Blonduos

Blonduos er bær i sveitarfelaginu Hunabyggð , við osa Blondu , eins og nafnið bendir til. Byggðin a Blonduosi stendur i kvos undir brottum marbokkum, baðum megin Blondu, og eru bakkarnir viðast um 40 m hair. Bærinn er byggður i landi jarðanna Hjaltabakka og Hnjuka, vestan ar (eða sunnan ar, eins og heimamenn segja) og Ennis austan (norðan) ar. Þjoðvegur 1 liggur i gegnum Blonduos.

Bærinn var upphaflega i tveimur sveitarfelogum, byggðin sunnan ar tilheyrði Torfalækjarhreppi en norðan ar Engihliðarhreppi , en arið 1914 var Torfalækjarhreppi skipt og byggðin sunnan ar varð að serstokum hreppi , Blonduoshreppi . Þann 1. februar 1936 var byggðin norðan ar svo sameinuð afganginum af kauptuninu. Hreppurinn varð bæjarfelag 4. juli 1988 og kallaðist þa Blonduosbær og helst það nafn afram við sameiningu við Engihliðarhrepp 9. juni 2002 . Ibuar Blonduosbæjar samþykktu sameiningu við Hunavatnshrepp i atkvæðagreiðslu 19. februar 2022 og tok su sameining gildi i kjolfar sveitarstjornarkosninga 2022 undir heitinu Hunabyggð .

Saga [ breyta | breyta frumkoða ]

Blonduoss er fyrst getið sem lendingarstaðar i Landnamabok og viða i Islendingasogum er talað um skipakomur þangað en a siðari oldum virðist ekki hafa verið siglt þangað fyrr en a 19. old. Eini verslunarstaðurinn i Hunaþingi var þa Hofðakaupstaður (Skagastrond). Morgum Hunvetningum þotti þo langt að sækja verslun þangað og þann 1. januar 1876 var Blonduos loggiltur sem verslunarstaður. Sumarið eftir voru utmældar nokkrar verslunarloðir og tveir verslunarskurar reistir. Kaupfelag Austur-Hunvetninga fekk utmælda loð 1896 og arið 1909 var reist steinsteypt verslunarhus sem enn stendur.

Ibuðarhus risu einnig kringum verslanirnar. Arið 1890 voru 52 ibuar a Blonduosi og um aldamotin voru þeir orðnir 106. Arið 1920 voru a Blonduosi 11 steinhus, 15 timburhus og 31 torfbær . Logferja kom a osa Blondu um það bil sem byggð hofst þar og bru var svo reist a arunum 1896-1897 og var mjog mikil samgongubot og tengdi lika þorpið, sem var að byggjast upp baðum megin arinnar. Nuverandi bru var reist 1962-1963. A arunum 1894-1895 var gerð bryggja utan við ana og varð Blonduos þa fastur viðkomustaður strandferðaskipa .

Kvennaskoli Hunvetninga var fluttur a Blonduos 1901 og var nuverandi skolahus reist 1912 . Skolinn starfaði allt til 1978 en var þa lagður niður og eru Textilsetur Islands og Heimilisiðnaðarsafnið nu i husakynnum skolans. A Blonduosi er einnig Hafissetrið i Hillebrandtshusi og verið er að koma upp Laxasetri Islands i bænum.

Gamla kirkjan a Blonduosi var flutt þangað fra Hjaltabakka 1894 og reist sunnan ar. Hun er nu friðuð en ny kirkja var reist norðan ar 1993 . Prestssetur hefur verið a Blonduosi fra 1968 . Syslumaður Hunvetninga hefur haft aðsetur a Blonduosi fra 1897 og sama ar varð þar læknissetur. Sjukrahusið, Heraðshæli Austur-Hunvetninga, var tekið i notkun 1956.

Atvinnulif Blonduoss byggist a margs konar matvælaiðnaði og oðrum lettum iðnaði, svo og verslun og þjonustu við ibua heraðsins og ferðamenn.

A Blonduosi hefur verið sjalfvirk veðurathugunarstoð Veðurstofunnar siðan 1998 .