An tSeic
|
---|
?eska republika
(cs)
|
|
|
|
|
|
Aintiun
| Kde domov m?j
(1 Eanair 1993)
|
---|
|
|
Mana
| ≪
Truth prevails
(en)
≫
|
---|
Ainmnithe in omos
| Seicigh
|
---|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Priomhchathair
| Prag
|
---|
|
Iomlan
| 10,900,555 (2024)
|
---|
• Dlus
| 138.22
hab./km²
|
---|
Teanga oifigiuil
| an tSeicis
|
---|
Reiligiun
| direiligiun
agus
Eaglais Chaitliceach Romhanach
|
---|
|
Cuid de
| Oirthear na hEorpa
Aontas Eorpach
an Eoraip Lair
an Limistear Eorpach Eacnamaioch
|
---|
Achar dromchla
| 78,866 km²
|
---|
• Uisce
| 2 %
|
---|
Suite i no in aice le limistear uisce
| Morava
,
Thaya
,
Olza
,
An Oder
,
Opava
agus
Jizera
|
---|
Pointe is airde
| Sn??ka
(en)
(1,603 m)
|
---|
Pointe is isle
| An Eilbe
(115 m)
|
---|
Ar theorainn le
| |
---|
|
Leanann se/si
| Poblacht Chonaidhme na Seice agus na Slovaice
agus
Poblacht na Seice
|
---|
Cruthu
| 1 Eanair 1993
|
---|
A leanuint ag
| luach ar iarraidh
|
---|
Saoire phoibli
| |
---|
|
Coras rialtais
| poblacht pharlaiminteach
|
---|
Comhlacht feidhmiuchain
| Rialtas Phoblacht na Seice
|
---|
Comhlacht reachtach
| Parlaimint Phoblacht na Seice
|
---|
• Uachtaran Phoblacht na Seice
| Vaclav Havel
(1993?2003)
|
---|
• Priomh-Aire Phoblacht na Seice
| Petr Fiala
(2021?)
|
---|
Udaras breithiunach is airde
| Ard-Chuirt Phoblacht na Seice
|
---|
|
OTI ainmniuil
| 250,681,000,000 $ (2019)
|
---|
Airgeadra
| koruna na Seice
|
---|
|
Lonnaithe i gcrios ama
| |
---|
Fearann Idirlin barrleibheil
| .cz
|
---|
Glaochod
| +420
|
---|
Uimhir theileafoin eigeandala
| 112
,
150
,
155
agus
158
|
---|
|
Cod tire
| CZ
|
---|
Cod NUTS
| CZ
|
---|
|
|
|
Suiomh greasain
| czechia.eu
|
---|
Tir suite i lar na
hEorpa
, ata ina ballstat den
Aontas Eorpach
, is ea
an tSeic
[1]
(
Seicis
:
?esko
), no
Poblacht na Seice
mar a thugtar uirthi go neamhoifigiuil. Ta teorainn aici leis an
bPolainn
san oirthuaisceart, leis an
nGearmain
san iarthar, leis an
Ostair
sa deisceart agus leis an
tSlovaic
san oirthear. Is i
Prag
(
Seicis
:
Praha
) priomhchathair na tire. Tiomsaionn an tir dha reigiun stairiula, mar ata an
Bhoiheim
(
Seicis
:
?echy
) agus an
Mhoraiv
(
Seicis
:
Morava
). Ta cuid den
tSileis
(
Seicis
:
Slezsko
) sa tSeic chomh maith.
O tharla nach bhfuil aon ainm stairiuil aonfhoclach ar fail chun tagairt a dheanamh don tir, is minic a usaidtear an t-ainm fada i meid mor teangacha:
Poblacht na Seice
sa Ghaeilge,
?eska republika
sa tSeicis. Is leagain nuachumtha iad na hainmneacha gearra (
?esko
sa tSeicis,
an tSeic
sa Ghaeilge); ta na leagain seo anois a gcur chun cinn ag rialtas na tire, ach nil a n-usaid saor o chonspoid. Usaidtear an tearma tanaisteach
tailte na Seice
(
Seicis
:
?eske zem?
) mar thearma staire chun tagairt a dheanamh don limistear ar a dtugtar Poblacht na Seice anois.
Sa 9u haois a thainig ann don stat Seiceach. Sa 13u agus 14u haois a thainig an borradh ba mho faoin stat agus e faoi riail ag na
P?emysligh
agus na
Lucsamburgaigh
. Tar eis
Cath Mohacs
i 1526, na
Hapsburgaigh
a rialaigh tailte na Seice agus rinneadh cuid d'
Impireacht na hOstaire agus na hUngaire
diobh. Tar eis thitim na hImpireachta sin i ndiaidh an
Chead Chogadh Domhanda
, i 1918, cruthaiodh an
tSeicslovaic
mar phoblacht neamhspleach a thiomsaigh tailte na Seice agus an
tSlovaic
araon. Bhi mionlach mor ag pobal na Gearmainise sa stat sin. I dtus an
Dara Cogadh Domhanda
, de thoradh
Chomhaontu Munchen
, baineadh cuid mhaith de thailte na Boiheime agus na Moraive den stat agus cuireadh leis an nGearmain iad:
Sudetenland
(
Gearmainis
) no
Sudety
a chuirtear ar na tailte sin.
I rith an chogaidh, thainig an chuid eile de thailte na Seice faoi riail na Gearmaine mar
Protektorat
. Bhi na tSlovaic ina stat neamhspleach a bhi go mor faoi anail na Gearmaine.
I ndiaidh an chogaidh, athaontaiodh
an tSeicslovaic
, cuireadh
Sudetenland
ar ais lei agus cuireadh an ruaig ar phobal na Gearmainise sna criocha sin de thoradh
Dlithe Bene?
-- eachtra ata ag tarraingt go leor conspoide i dtolamh.
Rinne an pairti cumannach
coup d’etat
i 1948 agus bhi
an tSeicslovaic
ina tir
chumannach
o shin. I 1968, mar gheall ar mhishasamh an phobail, bhi iarrachtai ar siul chun reimeas nios daonlathai a chur i bhfeidhm. Glaodh
Earrach Phrag
ar na hiarrachtai sin. Cuireadh Earrach Phrag faoi chois ag forsai an Aontais Shoiveadaigh agus ag forsai na dtiortha eile a bhi pairteach i g
Comhaontu Varsa
.
D'eirigh le muintir na Seicslovaice an reimeas cumannach a chur o mhaith sa deireadh i 1989 mar thoradh ar reabhloid a bhi chomh siochanta sin go gcuirtear
Reabhloid Veilbhite
uirthi.
Bhi meid airithe mishasaimh ar phobal na Slovaice i gconai faoin
tSeicslovaic
agus chonacthas do go leor go dteastaionn a stat uathu. Faoi dheireadh, rinneadh socru polaitiuil agus, 1 Eanair 1993, briseadh
an tSeiceslovaic
go siochanta ina dha chuid agus cruthaiodh dha stat nua ? Poblacht na Seice agus
an tSlovaic
.
Rinne Poblacht na Seice an coras geilleagrach aici a athru go radacach on gcoras cumannach stat-laraithe go coras an tsaormhargaidh i rith na 1990i. Dar leis an
mBanc Domhanda
, is i Poblacht na Seice an chead tir o
COMECON
a bhain an stadas "tir fhorbartha" amach.
Usaidtear an
koruna
('coroin') mar airgeadra sa tSeic. Dar le tuairisc na bliana 2017 on
gCiste Airgeaduil Idirnaisiunta
, is e geilleagar na Seice an 49u ceann is mo ar domhan de reir olltairgeacht intire (
OTI
) paireachta cumhacht cheannaigh (PCC), agus an 49u ceann freisin de reir OTI ainmniula. De reir OTI PCC de reir chonaithigh, is an 39u geilleagar is mo ar domhan ata ag an tSeic, e ar $35,223 don chonaitheach.
Dar le
hInneacs Forbartha Daonna Socraithe don Eagothroime
na
Naisiun Aontaithe
, a thomhaiseann caighdean an tsaoil i dtiortha eagsula de reir gneithe eacnamaiochta agus neamh-eacnamaiochta, is i an tSeic an 15u tir is forbartha ar domhan, as 151 ceann a tomhaiseadh, agus an ochtu tir is forbartha san
Aontas Eorpach
, as 28 ceann.
[2]
I
dTuarascail Sonais Domhanda
2018 na Naisiun Aontaithe, meastar gurb i an tSeic an 21u tir is sona, as 156 thir.
I Mi na Marta 2019, ni raibh rata
difhostaithe
na tire ach ag 1.9%, an leibheal is isle san Aontas Eorpach.
[3]
Daonlathas ionadaioch is ea Poblacht na Seice. Ta
Petr Pavel
ina cheann stait faoi lathair. Ta an
Priomh-Aire
(
Petr Fiala
faoi lathair) ina cheann rialtais. Ta dha sheomra sa
Pharlaimint
? Seomra na nIonadaithe agus an Seanad. Ghlac Poblacht na Seice le ballraiocht i
NATO
i 1999 agus san Aontas Eorpach in 2004. Is ball de
OECD
, de
Chomhaire na hEorpa
agus de
Ghrupa Visegrad
i Poblacht na Seice chomh maith.
|
Prag
Brno
Ostrava
|
Uimhir
|
Cathair
|
Reigiun
|
Daonra
[4]
|
Achar Cathrach
|
Plze?
Liberec
Olomouc
|
1
|
Prag
|
Prag, An Phriomhchathair
|
1,313,508
|
2,300,000
|
2
|
Brno
|
Deisceart Moraive
|
377,440
|
729,510
|
3
|
Ostrava
|
Moraiv-Silesia
|
294,200
|
1,164,328
|
4
|
Plze?
|
Plze?
|
169,033
|
380,000
|
5
|
Liberec
|
Liberec
|
102,562
|
270,000
|
6
|
Olomouc
|
Olomouc
|
100,378
|
480,000
[5]
|
7
|
Usti nad Labem
|
Usti nad Labem
|
93,409
|
243,878
|
8
|
?eske Bud?jovice
|
Deisceart Bohemia
|
93,285
|
190,000
[6]
|
9
|
Hradec Kralove
|
Reigun Hradec Kralove
|
92,808
|
-
|
10
|
Pardubice
|
Pardubice
|
89,693
|
-
|
|