Dit artikel is gesjreve (of begos) in 't
Mestreechs
. Laes
hie
wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs omgaon.
De
Centraol-Afrikaanse Republiek
(
Frans
(officieel):
Republique centrafricaine
, ouch wel:
Centrafrique
;
Sango
:
Kodorosese ti Beafrika
) is e land in
Afrika
ten zuie vaan de
Sahara
. 't Grens aon
Tsjaad
,
Soedan
,
Zuud-Soedan
,
Kongo (Kinshasa)
,
Kongo (Brazzaville)
en
Kameroen
. Hoofstad is Bangui, wat wiedoet de groetste stad vaan allemaol is.
Centraol Afrika is verdeild in veertien
prefecture
, twie zoegenaomde economische prefecture en ein otonoom gemeinte. De hoofstad
Bangui
.
- Prefecture
- Otonoom prefecture
De prefecture zien wijer oonderverdeild in 71 oonderprefecture.
De Centraol-Afrikaanse Republiek heet 'n bevolking die besteit oet mie es tachteg versjellende bevolkingsgrope, ingedeild nao taol. De veurnaomste groppe daovaan zien de
Baya
(33%), de
Banda (volk)
(27%), de
Mandjia
(13%), de
Sara
(10%), de
Mboum
(7%),
M'baka
(4%) en de
Yakoma
(4%). Zoen 2% behuurt tot e anger volk. De
lingua franca
veur 't volk is 't Sango; 't Frans is in gebruuk bij de elite.
Aafhankelik vaan de sjatting is 50 tot 80 procent
christelek
, daovaan is zeker 25%pt.
katheliek
en 25%pt.
protestants
. 15%
islamitisch
en 35% hingk nog traditioneel religies aon. De traditioneel religie heet 'ne groeten invlood op 't christelek geluif en vermeudelek hingk de christeleke mierderheid e syncretisch geluif aon. D'n islam weurt veural in 't noorde gepraktiseerd.
De bevolking is sinds 1960 verdreivoudeg.
Uterlek 't ierste millennium nao Christus vestegde de
Adamawa-Ubangi
-volker ziech in 't gebeed vaan de Centraol-Afrikaanse Republiek, en in beperkde maote ouch ander grope volker:
Bantoes
(zuidweste; de meiste trokke wijer nao 't zuie) en
Centraol-Soedaneze
(binneland). Gedurende de
Middeliewe
kaome dao Arabische en andere handelere oet noordelek Afrika binne, zoonder tot d'n islamtische cultuur ziech werkelek verspreide in 't land. Pas in de
negentiende iew
dronge slaovehandelere en imams door tot in de oerbosse vaan Centraol Afrika. Door zien ligking wied vaan de kos zouw 't ouch hendeg lang dore tot 'n
Europese
koloniaol mach 't land zouw bezette. Dit land woort
Fraankriek
, wat vaanoet
Frans Kongo
tosse
1889
en
1899
't gebeed ten noorde vaan
Belsj Kongo
bezat. De kolonie gong
Ubangi-Shari
heite. De ierste twinteg jaore daonao hele de Franse legers ziech veural bezeg met 't neersloon vaan opstande en 't beindege vaan de slaovehandel nao Arabie. Vaanaof de jaore twinteg begoste de Franse 'n infrastructuur aon te legke en
koffie
en
ketoen
te verbouwe. Ouch de
mijnbouw
(
goud
en
diamante
) kaom op gaank. Tijens d'n
Twiede Wereldoorlog
stoont 't land oonder leiing vaan 'n Gaullistische regering - 't Fraankriek vaan Vichy had hei geinen invlood. Nao 'n herduip in
Centraol-Afrikaanse Republiek
en 't verkriege vaan otonomie in
1958
woort 't land in
1960
gans oonaofhenkelek. De politicus
David Dacko
waor vaanaof 't begin hiel invloodriek en regeerde sinds
1962
es dictator, tot heer in
1965
door kolonel
Jean-Bedel Bokassa
aofgezat woort. Bokassa leet ziech in
1972
tot president veur 't leve beneume en in
1977
tot "Keizer Bokassa I" in 'n door de res vaan de wereld es belachelek geneumpde ceremonie. In
1979
kaom Dacko weer aon de mach met 'ne staotsgreep gesteund door de Franse regering; in
1981
evels kaom de generaol
Andre Kolingba
aon 't bewind; oonder zien dictatuur bleef 't land e paar jaor relatief stabiel. In de jaore negeteg kaom 'n democratiseringsbeweging op gaank, boedoor Kolingba in
1993
vrij verkezinge mos oetsjrieve. Die woorte gewonne door
Ange-Felix Patasse
. Vaol lui woare wieneg content euver zien regering en in
2003
woort 'r aofgezat door generaol
Francois Bozize
. Verkezinge gehawwe in
2005
bevestegde zien status es president.
Sinds 2012 verkiert 't land in 'ne continuen
burgeroorlog
. De christene en moslims leve op zier gespanne voot mitein en mierder kiere gaof 't slachpartije.
Frankrijk
heet venaof 2013, nao de aofzetting vaan president Bozize door islamitische Seleka-militante, 1.600 militaire nao 't naoberland
Kameroen
gesjik um venoet dat land de vrei te herstelle en 'n
genocide
te veurkoume.