Troja asteroido
(a?
Trojano
) estas
asteroido
, kiu orbitas proksime de unu el la
punktoj de Lagrange
L
4
a? L
5
de la sistemo
Suno
-
Jupitero
, tie estas, sur la Jupitera
orbito
, 60° "anta?" a? "malanta?" la
planedo
, la? ties orbita movo. Oni povas diri, ke troja asteroido estas en
orbita resonanco
1:1 kun Jupitero.
Pli vastasence, oni tiel nomas :
troja asteroido
a?
troja satelito
, korpon kiu orbitas proksime de punkto de Lagrange de sistemo de du pli grandaj korpoj (
steloj
, planedoj a?
naturaj satelitoj
). Ekzemple, la trojanoj de
Marso
a? de
Neptuno
. Tamen, ?ar la
Trojanoj de Jupitero
estas la unuaj malkovritaj kaj la plej multenombraj el la
nun konataj
trojanoj de ?iuj planedoj, la termino "
Troja asteroido
" subkomprenigas "
Trojano de Jupitero
".
La termino "Trojano" venas de la fakto, tiuj objektoj ricevas la nomojn de roluloj de la
mita
Troja Milito
.
En
1772
la matematikisto
Joseph-Louis de Lagrange
ser?is solvon al la
problemo de tri korpoj
, se oni neglektas la mason de la tria korpo.
Li trovis, ke en kvin punktoj, (al kiuj oni donis lian nomon:
punktoj de Lagrange
a?
Lagran?aj Punktoj
), objekto povus resti en ekvilibro. En du el tiuj punktoj, L
4
kaj L
5
, la ekvilibro estas stabila, kaj korpoj povus esti tie "kaptitaj". Tamen, nenia asteroido estis tiam konata en la punktoj de Lagrange de ajna planedo: necesis atendi unu jarcenton anta? la malkovro de la unuaj jupiteraj trojanoj.
Estas opiniate, ke la
usona
astronomo
Edward Barnard
la unua observis trojanan asteroidon en
1904
, sed tiu observo estis neglektita
[1]
.
Oni tiam supozis, ke estis la ?us malkovrita
saturna luno
Febo
, a?
stelo
. Nur en
1999
la observa?o de Barnard estis identigita kun
(12126) 1999 RM
11
[2]
En
februaro
1906
, la
germana
astronomo
Max Wolf
de la
Nacia Observatorio de Hejdelbergo - Konigstuhl
malkovris asteroidon en la punkto L
4
de la sistemo Jupitero-Suno, kaj nomis ?in
588 A?ilo
, la? la nomo de la
greka
heroo
A?ilo
, rolulo de la
Iliado
.
En
1906
kaj
1907
, du pliaj trojanoj,
624 Hektoro
kaj
617 Patroklo
estis malkovrita de la germana astronomo
August Kopff
(anka? de
Hejdelbergo
). 624 Hektoro, kiel 588 A?ilo, orbitas apud la lagran?a punkto L
4
("malanta?" Jupitero), dum ke 617 Patroklo situas proksime de la punkto L
5
("anta?" Jupitero). En
1938
, 11 trojanoj estis malkovritaj, kaj 14 en
1961
. Per pli efikaj instrumentoj la nombro da malkovroj kreskis kaj en
julio
2011
oni konis 3 141 objektojn en L
4
kaj 1 626 objektojn en L
5
[3]
.
La kutimo nomi tiujn asteroidojn la? roluloj de la
Troja Milito
estis sugestita de la
austria
astronomo
Johann Palisa
, kiu la unua precize kalkulis iliajn
orbitojn
, La asteroidoj de la lagran?a punkto L
4
estis tiel diritaj de la "
Greka Tendaro
", kaj ricevis la nomojn de
grekaj
herooj, dum ke la asteroidoj apud la lagran?a punkto L
5
, tiel diritaj de la "
Troja Tendaro
", estas nomitaj la? nomoj de
trojanoj
[4]
a? de tiuj kiuj batalis ?e ties latero.
Tamen, en amba? tendaro estas po unu "perfidanto" (a? "spiono") :
617 Patroklo
, kiu ricevis la nomon de la greka batalinto
Patroklo
, orbitas en la
Troja Tendaro
, dum ke
624 Hektoro
, nomita la? la trojano
Hektoro
, situas en la
Greka Tendaro
. Iliajn nomojn donis, kiel dirite, August Kopff, kiam ankora? ne estis klare, ke temas pri du grandaj apartaj aroj.
La orbitoj de la
nun
konataj trojanoj havas
grandan duonakson
inter 5,051
AU
(por
(63176) 2000 YN
59
) kaj 5,358 AU (por
(22049) 1999 XW
257
).
Por komparo, la granda duonakso de la jupitera orbito estas 5,203 AU.
Tamen, la orbitaj
klinanguloj
de la trojanoj rilate al la
ekliptiko
varias de 0,1° ?is 55,4° (por
(83983) 2002 GE
39
),
La trojaj asteroidoj formas du longajn kaj kurbajn nubojn ?irka? la punktoj L
4
a? L
5
.
Observate en
koordinatsistemo
, en kiu Jupitero aperas fiksa, ili ?ajnas "orbiti" ?irka? unu el tiuj punktoj sekvante "orbitojn" nomatajn "ranidaj orbitoj", pro iliaj formoj de
ranido
: kurba kaj malsimetria
ovalo
.
?iu asteroido trakuras tian "orbiton" en ?irka? 150 jaroj
[5]
Ili estas ?enerale malhelaj asteroidoj, kun
albedo
inter 0,03 kaj 0,1.
La avera?a albedo de la asteroidoj pli grandaj ol 57 km estas 0,056 ± 0,003 kaj tiu de objektoj malpli grandaj ol 25: 0,121 ± 0,003
[6]
.
Plej hela konata trojano estas
4709 Enomo
kun albedo de 0,18.
Spektroskopie
, ili similas la
D-tipajn asteroidojn
,
tre oftajn en la eksteraj regiono de la
asteroida zono
. Kelkaj el ili estas klasifikitaj kiel P-tipaj a? C-tipaj asteroidoj
[7]
.
Iliaj spektroj estas "ru?aj" (tie estas, ili pli reflektas la lumon de pli grandaj
ondolongoj
) a? ne?traj, sen rimarkinda strukturo. Nenia serioza pruvo de la ?eesto de akvo a?
organikaj kompona?oj
estis trovita.
Tamen,
4709 Enomo
havas pli grandan albedon ol avera?e, kio povus indiki la ?eeston de akva
glacio
. Aliaj trojanoj,
911 Agamemno
kaj
617 Patroklo
, montras sorbon ?irka? 1,7 kaj 2,3
μm
, kiu povus indiki la ?eeston de organikaj kompona?oj.
La spektro de la trojanoj similas tiun de la
neregulaj satelitoj de Jupitero
kaj, iagrade, de la
kometaj kernoj
, sed tre malsimila de tiu, pli ru?a, de la objektoj de la
Kujper-zono
. Spektro de trojano povus kongrui kun tiu de miksa?o de akva glacio, karbonecaj materialoj kaj, eble, de
silikatoj
ri?aj je
magnezio
. La konsisto de la trojanoj aspektas simila en amba? "tendaroj" (L
4
kaj L
5
).
En
2006
teamo de la
Observatorio Keck
en
Havajo
mezuris ke la
denso
de la
duopa asteroido
617 Patroklo
, 0,8 g/cm², estis pli malgranda ol tiu de la akva glacio, kio pensigas, ke Patroklo, kaj eble ?iuj trojanoj, pli similas al
kometoj
kaj objektoj de la Kujper-zono ol al
asteroidoj
de la
?efa zono
[8]
.
Taksata nombro da trojanoj bazi?as sur profunda esploro de malgranda ?ielaj areoj. La grupo en la najbarejo de la punkto L
4
entenus inter 160 000 kaj 240 000 korpojn de diametro pli granda ol 2 km; kaj ?irka? 600 000 korpojn de diametro pli granda ol 1 km
[9]
Se la punkto L
5
entenas kompareblan nombron da korpoj, la taksata nombro de trojanoj pli grandaj ol 1 km estas ?irka? unu miliono, nombro simila al la nombro da samgrandaj korpoj de la
asteroida zono
.
Tamen, tiu nombro eble estas supertaksita, ?ar plej malgrandaj trojanoj emas havi pli grandan albedon (0,12)
[6]
.
La? nova taksado,
[10]
la nombro de la trojano pli granda ol 2 km estus 63 000 en L
4
kaj 34 000 en en L
5
. La nombro de la trojanoj ?ajnas pli granda en L
4
ol en L
5
. Tio povas esti ?uldata al malegaleco de albedo inter la "Grekaj" kaj la "Trojaj" trojanoj, a? malpli malgranda stabileco de la lagran?a punkto L
5
.
La grandoj de la trojanoj estas tre diversaj. La plej granda,
624 Hektoro
, estas objekto longa 370 km kaj lar?a 170 km, kun satelito, S/2006 (624) 1, de 15 km de diametro.
617 Patroklo
estas
duopa asteroido
konsistanta el du korpoj de najbara grando. Estas malmulte da tiel grandaj trojanoj en la ?enerala lo?antaro de la grupoj.
La distribuo de la masoj pensigas, ke la plej malgrandaj trojanoj rezultas de kolizio. Identigi
koliziajn familiojn
da trojanoj estas pli malfacile ol en la ?efa
asteroida zono
, ?ar la trojanoj havas malpli da "libereco" ol la ?efzonaj korpoj. Tamen, en
2003
, dek-duo da familioj estis identigita.
Tiaj familioj estas multe pli malgrandaj ol la ?efzonaj
asteroidaj familioj
: la plej granda konata, la grupo de
Menelao
, entenas nur 8
konatajn
anojn.
En
2010
, la
?e?aj
astronomoj M. Bro? kaj J. Rozehnal trovis asteroidan familion
[11]
asociata kun
3548 E?ribato
(de la
Greka Tendaro
). Estis la unua
asteroida familio
trovita inter la trojaj asteroidoj de Jupitero. Estas suspekto de alia familio asociata kun
4709 Enomo
(asteroido de la
Troja Tendaro
).
Teorie, la lagran?aj punktoj L
4
kaj L
5
de ?iuj
planedoj
de la
sunsistemo
povus enteni trojanojn. Tamen nenian trojanon oni malkovris ?e
Merkuro
nek
Venuso
.
Anka? nenia trojano estis observita ?e
Saturno
nek
Urano
, kies lagran?aj punktoj estas malstabiligataj fare de la altiro de Jupitero.
En
2011
, ok
trojanoj de Neptuno
estis konataj sed ne ankora? numeritaj. Ili estas grandaj objektoj (~ 100 km de diametro), kio permesas pensi, ke la neptunaj trojanoj estus pli multenombraj ol la jupiteraj trojanoj.
Samepoke, kvar
trojanoj de Marso
estas konataj, inter kiuj unu numerita:
5261 E?reko
.
En
2010
, estis malkovrita la
trojano de Tero
2010 TK
7
[12]
en L
4
de la sistemo
Tero
-
Suno
. Alia
akompananto
de nia planedo:
3753 Cruithne
, kiu sekvas lar?an, ver?ajne ne stabilan
hufuman orbiton
, nuntempe en la najbareco de L
4
de la sistemo
Suno
- Tero
La
nanoplanedoj
Cereso
kaj
Vesta
[13]
?ajnas havi trojanojn :
1372 Haremari
kaj
8877 Rentaro
a? estas Ceresaj trojanoj
[14]
, a? sekvas
hufuman orbiton
rilate al Cereso.
- ?e la satelitoj de Saturno
En la
satelitaro de Saturno
estas konataj pluraj ekzemploj de trojaj
satelitoj
:
Tetiso
estas akompanata sur sia orbito de du trojaj satelitoj,
Telesto
kaj
Kalipso
;
Diono
anka? havas du trojanojn :
Heleno
kaj
Polukso
. Krome,
Jano
kaj
Epimeteo
estas kunorbitaj lunoj. Ili havas pli-malpli la saman grandon, kaj ?iu trakuras
hufuman orbiton
rilate al la alia.
- En la sistemo Tero-Luno
Oni ne konas masivan objekton en la lagran?aj punktoj de la sistemo
Tero
-
Luno
; sed en
1956
la
pola
astronomo
Kazimierz Kordylewski
observis en tiuj punktoj nubojn da
kosma polvo
, nomatajn
Lunoj de Kordylewski
. La ekzisto de tiaj nuboj estas pridiskutata, kaj ili povas esti neda?raj fenomenoj.
- ↑
The Earliest Observation of a Trojan (
La unua observo de trojano
) Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics (CfA)
(
angle
)
- ↑
JPL Small-Body Database Browser(12126) 1999 RM
11
(
angle
)
- ↑
List Of Jupiter Trojans (IAU Minor Planet Center)
(
angle
)
- ↑
Do, plej malvastesence, la termino "
Trojano
" montras nur asteroidojn de la punkto L
5
. Por malambiguigi, oni diru "
Troja asteroido de la troja tendaro
" a? "
Troja asteroido de la greka tendaro
"
- ↑
Population and Size Distribution of Small Jovian Trojan Asteroids
(
angle
)
- ↑
6,0
6,1
Albedos of Sall JovianTrojans (
albedoj de malgrandaj trojanoj
) Yanga R. Fernandez, David Jewitt kaj Julie E. Ziffer The Astronomical Journal
(
angle
)
- ↑
Physical Properties of Trojan and Centaur Asteroids de M. A. Barucci, D. P. Cruikshank, S. Mottola, M. Lazzarin
(
angle
)
- ↑
IAUC 8666: (617); 2006T; 2006E, (617) Patroclus
(
angle
)
- ↑
Size Distribution of Faint Jovian L4 Trojan Asteroids (
Masa Disdono de Etaj Trojanoj en L4 de Jupitero
) de Yoshida, F kaj Nakamura, T.
(
angle
)
- ↑
A New Surface Density Model of Jovian Trojans around Triangular Libration Points (
Nova Modelo de surfaco de denso de la trojanoj ?irka? la lagran?aj punktoj
) de Nakamura, Tsuko kaj Yoshida, Fumi
(
angle
)
- ↑
Eurybates - the only asteroid family among Trojans ?
(E?ribata familio, ununura familio ?e la Trojanoj ?) M. Bro? kaj J. Rozehnal
(
angle
)
- ↑
En bref : premier asteroide troyen pour la Terre (
Mallonge: unu tera trojana asteroido
)
(
france
)
- ↑
Co-orbital objects in the main asteroid belt (
kunorbitaj objektoj en la asteroida ?efzono
)
A. A. Christou Astronomy and Astrophysics, v.356, p.L71?L74 (2000) (
angle
)
- ↑
The Trojans of Ceres and Vesta (
La trojaj de Cereso kaj Vesta
)
A. A. Christou American Astronomical Society, DPS Meeting #33, #52.05; Bulletin of the American Astronomical Society, Vol. 33, p.1134 (
angle
)