Jeruzalem
(
Hebreeuws
: ???????
Jeroesjalajim
,
Arabisch
: ?????
al-Qoeds
,
Ottomaans
: Kudus,
Aramees
: ??????????) is een van de oudste doorlopend bewoonde steden ter wereld.
[4]
De oude
Kanaanitische
stad is de bakermat van het
jodendom
en het
christendom
, en de stad en/of bepaalde plaatsen daarin worden door volgelingen van deze religies en door de
islam
als
heilig
beschouwd. Jeruzalem is gelegen tussen de
Middellandse Zee
en het noordelijke deel van de
Dode Zee
in een van de meest omstreden gebieden ter wereld, de regio
Palestina
.
Sinds de oprichting van de staat
Israel
in 1948 en de
Israelisch-Arabische conflicten
heeft Israel zowel de wijken ten westen van de
Oude Stad Jeruzalem
(
West-Jeruzalem
) alsook
Oost-Jeruzalem
(de Oude Stad met de oostelijk ervan gelegen wijken) veroverd. Tezamen vormen deze de
hoofdstad
Jeruzalem van
Israel
, maar ook de
staat Palestina
heeft Jeruzalem altijd als zijn hoofdstad beschouwd.
Status
Sinds 11 december 1949,
[5]
ruim een jaar na de stichting van de staat Israel claimt de Israelische regering Jeruzalem als de hoofdstad van Israel. De Israelische overheid vestigde in
West-Jeruzalem
het presidentsgebouw, het
parlement
,
[6]
het
opperste gerechtshof
en de meeste ministeries. De meeste
ambassades
zijn echter gevestigd in
Tel Aviv
. Internationaal wordt Jeruzalem als hoofdstad van Israel niet erkend.
[7]
Eerder dat jaar, op 11 mei, was Israel onder voorwaarden als lid toegelaten tot de
Verenigde Naties
.
[8]
De
Palestijnse Autoriteit
beschouwt Jeruzalem als hoofdstad van een toekomstige Palestijnse staat. Het
Orient House
in
Oost-Jeruzalem
, kantoor van de
Palestijnse Bevrijdingsorganisatie
(PLO), werd vanwege zijn diplomatieke, economische en sociaal-culturele functies gezien als zetel van de toekomstige Palestijnse regering. Onder de bezetting (sinds 1967) en
annexatie
van Oost-Jeruzalem werd het in 2001 door Israel gesloten.
Oost-Jeruzalem (inclusief de
Oude Stad
) werd in 1980 administratief binnen het bestuurlijke
district Jeruzalem
gebracht, en kwam daardoor
de facto
onder het gezag van Israel, hoewel het binnen het
gouvernement Jeruzalem
van de
Palestijnse Autoriteit
ligt. In 2002 is de stad door de
Palestijnse Wetgevende Raad
aangewezen als de hoofdstad van
Palestina
.
[9]
Jeruzalem vormt een heet hangijzer binnen de internationale politiek en het
Israelisch-Palestijns conflict
. Volgens het
Verdelingsplan van de Verenigde Naties
, waarop het uitroepen van de staat Israel gebaseerd was, zou Jeruzalem een
status onder internationaal bestuur
(corpus separatum) krijgen. In de
Arabisch-Israelische Oorlog van 1948
veroverde en annexeerde Israel aanzienlijke delen van Palestina buiten het gebied dat in het Verdelingsplan aan een Joodse staat was toegedacht, waaronder
West-Jeruzalem
. Deze annexatie is door de internationale gemeenschap nooit erkend, omdat het officiele standpunt blijft dat de grenzen pas bij een
vredesverdrag
vastgelegd kunnen worden.
Jordanie
veroverde dat deel van Palestina wat daarna de
Westelijke Jordaanoever
werd genoemd.
In de
Juni-oorlog
in 1967 werd de Westelijke Jordaanoever door Israel op
Jordanie
veroverd en militair bezet en werd Oost-Jeruzalem vervolgens geannexeerd, wat door de
Verenigde Naties
ook niet erkend is. In 1980 werd in Israel de
Jeruzalemwet
aangenomen, waarin heel Jeruzalem tot
"de eeuwige en ondeelbare hoofdstad van Israel"
werd uitgeroepen. Dit omvatte dus ook Oost-Jeruzalem, en ook de omliggende Palestijnse dorpen op de
Westelijke Jordaanoever
[10]
De
Veiligheidsraad van de Verenigde Naties
heeft deze wet in
Resolutie 478
nietig verklaard. Voor Israel zou Jeruzalem, met inbegrip van Oost-Jeruzalem (inclusief de geannexeerde Palestijnse dorpen), de
grootste stad
van Israel moeten worden; zonder Oost-Jeruzalem zou het de tweede stad zijn, na
Tel Aviv
.
De
Verenigde Naties
houden vast aan het
corpus separatum
uit het
Delingsplan
van november 1947
[11]
(zie ook in de Geschiedenisparagraaf in dit artikel), en hebben het een en ander in 1980 nog eens bevestigd in de (Resoluties
476
en
478
van de Veiligheidsraad). In de
Oslo-akkoorden
die in 1993 tussen de
PLO
en Israel gesloten werden, was de status van Jeruzalem nog even buiten beschouwing gelaten. Er zou vijf jaar na dato een besluit worden genomen over de definitieve status, evenals over de vorming van een Arabische staat. Die afspraak tussen beide partijen is echter nooit nagekomen.
Op 20 december 2017 namen de Verenigde Naties een resolutie aan waarin ook op eerdere resoluties werd teruggegrepen en werd verklaard dat de Palestijnse bevolking permanente
soevereiniteit
heeft in de bezette Palestijnse gebieden inclusief Oost-Jeruzalem.
[12]
De
Wereldraad van Kerken
(WCC) erkent Jeruzalem als de stad van drie godsdiensten en twee volken, en het centrale belang in politiek, sociaal en religieus opzicht van de status van Jeruzalem voor een uiteindelijke duurzame vrede tussen Israeli's en Palestijnen. De WCC betreurde bij monde van zijn secretaris-generaal
Olav Fykse Tveit
ten zeerste het plan in 2017 van de president van de Verenigde Staten,
Donald Trump
, om Jeruzalem als de hoofdstad van Israel te beschouwen
[13]
De Palestijnse afgevaardigde in het Verenigd Koninkrijk, Manuel Hassassian, zei dat een erkenning van Jeruzalem als hoofdstad van Israel een oorlogsverklaring is tegen 1,5 miljard moslims en honderden miljoenen christenen die een hegemonie van Israel over de heilige plaatsen niet zullen accepteren.
[14]
Etymologie
Over de
etymologie
en de oorsprong van Jeruzalem bestaat onzekerheid.
De stad Jeruzalem wordt reeds genoemd in bronnen van het begin van het
2e millennium v.Chr.
: in
Egyptische
vervloekingsteksten (19e en 18e eeuw v.Chr.) worden de namen
Wrwshlm
en
Wrwshmn
aangetroffen. Later komt in de zogenaamde brieven (eigenlijk
kleitabletten
) van
Tel el Amarna
, gedateerd eerste helft 14e eeuw v.Chr., de naam
Urusalim(u)
voor. Abdu-cheba (‘dienaar van Cheba’), de Egyptische vazalvorst van deze stad, vraagt de farao om militaire bijstand om de aanvallen van de
Apiru
(misschien de Hebreeen) te kunnen afslaan. De zonnegodin
Cheba
werd vereerd door de
Hurrieten
, die nauw aan de Hethieten gelieerd waren.
Het eerste deel van de naam Jeruzalem, 'Jeru-', kan ‘stad’, ‘woning’ of ‘bron’ betekenen. Volgens sommige
Semitische
taalkundigen kan Jeru- ‘woning’ (<
jarah
) betekenen. De herkomst kan echter ook niet-Semitisch zijn:
ur(u)-
zou van een woord voor ‘bron, waterstroom, rivier’ kunnen komen: ‘de bron van Salem’ (vergelijk de rivieren Jor-daan, Jar-muk, Jabbok (< *
Jar-bok
?), Jar-kon, de oasestad Jer-icho; bij Jeruzalem was de bron Gihon). Het Griekse
hiero-
(in
Hierosolyma
) is dus zo gek nog niet, want de betekenis van
hieros
in
hieros Pergamos
is ‘door een god bewoond of beschermd’.
Het tweede deel van de naam, '-zalem' kan gebaseerd zijn op de naam Sjalman. De
Assyriers
hielden lijsten met godennamen bij om zich te kunnen orienteren in de veelheid van goden in het rijk. Volgens zo’n lijst zou in Jeruzalem Sjalmanitu de "
Isjtar
van Jeruzalem" genoemd worden. Sjalmanitu was de echtgenote van de oorlogsgod Sjalman. Het is dus mogelijk dat Jeruzalem oorspronkelijk betekent ‘de stad van de god Salem’.
Homerus
vermeldt dat de
mythische
held
Bellerophon
oorlog voerde tegen de Solymi, een volk in het gebied van de
Hethieten
(Ilias Z, 184 en 204). Het volk wordt gesitueerd in de buurt van
Lycie
, waar men kennis had van het schrift. Ook
Herodotus
(Hist. I, 173) en
Tacitus
(Hist. V, 2) vermelden de in de gedichten van Homerus bezongen Solymi. De stad Jeruzalem (Hierosolyma) zou zijn naam daaraan hebben ontleend. Het is dus niet helemaal uit te sluiten dat de Solymi ? misschien ‘de mannen van Sjalman’ ? een historische band met Jeruzalem hebben gehad.
Een veelgenoemde theorie
stelt dat de naam een combinatie is van twee steden uit de tijd van de
Hebreeuwse Bijbel
, die wellicht beide voor Jeruzalem staan:
Jebus
(????; genoemd naar Jebus, de vader van de
Jebusieten
) en
Salem
(???; een
Kanaanitische
god). Mogelijk kan de naam ook vertaald worden als 'Basis van Salem'. Salem wordt ook wel geassocieerd met Beith Shean (
Scythopolis
). In de Hebreeuwse Bijbel wordt een ontmoeting beschreven tussen
Abraham
en
Melchizedek
, de koning van Salem (Genesis 14:18). In het Bijbelboek Ezechiel (Ezechiel 16:2-3, 45) spreekt de profeet Ezechiel over Jeruzalem: 'Van oorsprong ben je een Kanaanitische' en ‘Je vader was een Amoriet, je moeder een Hethiet’ .
De volksetymologie heeft van Jeruzalem later ‘de stad van de vrede’ gemaakt (
‘ir
= stad,
sjalom
= vrede).
Bevolkingsaantal, samenstelling en ontwikkeling
Sinds de bezetting van de
Westelijke Jordaanoever
op 28 juni 1967 worden de bewoners van Oost-Jeruzalem en de uitbreidingen daarmee van
geannexeerde
Palestijnse
dorpen, alsook de
Israelische nederzettingen
rondom de oude stad, meegeteld bij het inwoneraantal van de Israelische gemeente (West-)Jeruzalem.
Voor 1967 bestond de bevolking van Oost-Jeruzalem uit 71.000 inwoners, allen niet-Joden.
[15]
In 2007 had Jeruzalem 747.621 inwoners, waarvan 299.708 in West-Jeruzalem en 443.802 in Oost-Jeruzalem.
In 2014 had Jeruzalem 849,780 inwoners, waarvan 327,890 in West-Jeruzalem en 521,890 in Oost-Jeruzalem.
Vanaf het begin van het Britse
Mandaatgebied Palestina
(1922) is de bevolkingssamenstelling van Jeruzalem als volgt:
Jaar
|
Joden
|
Moslims
|
Christenen
en anderen
|
Totaal niet-Joden
|
Totale bevolking
|
Bron
|
1922
|
33.971
|
13.413
|
15.194
|
28.607
|
62.578
|
UNSCOP (1946)
A survey of Palestine
|
1944
|
97.000
|
30.630
|
29.450
|
60.080
|
157.080
|
UNSCOP (1946)
A survey of Palestine
|
1967
|
195.700
|
54.963
|
12.644
|
67.607
|
263.307
|
Harrel, M. (1974)
The Jewish presence in Jerusalem through the Ages
|
2007
|
476.104
|
247.754
|
23.763
|
271.517
|
747.621
|
Jerusalem Institute for Israel Studies
[16]
|
2012
|
502.830
|
288.170
|
24.220
|
313.390
|
815.310
|
Jerusalem Institute for Israel Studies
[17]
|
2013
|
509,610
|
295,540
|
24,640
|
320,180
|
829,860
|
Jeruzalem Institute for Israel Studies
[18]
|
2014
|
520,710
|
303,420
|
15,460
|
318,880
|
849,780
|
Jeruzalem Institute for Israel Studies
[2]
|
Geschiedenis
Oudheid
Pritchard en ook Habachi melden dat er geen Egyptische bronnen van Israelitische slavernij en van een exodus bestaan, zoals in de Hebreeuwse Bijbel staat geschreven. De hellenistische Egyptenaar
Manetho
schreef 1000 jaar na de Exodus dat de
Hebreeen
niet ontsnapt zijn maar "
eruit gegooid als leprozen en pestlijders, en vervolgd tot in
Palestina
, waar ze Jeruzalem stichtten en voorouders van de Joden werden
".
[19]
Het Bijbelse verhaal van het verschijnen van een volk Israel in Palestina is een weergave van het zogenaamde
Conquest Model
. Tegenwoordig geldt deze visie als achterhaald. Er zijn nauwelijks nog historici die dit 'veroveringsmodel' verdedigen. Het is onmogelijk gebleken deze theorie in overeenstemming te brengen met de aan de
archeologie
ontleende gegevens.
[20]
Het wordt waarschijnlijker geacht dat de Israelieten afstammen van de Kanaanieten. In de tijd waarin de Bijbel de verovering van Kanaan situeert, zouden deze Israelieten de heuvels zijn gaan bevolken terwijl de Kanaanieten (later Feniciers genoemd) achterbleven in de kustvlakte.
Beginperiode, op grond van de Hebreeuwse Bijbel
In 1025 v.Chr. versloeg koning
Saul
de
Filistijnen
, die daarmee uit de heuvels van Juda verdwenen en Saul meer ruimte gaven. De stammen schaarden zich dankbaar rond hem, behalve
Samuel
. Later trok deze in het openbaar Sauls koningschap in. Saul nam
Gibea
, 5 km ten noorden van Jeruzalem in.
[21]
In 1004 v.Chr. zou
koning David
, na 7,5 jaar vanuit
Hebron
geregeerd te hebben, Jeruzalem op de
Jebusieten
hebben veroverd. Hij liet de
Ark
(die door Saul compleet was genegeerd wegens de smaad van het verlies) ernaartoe halen. Hij zou de stad, vlak op de grens der twee staten
, tot hoofdstad van het
koninkrijk Israel
gemaakt hebben. Op deze wijze kon hij zijn paleis en machtsbasis op neutraal terrein bouwen. Sommigen vermoeden nog andere beweegredenen.
[22]
David wilde te Jeruzalem een tempel bouwen, maar de profeten keerden zich daartegen namens God; in
970
begon zijn zoon
Salomo
, met steun van de profeten, met de bouw van de tempel. Salomo staat bekend als een wijze koning. Toch wordt hem verweten de afgodendienst te hebben getolereerd. Toen na Salomo's overlijden in
922 v.Chr.
het koninkrijk in twee delen uiteen viel, werd Jeruzalem de hoofdstad van alleen het
koninkrijk Juda
.
Beginperiode, wetenschappelijk gezien
Er zijn weinig wetenschappelijke bewijzen voor het bestaan van een monarchie van Saul, David en Salomo. Het
monotheisme
zou pas veel later tot bloei zijn gekomen, in de 7e eeuw v.Chr. onder koning
Josia
. Tot het einde van de 10e eeuw v.Chr. woonde verreweg het grootste deel van de bevolking van
Palestina
in het laagland, in de smalle kustvlakte en de vruchtbare vallei van Jizreel. Vanaf het einde van die eeuw begon ook de bevolking in de heuvels van Samaria toe te nemen. Dit droeg in belangrijke mate bij aan de opkomst van een regionale staat.
[23]
In de heuvels van
de regio Samaria
vormde zich een nieuwe politieke macht. Volgens
Assyrische
bronnen heerste hier in de 9e eeuw het geslacht
Bit Humri
. In deze wordt het
Koninkrijk Israel
een sterke macht onder koning
Omri
, die
de stad Samaria
stichtte als hoofdstad van zijn rijk.
[24]
Enkele generaties later ontstond een vergelijkbaar staatje rond Jeruzalem. De in Jeruzalem heersende dynastie wordt onder andere in een inscriptie
Bet Dawid
, het
Huis van David
, genoemd. Omri stabiliseerde ook zijn politieke grenzen en herstelde de betrekkingen met het politieke Jeruzalem door het uithuwelijken van zijn kleindochter Atalia aan de koning van
Juda
in het zuiden. Omri slaagde erin een dynastie te vestigen, die dan ook die van de Omriden wordt genoemd. Zijn nakomelingen heersten niet alleen voor de volgende veertig jaar over Israel, maar ook kort nog over Juda.
In 925 v.Chr. plunderde
farao
Sjosjenq
Jeruzalem. Sjosjenqs zegetocht staat op de tempel in
Karnak
afgebeeld. In de 9e eeuw was Juda een armere staat vergeleken met zijn buren, waaronder Israel onder de Omriden. In
849 v.Chr.
voerde
Atalia
, gemalin van koning
Joram
en dochter van
Isebel
, als vereerster van
Baal
deze cultus in Jeruzalem in. Zij usurpeerde de troon na de dood van haar zoon
Ahazia
en vermoordde alle leden van het koninklijk huis, op een babyprinsje,
Joas
, na, dat door de priesters van de tempel van
JHWH
tot zijn zevende jaar verborgen werd gehouden en toen koning werd gemaakt. Bij deze contrarevolutie vond Atalia de dood. Er zijn negen
Fenicische
graven onderaan in de necropool gevonden, onafgewerkt.
[25]
Daterend uit de
8e eeuw v.Chr.
zijn ook in de nederzetting op de westelijke rug muren en vloeren bezaaid met ijzertijd-aardewerk gevonden (door prof. Avigad) samen met
figurines
die geduid kunnen worden als vruchtbaarheidssymbolen, vooral in de vorm van zuil-achtige vruchtbaarheidsgodinnen die hun borsten aanbieden.
[26]
Onder Assyrisch bewind
In
734 v.Chr.
weigerde Juda een coalitie met
Pekach
. Daarop werd Jeruzalem door Pekach belegerd. Koning
Achaz
van Juda riep toen Assyrische hulp in en zond een boodschapper met een enorme gift zilver en goud uit de tempel. Juda mocht autonoom blijven tegen betaling van schatting. In 722 v.Chr. viel het koninkrijk Israel in handen van het
Nieuw-Assyrische Rijk
en vluchtten veel inwoners naar Juda. Volgens dr. Magen Broshi was er rond 720 v.Chr. inderdaad een bevolkingstoename richting Jeruzalem vanuit Israel, die leidde tot verdrievoudiging van het inwoneraantal.
[27]
In 715 v.Chr. verbrijzelde
Hizkia
de gewijde stenen, hieuw de
gewijde palen
om en sloeg de bronzen slang
Nehushtan
stuk die in de tempel bewaard was sinds de Hebreeen in
Kanaan
waren gekomen. Hij had eerder reeds alle plaatselijke heiligdommen van
Asherah
verboden, om de eredienst te centraliseren in Jeruzalem. Hizkia steunde het Babylonische plan van
Merodach-Baladan
tegen
Sanherib
en sloot zich aan bij de door Egypte gesteunde coalitie.
[28]
In 701 v.Chr. valt Sanherib Juda binnen. De wandpanelen van Hizkia's paleis ? die zich nu in het
British Museum
bevinden ? getuigen van de zelfs voor die tijd opvallende wreedheid waarmee deze inval gepaard ging. Een vertaling van Sanheribs annalen naar Ancient Near Eastern Texts luidt: "
Wat Hizkia de Jood aangaat, hij onderwierp zich niet aan mij, ik belegerde 46 van zijn versterkte steden, ommuurde vestingen en talloze dorpen en overmeesterde ze door aangestampte taluds en stormrammen, voetvolkaanvallen, mijnen, stootblokken, alsook sappeurswerk... Hemzelf maakte ik gevangen in Jeruzalem, zijn koninklijke residentie, als een vogel in een kooi
".
[29]
Juist buiten de Sionpoort zijn overal resten van Israelitische huizen die op vaste grond gebouwd waren, aldus dr. Magen Broshi: 'Er was blijkbaar in korte tijd een bevolkingstoeloop na de Assyrische inval in Juda'. Het Assyrische leger is vervolgens overhaast afgedropen. De
Bijbel
ziet hier de hand van God in. Ook
Herodotus
[30]
beschrijft de plotselinge terugtrekking; volgens hem veroorzaakt door muizen.
Gemengde cultuur
Toen het Assyrische rijk onder de Babylonische druk in elkaar stortte, hadden de inwoners van Juda even rust. Volgens de Hebreeuwse Bijbel voerde koning
Josia
een religieuze hervorming door. In 630 v.Chr.
haalde de
Levitische
priester Hilkia, in dienst van de koning, het gerei dat voor
Asherah
en
Baal
was gemaakt weg uit de tempel in Jeruzalem.
[31]
Veertig jaar later sprak de profeet
Ezechiel
afkeurend over vrouwen die in de tempel durfden profeteren 'naar eigen inzicht'.
[32]
Het Bijbelboek Ezechiel heeft het verder over vrouwen die in dezelfde tempel in Jeruzalem, waar ook
JHWH
vereerd werd, ritueel om
Tammuz
weeklaagden, aldus de rouwpraktijken overnemend van de Babylonische mythen van
Ishtar
. De naam
Baal
wordt aangewend voor de echtgenoot van de Godin, in plaats van
Tammuz
, hoewel deze naam in Jeruzalem toen nog in gebruik was.
[33]
De profeet
Jeremia
meldt dat opstandige vrouwen openlijk verkondigden dat zij van plan waren de 'Koningin van de Hemel' te blijven vereren. De mannen wilden hun vrouwen daarin blijkbaar verder volgen.
[34]
Onder Babylonisch bewind
In 597 v.Chr. kwam
Zedekia
, plaatsvervangend koning, openlijk in opstand tegen Babylon.
Nebukadnezar II
voerde daarop een aanval op Juda uit, met wegvoering van
Jojachin
[35]
die 47 jaar duurde.
[36]
Een Babylonisch verslag in spijkerschrift maakt melding van deze eerste strafexpeditie tegen Jeruzalem op 16 maart van dat jaar.
Omdat een harde kern in Jeruzalem nog steeds weigerde de Babylonische suprematie te erkennen, voerde in 587 v.Chr. Nebukadnezar een tweede beleg over Jeruzalem. Zedekia ontsnapte, maar werd bij Jericho gevangengenomen. Zijn zonen werden terechtgesteld en hijzelf blind gemaakt en meegevoerd. Kort daarop viel de stad in handen van de
Babyloniers
en werd platgebrand. De muren werden geslecht en de tempel verwoest. Een deel van de Judeese bevolking vertrok in
ballingschap naar Babylon
. Wat van de tempel overbleef werd met de grond gelijk gemaakt. James Pritchard noemt dit gebeuren een allerbelangrijkste gebeurtenis voor Juda, vanwege de indruk die de wegvoering van de joodse intelligentsia naliet op het jodendom. Het boek 'Koningen' werd enige tijd na de verwoesting geschreven.
[37]
Pritchard wijst erop dat trouwens de hele
Tenach
samengesteld werd in Jeruzalem, een cultuurcentrum.
Samaria
had een concurrerende cultus.
Onder Perzisch bewind
Toen de
Perzen
Babylon innamen, vaardigde
Cyrus
in 538 v.Chr. een decreet uit dat voorzag in herstel van de joodse gemeenschap en cultus in Jeruzalem. Een kleine groep pioniers keerde terug, zij het met tegenkanting van de toenmalige plaatselijke bevolking van Jeruzalem, en zij kregen toestemming de tempel te herbouwen echter wel onder Perzische heerschappij. Zij bouwden een eenvoudige nieuwe tempel in Jeruzalem, dat nu hoofdstad van een kleine Perzische provincie van 50.000 zielen werd. Een eeuw lang na Cyrus' dood reisden afstammelingen van de Judeese ballingen terug naar Jeruzalem.
Vanaf 515 v.Chr. ontstond er vijandschap tussen de terugkerende
Judeers
en hun noorderburen in
Samaria
. De
Samaritanen
besloten hun eigen tempel te bouwen op de
Gerizim
bij Sichem.
Ezra
had hun aanbod om de tempel te herbouwen afgewezen, omdat zij 'etnisch en theologisch niet zuiver genoeg zouden zijn'.
[38]
Onder de
Perzen
werden de joden betrekkelijk ongemoeid gelaten en konden ze hun godsdienst vrijelijk beoefenen. Maar de stad bleef belegerd en de muur mocht niet herbouwd worden.
In 445 v.Chr. werd
Nehemia
, joods ambtenaar van hoge rang aan het hof van
Artaxerxes I
, stadhouder voor Juda in Jeruzalem. Hij bewoog de koning om de wederopbouw van de muur toe te staan. Hij voerde dit heel snel uit in 52 dagen, wegens morrende buren rondom. Zo'n 10.000 afstammelingen van ballingen kwamen zich toen vanuit Babylon in en om Jeruzalem vestigen.
Onder hellenistisch bewind
Omstreeks 330 v.Chr. werd het Perzische Rijk veroverd door de Macedonisch-Griekse koning
Alexander III de Grote
. Hiermee begon de periode van het
hellenisme
voor Jeruzalem.
In 312 v.Chr. nam de Egyptisch-Griekse koning
Ptolemaeus I
Jeruzalem in. Onder de
Ptolemaeen
genoten de joden eveneens godsdienstige vrijheid. (De
Tenach
werd zelfs in het
Grieks
vertaald in opdracht van de Ptolemese koningen. Dit was voor zover bekend de eerste vertaling van de Hebreeuwse geschriften in een andere taal; zij staat bekend als de
Septuagint
). De stad werd later echter (198 v.Chr.) veroverd door de Grieks-Syrische
Seleuciden
die het hellenisme met geweld wilden opdringen aan hun onderdanen. In 168 v.Chr. poogde de Seleucidische koning
Antiochos Epiphanes
(de joden noemden hem al gauw
Antiochos Epimanes
wat
Antiochos de gek
betekent) de joodse godsdienst uit te roeien en werd de joodse tempel ontheiligd door er een varken te offeren aan
Zeus
.
Zo wilde hij de tempel wijden aan de
Griekse godsdienst
. De joden vonden dit een ernstige belediging voor hun geloof en er brak een grote volksopstand uit. Na vele wreedheden over en weer wisten de opstandelingen, bekend als de
Makkabeeen
, in 164 v.Chr. de stad te heroveren en de tempel weer in gebruik te nemen voor de beoefening van de Jahweistische godsdienst. De Makkabeeen stichtten het joodse koningshuis van de
Hasmoneeen
. In 161 v.Chr. sloten ze een bondgenootschap met de
Romeinen
die hun invloed in het hellenistische oosten aan het uitbreiden waren. In 143 v.Chr. wisten de Hasmoneeen onafhankelijkheid voor Juda te verkrijgen en werd Jeruzalem weer een tijd de hoofdstad van een onafhankelijke Joodse staat.
Onder Romeins bewind
In 63 v.Chr. ving de Romeinse tijd aan met de verovering van de stad door
Pompeius
. Judea werd een vazalstaat van Rome.
Hyrkanus II werd hogepriester en vazal
. De
Hasmonese
macht ging geleidelijk over in die van de
Herodianen
.
Herodes de Grote
versterkte en verfraaide Jeruzalem met verschillende vestingwerken en andere bouwwerken, zoals de burcht
Antonia
, de torens
Phasael, Mariamne en Hippicus
, een
theater
en het
Paleis van Herodes
. Het meest prestigieus was echter zijn verfraaiing van de (tweede)
joodse tempel
.
Het was tegen het einde van de regering van Herodes de Grote dat
Jezus van Nazareth
werd geboren.
De joodse nieuwtestamenticus
David Flusser
acht het het waarschijnlijkst dat zijn terechtstelling aan het kruis (de vorm van doodstraf voor niet-Romeinen) buiten de stadsmuur in het jaar 30 is voltrokken.
[39]
In het jaar 66 na Chr. begon de
Eerste Joodse Opstand
. Deze werd onderdrukt door
Vespasianus
en
Titus
in het jaar 70. Hierbij verwoestten de
Romeinen
de stad en de tempel werd in brand gestoken. Het enige overblijfsel van de tempel was een deel van de Westelijke muur, die nu bekendstaat als de
Klaagmuur
. Op de ruines van de stad werd een Romeins legerkamp opgericht.
Keizer
Hadrianus
bezocht in het jaar 130 de stad en besloot er een Romeinse kolonie te vestigen. In het jaar 132 werd Jeruzalem door de Joden, onder leiding van
Bar Kochba
, veroverd (
Tweede Joodse Opstand
). Deze maakten Jeruzalem opnieuw tot hun hoofdstad en richtten er een voorlopige tempel op. De reactie van Hadrianus bleef niet uit, hij heroverde de stad en gaf haar een andere naam,
Aelia Capitolina
. Op de
Tempelberg
werd een Romeinse tempel gebouwd (ter verering van
Jupiter
). De Joden werd de toegang tot de stad ontzegd.
In 326 bezocht
Helena
, moeder van keizer
Constantijn de Grote
, de stad en kreeg deze opnieuw de naam Jeruzalem. In 335 beval Constantijn de bouw van de
Heilige Grafkerk
.
In 438 werd het toegangsverbod van Joden tot de stad opgeheven door keizerin
Licinia Eudoxia
van het
Byzantijnse Rijk
.
Op het
Concilie van Chalcedon
(451) werd het
patriarchaat
Jeruzalem opgericht. De
patriarch
, de
bisschop
van Jeruzalem, kreeg jurisdictie over de drie toenmalige provincies van Palestina.
Middeleeuwen
In
614
werd de stad, met hulp van de Joden,
veroverd
door de
Perzen
onder leiding van
Khusro II
. In
629
konden de
Byzantijnen
onder
Herakleios
de stad terugveroveren.
In 637 gaf patriarch
Sophronius
de stad, na de
Slag bij de Jarmuk
, over aan de Arabieren onder leiding van
kalief
Omar
. In het
Arabisch
werd de stad bekend als Al-Qoeds (
de heilige (stad)
) en ook wel als
Oeroesjalim
, wat wel wordt uitgelegd als
stad van sjalim
. Het is voor de
moslims
een heilige stad, onder meer omdat volgens de islamitische godsdienst de profeet
Mohammed
? in een wondere nachtreis ? er op
Buraq
, een dier gelijkend op een ezel, vanuit Mekka naartoe is gereisd en vanaf de Tempelberg naar de hemelen is opgestegen. Een voetafdruk in de
Rotskoepel
(gebouwd 691-692) herinnert hieraan. De kalief liet Joden, die verbannen waren onder de Byzantijnen, terugkeren. Onder druk van patriarch Sophronius werd het aantal beperkt tot 70 families. In het jaar 660 werd begonnen met de bouw van de
Al-Aqsamoskee
.
De joodse en christelijke gemeenschappen genoten in de
islamitische wereld
een hoge mate van zelfstandigheid. Tijdens het
kalifaat van de Abbasiden
had iedere groep een officiele vertegenwoordiger aan het hof van de kalief. Later holde het gezag van de kalief uit en boette ook het prestige van deze hoogwaardigheidsbekleders in. Iedere religieuze groep behield zijn eigen rechters die problemen binnen de gemeenschap zelf oploste.
[40]
In 1071 veroverden de Turkse (soennitische)
Seltsjoeken
de stad op de sjiitische
Fatimiden
. De Seltsjoeken staken synagoges en kerken in brand en de
sjiieten
werden vermoord of verdreven. Toen men in West-Europa vernam dat de christelijke pelgrims werden lastig gevallen, vond men dat er (militair) ingegrepen moest worden en kwamen de
kruistochten
op gang. Ondertussen werd de stad in 1096 opnieuw ingenomen door de Arabische Fatimiden.
In 1099 bereikte de eerste kruistocht de stad. De kruisvaarders veroverden deze en richtten er vervolgens een verschrikkelijk bloedbad aan. De islamitische en Joodse bevolking werd uitgeroeid of verkocht als slaaf aan Egypte of Europa. De kruisvaarders stichtten het
koninkrijk Jeruzalem
. De eerste hoogste gezagsdrager,
Godfried van Bouillon
weigerde echter de titel van
koning
en nam de titel van Beschermer van de
Heilig Grafkerk
aan omdat hij geen koningskroon wilde dragen op de plaats waar Jezus een doornenkroon droeg. Zijn opvolgers namen echter wel de titel van koning aan (zie
koningen van Jeruzalem
). De koning nam oorspronkelijk zijn intrek in de Al-Aqsamoskee. Later werd dit gebouw de residentie van de
Tempeliers
.
In 1187 werden de kruisvaarders verslagen en de stad gaf zich over aan
Saladin
. In tegenstelling tot de kruisvaarders 88 jaar eerder richtte Saladin geen bloedbad aan.
Keizer Frederik II
van het
Heilige Roomse Rijk
kon in
1229
, via diplomatieke weg, de stad verwerven. Het Latijnse
koninkrijk Jeruzalem
was opnieuw een feit tot
1244
de
Ajjoebiden
de stad veroverden en in
1260
de
mammelukken
. Vanaf die tijd zijn er vaker meldingen van geweld tegen
dhimmi's
.
Ottomaanse Rijk
In
1517
werd de stad door sultan
Selim I
veroverd en kwam zo onder
Ottomaanse heerschappij
. Onder deze heerschappij beleefde Jeruzalem een korte periode van bloei onder sultan
Suleyman I
. Tussen
1537
en
1541
werden de stadsmuren van Jeruzalem herbouwd en de Rotskoepel werd verfraaid.
Belangrijk voor de Joden was dat de Turken vrij tolerant waren. Veel joodse vluchtelingen, uit de Spaanse gebieden verdreven door de
Inquisitie
, vestigden zich in het Ottomaanse Rijk, waaronder ook Jeruzalem.
[41]
In 1860 werd de eerste
Joodse
wijk, Mishkenot Sha'ananim, gebouwd buiten de muren van de oude stad. Synagogen werden gebouwd, zoals de
Hurva-synagoge
in
1864
en de
Tiferet Jisrael-synagoge
in
1872
.
De Ottomaanse heerschappij duurde tot
1917
, toen de
Britten
de stad veroverden.
[42]
20e eeuw
Van 1917 tot 1947
Tijdens de
Eerste Wereldoorlog
, in december
1917
, veroverden Britse troepen Jeruzalem op de
Turken
. Tot september
1922
bleef Jeruzalem en de rest van Palestina onder Brits militair bestuur. Door de
Volkerenbond
werd in
1922
het
mandaat
aan de Britten gegeven om Palestina te besturen en de lokale bevolking voor te bereiden op zelfstandigheid. In dit mandaat werd ook de
Balfour-verklaring
opgenomen waarin de Britse overheid steun beloofde bij het oprichten van een Joods nationaal tehuis in Palestina. Dit was tegen de wil van het Arabische deel van de bevolking
[43]
[44]
die hier verschillende keren tegen in opstand kwam, en wat culmineerde in de
Arabisch-Palestijnse opstand
die het land van 1936 tot 1939 in zijn greep hield.
In de Algemene Vergadering van de
Verenigde Naties
werd in november
1947
resolutie 181
aangenomen, die de opdeling van
Mandaatgebied Palestina
in twee afzonderlijke staten bevatte. De resolutie erkende de speciale positie van Jeruzalem en de stad werd toegewezen als een speciaal
corpus separatum
. Hieronder zou Jeruzalem onder een speciaal bewind komen, dat door de VN bestuurd zou worden.
[45]
In
1949
werd zelfs een volledige resolutie van de Algemene Vergadering van de VN (
resolutie 303
) gewijd aan het internationale statuut van de stad.
1948?1967
Op 14 mei
1948
riep
David Ben-Gurion
echter de staat Israel uit. Tijdens de
Arabisch-Israelische Oorlog van 1948
, de
Al-Nakba
(catastrofe) voor de
Palestijnen
veroverde het
Israelische defensieleger
West-Jeruzalem. Het Israelische leger veroverde de Arabische plaatsen
Ramleh
en
Lydda
en creeerde zo een corridor tussen
West-Jeruzalem
en
Tel Aviv
. Op verzoek van zo'n 2000 Palestijnse notabelen werd Oost-Jeruzalem met daarin de Oude Stad bezet door het Jordaanse leger, dat
Palestina
op verzoek van de notabelen was binnengekomen om bescherming te bieden tegen 'de
zionistische
dreiging'.
Jordanie
annexeerde Oost-Jeruzalem, alsmede de gehele
Westelijke Jordaanoever
(zie
Jordaanse bezetting van de Westelijke Jordaanoever
). De
VN
schonken er relatief weinig aandacht aan en deze annexatie werd nooit internationaal erkend. Door Jordaanse troepen werden in deze periode 57 synagogen verwoest, waaronder de bekende
Tiferet Yisrael Synagoge
. De (
Scopusberg
) ten noordoosten van Jeruzalem, werd een Joodse enclave binnen het door Jordanie bezette gebied, maar na 1967 door Israel binnen de grenzen van Jeruzalem gebracht. Van
1949
tot
1967
was Jeruzalem in tweeen gedeeld door middel van een barriere (muur en hek) met aan de westzijde de Israelische stad West-Jeruzalem, waarvan
Teddy Kollek
in 1965 burgemeester werd, en aan de oostzijde de Jordaanse
al-Quds
.
Zesdaagse Oorlog
Tijdens de
Zesdaagse Oorlog
van juni 1967 veroverde Israel
Oost-Jeruzalem
op Jordanie en annexeerde de Oude Stad en een gebied eromheen. Dit gebied werd samengevoegd onder een Israelische gemeente en de muren en hekken werden neergehaald.
[46]
Vrijwel meteen na de inname van de oude stad werd de
Marokkaanse Wijk
afgebroken om plaats te maken voor een groot plein voor de Westelijke Muur
[47]
Meer dan 100 families, waarvan sommigen er al generaties lang woonden, moesten binnen 3 uur hun huizen verlaten.
[48]
Hierbij werd ook een oude moskee verwoest.
[49]
Ook het hele Tempelberg-complex, de Tempelberg met de Rotskoepel en de Al-Aqsa-moskee, hoorde tot het geannexeerde gebied; het beheer ervan bleef bij de islamitische Waqf.
Rondom Jeruzalem werden
Israelische nederzettingen
gepland en gebouwd. Ook deze
annexatie
werd internationaal veroordeeld en niet erkend.
Vanwege de stappen die Israel ondernam ten aanzien van Jeruzalem vaardigde de Veiligheidsraad van de VN in juni 1980
Resolutie 476
uit. Na het aannemen van de
Jeruzalemwet
in juli 1980 door de
Knesset
vaardigde de Veiligheidsraad in augustus een tweede
resolutie (478)
uit waarna ambassades van Jeruzalem naar
Tel Aviv
werden verplaatst.
De
Verenigde Staten
erkenden op 6 december 2017, bij monde van president
Donald Trump
, Jeruzalem als hoofdstad van Israel, op grond van hun Jerusalem Embassy Act (wet op de ambassade in Jeruzalem) van 1995.
[50]
Als gevolg daarvan verhuisde de Amerikaanse ambassade op 14 mei 2018, op dezelfde dag dat de staat Israel zijn zeventigjarig bestaan vierde, van Tel Aviv naar Jeruzalem, naar de locatie van zijn consulaat op de grens met Oost-Jeruzalem.
[51]
De Nederlandse ambassade in Israel was in 1980 vanwege de doorvoering van de
Jeruzalemwet
verhuisd van West-Jeruzalem naar
Ramat Gan
bij Tel Aviv.
Teddy Kollek
Teddy Kollek bleef burgemeester tot
1993
Onder hem groeide de Israelische gemeente Jeruzalem uit tot de grootste door Israel bestuurde stad, waarin Joden en Arabieren aanvankelijk vrij rustig samenleefden.
[52]
De Palestijnse bevolking (hoofdzakelijk in
Oost-Jeruzalem
binnen (Groot-)Jeruzalem werd in hun samenleven bemoeilijkt door de houding en administratieve maatregelen van de gemeente. Het was en is voor hen uiterst moeilijk om bijvoorbeeld een vergunning te krijgen om huizen te bouwen. Bij overbevolkte Palestijnse wijken werden groene zones aangewezen, waar uberhaupt niet gebouwd mocht worden. Het wegennet werd er verwaarloosd. Een gemeentelijke afvalophaaldienst was hier zeer gebrekkig.
[53]
In 1987 brak de
Eerste Intifada
op de
Westelijke Jordaanoever
uit, die tot 1993 duurde toen de
Oslo-akkoorden
werden gesloten. Door protesten, boycots en stakingen was de economie en het toerisme in Jeruzalem afgenomen. Teddy Kollek werd in 1993 opgevolgd door
Ehud Olmert
, die zich tijdelijk terugtrok uit de landelijke politiek.
21e eeuw
Aan het einde van het jaar 2000 woonden er in de zwaarbewaakte Oude Stad meer dan 30.000 inwoners:
- De Islamitische wijk telde 25000 Palestijnen, een groot deel afkomstig uit Hebron.
- De Christelijke wijk telde 500 christenen, merendeels Grieks-orthodox; het gros van de kerken en kloosters is katholiek.
- De Armeense wijk telde 2000 orthodoxe christenen uit Armenie. Armeniers trokken al vanaf de vierde eeuw naar Jeruzalem.
- De Joodse wijk telde 3500 joden, merendeels streng orthodox die zich er sinds de renovatie van die wijk in 1968 hadden gevestigd. Gedurende de jaren ervoor waren echter ook enkele tientallen joden in de Islamitische wijk gaan wonen.
[54]
Tweede Intifada
In september
2000
brak de
Tweede Intifada
uit na een bezoek van de toenmalige Israelische oppositieleider
Ariel Sharon
aan de Tempelberg. Daarna werd de stad opgeschrikt door vele aanslagen, onder andere op bussen en restaurants. In Oost-Jeruzalem werd het leven in vele opzichten moeilijker: onder meer doordat het Israelische ministerie van Binnenlandse Zaken aldaar nog maar zeer minimale diensten verleende, zoals reisvergunningen en uitgifte van legitimatiebewijzen, waaraan bovendien heel lastige voorwaarden verbonden werden. Nadat
Ehud Olmert
weer in de Israelische regering zitting had genomen, werd
Uri Lupolianski
de eerste
charedisch
(ultraorthodox joodse) burgemeester in de geschiedenis van Jeruzalem. Hij werd in 2008 opgevolgd door
Nir Barkat
.
Afscheidingsmuur
In
2004
begon Israel aan de uitbreiding van de
barriere
die de Arabische dorpen
Beit Hanina
,
Shu’fat Refugees Camp
,
Shu’fat
,
Al’Isawiya
, Jeruzalem “Al-Quds”(
Sheikh Jarrah
),
Wadi Al-Joz
,
Bab Al-Sahira
,
As Suwwana
, At-Tur,
Ash-Shayyah
,
Ras Al-Amud
),
Silwan
,
Ath?Thuri
,
Jabal Al?Mukabbir
,
As?Sawahira
Al?Gharbiya
,
Beit Safafa
,
Sharafat
,
Sur Bahir
,
Um Tuba
en
Kufr A’qab
(die reeds als wijken bij de Israelische gemeente Jeruzalem waren geannexeerd) binnensloot en afsneed van Palestijns gebied. Daarbij werden weer andere Palestijnse dorpen daar afgesneden van Jeruzalem. In die Palestijnse wijken en dorpen verslechterde de economische en sociale situatie en daalden waarden van onroerende zaken scherp. Huizen van Palestijnen werden via stromannen aangekocht, toegeeigend of verwoest. Sommige bewoners vertrokken uit noodzaak en degenen die het zich konden permitteren, vertrokken noodgedwongen naar Arabische of Joodse delen van de stad die aan de Israelische zijde van de muur waren komen te liggen.
Silwan en Wadi Hilweh
In het bijzonder moet hier het Palestijnse dorpje
Silwan
genoemd worden. Het ligt ingebed in "Groot-Jeruzalem" ten zuiden van de zuidelijke stadsmuur vlak bij de Al-Aqsa-moskee. Hier wonen duizenden Palestijnen. Volgens Israel liggen onder dit gebied de archeologische resten van de "Stad van David" en ligt hier de oorsprong van Jeruzalem. Joodse organisaties als
Elad
en
Ateret Cohanim
proberen hier huizen te verwerven.
De Arabische bewoners hebben het
Wadi Hilweh Information Center
[55]
gesticht om bezoekers te informeren over hun situatie.
Seculiere uittocht
Seculiere Joden verlaten sindsdien vanwege de gespannen verhoudingen in steeds grotere aantallen Jeruzalem, seculiere jongeren met name door het gebrek aan uitgaansmogelijkheden en aan winkels en andere gelegenheden tijdens de
sjabbat
. Het percentage charedische ('ultraorthodoxe') joden in de stad stijgt voortdurend, met name het aantal joodse kinderen. In 2007 was van de circa 750.000 inwoners van het uitgebreide Jeruzalem een derde charedisch joods, een derde seculier Joods, en een derde Palestijns. De Joodse inwoners waren voornamelijk
immigranten
uit westerse landen.
Infrastructuur
Door vernieuwing van het vervoerssysteem in de stad ? zowel autowegen als openbaar vervoer ? hoopte de stad de verkeersopstoppingen in te dammen. Een in 2011 geopende
lightrail
ging zuidwestelijk Jeruzalem met het noordoosten verbinden. Het centrum met
Pisgat Ze'ev
(illegale nederzetting volgens het I.R. ). De Franse bedrijven
Veolia
en
Alstom
werkten er aan mee.
[56]
Nieuwe snelwegen werden aangelegd en stedelijke wegen en kruisingen vernieuwd en uitgebreid. Er kwam een hogesnelheidsspoorlijn van
Tel Aviv
naar Jeruzalem.
Stadsuitbreiding
In verschillende delen van de stad zijn grootschalige nieuwbouwprojecten in ontwikkeling, veelal gericht op de snel groeiende charedische sector. De ring van Israelische nederzettingen rondom Jeruzalem wordt systematisch uitgebreid, internationale protesten ten spijt.
In 2010 werd door het 'Jerusalem District Planning and Building Committee' een ongekend plan aangenomen, het 'Jeruzalem Masterplan 2020'
[57]
een voortzetting van wat
David Ben Goerion
als volgt onder woorden bracht:
"we must bring Jews to eastern Jerusalem at any cost. We must settle tens of thousands of Jews in a brief time. Jews will agree to settle in eastern Jerusalem even in shacks. We cannot await the construction of orderly neighborhoods. The essential thing is that Jews will be there."
. Dit plan beoogt de uitbreiding van de Joodse wijken in
Oost-Jeruzalem
met bebouwing op voornamelijk Palestijns privebezit.
De
Ir David Foundation
, die vestiging van Joden in de zogenoemde Stad van David (het voormalige Palestijnse dorp
Silwan
) wil doen toenemen, en van welke organisatie de bestuurders nauwe contacten met de burgemeester hebben, hebben de afgelopen jaren dicht bij de Oude Stad huizen gekocht in een poging de stad te 'judaiceren'. De week ervoor was het plan aangenomen om in Silwan 22 Palestijnse huizen plat te gooien om er een toeristisch centrum voor in de plaats te bouwen.
[58]
De Verenigde Staten hebben premier
Benjamin Netanyahu
erop aangesproken met de verwachting dat hij elke verandering in de status quo van de stad zal voorkomen en laten afhangen van de uitkomst van de besprekingen daarover met de
Palestijnse Autoriteit
.
In 2016 werd in Jeruzalem het politieke plan 'Jeruzalem 5800' gepresenteerd, met een forse uitbreiding van Jeruzalem in alle richtingen, inclusief een luchthaven, wegen enz.
[59]
Religieuze betekenis van Jeruzalem
Joden, christenen en moslims beschouwen Jeruzalem als een belangrijke stad binnen hun godsdienst:
Volgens de
Hebreeuwse Bijbel
is de Tempelberg de plek waar
Abraham
bijna zijn zoon
Izaak
offerde. In de
Koran
wordt geen zoon bij naam genoemd, maar veel moslims gaan ervan uit dat dit
Ismael
was. Verder kocht
David
een perceel op de Tempelberg om er een
altaar
op te richten, en bouwde
Salomo
er de
eerste Tempel
. Na de verwoesting ervan (in de 6e eeuw v.Chr.) werd er na de
Babylonische ballingschap
rond 515 v.Chr. een
tweede Joodse Tempel
gebouwd. Op de berg
Zion
(tegenwoordig het
joodse kwartier
van de huidige Oude Stad) lag het oude Jeruzalem van David en Salomo.
Voor christenen is Jeruzalem de stad waar Jezus de joodse feesten heeft meegevierd, de laatste jaren van zijn leven indrukwekkende dingen heeft gedaan, gezegd en meegemaakt, gekruisigd werd en uit zijn graf is herrezen (destijds nog buiten de stadspoort). Van de
Olijfberg
zou
Jezus
naar de hemel zou zijn opgevaren. Jeruzalem is de plaats waar de
vroege kerk
door zijn volgelingen werd gesticht. De stad werd een centrum voor
Joodse christenen
, en op het
concilie van Jeruzalem
de plaats van overleg over de acceptatie van
heidenchristenen
. Verder werd hier door keizer
Constantijn de Grote
de
Heilig Grafkerk
gebouwd.
Voor moslims zijn de
Rotskoepel
, vanwaar de profeet
Mohammed
een hemelreis zou hebben gemaakt, en de
Al-Aqsamoskee
op de Tempelberg de belangrijkste islamitische centra na
Mekka
en
Medina
. De Arabische naam van Jeruzalem, Al-Quds, betekent "Het Heiligdom".
Bevolking en religie
De
Oude Stad
kende vier
etno
-
religieuze
wijken. Ook de huidige stad kan grofweg in vier, voornamelijk delen verdeeld worden.
Het zuidelijk deel, bestaande uit vele
nederzettingen
, is overwegend
seculier
joods met daartussen een voornamelijk
modern orthodoxe
bevolking. Daartussen ingesloten liggen
geannexeerde
Palestijnse wijken/dorpen, onder meer met overwegend een
moslim
- en
christenbevolking
.
Het noordwesten is overwegend
charedisch joods
. In en rond de wijk
Meah Shearim
hebben
asjkenazisch
-
charedisch
(ultraorthodoxe) joden de hoofdvestiging van hun bewegingen. Vele daarvan zijn fel
antizionistisch
.
Het oostelijk deel is overwegend Palestijns-Arabisch, waaronder moslims, christenen en kleinere religieuze groepen.
De verder gelegen wijken en nederzettingen in het noorden zijn afwisselend Palestijns-Arabisch en charedisch, modern orthodox en seculier joods.
De meeste groepen van enige betekenis in de charedische wereld hebben minstens een of meerdere synagoges in Jeruzalem. Hier bevindt zich ook de overkoepelende organisatie van extreme charedische joden, de
Edah HaChareidis
.
Ook het
sefardisch orthodox jodendom
is in Jeruzalem sterk vertegenwoordigd.
Ondanks de aanslagen die er vrij regelmatig plaatsvinden, trekt de uit natuursteen opgetrokken stad jaarlijks honderdduizenden
pelgrims
en andere
toeristen
aan.
-
Rotskoepel op de Tempelberg, 2013
-
Al-Aqsamoskee
-
De Al-Aqsamoskee rond 1900
-
Al-Aqsamoskee, 2010
-
Al-Aqsamoskee gezien vanaf het plein voor de
Westmuur
, 1991
-
Bar Mitzva aan de
Westmuur
-
Westelijke Muur, 2011
-
Heilig Grafkerk
-
Het graf in de Hof, 2008
-
De
Armeense wijk
in de Oude Stad, 2009
-
Mishkanot Sha'ananim, opgericht in 1860, nu een kunstenaarswijk dicht bij de Oude Stad, 2006
-
Orient House, enkele jaren kantoor van de
PLO
in Jeruzalem. Gesloten in 2001 door Israel
-
De
Hurva-synagoge
. Verwoest in 1948, herbouwd in 2010.
Werelderfgoed
De
oude stad van Jeruzalem
en haar
stadsmuren
staan sinds 1981 op de
werelderfgoedlijst
van
UNESCO
. De nominatie van de oude stad en haar stadsmuren werd door
Jordanie
voorgesteld. In 1982 werd de inschrijving als 'bedreigd' gekarakteriseerd vanwege archeologische opgravingen die door Israel uitgevoerd werden.
[60]
Het gebied omvat meer dan 220 historische monumenten.
Onderwijs
In 1918 werd in Jeruzalem The Government Arab College opgericht en in 1925 de
Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem
. In 1984 werd de Palestijnse
Al-Quds Universiteit
opgericht.
[61]
Sport
Er zijn twee Israelische voetbalclubs:
Beitar Jeruzalem
, die zes keer landskampioen van Israel werd en
Hapoel Jeruzalem FC
. Beide clubs spelen in het
Teddystadion
.
Op 4 mei 2018 werd de
eerste etappe
van de
Ronde van Italie 2018
verreden in Jeruzalem. Het was de eerste keer dat een
Grote Ronde
buiten Europa startte
[62]
en was tevens de aftrap voor de zeventigste verjaardag van de staat met allerlei festiviteiten en sportactiviteiten.
[63]
De eerste etappe werd gewonnen door Nederlander
Tom Dumoulin
.
Bekende mensen uit Jeruzalem
Partnersteden
Zie ook
Literatuur
Externe links
Panorama
Bronvermeldingen
- ↑
Statistical Yearbook of Jerusalem Chapter III - Population
- ↑
a
b
Table III/9 - Population of Jerusalem, by Age, Religion and Geographical Spreading, 2014
, Jerusalem Institute for Israel Studies, 2014
- ↑
www.mfa.gov.il
.
Gearchiveerd
op 30 november 2022.
- ↑
www.telegraph.co.uk
- ↑
Michael Brecher, "Dynamics of the Arab-Israel Conflict," Palgrave-Macmillan 2017.
- ↑
Knesset naar Jeruzalem
.
Gearchiveerd
op 2 juni 2023.
- ↑
Overbrenging Knesset in weerwil van de VN
.
Gearchiveerd
op 15 december 2022.
- ↑
UN General Assembly Resolutions: Resolution 273(III)
.
Gearchiveerd
op 18 april 2023.
- ↑
0 The Palestinian Legislative Council, The Basic law], geratificeerd op 29 mei 2002, Ramallah
- ↑
Palestijns Centraal Bureau Statistieken p. 140:
"Om zuiver statistische redenen werd het Gouvernement Jeruzalem in twee delen verdeeld. Het eerste deel (J1) omvat dat deel van Jeruzalem dat door Israel onder bezetting werd geannexeerd. Dit deel omvat de volgende localiteiten: Beit Hanina, Shu’fat Refugees Camp, Shu’fat, Al’Isawiya, Jeruzalem “Al-Quds”(Sheikh Jarrah, Wadi Al-Joz, Bab Al-Sahira, As Suwwana, At-Tur, Ash-Shayyah, Ras Al-Amud), Silwan, Ath?Thuri, Jabal Al?Mukabbir, As?Sawahira Al?Gharbiya, Beit Safafa, Sharafat, Sur Bahir, en Um Tuba, Kufr A’qab."
- ↑
kaart
UN,29 november 1947
- ↑
United Nations A/RES/72/240
20 december 2017
- ↑
On US recognition of Jerusalem as Israel’s Capital
oikoumene.org, 6 december 2017.
Gearchiveerd
op 25 september 2018.
- ↑
Jerusalem as capital is 'declaring war'
bbc.com, 6 december 2017.
Gearchiveerd
op 3 augustus 2019.
- ↑
Dumper, Michael (1997)
The Politics of Jerusalem Since 1967
New York: Columbia University Press, pg. 84
- ↑
Table III/11 - Population of Jerusalem, By age, Religion and Geographical Spreading, 2007
, Jerusalem Institute for Israel Studies, 2007
- ↑
Table III/10 - Population of Jerusalem, By age, Religion and Geographical Spreading, 2012
, Jerusalem Institute for Israel Studies, 2012.
Gearchiveerd
op 14 april 2016.
- ↑
Table III/9 - Population of Jerusalem, by Age, Religion and Geographical Spreading, 2013
, Jerusalem Institute for Israel Studies, 2013
- ↑
Kerrigan, Michael
,
Alan Lothian
,
Piers Vitebsky
(1998)
Midden-Oosterse Mythen, De eerste Heldendichten
, Time-Life books BV, Amsterdam,
ISBN 9053902147
, p. 59
- ↑
Noll
,
Canaan and Israel in antiquity
, p. 157-158
- ↑
Kerrigan, Michael
,
Midden-Oosterse Mythen, De eerste Heldendichten
, p. 119
- ↑
Kerrigan, Michael
,
Midden-Oosterse Mythen, De eerste Heldendichten
, p. 131
- ↑
Noll
,
Canaan and Israel in antiquity
, p. 199-200
- ↑
Samaria historische streek in Palestina
, Brittannica.com
- ↑
Graven in Bijbelse Bodem - Archeologie van de landen van de Bijbel
, Westland, Schoten,
ISBN 9024670209
, p. 170
- ↑
Graven in Bijbelse Bodem - Archeologie van de landen van de Bijbel
, p. 168
- ↑
Graven in Bijbelse Bodem - Archeologie van de landen van de Bijbel
, p. 188
- ↑
Kramer, Samuel Noah
,
J.A. Wilson
,
G. Ernest Wright
en
H.W.F. Saggs
, 1974:
Dagelijks leven in de Bijbeltijd
, National Geographic Society, De Haan,
ISBN 90-228-31310
, p. 258
- ↑
Graven in Bijbelse Bodem - Archeologie van de landen van de Bijbel
, p. 186
- ↑
2.141
- ↑
II Kon. 23:4-14: "
Hij verwijderde de asherah, verontreinigde de hoogten… welke Salomo, de koning van Israel, gebouwd had voor Astoreth... hij verbrijzelde de gewijde stenen, hieuw de gewijde palen om en wierp die plaats vol met mensenbeenderen.
"
- ↑
Althans volgens
Eens was God als Vrouw belichaamd. De onderdrukking van de riten van de vrouw
, p. 229:
Zelfs de veel latere richtlijnen van St.Patrick waarschuwden tegen 'pythonessen'. Pythones wordt in de meeste Engelse woordenboeken verklaard met 'profetes' of '
heks
'
, (zie ook
Slangencultus
).
- ↑
Althans volgens:
Eens was God als Vrouw belichaamd. De onderdrukking van de riten van de vrouw
, p. 121, 194-195
- ↑
Jeremia 44:15-19:
Toen hadden wij goed ons brood en waren gelukkig en zagen geen rampspoed
.
- ↑
2 kon. 24:12-14
- ↑
Graven in Bijbelse Bodem - Archeologie van de landen van de Bijbel
, p. 203
- ↑
Graven in Bijbelse Bodem - Archeologie van de landen van de Bijbel
, p. 138, 140
- ↑
Graven in Bijbelse Bodem - Archeologie van de landen van de Bijbel
, p. 209
- ↑
Jezus, een joodse visie, David Flusser, (Folkertsma stichting voor Talmudica), Boekencentrum Zoetermeer, 2e druk, 2001, p. 26
- ↑
In het huis van de islam
, Henk Driessen (redactie), Camilla Adang, Uitgeverij SUN, tweede druk november 2001,
ISBN 9061686067
, p. 233
- ↑
In het huis van de islam
, Henk Driessen (redactie), Camilla Adang, Uitgeverij SUN, tweede druk november 2001,
ISBN 9061686067
, p. 238
- ↑
Hendrik Spiering
,
Kruisvaarders vormden de zoveelste knokploeg in het Midden-Oosten
.
NRC
(
27 maart 2020
).
Gearchiveerd
op
27 mei 2022
.
- ↑
Hurewitz, Doc. No. 27, Resolution of the General Syrian Congress at Damascus, 2 juli 1919, p. 62-63
- ↑
Rodinson, Maxime
,
Israel and the Arabs
, second edition, Pelican Books 1982, p. 319
- ↑
Voorgestelde grenzen, 29 november 1947
Verenigde Naties
- ↑
Jeruzalem Rapport, MAPS p. 9 Changing Boundaries of Jerusalem
OCHA, maart 2011
- ↑
Tom Segev
1967
Metropolitan Books (2007), pg. 400?401
- ↑
As Teddy Kollek, mayor of the western half of the city since 1965, recalled in his 1978 autobiograph
- ↑
rare photograph reveals ancient jerusalem mosque destroyed in 1967
Haaretz, 15 juni 2012.
Gearchiveerd
op 24 mei 2022.
- ↑
[1]
.
Gearchiveerd
op 19 juli 2023.
- ↑
E. J'lem American Consulate Relocates to High-end Area
Haaretz, 20 oktober 2010.
Gearchiveerd
op 26 mei 2021.
- ↑
Teddy Kollek and the Native Question
merip.org, 1 december 1998
- ↑
"Grondpolitiek gevaar voor vredesproces", Peter Demant, Blad vd Liberaal Joodse Gemeente, Amsterdam, September-nummer, 1995
- ↑
Jeruzalem nog altijd opgedeeld
Trouw, 27 december 2000
- ↑
http://www.silwanic.net
/
- ↑
zie
- ↑
Israels Jeruzalem Masterplan 2020
.
Gearchiveerd
op 7 juli 2022.
- ↑
Jerusalem Master Plan: Expansion of Jewish Enclaves Across the City
Haaretz, 28 juni 2010
- ↑
Jerusalem5800: Much more than just Jerusalem
israelnationalnews.com, 15 september 2016
- ↑
UNESCO'technisch rapport
, UNESCO, 15 maart 2007
- ↑
[2]
alquds.edu
- ↑
Giro zet in 2018 definitief stap buiten Europa: start in Israel - NOS.nl, 14 september 2017
.
Gearchiveerd
op 21 april 2023.
- ↑
'Giro 2018 start met proloog in Jeruzalem'
NOS, 8 augustus 2017.
Gearchiveerd
op 23 april 2023.
- ↑
International Exchange: List of Sister Cities / Kyoto prefecture Multilingual Site
.
Gearchiveerd
op 26 mei 2023.
|