Peruvia
,
[1]
[2]
[3]
plenius
res publica Peru
[4]
est
civitas sui iuris
in
America Australi
sita. Finitimae civitates sunt
Aequatorialis Respublica
,
Columbia
ad septemtriones,
Brasilia
ad orientes,
Bolivia
austroriente, et
Chilia
ad meridiem versus.
Area
est 1?285?215.6
km²
.
Caput
est
Lima
.
Peruvianum territorium hospitio
cultum Caralensem
(
Hispanice
:
civilizacion Norte Chico
sive
Caral
), in mundo antiquarum unam et usque ad
Imperium Incarum
maximam
Americae Praecolumbianae
civitatem, accepit.
Imperium Hispanicum
regionem
saeculo sexto decimo
cepit et
Viceregnum
statuit, quod plerasque
Austramericanas
colonias includebat.
Libertate impetrata
anno
1821
, Peruvia politicae inquietis periodon et
crisin fiscalem
simul et stabilitatis oeconomicaeque incrementi periodos passa est.
Peruvia
democratica
repraesentativa
respublica
est, in viginti quinque
regiones
divisa. Sua geographia ex aridis
Pacifici
litoris planitiebus in
Antisensis Montis
culmina et
tropicas
Sinus Amazonum
silvas
variatur.
Natio
cum magna nota intra
Indicem Evolutionis Humanae
et gradus paupertatis circa 36% est. Inter praecipuas oeconomicas activitates
?
agricultura
,
piscatio
, res fodinales et res confectae velut textilia sunt. Summatim 29
millio
Peruvianorum computantur quorum
multiethnicitas
ab
Amerindis
,
Europaeis
,
Afris
, et
Asianis
componuntur. Praesertim Peruviani
Hispanice
loquuntur, quamquam magnus Peruvianorum numerus
lingua Quechua
et aliis
nativis linguis
loquitur. Morum mixtio amplam diversitatem in campum
artium
,
gastronomiae
,
litterarum
et
musicae
infert.
Nomen Peruviae e
Biru,
loci praefecti nomine, deducitur, qui prope
Sinum Sancti Michaelis
(
Hispanice
:
Golfo de San Miguel
) ineunte
saeculo sexto decimo
vixit.
Hispanicis
exploratoribus
cuius possessiones anno
1522
visentibus, meridionalissima
Mundi Novi
pars tunc ab
Europaeis
noti erant. Hoc modo,
Francisco Pizardo
regiones adhuc meridionaliores explorante,
Biru
sive
Peruvia
designatae sunt.
Corona Hispanica
nomini statum legitimum cum anni
1529
Capitulatione Toleti
dedit, ubi reperticium
Imperium Incarum
velut provinciam Peruviae designatum est. Hispanis regentibus, civitas
Viceregni Peruviani
denominationem
?
adoptavit, quod Respublica Peruviae post
Bellum Libertatis Peruvianae
factum est.
Peruvia
praesidialis
repraesentativa
democratica
respublica
cum
systemate multifactionali
. Secundum praesentem constitutionem, praeses non solum
dux civitatis
, sed etiam
gubernationis
est; qui quinquennio eligitur et immediatam
?
novam electionem petere nequit, nam post saltem completum constitutionale spatium ante novam electionem abdicare debet. Praeses primum ministrum et, cum eius monito, reliquum Consilium Ministrorum designat.
Congressus
est
unicameralis
, cum 120 sociis, quinquenni spatio electis. Rogationes sive ab
exsecutivo
sive
legisfero ramo
proponi possunt; quae leges fiunt post earum transitum per Congressum et promulgationem a praeside.
Potestas iudicialis
nominaliter est libera, quamquam viri politicae periti saepe interventiones
?
in res iudiciales fecerunt.
Peruviana gubernatio
directe eligitur
et suffragere
obligatorium
omnibus civibus inter 18 et 70 annos natos est.
Generalia anni 2006 comitia
cum victoria in secundo actu praesidiali candidato
Alano Garcia
Foederis Popularis Revolutionarii Americani
(
Hispanice
Alianza Popular Revolucionaria Americana
) (cum 52.6% suffragiorum) super
Ollantam Humalam
Unionis pro Peruvia
(
Hispanice
:
Union por el Peru
) (cum 47.4%) finiverunt. In praesenti Congressus a
Foedere Populari Revolutionario Americano
(cum triginta sex sedibus), a
Factio Nationalistica Peruviana
(
Hispanice
Partido Nacionalista Peruano
) (cum viginti tres sedibus), ab
Unione pro Peruvia
(cum undeviginti sedibus), a
Unitate Nationali
(
Hispanice
Unidad Nacional
) (cum quindecim sedibus), a Fujimoristica
Foedere pro Futuro
(
Hispanice
Alianza por el Futuro
) (cum tredecim sedibus), a
Foedere Parlamentario
(
Hispanice
:
Alianza Parlamentaria
) (cum novem sedibus), et a Circulo Parlamentario Speciali Democratico (cum quinque sedibus) componitur.
Peruvianis in rationibus externis de finibus conflictus cum finitimis nationibus praevaluerunt, quorum plerique per
saeculum vicensimum
accidere. Adhuc
continua discussio
cum Chilia de maritimis finibus in Oceano Pacifico est. Peruvia complurum regionalium consociationum activa
?
socia et
Communitatis Antisensis
(
Hispanice
:
Comunidad Andina
) conditoriarum civitatum una est. Etiam societatibus inter civitates, sicut
Societati Civitatum Americanarum
et
Consociationi Nationum
, interest. Peruvianae vires armatae ab exercitu, copiis navalibus, et vi aeria componuntur; quarum primum propositam reipublicae libertatem sui iuris, territorii integritatem
?
munire est. Vires armatae ministerio defensionis et praesidi sicut imperatori exercitus subiiciuntur.
Conscriptio
anno
1999
abolita et pro
militia voluntaria
substituta est.
Peruvia est divisa in viginti quinque
regiones
(
Hispanice
:
region
;
lingua Quechua
:
suyu
;
Aymarice
:
jach'a suyu
) et
provinciam Limae
(
Hispanice
:
Provincia de Lima
; lingua Quechua:
Lima pruwinsya
). Singulae regiones singulam electam gubernationem a praeside et a consilio per quattuor annorum spatium servientibus compositam habent. Hae gubernationes regionales evolutiones adumbrant, publicae pecuniariae conlocationis proposita exsequuntur, oeconomicis activitatibus
?
favent et publicam proprietatem gerunt. Provincia Limensis ab urbano consilio administratur. Regiones Peruvianae inferiores sunt:
Peruvia 1 285 220 km² (496 193 miliaria quadrata) tegit, cuius vicini
Aequatoria
Columbiaque
septemtrione,
Brasilia
oriente,
Bolivia
austroriente,
Chilia
meridie, et
Oceanus Pacificus
occidente sunt.
Andes
mons (
lingua Quechua
Antikuna
) parallelus currit,
?
civitatem in tres regiones dividens: litus, occidentem versus, quod angusta planities, valde arida exceptis vallibus quae temporaria flumina creant; terram superiorem (
Hispanice
:
sierra
), quae
Antisensis
regio est, non solum oropedio
Altiplani
(
Qullaw
) inclusis, sed etiam maximo civitatis cacumine, 6768 metrorum (22 205 pedum) alto,
Vascarane
(
Hispanice
Huascaran
; lingua Quechua
Waskaran
); et
silvam imbricam
, quae ampla planae terrae extensio,
silva Amazonica
tecta et in Orientem patens, est. Fere 60 centesimae civitatis areae (70 milliones hectarearum) intra hanc regionem sitae sunt, quod Peruviae quartam maximam
silvae tropicae
aream in mundo, post
Brasiliam
,
Rempublicam Democraticam Congensem
, et
Indonesiam
dat.
Pleraque Peruviana
flumina
in Ande orta sunt, et in trium
sinuum
unam defluunt. In
Oceanum Pacificum
defluentia angusta breviaque, solum carptim fluentia, sunt.
Amazonicae
accessiones longiores, valde multum aquae habent, et minus angustae sunt postquam de terra superiori exeunt. Flumina in
Lacum Titicacam
fluentia generatim brevia sunt et magnum fluxum habent. Longissima Peruviae flumina sunt inferiora:
Peruvia, aliarum
aequatorialium
rerum publicarum dispar, non solum
tropicum
clima
habet;
Antisense
pondus et
Fluxus Humboldtianus
magnam
climatis
diversitatem intra rem publicam afferunt.
Litus
modicas temperaturas, paucum praecipitationum, et multum umoris habet, exceptis calidioribus, umidibus Septemtrionalibus locis. In terra superiori, pluvia crebra per
aestatem
est, et temperatura umorque cum altitudine versus gelida Antisensia cacumina imminuunt.
Silva
fortibus pluviis et magnis temperaturis distinguitur, excepta meridionalissima parte, quae frigidas hiemes et temporariam pluviam habet. Propter varia geographiam climaque, Peruvia magnam biodiversitatem, cum 21 462 specierum
plantarum
animaliumque
, ex anno
2003
relatam habet, quarum 5855 sunt
endemicae
. Peruviana gubernatio complures
regiones protectas
statuit.
Peruviana oeconomia significativum incrementum ultimis quindecim annis experta est.
Mercatus Emergens
secundum MSCI
[10]
putatur. Peruvia magnum
Indicem Evolutionis Humanae
cum 0,806 habet. Eius anni
2008
reditus
per capita
8 594
dollariorum Statunitensium
erat; 36,2% incolarum omnium pauper est, incluso 12,6% pauperrimo. Historice, nationis oeconomica activitas ad exportationes alligata est quae
monetam fortem
suppeditant ut pecunia importationibus et externi debiti solutionibus commodetur. Quamquam exportationes multum reditus suppeditavere, autosustentabile incrementum et aequior
reditus distributio
elusiva se demonstravere.
Peruvianum oeconomicum programma ample per praeterita decennia variavit. Inter annos
1968
et
1975
Ioannis Velasco Alvarado
gubernatio radicales reformationes introduxit, inter quas
reformatio agraria
, adventiciarum societatum expropriatio,
oeconomicae dispensationis systematis
introductio, magni civitariae proprietatis campi creatio. Hae rationes concidere in attingendorum earum propositorum
redistributionis
redituum et finis
oeconomicae dependentiae ex evolutis nationibus
.
Neglecto ab his adversis resultationibus, pleraeque reformationes usque ad annis fere 1990/1999 non inversae sunt, ubi
liberalizans
Alberti Fujimori
gubernatio ad finem
inspectionem pretiorum
,
protectionismum
,
collocationi pecuniariae directae adventiciae
restrictiones et plerasque societatum
civitarias
possessiones adduxit. Reformationes sustentum oeconomicum incrementum ex anno
1993
permisere, excepta ruina pretiorum post anni
1997
Crisin Pecuniariam Asianam
.
Diaconiae
53% Peruviani
Productus Domestici Grossi
rationem reddunt quas
industria
(22.3%),
extractivae industriae
(15%) et vectigalia (9,7%) sequuntur. Recens oeconomicum incrementum macroeconomica stabilitate, admelioratis
terminis commercii
et crescentibus collocatione pecuniaria et consumptione propulsum est. Commercium amplius post implementum
Foederis Liberi Commercii inter Peruviam et Civitates Foederatas
12 Aprilis
anni
2006
obsignati creturum esse exspectatur. Peruvianae praecipuae exportationes cuprum, aurum, zincum, textilia et pisces sunt; eius principales commercii sociae
Civitates Foederatae
,
Sina
,
Brasilia
et
Chilia
sunt.
Cum ciciter 29 milliones incolarum, Peruvia quarta natio cum maximo incolarum numero in America Meridionali ex anno
2007
est. Cuius demographici incrementi index e 2,6% in 1,6% inter annos
1950
et
2000
declinavit; incolarum numerus approximate 42 milliones anno
2050
attacturus esse exspectatur. Ex anno
2007
, 75,9% urbanas areas et 24,1% rurales areas colit. Inter praecipuas urbes
Lima
, cum octo millionibus hominum,
Arequipa
,
Turgalium
,
Ciclaium
,
Piura
,
Iquitum
,
Cuscum
,
Cimbotum
et
Huancaium
sunt, quarum omnes amplius 250 000 incolarum in
censu anni 2007
retulere. In
Amazonica
regione, sexdecim ethnolinguisticae familiae et amplius 65 dissimiles ethnici circuli sunt. Post
Brasiliam
et
Novam Guineam
, Peruvia maximum
incontactarum tribuum
numerum in mundo habet.
Peruvia
multiethnica natio
dissimilium circulorum iunctura per quinque saecula formata est.
Amerindi
Peruvianum territorium per pluria millennia ante Hispanicam Occupationem
saeculo XVI
incoluerunt; quorum incolarum numerus ex aestimatis novem millionibus anno circiter 1525 in circiter 600 000 anno
1620
, praesertim ob
morbos infectiosos
, decrevit.
Hispani
et
Afri
magno numero per coloniale dominium advenere, valde inter se et cum
Indigenicos populos
miscentes. Post libertatem captam, gradualis
Europaea
immigratio ex
Britanniarum Regno
,
Francia
,
Germania
,
Italia
et
Hispania
.
Seres
annis circiter 1850/1860 advenere, servos operarios substituentes cum praecipuo pondere in Peruviana societate e principio. Inter alios immigratorios circulos
Arabes
et
Iaponienses
excellunt. Peruviana phyletica structura 45%
Amerindorum
, 37%
Mixticiorum
(inter Amerindos et Europaeos mixtorum), 15%
Europaeorum
et 3% inter
Afros
,
Iaponienses
,
Seres
, aliosque classificari potest.
Hispanica
, prima Peruvianorum quinque annos natorum seniorumque lingua, anno
2007
est praecipua reipublicae lingua. Cum pluribus
linguis Indigenarum
coexsistit,
?
inter quas maximi ponderis
lingua Quechua
, qua 13.2% incolarum loquitur, est. Aliis
nativis
, inter quas
Aymara
), et adventiciis linguis 2.7% et 0.1% Peruvianorum proprie loquitur.
?
In anni
2007
censu, 81.3% incolarum duodecim annos natorum et seniorum
Catholici
, 12.5%
Evangelici
, 3.3% aliarum confessionum et 2.9% non religiosi se describunt. Alphabetismus 92% anno
2007
aestimatur; hic index minor ruri (80.3%) quam in urbibus (96.3%).
Primaria
secundariaque
educationes
obligatoria
et gratuita publicis in scholis sunt.
Peruviana
cultura
praecipue in
Amerindis
et
Hispanicis
traditionibus
?
radicatur, quamquam a compluribus
Africis
,
Asianis
, et
Europaeis
ethnicis circulis quoque affecta est. Peruvianae artisticae traditiones originem ab
Prae-Incaicarum culturarum
elaborato figlino, textilibus, iocalibus
?
et sculptura trahunt.
Incae
has artes servavere et
architecturalia
opera fecere inter quae
Archaeoropolis
(
Hispanice
Machu Picchu
;
lingua Quechua
Machu Pikchu
) constructio.
Barocus
in colonialem artem dominatus est, quamquam
nativis
traditionibus modificatus. Hoc per perihodon, pleraeque artes res religiosas attendebant; numerosae aerae ecclesiae
Scholae Cuscensisque
picturae sunt repraesentativae. Artes se post libertatem captam usque ad
indigenarum
ortum
saeculo vicensimo
ineunte stagnaverunt. Post annum fere
1950
Peruviana ars
eclectica
tam adventiciis quam incolarum motibus excusa fuit.
Litterae Peruvianae
suas radices in oralibus
Praecolumbianarum
civilizationum traditionibus habent. Hispani scriptionem
saeculo sexto decimo
introduxerunt; inter coloniales litteras
chronicae
et
religiosae litterae
excellunt. Post libertatem captam,
Costumbrismus
et
Romanticismus
communissima litteraria genera facti sunt, velut in
Ricardi Parma
operibus videtur.
Saeculo vicensimo
ineunte,
Indigenisticus
motus scriptores velut
Cyrum Alegria
,
Iosephum Mariam Arguedas
, et
Caesarem Vallejo
produxit. Per secundum saeculi dimidium, Peruvianae litterae amplius notae factae est propter auctores sicut
Marium Vargas Llosa
,
Floris Latinamericani
(
Hispanice
Boom Latinoamericano
) ductorem.
Gastronomia Peruviana
Amerindicae
et
Hispanicae
cum magno
Africae
,
Arabicae
,
Italicae
, Sericae, et
Iaponicae
culinarum pondere commixtio est. Inter communia fercula
anticutsa
(
Hispanice
anticuchos
),
cebiche
(ita
Hispanice
; lingua Quechua
siwichi
),
humitae
(
Hispanice
humitas
;
lingua Quechua
humint'a
) et
patsamanca
(
Hispanice
pachamanca
; lingua Quechua:
pachamanka
) sunt. Propter climaticam intra Peruviam diversitatem, ampla plantarum animaliumque varietas prompta coquendo est. Peruviana gastronomia nuper acclamationem ob suam ingredientium
?
et technicarum diversitatem accepit.
Musica Peruviana
Antisensem
,
Hispanicam
et
Africam
radices habet.
Praehispanicis in temporibus
, musica expressio ample secundum regionem variabat;
quena
(lingua Quechua et
Aymarice
qina
) et
tinya
duo communia instrumenta erant. Hispanica occupatio novorum instrumentorum introductionem, inter quae
cithara Hispanica
et
harpa
, simul et hybridicorum instrumentorum evolutionem, inter quae
tsarangum
(
Hispanice
:
charango
; lingua Quechua
charanku
;
Aymarice
khirkhi khiwina
), tulit. Africae contributiones ad Peruvianam musicam rhythmos et
capsonem
(
Hispanice
cajon
),
membranophonicum
instrumentum, comprehendunt.
Peruvianae laographicae saltationes
marinariam
(
Hispanice
et
lingua Quechua
:
marinera
),
tondarium
(
Hispanice
:
tondero
),
saltationem forficis
(
Hispanice
danza de tijeras
; lingua Quechua
tihiras
), et
huaynum
(lingua Quechua
waynu
), et
diabolatam
(
Hispanice
et lingua Quechua
diablada
) comprehendunt.
Nexus interni
Regiones, civitates et territoria
Americae
Peruvia : politica
Praesides Peruviae (1838-)
Primi ministri Peruviae (2000?)
Ministri rerum externarum Peruviani (2000?)