Een
krant
(vroeger:
courant
; ook wel:
nieuwsblad
of
gazet
) is een regelmatig verschijnende
publicatie
, meestal op papier
gedrukt
, waarin
nieuws
wordt opgenomen.
Een moderne krant heeft drie basisfuncties:
- Ten eerste moet de krant haar lezers
objectieve
informatie bieden over datgene wat er in de wereld gebeurt. Daarbij gaat het over
actuele gebeurtenissen
of informatie die verbonden is met deze actualiteit.
- Ten tweede plaatst een moderne krant deze gebeurtenissen en ontwikkelingen in een
context
. De krant geeft duiding en levert
commentaar
.
- Tot slot kunnen bedrijven, instellingen en personen
adverteren
in de krant. Vanzelfsprekend zijn deze functies niet in alle kranten gelijkmatig aanwezig en zijn de verhoudingen in de loop der tijd geevolueerd.
Daarnaast heeft elke krant ook nog een aantal nevenfuncties, zoals de lezers ontspanning bieden.
Dikwijls wordt het begrip gebruikt als synoniem voor
dagblad
. Dit is feitelijk niet helemaal juist. Zoals de naam al aangeeft verschijnt een dagblad
dagelijks
(doorgaans met uitzondering van zondag of maandag), terwijl sommige kranten minder frequent verschijnen. Elk dagblad is dus ook een krant, maar niet elke krant is een dagblad. Een voorbeeld van een krant die niet als dagblad verschijnt, is
Le Monde diplomatique
, die maandelijks uitkomt. In informele Belgisch-Nederlandse spreektaal wordt een krant soms ook
gazet
genoemd.
Doorgaans wordt er onderscheid gemaakt tussen
algemene kranten
(kranten die over van alles gaan) en
gespecialiseerde kranten
(kranten die meer over een onderwerp gaan). De meeste dagbladen zijn een voorbeeld van de eerste soort, kranten als
Cobouw
en het
Het Financieele Dagblad
zijn voorbeelden van de tweede soort.
Een recent fenomeen waren de gratis kranten, die in het begin van de eenentwintigste eeuw qua oplage de betaalde kranten naar de kroon staken. In Nederland was dat tot 2020
Metro
en tot 2014
Sp!ts
. Na jarenlange stijging begonnen in 2009 de advertentie-inkomsten van gratis kranten in Nederland te dalen, als gevolg van de
kredietcrisis
en de opkomst van de
smartphone
.
[1]
Belgie kent enkel
Metro
, dat zowel in een Franstalige als een Nederlandstalige versie verschijnt.
Het woord
krant
is afgeleid van het
Franse
courant
, dat
gangbaar,
actueel, lopend
betekent en in zwang kwam voor het medium dat de lopende actualiteiten verspreidde.
[2]
Het woord
courant
raakte ingeburgerd als
leenwoord
en werd nog lange tijd gebruikt naast de vernederlandste vorm
krant
. De titel van sommige hedendaagse Nederlandstalige dagbladen bevat nog de oude vorm, zoals de
Leeuwarder Courant
, die op 29 juli 1752 voor het eerst verscheen als
Leeuwarder Saturdagse Courant
.
Het woord
gazet
is vermoedelijk afgeleid via het Frans van het Italiaans. In Venetie werd een blad uitgegeven dat een
gaza
kostte, een muntstuk waarop een
ekster
stond afgebeeld. Het blad werd naar het muntstuk vernoemd, dat vermoedelijk zelf naar de afbeelding vernoemd was. Een andere mogelijkheid is dat
gazet
afgeleid is van
gaza
, een
Latijns
woord met wortels in het
Perzisch
dat via het
Oudgrieks
in het Latijn kwam, met als betekenis
schatkamer
.
[3]
In het Frans zijn de woorden
gazet
en
courant
verdrongen door
journal
, in het Nederlands door
krant
.
Gazet
en
courant
treft men nu voornamelijk aan in titels, zoals
Gazet van Antwerpen
en
Leeuwarder Courant
.
Nederland kent zeven landelijke betaalde
ochtendbladen
:
De Telegraaf
,
de Volkskrant
,
Algemeen Dagblad
,
Trouw
,
Nederlands Dagblad
,
Financieele Dagblad
, en
nrc.next
. Daarnaast is er een landelijk avondblad: het
Reformatorisch Dagblad
. Tot 2022 waren ook
Het Parool
en
NRC Handelsblad
avondbladen. Verder zijn er vele regionale kranten. Er zijn geen landelijke gratis kranten meer. Voorheen waren er in deze categorie
DAG
, die op 2 oktober 2008 is gestopt,
De Pers
, waarvan op 30 maart 2012 de laatste editie verscheen,
Sp!ts
, die voor het laatst verscheen op 9 oktober 2014 en
Metro
, die de laatste gratis krant uitbracht op 20 maart 2020.
Bijna 70
procent
van de Nederlandse bevolking, ouder dan 13, leest dagelijks een krant.
De Telegraaf
is met een bereik van 15 procent de meest gelezen krant, gevolgd door het
Algemeen Dagblad
met 11 procent.
De Gelderlander
is de meest gelezen regionale krant (4 procent).
Metro
had van alle gratis kranten het hoogste bereik, met 13,7 procent per dag.
[4]
In 2008 had de helft van de Nederlandse
huishoudens
een abonnement op een krant.
De oudste Nederlandse krant was de
Courante uyt Italien, Duytslandt, &c.
uit 1618. Ze bestond uit een enkel blaadje papier, ongeveer op A4-formaat, aan een kant bedrukt. Een exemplaar ervan berust in de Zweedse Koninklijke Bibliotheek. De
Opregte Haerlemsche Courant
uit 1656 wordt ook vaak als een van de oudste kranten genoemd. Het
Algemeen Handelsblad
was de eerste krant die in 1830 elke dag uitkwam. De oudste onder dezelfde titel opererende krant van Nederland is de
Leeuwarder Courant
. De krant werd opgericht in 1752 en er stond in eerste instantie alleen maar buitenlands nieuws in, want dit was wat de lezers, voornamelijk kooplieden, aansprak. Later kwam er ook nationaal nieuws in de krant en pas sinds 1850 ook provinciaal nieuws.
[5]
In Antwerpen verscheen in 1605 de eerste krant in het Brabants, de Nieuwe Tydinghe van de gezagsgetrouwe uitgever Abraham Verhoeven.
De Nationalestraat, grenzend aan de Lombaardvest, bleef tot de jaren 70 van de 20ste eeuw het krantenuitgeverscentrum van Antwerpen.
In Belgie zijn kranten voornamelijk in hun eigen taalgebied actief. Bovenregionaal zijn:
Het Laatste Nieuws
,
Het Nieuwsblad
,
De Standaard
,
De Morgen
,
De Tijd
en de Franstalige kranten
Le Soir
,
L'Echo
,
La Derniere Heure
en
La Libre Belgique
. De belangrijkste regionale kranten van Vlaanderen zijn
Gazet van Antwerpen
en
Het Belang van Limburg
.
De Gentenaar
is de Gentse editie van
Het Nieuwsblad
terwijl
De Nieuwe Gazet
de Antwerpse editie van
Het Laatste Nieuws
was. In West-Vlaanderen is er de
Krant van West-Vlaanderen
met het plaatselijke nieuws.
In
Groot-Brittannie
zijn enkele kranten de
The Independent
,
The Times
,
The Daily Telegraph
,
The Guardian
,
The Observer
, de
Daily Mail
,
The Sun
, de
Daily Express
en de
Daily Mirror
.
In de
Verenigde Staten
en
Canada
zijn enkele kranten
The Wall Street Journal
en
USA Today
. Grote steden hebben ook een eigen krant, zoals
The New York Times
en
The Washington Post
. In Canada de
The Globe and Mail
en de
National Post
.
Andere voorbeelden van wereldwijd bekende en aansprekende kranten zijn
Le Monde
(Frankrijk),
El Pais
(Spanje),
la Repubblica
(Italie),
Frankfurter Allgemeine Zeitung
(Duitsland) en
Pravda
(Rusland). Tevens zijn er internationale kranten, zoals de
International Herald Tribune
.
Sinds de beginjaren van de
Sovjet-Unie
werden
muurkranten
gemaakt, een fenomeen dat zich in de jaren erna snel verspreide over de andere
communistische
landen.
- 59 v.Chr.
:
Julius Caesar
nam het initiatief om in
Rome
de
Acta diurna
uit te geven, dagelijkse berichten over diverse stads- en staatsaangelegenheden, gepubliceerd op uithangborden op openbare plaatsen.
- 713
: De eerste handgeschreven krant,
Kai Yuan Za Bao
, werd in China gepubliceerd.
- 1492
: Een krant bestaand uit een blad beschreef de intocht van de Venetiaanse gazant op 16 juni.
- 1605
: Johann Carolus publiceerde de eerste wekelijkse krant, de
Relation
, in
Straatsburg
, dat toen nog op Duits grondgebied lag. Het oudst bewaard gebleven exemplaar dateert uit 1609. Ongeveer tegelijkertijd verscheen in
Wolfenbuttel
in
Brunswijk
de krant
Aviso
. Het netwerk van medewerkers van beide kranten strekte zich uit over heel Europa. Het nieuws was daarom voornamelijk nieuws uit het buitenland. Beide kranten voldeden aan de criteria die tegenwoordig voor een krant gelden: gedrukt, regelmatige verschijning, grote oplage en de mogelijkheid tot abonneren.
- 1610
:
Amsterdam
kreeg haar eerste Franstalige krant.
- 1618
:
Courante uyt Italien, Duytslandt, &c.
(
zie boven
) verscheen in Amsterdam als eerste krant in de Nederlandse taal.
- 1620
:
Abraham Verhoeven
, die sinds 1605 op onregelmatige tijdstippen nieuwsboekjes en nieuwsprenten had gepubliceerd, begon te Antwerpen met de regelmatige uitgave van zijn
Nieuwe Tijdinghen
, de eerste krant met krantenkop en illustraties op de voorpagina.
- 1621
: De eerste Engelstalige private krant,
The Corante
, werd voor de eerste maal gepubliceerd, in Londen.
- 1631
:
La Gazette
, de eerste Franse krant kwam uit.
- 1645
: Oprichting van de tot en met 2006 oudste krant,
Post- och Inrikes Tidningar
te Zweden, met dagelijks nieuws over faillissementen en mededelingen van bedrijven en de overheid. Het dagblad, volgens de World Association of Newspapers (WAN) het oudste ter wereld, is vanaf 1 januari 2007 alleen nog op internet te lezen.
- 1650
: 's Werelds eerste dagelijks gedrukte krant,
Einkommende Zeitungen
(binnenkomende mededelingen) werd opgericht in
Leipzig
, Duitsland.
- 1656
: De
Opregte Haarlemsche Courant
werd opgericht, eerst als weekblad (
Weeckelijcke Courante van Europa
), later als dagblad. Fuseerde in de Tweede Wereldoorlog met het
Haarlems Dagblad
. Sindsdien maakt dat blad er aanspraak op de oudste krant ter wereld te zijn.
- 1665
: De oudste nog bestaande Engelse krant,
The London Gazette
werd voor het eerst uitgegeven.
- 1666
: De eerste Deense krant,
Den Danske Mercurius
, verscheen in
Ribe
door Anders Bording.
- 1690
:
Worcester Post-Man
opgericht. In 1753 werd dat
Berrow's Worcester Journal
. The Worcester Post-Man/Berrow's Worcester Journal is 's werelds oudste overgebleven onofficiele krant.
Publick Occurrences Both Foreign and Domestick
in
Boston
werd ook de eerste krant gepubliceerd in Brits Noord-Amerika.
- 1702
: De eerste dagelijkse krant van Engeland, the
Daily Courant
, werd opgericht door Samuel Buckley.
- 1728
:
Sankt-Peterburgskie Vedomosti
, de oudste Russische krant die nog steeds in omloop is, werd opgericht in
Sint-Petersburg
.
- 1749
:
Berlingske Tidende
, de oudste nog bestaande Deense krant, werd opgericht door E.H Berling.
- 1752
: De
Leeuwarder Courant
werd opgericht, de oudste nog bestaande onafhankelijke krant van Nederland.
- 1763
:
Norske Intelligenz-Sedler
, de eerste krant van Noorwegen, werd uitgegeven.
- 1785
:
The Daily Universal Register
werd opgericht door John Walters. Op 1 januari 1788 werd dit
The Times
.
- 1827
:
El Mercurio
, de oudste Spaanstalige krant, verscheen voor het eerst in de havenstad Valparaiso in Chili.
- 1851
:
The New York Times
werd voor het eerst gepubliceerd.
- 1871
:
Yokohama Mainichi Shimbun
(Yokohama Daily News) werd gesticht als de eerste dagelijkse krant in Japan.
- 1884
:
Ottmar Mergenthaler
vond de
Linotype
uit, een zetmachine die werd gebruikt tot in de jaren tachtig van de twintigste eeuw.
- 1921
:
De Telegraaf
introduceerde als eerste krant in Nederland een fotopagina.
- 2020
:
Metro
, de laatste gratis krant van Nederland, verdween uit het straatbeeld.
Bronnen, noten en/of referenties
|