Mongolie
is n laand in
Sentraal-
en
Oost-Azie
. In t noordn is t noabers met
Tuva
, nen zelf-bestuurliken reppubliek van de
Russiese Federasie
, en in t zuudn met
Sjina
. Seend 1990 is Mongolie ne onofhaankelike
demokrasie
.
t Ligt op de Mongoolse hoogvlakte en hef n laandklimaat met steppes en toendra's in t noordn, boargen in t midn en de
Gobiweuste
in t zuudn. t Hef lange, machtig koolde weenters en korte, hete zommers. t Grotste deel van t volk is
boeddhisties
en wont in de heuwdstad
Ulan Bator
. De rest van t volk wont in tradisjonele teantn (
yurten
) en trekt roond duur t laand. Ze hooldt zikzelf in leawn duur
skoape
,
pearde
en
kameeln
te hooldn, dee't in vrieje kuddes roond zwoarft.
Mongolie hef mer eenn hartn weg, van 120 km laank. In t noordn van Mongolie doot ze an
Mienbouw
en wat
hooltverwoarking
.
Tot 1990 was Mongolie
kommunisties
. De regerige besteund net as in de
Sovjet
oet ene partieje. In 1990 wor t laand demokraties, en kreegn ze nen groondwet.
Mongolie hef 21 preveensies.
In
1911
verkloardn ne zelfbestuurlike regerige van Mongolie det ze onofhaankelik wordn van Sjina, dee't doar nit bliej met warn. Mear ne Mongolise ofveardige kreeg t vuur mekoar um beskoarmige van
Ruslaand
te kriegn in
1912
. Doarduur zatn de Sjineezn ne herinname oet n kop. Direkt noa de onofhaanklikheaid wor nen
koetoektoe
(Priester-keuning) ekeuzn:
Jabzandamba
. In
1913
maakn Mongolie n ofspraak met
Tibet
um mekoar te helpn.
Tiedns n
eerstn Wearldoorlog
prebeerdn n Sjinesen genneraal Soe um Mongolie wier bie Sjina te kriegn. Ne groep pro-Russies jongvolk wus generaal Soe in
1919
te verdriewn.
Op 4 februoari vol Mongolie in haande van baron
Roman von Ungern-Sternberg
, den meandn det he nen
Lamaistisen
wederopstaandeling was. Den verdreef Jabzandamba en wor nen bestn
diktator
.
n Stel jonge Mongooln (
Zamcarano
,
Tsjoibalsan
,
Dandzan
en
Soeche Bator
) vluchtn noar Ruslaand en richtn doar de
Mongoolse Volkspartieje
op. Met hulpe van t Russiese
Rode Leger
versleugn ze Von Ungern-Sternberg. Jabzandamba maakn ze wier keuning, mear met meender inbreng as eerst. Den macht gung noar de
Mongoolse Volkspartieje
, met Soecho Bator as nasjonaaln held.
Noa at den in
1923
ineens op zien dartigstn oet de tied kom, wor de heuwdstad noar um verneumd: van
Urga
(Oerga), n heuwdstad noar
Ulaanbaatar
(Oelan Bator), wat 'Rode held' beteeknt.
Noa at Koetoektoe Jabzandamba oet de tied kom, wor de
Volksrepubliek Mongolie
oet ereupn. t heuwd van de staatspartieje was ook meteen staatsheuwd. Mongolie was dus kommunisties, mear eerst nog nit heel slim.
In
1935
zea n oold-partiejvuurzitter det t Russiese plan-systeem nit deugn vuur Mongolie. Det stotn nen hoop leu teegn de skenn, en dus wor-e in
1937
terecht esteld.
In disse tied kwam Tsjoibalsan an de macht. Hee was nen heeln slimn
stalinist
. t Politieke volk wor vervongn, en ook
intelligeantn
kreegn t zwoar. In n
Tweedn Wearldoorlog
steun Mongolie achter
Ruslaand
.
In
1939
wunn Mongolie met hulpe van Ruslaand n konflikt met
Japan
en in
1945
erkeandn China det Mongolie onofhaankelik was.
n Mongoolsn ekonomie besteet vuural oet
laandbouw
,
veeteelt
en
mienbouw
. t Grotste deel van de bevolking is veehoolder.
De beroepsbevolking in perseantn:
- laandbouw en veeteelt: 42%
- diensn: 29%
- haandel: 14%
- nerigheaid: 6%
- mijnbouw: 4%
- overheid: 5%
Mongolie is dr uniek met det de leste joarn n agrarisen sektor onmeundig egroaid is. Det keump in gin aander laand vuur; t is vaake aandersumme.
Seend
1991
magnt de Mongooln wier geleuwig wean. Tradisjoneel
Sjamanisme
besteet wier en dr bestoat wier boeddhistise kloosters.
De Mongoolse sproake wordt vertikaal eskreewn, wat ofstamt van t
Oejgoers
.
De kearls dreenkt op n zommerdag volle
airag
of
kumys
. Det is nen lechten alkoholisen draank van peardemelk.
Mongolie (en t noordeliker eleagn
Tuva
) stoat bekeand um de biezeundere
keelzang
. Duur bepoalde krachten te zetn bie t zingn, wordt bepoalde toonn in de stemme verstoarkt (harmoniekn). Disse verstoarkte toonharmoniekn koant ze nog wier beinvloodn duur de vorm van oaren moond an te pasn, bv duur de tonge op te trekn en n toon duur n neuze te leaidn. Hierduur koant vollearde keelzangers tot wal veer toonn tegelieke zingn. De universiteat van Ulaanbaatar gef hier spesjaal les in. De zangers doot zikzelf doar vake bie begeleaidn op nen soort
cello
. Nen bekeandn groep oet Mongolie is
Altai Khairkhan
.
|
Disse pagina is eskreewn in t
Riesns
|