pa?stwie. Wraz z umocnieniem si? bandy czworga na pocz?tku 1976 roku rozp?tana została powszechna kampania przeciwko Dengowi. Po ?mierci Zhou Enlaia 8 stycznia 1976, Deng został ponownie poddany krytyce i usuni?ty z zajmowanych stanowisk.

Rehabilitacja [ edytuj | edytuj kod ]

Po ?mierci Mao Zedonga 9 wrze?nia 1976 ster rz?dow przej?ł Hua Guofeng , ktory miesi?c po?niej doprowadził do aresztowania członkow bandy czworga. Kierownictwo KPCh zdecydowało si? na przeprowadzenie reform po chaosie i zniszczeniach rewolucji kulturalnej, za? za jedyn? osob? zdoln? do poprowadzenia pa?stwa uznano ciesz?cego si? olbrzymim zaufaniem społecznym Denga. Na III Plenum KC KPCh dziesi?tej kadencji w lipcu 1977 roku dokonano oficjalnej rehabilitacji Denga i przywrocono go na wszystkie stanowiska, z ktorych uprzednio został usuni?ty. W marcu 1978 roku Deng został wybrany przewodnicz?cym Ludowej Politycznej Konferencji Konsultatywnej Chin .

Droga do reform [ edytuj | edytuj kod ]

Momentem przełomowym w karierze Denga i w historii Chin było posiedzenie III Plenum KC KPCh jedenastej kadencji w grudniu 1978 roku. Partia przyj?ła zaproponowany przez Denga nowy kurs, w ktorym poło?ono nacisk na reformy gospodarcze i otwarcie Chin na ?wiat.

W 1981 roku z inicjatywy Denga partia pot?piła rewolucj? kulturaln? i poddała krytycznej ocenie dorobek Mao Zedonga. W tym samym roku rozpocz?to proces reform gospodarczych i modernizacji kraju zgodnie z zaproponowanym przez Denga modelem socjalizmu o chi?skiej specyfice . Na wybrze?u Chin wydzielone zostały specjalne strefy ekonomiczne otwarte dla zachodniego kapitału. Rozpocz?to kształcenie nowoczesnej kadry naukowo-technologicznej oraz biznesowej. W 1984 roku przeprowadzona została reforma rolna, ktora zlikwidowała kolektywny system na wsi. Rozpocz?to stopniowe wprowadzanie w Chinach gospodarki rynkowej . Otwarta została droga dla sektora prywatnego w gospodarce, zreorganizowano tak?e metody zarz?dzania sektorem pa?stwowym.

Cz??ci? reform było rownie? otwarcie Chin na ?wiat. Chiny, dotychczas izoluj?ce si?, stały si? aktywnym graczem na arenie mi?dzynarodowej. Zacie?niona została wspołpraca ze Stanami Zjednoczonymi , zacz?to te? ?ci?ga? do kraju mi?dzynarodowy kapitał. Deng sformułował tak?e zasad? jeden kraj, dwa systemy , ktora stała si? kluczem do uregulowania sprawy Hongkongu i Makau . Na mocy zawartych porozumie? oba terytoria miały zosta? wł?czone do ChRL, zachowuj?c szerok? autonomi? ustrojow? i gospodarcz?.

Wraz z reformami gospodarczymi rozpocz?to ograniczon? reform? systemu politycznego. Z inicjatywy Denga wprowadzono kadencyjno?? stanowisk partyjno-pa?stwowych, odmłodzono kadr? i zmniejszono biurokracj?. Zwi?kszono rol? samorz?dow. Ostro?nie zwi?kszano swobody obywatelskie, bezwzgl?dnie rozprawiaj?c si? jednak z silniejszymi d??eniami demokratycznymi, np. z zamieszkami studenckimi w 1986.

Emerytura polityczna i ?mier? [ edytuj | edytuj kod ]

Deng, jako gor?cy or?downik kadencyjno?ci władzy i odmłodzenia kadry, na XIII zje?dzie KPCh w listopadzie 1987 roku zrezygnował ze wszystkich zajmowanych przez siebie stanowisk zatrzymuj?c jedynie funkcj? przewodnicz?cego Centralnej Komisji Wojskowej .

Wiosn? 1989 roku Deng opowiedział si? za siłowym rozwi?zaniem konfliktu w partii i stłumieniem prodemokratycznych i proliberalnych protestow społecznych , co doprowadziło po ?mierci Hu Yaobanga do odsuni?cia Zhao Ziyanga oraz wprowadzenia czołgow na Plac Niebia?skiego Spokoju w dniu 4 czerwca 1989. Wydarzenia te doprowadziły do czasowego przej?cia kierownictwa w KPCh przez ?twardogłowych” i zatrzymania zainicjowanych przez Denga reform.

Na V Plenum KC KPCh w listopadzie 1989 Deng zrezygnował z funkcji przewodnicz?cego Centralnej Komisji Wojskowej, przechodz?c na emerytur?.

Pomimo wycofania si? z ?ycia politycznego Deng zachował zakulisowy wpływ na sprawy pa?stwowe. W 1992 roku odbył podro? na południe, wizytuj?c Kanton , Shenzhen , Zhuhai i Szanghaj . Podczas podro?y w licznych wyst?pieniach pochwalił przeprowadzone reformy i wielokrotnie nawoływał do zintensyfikowania procesu urynkowienia gospodarki i reform. Dzi?ki odbytym przez Denga spotkaniom na XIV zje?dzie KPCh w pa?dzierniku 1992 roku odsuni?to ?twardogłowych” i wybrano nowe władze z Jiang Zeminem na czele, co w konsekwencji spowodowało wznowienie i przyspieszenie reform.

Deng ostatni raz publicznie wyst?pił w telewizji w lutym 1994 roku podtrzymywany przez cork?. Na staro?? stracił słuch i cierpiał na zaburzenia mowy. Jego ostatnie zdj?cie zrobione 1 pa?dziernika 1994 opublikowane zostało w lutym 1995 ^[15] .

Deng Xiaoping zmarł 19 lutego 1997 roku w wieku dziewi??dziesi?ciu dwoch lat.

?ycie prywatne [ edytuj | edytuj kod ]

Pierwsz? ?on? Denga była kole?anka ze studiow w Moskwie. Urodziła mu cork?. Matka i dziecko wkrotce po porodzie zmarły. Druga ?ona, Jin Weiying, opu?ciła Denga po atakach politycznych w 1933. Trzeci? ?on?, Zhuo Lin , po?lubił w 1939 roku i pozostał z ni? do ko?ca ?ycia. Urodziła mu trzy corki ? Deng Lin, Deng Nan i Deng Rong oraz dwoch synow ? Deng Pufanga i Deng Zhifanga. Deng Pufang od roku 1968 jest osob? niepełnosprawn?, po tym, jak hunwejbini wyrzucili go przez okno z czwartego pi?tra ^[16] .

Deng był miło?nikiem bryd?a ^[17] i pływania ^[18] , a tak?e zapalonym kibicem piłkarskim ^[19] . Był nałogowym palaczem ^[20] i palił papierosy nawet podczas oficjalnych spotka? pa?stwowych ^[21] .

Zobacz kolekcj? cytatow z Deng Xiaopinga w Wikicytatach

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Biografia Deng Xiaopinga. W: Deng Xiaoping: Chiny na drodze reform w XXI wieku . Toru?: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2007. ISBN  978-83-7441-729-7 . Sprawd? autora:1. brak strony w ksi??ce
• Patrick E. P.E.   Tyler   Patrick E. P.E. , Deng Xiaoping: A Political Wizard Who Put China on the Capitalist Road [online], nytimes.com, 20 lutego 1997 [dost?p 2014-02-25]   ( ang. ) .