Amsterdamned
is in
Nederlansk
horror
skriller
,
plysjefilm
en
slasherfilm
ut
1988
under
rezjy
fan
Dick Maas
, mei yn 'e
haadrollen
Huub Stapel
en
Monique van de Ven
. De
titel
is in gearluking fan 'e
plaknamme
Amsterdam
en it
Ingelske
wurd
damned
, dat "
ferflokt
" betsjut. It
ferhaal
folget
plysjeman
Eric Visser as er efter in
psychopatyske
searjemoardner
oangiet dy't Amsterdam unfeilich makket en ut 'e
greften
fan 'e
sted
wei liket te operearjen.
Amsterdamned
krige fan 'e
filmkritisy
oer it algemien positive
resinsjes
en wie
kommersjeel
suksesfol yn 'e
bioskopen
.
Op in
juns
let yn
Amsterdam
nimt in
prostituee
in
taksy
nei hus ut it
bordeel
wei der't se wurket. De
taksysjauffeur
set op in stuit de
auto
oan 'e kant fan 'e
strjitte
njonken in
greft
en besiket har
mei geweld safier te krijen dat se him befrediget
mei
orale seks
. As de unwillige prostituee him byt, smyt er har ut 'e auto en riidt fuort. Wylst de prostituee op 'e
knibbels
op 'e
klinkerts
leit om har ut har
hantaske
rugele eigendommen op te sykjen, wurdt se oerfallen troch in
moardner
, dy't ut 'e greft wei op 'e
kade
klimt. Hy
stekt har dea
mei in grut
slachtersmes
en sleept har dan mei werom de greft yn. De oare
moarns
wurdt it
bluodderige
lyk
fan 'e prostituee understboppest oan in
brege
hingjend weromfun as in
runfeartboat
under dyselde brege trochfart, mei oan board in groep
skoalbern
en
nonnen
dy't troch de
underfining
foar it
libben
traumatisearre
reitsje.
Resjersjeur
Eric Visser, in
allinnichsteande heit
dy't tegearre mei syn tolvejierrige
dochter
Anneke wennet, wurdt op 'e saak set. Hy wurdt bystien troch syn
plysjepartner
, de eptige resjersjeur Vermeer, en kriget bykommende assistinsje fan 'e
froulike
resjersjeur Potter. Visser is ien dy't it net sa nau nimt mei de
wurktiden
en dy't ek as er yn funksje is, wolris in
slokje
nimt. Nettsjinsteande dat wurdt er troch syn sjef beskoge as ien fan 'e beste resjersjeurs fan 'e
Amsterdamske Plysje
. Nei't er underweis op trochtaastende wize mei in
oerfal
op in
bakkerij
ofweefd hat, arrivearret Visser op it
plak delikt
. Vermeer praat him by oer wat der oant no ta bekend is. Potter fynt de iennichste
tsjuge
, in alde
swerfster
, dy't hawwe wol dat de prostituee fermoarde is troch in
wettermeunster
dat opriisde ut 'e greft.
Dy
nacht
lizze in pear
miljeu-aktivisten
, Hendrik en Kees, yn in
roeiboat
yn in greft om
meunsters
fan 'e
wetterkwaliteit
te nimmen by in
gemysk
fabryk
werfan't se fermoedzje dat dy nachts
offalwetter
yn 'e greft fuortspielt. Ynstee fan bewizen foar
miljeufersmoarging
treffe se lykwols de moardner oan, dy't Hendrik oerboard skuort as dy it
anker
ynhelje wol en him
unthalzet
. As Kees dat sjocht, falt er fan
skrik
oerboard. Hy wit nei de kant te
swimmen
, mar wurdt troch de moardner weromskuord it wetter yn ear't er help beroppe kin.
De oare deis, as de
stoflike omskotten
fan 'e beide miljeu-aktivisten fun wurde, komme Visser en Vermeer del om 'e dubele moard te undersykjen. Se ornearje dat se nei alle gedachten te krijen hawwe mei in
searjemoardner
, mei't de kans lyts is dat der twa moardners tagelyk yn 'e Amsterdamske greften aktyf binne. Harren team kriget fersterking fan John, in lid fan 'e
wetterplysje
en in eardere freon fan Visser. Harren
freonskip
is in jier as tolve lyn bekuolle nei't Visser wat krige mei de
mem
fan syn dochter Anneke, dy't op dat stuit in
relaasje
mei John hie. Mei't se Visser (en Anneke) letter ek sitte litten hat en no yn
Frankryk
gearwennet
mei in
keunstner
, fynt John dat Visser al genoch
straft
is en dat er John sels boppedat foar gruttere ellinde behoede hat troch mei it frommes ut te naaien. Nettsjinsteande dat wurde de beide mannen gjin freonen mear.
Tink derom: Yn de tekst hjirunder wurdt de ofrin fan de film beskreaun.
As jo de film sels sjen wolle, is it mooglik better dat jo it no folgjende diel fan 'e plotbeskriuwing (earst noch) net leze.
|
Om't no wol dudlik is dat de moardner in
duker
is, giet de plysje alle Amsterdamske dukklubs of om neifraach te dwaan. Visser giet sels by de grutste dukklub del, der't er in
oantreklike
froulike dukster moetet dy't Laura hjit. Hy freget har om wat mei him te drinken yn 'e
kantine
fan 'e klub, mar ear't dat syn beslach krije kin, wurdt Laura ofhelle troch in Martin Ruysdael, in earder lid fan deselde dukklub. Dy juns wurdt in
kollektante
fan it
Leger des Heils
, dy't
jild
untfremdet
ut 'e
kollektebus
, fan 'e kade of de greft yn skuord. De oare deis wurdt har lyk opfandele troch in
boat
fan 'e
gemeentlike
reinigingstsjinst
dy't de greften himmelet.
It plysje-undersyk foarderet mar traach, ta
argewaasje
fan Visser, want salang't de plysje gjin idee hat wa't efter de moarden sit, kin de searjemoardner unbehindere syn gong gean. De
boargemaster
rekket ek
frustrearre
oer it gebrek oan foarutgong yn it undersyk, en begjint druk ut te oefenjen om Visser te ferfangen troch in resjersjeur dy't de saak wol oplosse kin. Visser syn sjef wegeret der lykwols oan mei te wurkjen en ferbynt syn eigen
karrierekansen
oan 'e utkomsten fan it undersyk fan Visser.
De
middeis
nimt Visser frij en siket er Laura op yn it
Ryksmuseum
, der't se
runliedings
fersoarget. Hy wol witte hoe't it sit tusken Ruysdael en har, mar sy bewissiget him derfan dat er inkeld in
freon
is, mear net. Dat kin ek net, want hy is har
psychiater
; Laura hat nammentlik in goed jier lyn
de man ferlern
, en dat hat har
geastlik
in rare knoei jun. Visser freget har mei ut op in
ofspraakje
foar dy juns en sy giet derop yn.
Wylst Visser en Laura tegearre yn in
restaurant
sitte, besiket Anneke har heit te helpen troch op eigen manneboet op 'e siik te gean nei de searjemoardner. Har skoalfreon Willy, dy't beweart
paranormaal
bejeftige
te wezen, giet yn
trans
en wiist op in
plattegrun
fan Amsterdam in plak oan der't neffens him de searjemoardner sit. Hy en Anneke geane derhinne, mar it blykt in flauwe
grap
fan Willy te wezen om Anneke
bang
te meitsjen. By wize fan
ferjilding
jout se him in set, sadat er efteroer yn 'e greft kneppelet. Pas as er
unthjitten
hat om tenei har
huswurk
foar
wiskunde
en
Fransk
te dwaan, helpt se him wer op it druge. Wylst se fuortkuierje, komt efter harren de searjemoardner boppe wetter.
De oare deis wurdt op ljochtskyndei in jonge frou fermoarde dy't yn
bikiny
yn in
opblaasboatsje
op 'e greft oan it
sinnebaaien
is. Visser-en-dy krije einlings en te'n lesten in tip der't se wat mei kinne, oer in duker dy't foarhinne op
boareilannen
wurke. Dyselde man stiet bekend as in
opljeppende
driftkikkert dy't him fan en ta oerjout oan
gewelddiedige
utbarstings. In
bekende
is him koartby yn Amsterdam tsjinkommen en fun dat er him apart
hold en droech
. Visser, Vermeer en Potter geane derop of, mar de ynfal yn it snusterige
hoteltsje
der't de man ferbliuwt, rint ut op in wylde efterfolging as de
fertochte
ut it
finster
springt en utpykt op in
motorfyts
. Visser giet der mei John yn in auto efteroan. Uteinlik riidt de fertochte himsels klem foar in iepensteande brege. De man wurdt
arrestearre
, en as dat buorkundich wurdt, lit de hiele sted in sucht fan
ferromming
slupe.
Wannear't de arrestant yn 't
ferhear
nommen wurdt, begjint Visser lykwols twifels te krijen oft er wol echt de dieder is.
Deprimearre
begjint er te drinken, en midden yn 'e nacht set er nei Laura ta. Hoewol't se al
sliepte
, lit se him deryn. Sels riedt er har oan om him fuort te stjoeren, mar ynstee nimt se him mei op
bed
, der't se
seksuele omgong
hawwe wylst it butendoar begjint te
reinen
dat it miicht. Yn 'e nacht snijt de moardner by needwaar de ofmartouwen fan in
wenark
los en sleept de boat nei de midden fan 'e greft, der't er him lek slacht. De bewenner, in
dronken
aldman, fermoardet er wylst it skipke
te sink
giet.
De oare moarns binne Vermeer en John al ier by de pinken, mar Visser is net te berikken om't nimmen wit dat er by Laura sliept hat. As se de lokaasje fan 'e sonken wenark feststeld hawwe, beslut John dat er net op Visser wachtsje wol. Derom lukt er in
dukerspak
oan en giet er allinne op 'e boaiem fan 'e greft op sneup nei wat er fine kin. Hy waant him feilich om't de searjemoardner ommers al efter slot en skoattel sit. Hy fynt de wenark, giet der nei binnen ta en untdekt de fermoarde bewenner. As er wer nei buten ta sil, wurdt er by de utgong fan 'e
roef
opwachte troch de moardner, dy't him mei in
dukersmes
tenei komt en deastekt. Vermeer en de
unifoarmearre
wetterplysjes helje John boppe wetter, mar it is al te let. In bultsjesspoar, as fan in duker mei in
soerstofflesse
, liedt by de wenark wei, en Vermeer-en-dy sette de efterfolging yn. As de duker in
slus
yn
swimt
, tinkt Vermeer dat er de dieder te pakken hat troch halje-trawalje de slusdoarren ticht te draaien. Dernei lit er de slus leechpompe. Visser arrivearret krekt op 'e tiid om te sjen dat de duker inkeld syn soerstofflesse op 'e boaiem fan 'e slus efterlitten hat, mar sels under wetter swimmend untkommen is.
In tip dat der in man yn dukerstaris ut 'e greft in
loads
op in
jachtwerf
binnenkrongen is, set Visser en Vermeer wer op it spoar fan 'e moardner. Dyselde wit lykwols fannijs te untkommen troch in
speedboat
te stellen. Visser nimt in oare speedboat derefteroan, mar Vermeer mist de boat. Der folget in spektakulere speedboatefterfolging troch de Amsterdamske greften, dy't einiget as de moardner net goed utsjocht en syn speedboat yn 'e side fan in folle gruttere
frachtboat
boarret, mei in grutte
untploffing
ta gefolch.
Visser fangt in glim op fan immen dy't in ein fierderop ut it wetter fan 'e greft wei in manselheech
rioel
binnen giet. Hy set derefteroan en untdekt de moardner uteinlik as dy fia in
rioelputsje
ut it rioel klimt. De moardner besjit him mei in
harpoenpistoal
, en Visser kriget de
harpoen
troch it
skouder
. Ear't de man syn gewear werlade kin, pakt Visser syn
pistoal
en sjit werom. Derby tebrizelet er de
dukbril
fan syn oanfaller en jeit de man de skrik op it liif, mar
ferwunet
him fierders net. De moardner spilet lykwols fan ruten, net wittend dat Visser fuort dernei
bewusteleas
rekket troch de
pine
fan syn wune. Letter wurdt er wekker yn it
sikehus
, der't Vermeer, dy't him uteinlik fun hat, him hinne brocht hat. Laura is der ek en heart hoe't Visser en Vermeer it oer de stikkene dukbril hawwe. De
dokter
wol Visser foarearst ter observaasje yn it sikehus halde en spuitet him plat om foar te kommen dat er utpike sil.
De oare deis giet Laura nei har wyklikse psychiatersofspraak mei Ruysdael. Hja is wat betiid en Ruysdael sels is der net. Syn
hushaldster
lit har deryn, mar stiet sels op it punt om fuort. Laura wachtet wat, mar as se
lud
heart, doarmet se yn it lege
hus
om en untdekt se yn it efterhus in
kelder
dy't tagong jout ta de greft. Der lizze ferskate foarwerpen dy't fan 'e slachtoffers fan 'e searjemoardner binne, lykas de kollektebus fan 'e heilssoldate, mar Laura hat dat net foar it ferstan. As se lykwols in dukbril mei in ferbrizele gles opmerkt en in dukerspak dat noch net goed druch is, begjint se
erchtinkend
te wurden. Se skillet it sikehus op om Visser te wurd, mar de
ferpleechster
wol har net trochferbine om't Visser ferlet hat fan rest. Ynstee lit se dan mar in boadskip efter der't de ferpleechster gjin tou oan festknoopje kin, foar't se de hoarn der gau opsmyt om't Ruysdael thus komt. Laura siket in sideplak op en haldt har sa stil mooglik.
Yn it sikehus komt Vermeer mei Anneke en Willy op sikebesite en makket Visser wekker. De ferpleechster fertelt dat der in Laura foar Visser belle hat mei in urgint boadskip oer dat se wit wa't it is. Visser, dy't wit dat Laura hjoed om dizze tiid nei Ruysdael soe, untslacht himsels fuortendaliks ut it sikehus en set mei Vermeer of nei de wente fan Ruysdael. Der is de psychiater underwilens begun mei
pianospyljen
, wat Laura de kans biedt om in feiliger hinnekommen te sykjen. Se giet wer nei de wetterkelder, mar stompt der by fersin wat om. Ruysdael giet op undersyk ut nei wat dat leven feroarsake hawwe kin, en wannear't er mei de
rech
nei Laura ta stiet, timmert se him del mei in
peddel
. As er bewusteleas is, sakket se yn ferromming op 'e knibbels del. Ynienen sjit der in duker ut it wetter omheech en grypt har by it
ankel
. Hy besiket Laura de greft yn te slepen, mar se haldt har fest oan 'e
spile
fan in
trepke
dat yn 'e kelder omleech liedt. Krekt foar't de spile los skuord wurdt, smyt Visser de keldersdoar iepen en sjit syn pistoal leech op 'e duker, dy't gau-gau under dukt en fuort swimt.
Neitiid bekent Ruysdael dat de searjemoardner in hiel goede freon fan sines is, dy't as profesjoneel duker foar in
bergingsbedriuw
wurke. By de berging fan in skip dat temuk laden wie mei
uraniumheksafluoride
rekke er slim
fergiftige
. Neitiid koed syn wurk net mear dwaan en krige er
kanker
swolms
oer de hiele
holle
, en ek syn
tinken
rekke oantaast. Visser konkludearret dat de man trochdraaid is en
wraak
nimme wol op 'e hiele wrald. Ruysdael liedt Visser en Vermeer nei de wente fan syn freon, mar op it stuit dat de resjersjeurs der binnenfalle, makket de moarder
himsels fan kant
troch himsels mei syn harpoenpistoal in harpoen troch de holle te sjitten.
Huub Stapel
yn
2015
.
Monique van de Ven
yn
1988
.
- haadrollen
- byrollen
*) De
dialooch
fan
Edwin Bakker
waard yn 'e
postproduksje
neisyngronisearre
mei de
stim
fan
Horace Cohen
.
Amsterdamned
waard
regissearre
troch
Dick Maas
nei in
senario
fan himsels. As
produsinten
wiene Maas en
Laurens Geels
by it projekt belutsen foar harren
filmstudio
First Floor Features
. Foar de film wie in
budget
beskikber fan
?
6 miljoen, wat omrekkene likernoch
€
2,3 miljoen is. De
kamerarezjy
wie yn 'e hannen fan
Marc Felperlaan
, en de
filmmuzyk
waard fersoarge troch Dick Maas.
De
Golden Earring
, in
band
der't Maas ferskate
fideoklips
foar makke hie, skreau foar
Amsterdamned
de
titelsong
My Killer, My Shadow
. Ta
teloarstelling
fan 'e band keas Maas lykwols foar de titelsong
Amsterdamned
, fan it duo
Lois Lane
.
My Killer, My Shadow
waard doe as
numer
utbrocht op it Golden Earring-
album
Keeper of the Flame
.
Amsterdamned
fan Lois Lane berikte it 33e plak yn 'e
Nederlanske Top 40
, en
My Killer, My Shadow
it 24e plak.
De
opnamen
foar
Amsterdamned
funen foar it meastepart plak yn
Amsterdam
. De binnendoarsenes op it
plysjeburo
waarden filme yn 'e
Stopera
, it nije
stedhus
oan 'e
Amstel
; dat stie under de opnamen noch leech om't de
gemeentlike organisaasje
it pas yn
septimber
1988
betrok. Filmjen op 'e
Wallen
, de
roze buert
fan Amsterdam, bliek fanwegen de drokte dere unmooglik. Derom waard de
Groenburgwal
foar inkele dagen behongen mei
reade lampen
,
neonreklames
en
uthingbuorden
. De Amsterdamske greften wiene likemin gaadlik foar opnamen; derom waarden de underwettersenes filme yn 'e
Eastfoarnske Mar
by
Rotterdam
.
De sene fan Visser syn besyk oan 'e dukklub waard opnommen by de
Sloterplas
yn Amsterdam. De sene weryn't Visser de
beroving
fan in
bakkerij
feridelet, waard filme yn
Utert
, wylst de wente fan
psychiater
Martin Ruysdael yn it echt yn
Heemstede
stie. De
gearkomste
yn 'e
wurkkeamer
fan 'e
boargemaster
waard filme yn it
stedhus fan Leien
. De efterfolging mei de fertochte op 'e
motor
waard foar in diel opnommen yn it gebiet by de
Zeedijk
en de
Oudezijds Achterburgwal
. De
ferpaupering
mei fertutearze pannen en tichtspikere
doarren
en
finsters
liket wol in oerdreaun effekt foar de film, mar wie ein
1980-er jierren
de tryste realiteit yn dy
buert
. De
slus
der't de moardner
resjersjeur
Vermeer sa te fiter hat, wie de
Amstelslus
by it
Keninklik Teater Carre
. It bliek technysk net mooglik om dy echt leech te pompen. Derom waard foar it koarte byld fan 'e leechpompte slus in skildering foar de
kamera
pleatst.
By de opnamen fan 'e speedboatefterfolging troch de Amsterdamske
greften
ferlear ien fan 'e
stuntlju
op in stuit by it nimmen fan in bocht de behearsking oer it stjoer, mei as gefolch dat de
speedboat
mei in
faasje
fan 70
km
/
h
tsjin 'e
kademuorre
oan klapte. Derby run
akteur
Huub Stapel
, dy't ek oan board wie, in swiere
hernia
op dy't him trije
wiken
buten aksje hold. Om't der yn Amsterdam gjin werfkelders mei leechleine
terraskes
binne, waard it stik fan 'e speedboatefterfolging werby't de beide speedboaten har in paad klearje troch in mei
toeristen
befolke terraske, oan 'e
Oudegracht
yn
Utert
opnommen. Oan 'e tsien
sekonden
dy't dat stikje fan 'e efterfolging yn 'e film ynnimt, waarden twa draaidagen spandearre. Foar de sene werby't ien fan 'e speedboaten oer in brege yn 'e greft springt, waard de boat 'ofsketten' mei in
stikstofkanon
. Foar de sene yn it
rioel
waard yn 'e
studio
in riolearringsstelsel neiboud; yn it echt hat Amsterdam gjin rioelbuizen dy't sa grut binne dat in man der frijwol rjochtop yn rinne kin.
Yn 'e film binne ferskate
cameo's
fan bekende Nederlanners te sjen. De earste deis, koart foar't er de
beroving
fan 'e
bakkerij
feridelet, riidt Visser by in terraske lans der't
kollumnist
Simon Carmiggelt
sit. By de speedboatefterfolging moatte de beide speedboaten utwike foar in boat mei in
orkest
dat
dirigearre
wurdt troch
regisseur
Bert Haanstra
(in ferwizing nei dy syn bekende
film
Fanfare
). En by de speedboatefterfolging wurdt troch de moardner ek in alder
troud pear
op in
wetterfyts
wiet spat; dat binne
filmkritikus
Simon van Collem
en
Inge Beekman
, de
mem
fan regisseur
Dick Maas
. Dyselden hiene ek in cameo as troud pear yn Maas syn eardere film
Flodder
(
1986
), werby't se ek al wiet spat waarden (doe't der in
auto
yn harren
swimbad
ried) .
Regisseur
Dick Maas
by de parsepremiere fan
Amsterdamned
op
8 febrewaris
1988
.
De
distribusje
fan
Amsterdamned
waard yn
Nederlan
fersoarge troch
First Floor Features
en om utens troch
Concorde Film
. De film gie op
11 febrewaris
1988
yn 'e Nederlanske
bioskopen
yn
premiere
. Yn
2017
waard
Amsterdamned
under tafersjoch fan
regisseur
Dick Maas
en
filmeditor
Hans van Dongen
folslein restaurearre, om dernei yn 'e
Feriene Steaten
op
blu-ray
utbrocht te wurden.
Fan 'e
filmkritisy
krige
Amsterdamned
oer it algemien positive
resinsjes
.
Websiden
dy't resinsjes sammelje, lykas
Rotten Tomatoes
en
Metacritic
hawwe anno
2023
(noch) gjin oardiel oer
Amsterdamned
.
De
opbringst
fan
Amsterdamned
yn 'e
Nederlanske
bioskopen
is undudlik, hoewol't wol bekend is dat de film goed besocht waard en
kommersjeel
suksesfol wie. Op 'e
Amerikaanske Filmmerk
fan
1988
wie
Amsterdamned
de op twa nei heechst betelle film fan it jier.
Vestron
besette de
filmdistribusjerjochten
yn 'e
Feriene Steaten
en liet de film yn it
Ingelsk
neisyngronisearje.
Huub Stapel
,
Monique van de Ven
en
Serge-Henri Valcke
sprieken derby harren eigen
dialooch
yn it Ingelsk yn.
Amsterdamned
waard yn 'e Feriene Steaten yn in beheind tal bioskopen utbrocht en behelle in opbringst fan
$
98.000.
Begjin
1990-er jierren
naam
regisseur
Dick Maas
yn omtinken om in
ferfolch
op
Amsterdamned
te meitsjen. Dat moast dan net yn
Amsterdam
, mar yn
Rotterdam
spylje. Der wie de
titel
Rotterdoom
foar betocht, in gearluking fan 'e
plaknamme
Rotterdam en it
Ingelsk
wurdt
doom
, dat "
doem
" betsjut. Uteinlik besleat er dat plan lykwols net troch te setten.