Тус улсын Вьетнам гэх нэр (越南) нь - "Vi?t" нь гол ?ндэстэн - Вьет, "Нам" - ?мн?д гэсэн хоёр ?гнээс б?рддэг, б?г??д "?мн?д Вьет"-ууд гэсэн ?г юм.

"Вьетнам" гэдэг нэрийг анх яруу найрагч Нгуен Бин Хием 16-р зуунд "Чан Чинийн з?гн?л??д" номондоо "Вьетнам ??ссэн" гэж бичсэн байдаг. Энэ нэрийг 16-17-р зууны ?ед Хайфон дахь Бао Лам с?мд байдаг 12 чулуун х?ш??н дээр сийлсэн байдаг байна.

1804-1813 онд эзэн хаан Нгуен Тхе-То буюу Зиа Лонг албан ёсны баримт бичигт "Вьетнам" гэдэг ?гийг хэрэглэж байжээ. Гэсэн хэдий ч 1945 он х?ртэл вьетнамын с??лчийн эзэн хаан Бао Дай-дэ албан ёсоор ??рчл?х х?ртэл тус улсыг ихэвчлэн "Аннам" гэж нэрлэдэг байсан.

Б?гд Найрамдах Социалист Вьетнам Улс нь Б?гд найрамдах засаглалтай улс юм. Одоогийн ?ндсэн хуулийг 1992 оны 4-р сарын 15-нд баталсан байна. ?ндсэн хуульд зааснаар Вьетнамын Коммунист нам т?р, нийгэмд тэрг??лэх ??рэг г?йцэтгэдэг юм.

Т?рийн эрх барих дээд байгууллага нь б?х нийтийн шууд саналаар 5 жилийн хугацаатай сонгогддог 498 депутатаас б?рдсэн нэг танхимтай Вьетнамын ?ндэсний Ассамблей юм. Т?рийн энэ дээд байгууллага нь ?ндсэн хууль болон бусад хуулиудыг батлаж тэдгээрийн хэрэгжилтэд хяналт тавьдаг байна. ?ндэсний Ассамблей нь Ер?нхийл?гч, ?ндэсний Ассамблейн Байнгын хороо, Засгийн газар, Ардын Дээд Ш??х, Ардын Дээд Прокурорын газрын ажлын тайланг хянан хэлэлцэх б?рэн эрхтэй. Чуулган улсын т?с?в баталж, татвар тогтоож, х?чинг?й болгодог эрхтэй.

М?н энэ байгууллага нь Ер?нхийл?гч, Дэд Ер?нхийл?гч, ?ндэсний Ассамблейн дарга, т??ний орлогч, ?ндэсний Ассамблейн Байнгын хорооны гиш??д, Ер?нхий сайд, Ардын дээд ш??хийн дарга, Ардын дээд прокурорын газрын прокурор, Засгийн газрын гиш??н нарыг сонгох, огцруулах, эг??лэн татах эрхтэй юм. Дээрх байгууллага, албан тушаалтны гаргасан шийдвэр нь ?ндсэн хууль, хууль, ?ндэсний Ассамлейн тогтоолд харшилсан бол х?чинг?й болгодог байна. ?ндэсний Ассамблейн бусад эрх мэдлийн дотор: ?рш??л ?з??лэх тухай шийдвэр гаргах, цэргийн болон бусад цол тогтоох, дайн ба энхийн асуудлыг шийдвэрлэх, Вьетнамын оролцоотой олон улсын гэрээ, гэрээг соёрхон батлах, цуцлах, ?ндэсний санал асуулга явуулах асуудлыг шийдвэрлэдэг байна.

Т?рийн тэрг??н нь Ер?нхийл?гч б?г??д ?ндэсний Ассемблейн ?мн? хариуцлага х?лээдэг. Тэрээр ?ндэсний Ассамблейн гиш??д дундаас таван жилийн хугацаатай сонгогддог байна. Ер?нхийл?гчийн б?рэн эрхэд: ?ндсэн хууль, хууль, зарлиг нийтлэх; дэд ер?нхийл?гч, Ер?нхий сайд, Ардын дээд ш??хийн дарга, Ардын дээд прокурорын ер?нхий прокурорыг томилох, огцруулах, эг??лэн татах саналыг ?ндэсний Ассамблейн чуулганд оруулах; Вьетнамын нэрийн ?мн??с олон улсын гэрээ байгуулах; тушаал, шийдвэр гаргах; зэвсэгт х?чний дээд удирдлага гэх мэт.

2018 оны 10-р сарын 23-наас хойш Вьетнамын Ер?нхийл?гч нь ХНН-ын Ер?нхий нарийн бичгийн даргаар Нгуен Фу Чонг ажиллаж байгаа б?г??д ингэснээр Хо Ши Минээс хойш анх удаа нам, т?рийн дээд албан тушаалыг нэгтгэсэн байна.

Вьетнамын г?йцэтгэх засаглалын дээд байгууллага нь ?ндэсний Ассамблей, Байнгын хороо, Ер?нхийл?гчийн ?мн? хариуцлага х?лээдэг Засгийн газар юм. Засгийн газар нь Ер?нхий сайд, Шадар сайд, Сайд болон бусад гиш??дээс б?рдэнэ. Дээд шатны байгууллагын шийдвэрийг ?ндэслэн Засгийн газар тогтоол, шийдвэр, Ер?нхий сайд шийдвэр, чиглэл гаргадаг байна.

Засаг захиргааны хувьд Вьетнам нь 58 муж б?г??д Ханой , Хо Ши Мин , Хайфон , Да Нанг , Кантхо зэрэг таван хотоос б?рддэг. Эдгээр муж, хотуудад ард т?мний з?вл?л??д - оршин суугчдын дундаас сонгогдсон т?рийн байгууллагууд байдаг. Тэдний б?рэн эрхийн хугацаа 4 жил байна. Аймгууд нь д??рэгт хуваагддаг б?г??д тэнд бусад хот, тосгонд (н?х?рл?л) х?н амын дундаас сонгогдсон Ардын з?вл?л??д байдаг. 1997 оноос хойш аймаг, засаг захиргаа-нутаг дэвсгэрийн бусад нэгжид гадаад худалдааны ?йл ажиллагаа эрхлэх эрхийг олгосон байна.

МЭ? I мянган оны ?ед ?н??гийн ?мн?д Хятад, умард Вьетнамын нутагт эртний вьетуудын хэд хэдэн улс оршиж байжээ. МЭ? 7-р зуунд Нго (хятад."У") болон Вьет (хятад."Юэ") гэж улс бий болж байжээ. Эдгээр улсууд нь МЭ? 2-р зуунд Хятадын Хань эзэнт улсад эзлэдсэн т??хтэй.

Вьетнам нь 10-р зуунд тусгаар улс болохоос ?мн? мянган жилийн турш Хятадын захиргаанд байжээ. ??нээс хойш олон династи х?гжин цэцэглэж байсан.

13-р зууны хоёрдугаар хагаст Дай Вьет улс З??н ?мн?д Азийн бусад мужуудын нэгэн адил монголчуудын довтолгооны дайралтанд ?рт?в. 1285 онд Хубилай хааны х?? Туганы арми Хятадаас х?д?лж Вьетнам улсын хилийг довтолж, м?н далайгаас довтолж - Монгол-Хятадын десантын цэрэг Улаан м?рний бэлчирт газарджээ. Гэсэн хэдий ч т?рэмгийлэгчдийн х?ч Као голын ойролцоо ялагдсан - т?рэмгийлэгчдийн аравны нэг нь л Хятад руу буцаж ирэв. Вьетнамын эцсийн ялалт нь Батданг голын тулалдаанд оров. Вьетнам хогнуудад уруу татагдсан Монголын флот ?мн? нь голын ёроол руу чихэж байсан шовх модны иштэй таарчээ. Монголын х?л?г онгоцнууд шатаж буй бамбар, сумаар шидэж устгажээ.

С??лд 19 д?гээр зууны эхэн ?ед Вьетнам нь Францын колони болсон байна. 1858 онд Вьетнамын эрх баригчид худалдааны эрх ч?л??ний шаардлагыг х?лээн авахаас татгалзсан нэрийдлээр Францчууд Вьетнам руу довтолж эхлэсэн байна. 1862 онд эзлэгдсэн з??н гурван мужаас Францын "Кочин" Хятадын колони байгуулагдаж, 1867 онд баруун гурван аймгийг нэмж оруулснаар Вьетнамын ?мн?д хэсэг б?хэлдээ Францын н?л??нд автжээ. 1873 онд Хойд болон Т?в Вьетнам руу дахин довтлох ажиллагаа зохион байгуулсан б?г??д энэ нь 1874 онд Вьетнамчуудад тааг?й байсан худалдааны хэлэлцээрээр дуусгавар болсон боловч 80-аад онд х?чин т?г?лд?р болоог?й шинэ интервенц хийх шалтаг болгон ашигласан. 1882 онд Францчууд Ханойг эзлэн авч, 1883 онд Вьетнамыг протекторатын гэрээнд гарын ?сэг зурахыг албадав. Колончлолын дэглэм Вьетнамд 1885 онд эцэслэн тогтжээ. Тус улс зохиомлоор гурван хэсэгт хуваагдсан - Кочин Хятадын колони (?мн?д Вьетнам), Аннам (Т?в Вьетнам) ба Тонкин (Хойд Вьетнам) байна. Вьетнам, Лаос, Камбожтой хамт Францын Энэтхэг-Хятадын нэг хэсэг болжээ.

Француудын эсрэг тэмцлийн ?р д?нд 20-р зууны дунд ?ед тэднийг газар нутгаасаа х??ж чадсан боловч улс т?рийн шалтгаанаар тус улс нь умард /Б?гд найрамдах Ардчилсан Вьетнам/, ?мн?д /Б?гд Найрамдах Вьетнам/ гэж хоёр хэсэгт хуваагджээ. Хуваагдсан хоёр тал нь Вьетнамын дайны ?еэр шир??н дайтаж, 1975 онд З?вл?лт, Хятадын дэмжлэгтэй коммунистууд буюу умардынхан дайнд ялалт байгуулж нэгдсэн нэг Б?гд Найрамдах Социалист Вьетнам Улс болсон байна.

Урт хугацааны дайн дууссаны дараа Вьетнам нь нэгдэж чадсан ч улс т?рийн хувьд тусгаарлагдсан байв. Засгийн газрынх нь т?вл?рс?н т?л?вл?г??т эдийн засгийн шийдвэр??д нь дайны дараах б?тээн байгуулалтыг саатуулж, ялагдсан талд хандах харьцаа нь эвлэрэх биш, дург?йцэлд х?ргэж байв. 1986 онд эдийн засаг, улс т?рийн шинэчлэл хийж олон улсын интеграцчилалд оролцох замд шилжжээ. 2000 он гэхэд олон улсын харилцаагаа ?рг?тг?ж дэлхийн ихэнх орнуудтай дипломат харилцаа тогтоосон байна. С??лийн арван жилийн эдийн засгийн ?с?лт нь дэлхийд хамгийн ?нд?рт тооцогдож байв. Энэх?? х?чин чармайлтынхаа х?рээнд 2007 онд Дэлхийн худалдааны байгууллага д элсэж, 2008 онд Н?Б-ын аюулг?йн з?вл?лийн байнгын бус гиш??н, АСЕАН-ны гиш??н орон болжээ.

Вьетнамын Коммунист нам нь 1930 оны 2-р сард Хонконгод ц?лл?гт байсан 1920-иод оноос хойш оршин тогтнож байсан коммунист б?лг??дийг нэгтгэх бага хурлын ?еэр байгуулагдсан эрх баригч нам юм. Удирдагч Хо Ши Мин намын дарга болсон. 1930 оны 10-р сард Энэтхэг-хятадын хойгийн Коммунист нам нэртэй болжээ. 1951 оны 2-р сард тус нам Вьетнамын ажилчдын нам болж ??рчл?гдс?н. Хо Ши Мин Т?в Хорооны дарга болсон б?г??д 1969 онд нас барах х?ртлээ энэ албан тушаалд ?лджээ. 1976 оны 12-р сард Ажилчдын нам Вьетнамын Коммунист нам гэж нэрлэсэн байна. Ле Зуан Вьетнамын Коммунист Намын Ер?нхий нарийн бичгийн дарга болсон б?г??д 1986 онд нас барах х?ртлээ энэ албан тушаалд байсан.

Вьетамын Коммунист нам бол 1988 онд Ардчилсан болон Социалист намууд оршин тогтнохоо больсноос хойш улсын цорын ганц нам болсон байна.

Вьетнам 332,210 хавтгай д?рв?лжин километр газар нутагтай, Кот-д'Ивуараас арай том буюу дэлхийн 68-р том орон юм.

Хойд ?рг?ргийн 8° ? 24° ( мэлхийн зам экватор хоёрын дунд), з??н уртрагийн 102° ? 110° дотор З??н ?мн?д Ази болон Энэтхэг-Хятадын хойгийн дорнод эргийг даган, умардаас ?мн?д х?ртлээ 1650 километр урт, х?ндл?н 50-600 километр нарийн S маягийн хэлбэртэй оршдог. Баруун талаараа Камбож (1228 км хил), Лаос (2130 км), хойд талаараа Хятад (1281 км) улстай хиллэж з??н талаараа Бакбогийн булан , ?мн?д Хятадын тэнгис , баруун урд талаараа Тайландын булан гээд Номхон далайн х?в?? хязгаарт тулдаг. Хилийн нийт урт ? 4639 км, эргийн урт ? 3444 км.

Нутгийн 40% нь ?нд?р уулс, 42% -г халуун орны ой шугуй эзэлнэ. Вьетнам нь халуун орны, сэр??н б?сийн зэрэг олон янзын уур амьсгалтай ба ер?нхийд нь 2 улиралтай гэж тооцдог. 5-10 сар х?ртэл борооны улирал ?ргэлжилж, 11-4 сар х?ртэл хуурай улирал байдаг. Хойд нутагт дундажаар агаарын температур +27-34 хэм дулаан байдаг бол ?мн?д?д жилийн турш +21-28 хэм байна.

Нутгийн ард т?мний амьдралаас урган гарсан соёл иргэншил, Хятад , Энэтхэг зэрэг хил залгаа орших орнуудын соёл холилдон ууссан зэрэг нь нийгэм соёлын нэгэн баялаг хэв шинжийг бий болгожээ. Орон нутгийн Чо дуурь, Чуан хо ардын дуу зэрэг нь уламжлалт урлагийн т?р?л з?йл??д б?г??д Д? х? болон Торгон дээрх зураг, шавар вааран урлал нь алдартай. Вьетнамд жил б?р зохиогддог баяр наадам нь Тед баяр буюу Цагаан сар, Хуан луут б?жиг, Луут завины наадам, бух ноцолдуулах Д? С?н наадам, Заанчдын уралдааны Тай Гин зэрэг 30 гаруй арга хэмжээ зохиогддог байна.

Вьетнам орныг зорих жуулчдын тоо с??лийн 10 жилд тогтвортой ?сч байна. 2006 оны байдлаар олон орны 3.56 сая жуулчдыг х?лээн авсан б?г??д энэ нь 2005 онтой харьцуулахад 3,7%-р ?сжээ. Вьетнамын Засгийн газар эх орныхоо экологийн цэвэр унаган т?рх, соёлын ?вийг хадгалах зорилгоор 30 ?ндэсний х?рээлэн, 4 байгалийн ?зэсгэлэнт газрыг ЮНЕСКО -н дэлхийн ?вийн б?ртгэлд хамруулжээ.

Б?гд Найрамдах Социалист Вьетнам Улс 1977 онд Н?Б -ын гиш??н болсон. Олон улсын Засгийн газар хоорондын 63 байгууллагын гиш??н, дэлхийн 175 оронтой дипломат харилцаатай, 200 улс, эдийн засагтай худалдаа, х?р?нг? оруулалтын харилцаатай.

1995 онд АСЕАН , 1998 онд АПЕК -т гиш??нээр элссэн. Гиш??н болсон бусад гол олон улсын байгууллага:

• Н?Б-ын т?р?лжс?н байгууллагууд
• Сэргээн босголт х?гжлийн олон улсын банк
• Олон улсын иргэний агаарын байгууллага
• Олон улсын валютын сан,
• ЮНЕСКО
• ДЭМБ
• Олон улсын далайн байгууллага
• Дэлхийн оюуны ?мчийн холбоо
• АХБ
• АНДЭЗНК
• Э?НХ

Вьетнам 1989 оноос Камбожоос цэргээ татан гаргаж эхэлсэн б?г??д гадаад бодлогоо ил?? нээлттэй болгожээ. Вьетнам Улс ЗХУ болон З??н Европын орнуудтай баримталж байсан чиг шугамаа хадгалахын сацуу ?рн?д Европ болон Азийн х?гжиж буй орнуудтай ?рг?н харилцаатай байх зарчмыг баримтлах болсон. 1994 он гэхэд Вьетнамын худалдааны 5 том т?нш нь б?гд Япон, Сингапур, Хонг Конг, ?мн?д Солонгос, Хятад зэрэг Азийн орнууд болжээ.

Вьетнам улс дэлхийн б?х улстай улс т?р, нийгмийн тогтолцооны хэлбэрийг ?л харгалзан харилцаа, хамтын ажиллагаагаа тусгаар тогтнол, б?рэн эрхт байдал, газар нутгийн б?рэн б?тэн байдлыг х?ндэтгэх, дотоодын хэрэгт ?л оролцох, харилцан ашигтай байх зарчмуудын ?ндсэн дээр ?рг?ж??лэн х?гж??лэх, социалист орнууд болон х?рш орнуудтай эв нэгдэл, найрсаг харилцаа, хамтын ажиллагааг бэхж??лэхийг эрмэлзсэн, энхтайван, ?ндэсний тусгаар тогтнол, ардчилал, нийгмийн дэвшлийн т?л??х дэлхийн ард т?мн??дийн нийтлэг ?йлс, х?чин чармайлтыг идэвхтэй дэмжиж, оролцох чиглэлээр энхтайван, найрамдалт харилцааг эрхэмлэсэн гадаад бодлого явуулна гэж БНСВУ-ын ?ндсэн хуулийн 14 д?гээр з?йлд тодорхойлсон байна.

Вьетнам болон т??ний х?рш??дийн хооронд гардаг газар нутгийн маргаантай асуудал бол ?мн?д Хятадын тэнгис дэх Спратли, Параселийн арлууд юм. Вьетнам, Хятад, Филиппин, Малайз, Тайвань, Индонез, Бруней улсууд тус арлыг б?хэлд нь эсвэл хэсэгчлэн ??рсдийн газар нутгийн хэсэг хэмээн ?здэг.

1970-аад оны дунд ?еэс вьетнамчууд хуучин ЗХУ-ыг хэт дагах болсон, Камбожид цэргээ оруулсныг Хятад Улс таашаагааг?йн улмаас Вьетнам-Хятадын харилцаа эрс муудаж эхэлсэн. 1978 оны 3 дугаар сараас Хятад Вьетнамд олгож байсан эдийн засгийн тусламжаа б?рэн зогсоосон. 1979 оны 2-р сард тус хоёр улсын хил дээр цэргийн зэвсэгт м?рг?лд??н болж байсан.

1991 онд Вьетнам, Хятадын албан ёсны дипломат харилцаа дахин сэргэсэн. Эд?гээ Хятад нь Вьетнамын гадаад худалдааны гуравдахь т?нш болсон б?г??д тэд цаашдын харилцааныхаа цар х?рээг найрсагаар х?рш зэргэлдээ оршиж, урд удаан тогтвортой б?х талаар хамтран ажиллаж, ирээд?йд х?рэх гэж тодорхойлж байна. Хоёр орны удирдагчид, намын дарга нар харилцан айлчлал хийж, XXI зуунд харилцаа, хамтын ажиллагаагаа х?гж??лэн бэхж??лэхийн т?л?? байгаагаа нотолсон.

1995 оны 7-р сарын 11-нд АНУ-ын Ер?нхийл?гч Б.Клинтон Вьетнамтай дипломат харилцаа тогтоосноо зарласан. М?н оны 8 дугаар сард тус хоёр орон ЭСЯ-аа харилцан нээсэн юм. АНУ-ын з?гээс олзлогдогсод, сурагг?й бологсодын асуудлаар Вьетнамтай хамтран ажиллаж, энэ ажлын явц амжилтай байсан тул 1994 онд Вьетнамд тавьж байсан худалдааны хоригоо цуцалсан. ?н??д?р АНУ Вьетнамд оруулж буй х?р?нг? оруулалтынхаа хэмжээгээр эхний 8 орны тоонд орж байна.

2001 оны 9-р сарын 6-нд байгуулсан Вьетнам-Америкийн Худалдааны хэлэлцээр х?чин т?г?лд?р болсон.

2001 онд ОХУ-ын т?рийн тэрг??н буюу ер?нхийл?гч В. Путины анх удаагаа Вьетнамд хийсэн айлчлал нь хоёр орны харилцааг шинэ мянганд х?гж??лэхэд чиглэсэн, харилцааны шинэ суурь тавьж ?гч байгаагаараа онцлог юм гэж БНСВУ-ын ер?нхийл?гч Чан Дык Лыонг Оросын ?ндэсний радио, телевиз-д ?гс?н ярилцлагадаа тэмдэглэсэн. Вьетнамын улсын нийт т?свийн 27-29%-ийг газрын тос, байгалийн хийн салбар ?йлдвэрлэж гаргадаг б?г??д Вьетнам, ОХУ-ын хамтарсан "Вьетсовпетро" газрын тосны хамтарсан ?йлдвэр 80%-ийг нь ?йлдвэрлэдэг байна. Тус ?йлдвэр 1981/анх ашиглалтанд орсон/-2005 онд нийт 150 сая тонн газрын тос олборложээ.

ОХУ Вьетнамд нийтдээ 1,7 тэр бум ам.долларын х?р?нг? оруулсан. Худалдаaны эргэлт 2005 онд 1,100 тэрбум ам.долларт х?рч, экспортын эргэлт 255 сая ам.долларт х?рчээ.

1990 оны эхэн ?еэс Вьетнам-Японы харилцаа эрчимтэй х?гжиж эхэлсэн байна. Харилцан ойлголцох явдлыг бэхж??лснээр б?х талын хамтын ажиллагаанд х?рсэн б?г??д энэ нь хоёр улсын 30 жилийн харилцааны хамгийн гол ?р д?н гэж Вьетнамчууд тодорхойлдог. Вьетнам- Японы харилцаа тогтвортой х?гжиж ирсэн б?г??д ялангуяа, с??лийн жил??дэд эрчимтэй ?с?н нэмэгдсэн. Хоёр орны хооронд ?нд?р, дээд хэмжээний айлчлалууд тогтмолжсон. Тухайлбал, 1993 оноос хойш Японы д?рв?н Ер?нхий сайд Вьетнамд, Вьетнамын хоёр Ер?нхий нарийн бичгийн дарга, хоёр Ер?нхий сайд Японд айлчилжээ.

?ндсэн ?г??лэл: Монгол-Вьетнамын харилцаа

Монгол, Вьетнам улс 1954 оны 11-р сарын 17-нд албан ёсоор дипломат харилцаа тогтоосон байна.

•    Commons: Вьетнам ?? Викимедиа дуу д?рсний сан
• Vietnam in the News