Серен К?еркегор

Од Википеди?а ? слободната енциклопеди?а
Серен Аби К?еркегор
К?еркегор на цртеж (~1840)
Роден(а) 5 ма? 1813
Копенхаген , Данска
Починал(а) 11 ноември 1855 (1855-11-11) (возр. 42)
Копенхаген, Данска
Период Филозофи?а на XIX век
Подрач?е Западна филозофи?а
Школа Данско златно доба , предвесник на т.н. ? континентална филозофи?а “, [1] егзистенци?ализам ( агностички , атеистички , христи?ански ), егзистенци?ална психологи?а , апсурдизам , ди?алектичка теологи?а и мн. д-р
Претежна де?ност
христи?анство , метафизика , епистемологи?а , естетика , етика , психологи?а , филозофи?а
Знача?ни идеи
Се смета за татко на егзистенци?ализмот , егзистенци?ален оча? , три сфери на човековото постое?е, витез на вербата , бесконечна квалитативна разлика , скок на вербата
Потпис

Серен Оби К?еркегор ( дански : Søren Aabye Kierkegaard ; 5 ма? 1813 ? 11 ноември 1855 ) ? дански филозоф од XIX век, се смета за воспоставувач на основите на егзистенци?ализмот , филозоф на личноста, постмодернист, хуманист, идеалист и христи?ански мислител.

Животопис [ уреди | уреди извор ]

К?еркегор е роден во Копенхаген . Татко му го воспитувал во религиозен дух. К?еркегор уште од рана возраст бил измачуван со тегобност од исчекува?е на неодредена казна, поради гревот на неговиот татко од младоста. [2] Тоа се одразило врз животот на К?еркегор и неговата филозофи?а. То? студирал теологи?а и филозофи?а, а докторирал со тезата за ирони?ата и не?зината примена ка? Сократ [3] . Во Берлин отпрвин со воодушевува?е студирал ка? Шелинг , но набргу се разочарал и се вратил дома. Во Копенхаген се посветил на филозофи?ата. Во животот се в?убил само еднаш, но ?а нашуштил свршеницата затоа што сметал дека таа нема да биде сре?на со него како филозоф ко? е посто?ано незадоволен од себе и од светот [4] . Во родниот град на ?авните места ги подучувал лу?ето на вистината и етичкиот живот, налик Сократ. К?еркегор бил против офици?алното христи?анство и стоел пред портите на црквата одвра?а??и ги верниците да влегуваат внатре (слично како и Мартин Лутер ), а од друга страна тоа го предизвикал гневот ка? црковната хиерархи?а. К?еркегор од сво?а страна пак ?а презирал толпата и немал контакти со општествените движе?а на своето време. Исцрпен од своите внатрешни демони и противставува?а во животот, истоштен паднал на улица и умрел релативно млад.

Филозофи?а [ уреди | уреди извор ]

Филозофски, К?еркегор ги поврзува Хегеловата филозофи?а и подоцнежниот егзистенци?ализам. К?еркегор силно ги отфрла и Хегел и она што то? го смета за празна формалност на данската црква . Многу од неговите дела расправаат за религиозни проблеми како: природа на верата, институци?ата на христи?анската црква, христи?анската етика и теологи?а. Заради ова, делото на К?еркегор некогаш се класифицира како христи?ански егзистенци?ализам (спротивно на егзистенци?ализмот на Жан Пол Сартр или праегзистенци?ализмот на Фридрих Ниче , двата изградени врз изразено атеистичка основа). Делото на К?еркегор е тешко за толкува?е, заради тоа што голем дел од неговото рано творештво се об?авува под разни псевдоними и често овие псевдо-автори коментираат на делата на претходните псевдо-автори.

Против Апсолутниот дух на Хегел и систематската филозофи?а [ уреди | уреди извор ]

К?еркегор се противставува на тогаш општоприфатената филозофи?а на Хегел за Апсолутниот дух , првенствено К?еркегор го критикува филозофскиот систем [5] [6] , ко? сака од сите идеи и сите негови делови да направи целина, од тука произлегува и дека човекот треба да се потчини на иде?ата. К?еркегор го претпочитува личниот однос на човекот кон светот, за него, основниот проблем на човекот е егзистенци?ата како единечно постое?е во светот. Егзистенци?ата е еднократна и неповторлива , таа е конкретно постое?е, испреплетена со апсурди и парадокси, со кои човекот како единка е оставен да се бори сам со себе. Никаква рационалност не може да му ?а об?асни егзистенци?ата на човекот, ниту како то? да живее во светот исполнет со парадокси.

Егзистенци?ата [ уреди | уреди извор ]

Егзистенци?ата е секогаш она единечното, единствената реалност. Да се заклучува од мисле?ето кон постое?ето е противречно, биде??и мисле?ето навистина од реалноста го одзема постое?ето и го мисли така што го укинува и го преведува во апстракци?а. Човекот како човек, сам по себе е егзистенци?а, и таквата егзистенци?а е несигурна, случа?на, минлива, неповторлива и конечна единечност . Егзистенци?ата на човекот е еднократна во сво?ата можност. Човекот е суштество на можности, на слободата и има лична одговорност за тоа што ?е стане, каква ?е биде неговата судбина и што ?е биде то?. Со ово? пристап К?еркегор ги претставува одговорноста и потресеноста од егзистира?ето. Егзистенци?ата е непредвидлива, таа е парадокс, а тоа е така зошто егзистенци?ата во себе содржи противречности кои се исклучуваат ме?у себе. Поради тоа човекот се нао?а на крстопат во доживува?ето на тие противречности, ме?у конечното и бесконечното, смислата и бесмисленоста, смртта и бесмртноста, човечкото и божественото. Противречностите го доведуваат човекот да се соочи со сво?ата егзистенци?а како вистина, преку стравот што произлегуваат од личното соочува?е со животот и смртта. К?еркегор истакнува дека човекот е суштество болно на смрт, а смртта ка? човекот доведува до небиднина, и затоа само смрта може да биде сигурна за човекот. Човекот е посто?ано во грижа за сво?ата егзистенци?а и посто?ано се нао?а во ситуаци?а на или - или , да избира, и да не знае што да прави и како тоа да го направи, и тоа ка? човекот предизвикува вина, оча? и грев. Поради тоа човекот се нао?а во безизлезна ситуаци?а и во неможност да се определи, со оглед на тоа дека му е сигурна само смртта.

Егзистенци?ален избор [ уреди | уреди извор ]

При таквата егзистенци?а и таквите можности за избор, на човекот му остануваат само оча?от, лудилото или верата. Според К?еркегор решението од ништото е изборот на верата ко?а е она вистинското. Но верата е реткост, биде??и се однесува на вистинската, автентична егзистенци?а, ко?а што лу?ето ?а избегнуваат. На патот на автентичната егзистенци?а се разликуваат три стадиуми. Егзистенци?ата ги поминува стадиумите во форма на разво?, што не се одвива постепено, туку со нагли премини од еден во друг стадиум. Естетски живот. Првиот стадиум е кога личноста им се препушта на сетилата, фантази?ата, на миговните задоволства, на неповторливоста во моментот на ужива?ето. Идеалот на таквиот живот е Дон Жуан . Етички живот. Вториот стадиум е кога личноста постапува според должностите, во согласност со животниот повик, де?ствува?е со етичка обврска кон другите и кон општеството со надминува?е на несигурноста. Идеалот на ово? стадиум е Сократ . Религиозен живот. Третиот стадиум е кога животот се поставува во релаци?а со Апсолутот , со Бога , кога човекот се откажува од себеси, се негира себеси со тоа што потиснува с? во него световно и се претопува во Бог. Идеалот е Исус Христос .

Теологи?ата на К?еркегор и критика на Црквата [ уреди | уреди извор ]

Според К?еркегор личниот однос кон Бога е на?значаен. Верата е единствениот спас на човекот. А само со вистинската, личносна вера во Бога се надминува стравот од минливоста. Ово? премин кон Бога е придружен со болка и страда?е, а со тоа и промена на целокупниот живот на човекот. Лу?ето многу ретко го достигнуваат ово? стадиум, затоа што лу?ето многу ретко егзистираат како вистински, слободни и одговорни личности. К?еркегор истакнува дека секо? го промашил сво?от живот, ако не стане свесен дека е дух кои стои пред Бога. Само личниот однос кон Бога како лична вера во Бог е единствениот вистински начин да се на?де смисла на егзистенци?ата. Верата е приватен, личен однос кон Бога затоа што сите животни проблеми се поединечни. И секо? човек мора да го на?де сво?от личен пат кон верата во Бога. Вистинската религиозност на поединецот се покажува со поимот повторува?е. Тоа значи дека христи?анинот мора да ?а повтори самиот во себе целокупната содржина на вистинската вера. Без таков личен, сво? пат не може да се биде религиозен, судбината на Спасителот треба секо? во себе да ?а повтори. Зашто само со повторува?е може да се негира вредноста на надворешниот свет, без повторува?ето единката ?е го изгуби своето ?ас и нема да биде сопствена егзистенци?а и автентичност. К?еркегор сметал дека црквата и офици?алното христи?анство се приспособиле на светот и на неговите празни вредности. Со самото тоа, Црквата го изневерува христи?анството. Притоа К?еркегор протестирал дека Црквата наместо да ?а воспостави верата, таа понудила сигурност, наместо личното бара?е на верникот, таа го воспоставила уче?ето молитиви на памет. [7]

Вли?анието на К?еркегор [ уреди | уреди извор ]

К?еркегор во 19. век бил заборавен, но во 20. век бил откриен како прв филозоф на егзистенци?ализмот . Неговото вли?ание широко се чувствува во книжевноста ( Ибзен , Стриндберг , Рилке и др.), во филозофи?ата и во современата теологи?а . Денес, Данска го слави како сво? на?голем филозоф, а во протестанската теологи?а е еден од на?вли?ателните современи филозофи на религи?ата.

Големото вли?ание на К?еркегор е забележливо во творештвото на американскиот писател ?он Апда?к, ко? во една прилика напишал: ?... едно време, за сите мои книжевни дела мислев како на илустрации на К?еркегор“. [8]

К?еркегоровите дела [ уреди | уреди извор ]

Или - Или
  • Од делата на К?еркегор, на македонски ?азик е преведена само книгата Дневникот на заводникот, во превод од англиски, од Александар Темков. [9]
  • Af en endnu Levendes Papirer. Udgivet mod hans Villie , 1838.
  • Om Begrebet Ironi med stadigt Hensyn til Socrates , 1841.
  • Enten - Eller. Et Livs-Fragment udgivet af Victor Eremita , 1-2, 1843.
  • To opbyggelige Taler , 1843.
  • Frygt og Bæven. Dialektisk Lyrik af Johannes de Silentio , 1843.
  • Gjentagelsen. Et Forsøg i den experimenterende Psychologi af Constantin Constantius , 1843.
  • Tre opbyggelige Taler , 1843.
  • Fire opbyggelige Taler , 1843.
  • Begrebet Angest. En simpel psychologisk-paapegende Overveielse i Retning af det dogmatiske, 1843.
  • To opbyggelige Taler , 1844.
  • Tre opbyggelige Taler , 1844.
  • Philosophiske Smuler eller En Smule Philosophi af Johannes Climacus , udgivet af S. Kierkegaard, 1844.
  • Problem om Arvesynden af Vigilius Haufniensis , 1844.
  • Forord. Morskabslæsning for enkelte Stænder efter Tid og Leilighed af Nicolaus Notabene , 1844.
  • Fire opbyggelige Taler , 1844.
  • Tre Taler ved tænkte Leiligheder ,1845.
  • Stadier paa Livets Vei. Studier af Forskjellige . Sammenbragte, befordrede til trykken og udgivne af Hilarius Bogbinder, 1845.
  • Afsluttende uvidenskabelig Efterskrift til de philosophiske Smuler. Mimisk-pathetisk-dialektisk Sammenskrift, Existentielt Indlæg, af Johannes Climacus . Udgiven af S. Kierkegaard, 1846.
  • En literair Anmeldelse. To Tidsaldre, Novelle af Forfatteren til "en Hverdags-Historie" , udgiven af J. L. Heiberg, 1846.
  • Opbyggelige Taler i forskjellig Aand , 1847.
  • Kjerlighedens Gjerninger. Nogle christelige Overveielser i Talers Form , 1847.
  • Christelige Taler , 1848.
  • Lilien paa Marken og Fuglen under Himlen. Tre gudelige Taler , 1849.
  • Tvende ethisk-religieuse Smaa-Afhandlinger af H.H. , 1849.
  • Sygdommen til Døden. En christelig psychologisk Udvikling til Opbyggelse og Opvækkelse. Af Anti-Climacus , udgivet af S. Kierkegaard, 1849.
  • "Ypperstepræsten - "Tolderen" - "Synderinden", tre Taler ved Altergangen om Fredagen , 1849.
  • Indøvelse i Christendom af Anti-Climacus . Nr. I. II. III, udgivet af S. Kierkegaard, 1850.
  • En opbyggelig Tale , 1850.
  • To Taler ved Altergangen om Fredagen , 1851.
  • Om min Forfatter-Virksomhed , 1851.
  • Til Selvprøvelse. Samtiden anbefalet , 1851.
  • Dette skal siges; saa være det da sagt , 1855.
  • Øieblikket nr.1-10, 1855
  • Synspunktet for min Forfatter-Virksomhed. En ligefrem Meddelelse, Rapport til Historien , skrevet 1848. Udgivet efter S.K.s død i 1859.
  • Dømmer selv. Til Selvprøvelse Samtiden anbefalet . Anden Række, skrevet 1851-52. Udgivet efter S.K.s død i 1876.
  • Bogen om Adler skrevet 1846-47. Udgivet efter S.K.s død i 1916.

Псевдонимите на К?еркегор [ уреди | уреди извор ]

Голем дел од своите дела К?еркегор ги пишува под псевдоними, особено во првата фаза како и првите дела од втората фаза на неговото творештво. Тие претставуваат различни начини на размислува?е ка? самиот К?еркегор. К?еркегор пишува на ово? начин, со цел да спречи, неговите дела да бидат третирани како филозофски систем со систематска структура. К?еркегор притоа истакнува дека:

? Во делата со псевдоним, не постои еден единствен збор што е мо?. Немам мисле?е за овие работи, освен како трето лице, без знае?е на нивното значе?е, освен како читател... [10] “
  • Виктор Еремите , ИЛИ - ИЛИ
  • Константин Константиус , Повторува?е
  • ?оханес де Силентио , Страв и трепет
  • ?ован Лествичник , Филозофски трошки
  • Вили?ам Афхам , Стадиуми на животниот пат

Користена литература [ уреди | уреди извор ]

  • Adorno, Theodor W.(1989). Kierkegaard: Construction of the Aesthetic . Minneapolis: University of Minnesota Press. ISBN 0-8166-1186-6
  • Angier, Tom. (2006). Either Kierkegaard/or Nietzsche: Moral Philosophy in a New Key . Farnham, Surrey: Ashgate Publishing. ISBN 0-7546-5474-5
  • Beck, M. (1928). Referat und Kritik von M.Heidegger: Sein und Zeit , in: Philosophische Hefte 1 7 (германски)
  • Bergmann, Samuel Hugo. (1991). Dialogical philosophy from Kierkegaard to Buber . New York: SUNY Press. ISBN 978-0-7914-0623-6
  • Bosl, Anton. (1997). Unfreiheit und Selbstverfehlung. Søren Kierkegaards existenzdialektische Bestimmung von Schuld und Suhne. (германски) Herder: Freiburg, Basel, Wien
  • Cappelorn, Niels J. (2003). Written Images . Princeton: Princeton University Press. ISBN 0-691-11555-9
  • Carlisle, Claire. (2006). Kierkegaard: a guide for the perplexed? . London: Continuum International Publishing Group. ISBN 978-0-8264-8611-0
  • Conway, Daniel W. and Gover, K. E. (2002). Søren Kierkegaard: critical assessments of leading philosophers . London: Taylor & Francis. ISBN 978-0-415-23587-7
  • Dreyfus, Hubert. (1998). Being-in-the-World: A Commentary on Heidegger's Being and Time, Division I . Cambridge, MA: MIT Press. ISBN 978-0-262-54056-8
  • Dru, Alexander. (1938). The Journals of Søren Kierkegaard . Oxford: Oxford University Press.
  • Duncan, Elmer. (1976). Søren Kierkegaard: Maker of the Modern Theological Mind . Word Books, ISBN 0-87680-463-6
  • Evans, C. Stephen. (1996). "Introduction" in Fear and Trembling by Søren Kierkegaard, trans. by C. Stephen Evans and Sylvia Walsh. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-84810-7
  • Gardiner, Patrick. (1969). Nineteenth Century Philosophy . New York: The Free Press. ISBN 978-0-02-911220-5
  • Joakim Garff|Garff, Joakim]]. (2005). Søren Kierkegaard: A Biography , trans. by Bruce Kirmmse. Princeton: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-09165-5
  • Hall, Sharon K. (1983). Twentieth-Century Literary Criticism . Detroit: University of Michigan. ISBN 978-0-8103-0221-1
  • Hannay, Alastair . (2003). Kierkegaard: A Biography (new ed.). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-53181-0
  • Hannay, Alastair and Gordon Marino (eds). (1997). The Cambridge Companion to Kierkegaard . Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-47719-0

Извори и белешки [ уреди | уреди извор ]

  1. ↑ Оваа класификаци?а е застарена. К?еркегор бил исклучително уникатен мислител и затоа неговите дела не можат да се сместат во ниедна школа или традици?а, дотолку што и самиот не се нао?ал во ниедна од нив. Неговите дела се сметаат за претходница на голем бро? правци во XX и XI век.
  2. ↑ Како дете, таткото на К?еркегор бил овчар и не можел да го издржи таквиот тежок живот, и затоа еден ден почнал да го навредува Бог, да богохули, и од тука се ?авила легендата во неговото семе?ство, дека сите се проколнати заради богохуле?ето на таткото
  3. ↑ Soren Kierkegaard, The Concept of Irony with Constant Reference to Socrates, Lee M. Chapel, New York, 1965
  4. ↑ Soren Kierkegaard, ENTEN ELLER, Forforerens Dabog,Københaven, 1843.
  5. ↑ Green, Ronald M. Kierkegaard and Kant: The Hidden Debt. SUNY Press, 1992
  6. ↑ Om Begrebet Ironi med stadigt Hensyn til Socrates, 1841.
  7. ↑ (Hannay, 2003)
  8. ↑ Biljana Doj?inovi?, ?Zeka Angstrom (opet) be?i“, во: D?on Apdajk, Be?i, Zeko, be?i . Laguna, Beograd, 2018, стр. 365.
  9. ↑ ? Шест книги за на пуст остров: Александар Темков “ . Архивирано од изворникот на 2012-01-19 . Посетено на 2021-06-23 .
  10. ↑ (Kierkegaard, 1998a, p. xii)
Нормативна контрола
Преземено од ? https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Серен_К?еркегор&oldid=5160342 “