|
?i tiu artikolo estas proponita kiel
Leginda artikolo
.
Se vi volas esprimi vian opinion rilate al la konveneco de tiu propono, bonvolu alskribi vian opinion en la
baloto
. Kiam la baloto pri tiu ?i artikolo estos fini?inta, bonvolu forigi ?i tiun ?ablonon el la artikolo.
|
Religio
estas
sistemo
de
ideoj
kaj praktikoj, kiu celas rilatigi homojn al ia ?enerala ordo de ekzisto. La plej multaj religioj havas rakontojn kaj simbolojn, kiuj celas klarigi la sencon de la vivo kaj la
originon de la kosmo
kaj
de la vivo
, kaj celas doni gvidon en demandoj de
moralo
,
etiko
kaj
vivstilo
. La
kredo
-sistemo de multaj religioj inkluzivas kredon je iuj
transcendaj
a?
supernaturaj
fortoj, ofte en la formo de unu a? pluraj
dioj
.
La religioj kun la plej multaj anoj estas
kristanismo
(31,5% de la
homaro
),
islamo
(23,2%),
hinduismo
(15%) kaj
budaismo
(7,1%).
[1]
16,3% de la homaro konsideras sin
senreligia
.
[1]
PIV
(2005) difinas la vorton "religio" jene: "Tuto de la sintenoj kaj faroj, per kiuj homoj klopodas interrilati kun supernaturaj estuloj, por ekzemple peti favoron a? certigi al si
postmortan
definitivan
feli?on
". La
difino
en
ReVo
tekstas jene: "Idearo kaj praktiko de rilatoj inter la
homo
kaj la
transmondo
, supernaturaj estuloj,
vivo
kaj
morto
, la bazaj
valoroj
kaj
moroj
".
Amba? difinoj anta?supozas, ke religio devas esti bazita sur kredo je supernaturaj estuloj. Tiajn vortarajn difinojn
religi-sciencistoj
?enerale konsideras problemaj, ?ar ekzistas anka? religioj, kiuj ne preskribas kredon je io supernatura, ekzemple la
Unuisma Universalismo
kaj kelkaj bran?oj de
budaismo
kaj
hinduismo
. Ekzemplo de religiscienca difino de "religio", kiu evitas mencion de kredo je io supernatura, estas la jena difino fare de
Clifford Geertz
: "Religio estas sistemo de simboloj, kiu establas fortajn, intense efikantajn kaj longda?rajn
humorojn
kaj
motivecojn
en homoj per tio, ke ?i vortumas ideojn pri ?enerala ordo de ekzisto kaj vestas tiujn ideojn per tia
a?ro
de
fakteco
, ke la humoroj kaj motivecoj ?ajnas plene realaj."
[2]
En la
latina lingvo
la
vorto
religio
havis multajn diversajn
signifojn
: apud "
diotimo
", "(di)
respekto
", "
pieco
", "kredo", "
kulto
", "sankta?o", "
sankteco
" anka? "sankta
promeso
", "
?uro
", konsidero", "zorgemo", "precizemo", "
skrupulo
", "
konscienceco
", "konsciencripro?o", "
supersti?o
", "
peko
" kaj "
kondamno
".
La plej fruaj skribaj atestoj de la ekzisto de tiu ?i vorto trovi?as en la komedioj de
Pla?to
kaj en la politikaj
paroladoj
de
Katono
de la
3-a
kaj
2-a
jarcentoj a.K.).
Cicerono
asertas, ke la vorto
religio
devenas de
relegere
, kio signifas la?vorte "denove volvi" kaj en figura senco "pripensi", "atenti". Li rilatigis tion al la
templa
kulto
, kiu postulas zorgeman priatenton.
Lactantius
(
Divinae Institutiones
4, 28) vidas la originon de la vorto en
religare
(alligi, retroligi). La? li, la origina signifo do povas esti "pia pripenso" a? "retroligo" al (dia) origino de la
universo
.
La? la
franca
lingvisto
Emile Benveniste
,
religio
devenis de la sama
radiko
kiel
legere
(
rikolti
). Sekve li supozas ke
religio
signifis "
rerikolto
", ?ar la
romiaj
pastroj
"rerikoltis" la rikolta?ojn, kiujn oni metis en la templajn
sanktejojn
kiel
oferojn
al la
dioj
.
La
koncepto
de religio estis formita en la 16-a kaj
17-a jarcentoj
,
[3]
[4]
malgra? la fakto ke antikvaj sanktaj tekstoj kiel la
Biblio
, la
Korano
, kaj aliaj ne havis vorton a? e? koncepton por religio en la originalaj lingvoj kaj same la homoj a? la kulturoj en kiuj tiuj sanktaj tekstoj estis skribitaj.
[5]
[6]
Ekzemple, ekzistas neniu preciza ekvivalento de religio en la
hebrea
, kaj
judismo
ne distingas klare inter religiaj,
naciaj
,
rasaj
, a?
etnaj
identecoj
.
[7]
Unu el ?iaj centraj konceptoj estas
hala?o
, kun la signifo de vojo a? pado foje tradukita kiel
le?o
, kiu gvidas religian praktikon kaj kredon kaj multajn aspektojn de ?iutaga vivo.
[8]
La
greka
vorto θρησκε?α "zreskeja", kiu estis uzita fare de grekaj verkistoj kiel ekzemple
Herodoto
kaj
Jozefo Flavio
, estas trovita en la
Nova Testamento
. "Zreskeja" foje estas tradukita kiel religio en la tradukoj de hodia?, aliflanke, la esprimo estis komprenita kiel kultado jam en la mezepokan periodon.
[9]
En la Korano, la
araba
vorto "din" ofte estas tradukita kiel religio en modernaj tradukoj, sed iam meze de la 1600-aj jaroj tradukistoj esprimis "din" kiel le?o.
[9]
E? en la unua jarcento p.K.,
Jozefo
uzis la grekan esprimon "judaismos", kiun kelkaj tradukas kiel
judismo
hodia?, e? se li utiligis ?in kiel etnan esprimon, ne kiel io ligita al modernaj abstraktaj konceptoj de religio kiel aro de kredoj.
[9]
La sanskrita vorto "
darmo
", foje tradukita kiel religio, anka? signifas le?on.
[10]
?ie en klasika
Suda Azio
, la studo de le?o konsistis el konceptoj kiel ekzemple
pentofarado
tra pieco kaj ceremonioj same kiel praktikaj tradicioj. Mezepoka
Japanio
komence havis similan union inter imperia juro kaj universala?o a? Budho-juro, sed tiuj poste i?is sendependaj fontoj de potenco.
[11]
[12]
La moderna koncepto de religio, kiel
abstraktado
kiu implicas apartajn arojn de kredoj a? doktrinoj, estas lastatempa
invento
de kiam tia uzokutimo komenci?is kun tekstoj en la angla lingvo de la 17-a jarcento pro la disfendado de
kristanaro
dum la
Reformacio
kaj
tutmondi?o
en la
epoko de esplorado
kiu implikis kontakton kun multaj eksterlandaj kulturoj kun ne-e?ropaj lingvoj.
[13]
[14]
[15]
Kelkaj argumentas, ke nekonsiderante ?ian difinon, estas ne konvene apliki la esprimon religio al ne-
okcidentaj
kulturoj.
[16]
[17]
Aliaj polemikas, ke uzi la koncepton de religio por ne-okcidentaj kulturoj distordas tion kion homoj faras kaj kredas.
[18]
Estis en la
19-a jarcento
kiam la esprimoj
budhismo
,
hinduismo
,
taoismo
,
konfuceismo
, kaj mondaj religioj unuafoje aperis.
[19]
[20]
[21]
Neniu mem-identigis sin kiel
hinduo
a?
budhano
a? aliaj similaj identecoj anta? la 19-a jarcento.
[22]
Dum sia longa
historio
,
Japanio
havis neniun koncepton pri religio ?ar ekzistis neniu ekvivalenta japana vorto, nek io ajn proksime al ?ia signifo, sed kiam usonaj
batal?ipoj
prezenti?is de la marbordo de Japanio en 1853 kaj malvole la japana registaro subskribis traktatojn postulantajn, inter aliaj a?oj,
religian liberecon
, la lando devis fronti tiun okcidentan ideon.
[23]
[24]
La? la filologo
Max Muller
en la 19-a jarcento, la radiko de la angla vorto "religion", nome la latina "religio", kutime origine signifis nur respekton por
dio
a? la
dioj
, zorgema fundamentado de diaj a?oj, pieco (kiun
Cicerono
plue derivis por signifi diligenton).
[25]
[26]
Max Muller karakterizis multajn aliajn kulturojn ?irka? la mondo, inkluzive de
Egiptujo
,
Irano
, kaj
Hindio
, kiel havado de simila potencostrukturo ?e tiu punkto en historio. Kio estas nomita antikva religio hodia?, estus nur aludo al le?o.
[27]
La evolua
origino de religioj
kaj de religia kondutaro estas studfako rilata al evolucia
psikologio
, al
paroldeveno
kaj
mitologio
, kaj kruc-kultura komparo kun la
antropologio de religio
. Kelkaj celoj de intereso estas la religio en
Neolitiko
, pruvaro de spiriteco a? kulta kutimaro en Supra
Paleolitiko
, kaj simila?oj e? en spiriteco de
grandaj simioj
.
La? sciencistoj
entombigoj
kaj poste a?oj metitaj en tombojn estas unuaj arkeologiaj signoj de religia esprimo. La? tio unuaj spuroj datas de ?irka? 120.000 a.K., kaj ?e
homo sapiens
kaj ?e la
neandertala homo
.
Ekde ?irka? 40.000 a.K. kun la alveno de pli artistaj skulpta?oj, pentra?oj kaj
muzikiloj
, la indikoj estas pli klaraj. Sed al kiuj religiaj konceptoj rilatas la trovita?oj, ne klaras.
[28]
Multaj el la ankora? nuntempe ekzistantaj religioj radi?is en
prahistoriaj tempoj
. Aliaj fruaj religioj estingi?is kaj estas ofte malfacile kompreneblaj detale, ?ar malkompleta transdono malhelpas la komprenon kaj religiajn konceptojn malfacile kaj diverse interpreteble indikas
arkeologiaj artefaktoj
.
E? kiam ekzistas multaj skribaj fontoj (ekzemple ?e la antikvaj religioj de la
grekoj
kaj
romianoj
kaj scioj pri praktiko de kultoj kaj individua agado ne estas kompletaj. Scia?oj venas ofte ?efe de la
mitologio
, ekzemple tiuj de la
keltoj
kaj
?ermanoj
, sed pri kultoj oni preska? nenion scias.
Inter historiaj religioj estis (ordigite la?loke kaj la?epoke):
Disvasti?is en iuj kulturaj sektoroj de nia epoko, dirita
postmoderna
, la konvinko, foje subtenata per longaj rezonadoj, ke iom post iom la homaro ne plu sentos la bezonon de religio kaj Dio a? dioj. Al tio helpas la studo de la evoluo de la homaro pere de
antropologio
. Post ?irka? unu jarcento oni provas mezuri la forton de tiu
prognozo
. Jen ne forgesebla kontribuo de la libro
God is back
(Dio estas revenanta),
Pinguin Press
,
Anglio
. Ties du a?toroj, unu
katolika
la alia
ateisma
, konstatigas, pruve subokule, ke la prognozo, fundita sur la
ekvacio
"
scienco
plus
sekulari?o
= malfajri?o de religio" trompi?is, almena? ?is nun, ?ar en la mondo ?u
adhero
al religiaj kredoj ?u
intima
orienti?o al Dio plukreskas post la
kontra?religia
blovado. La enketantoj-esplorantoj estas du opinionistoj de la anglalingva gazeto
The Economist
.
La termino
civila religio
estas fakte politika koncepto uzata de pensuloj kiel
Benjamin Franklin
,
George Washington
kaj
Jean-Jacques Rousseau
, kaj ?us rekuperita de la usona sociologo Robert Neelly Bellah, por determini la religian aspekton de la
politika vivo
de difinita kulturo. Jean-Jacques Rousseau uzis la terminon ≪civila religio≫, en la 8a ?apitro de la Kvara Libro de sia verko
Pri la socia kontrakto
(1762), por kontra?i la religiajn valorojn establitajn de la kristanismo al tiuj kiuj devus hegemonii en la civitanoj de
?tato
por ebligi la da?recon de la
socia kontrakto
, aplikitaj de la
suvereno
kaj garantioj de la socia kohero.
En studoj pri religio kaj folkloriko,
popola religio
enhavas variajn formojn kaj esprimojn de religio kiuj estas distingitaj el la oficialaj doktrinoj kaj praktikoj de
organizita religio
. La preciza difino de popola religio varias inter fakuloj. Foje la? la termino "popola kredo", ?i konsistas el etnaj a? mondoregionaj religiaj kutimoj la? la ombrelo de religio, sed ekster oficialaj doktrino kaj praktikoj.
Organizita religio estas religio en kiu kredsistemoj kaj ritoj estas organizitaj kaj sankciitaj en centralizita kaj oficiala maniero. Organizita religio estas kutime karakterizita per oficiala doktrino (a? dogmo), hierarkia a? burokratia gvidadstrukturo kaj la le?igo de le?oj kaj preskriboj en fakorganizita maniero kun oficiala valideco. Organizitaj religioj ofte anka? havas religian tribunalon.
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo
Senreligio
.
Nereligio
,
Senreligio
a? manko de religio estas la stato de foresto, indiferenteco al a? malakcepto de religio. Nereligio povas esti senkiala, a? bazita sur ideologio, kiel ekzemple
malteismo
,
ateismo
,
agnostikismo
,
praktika ateismo
,
deismo
,
skeptikismo
, a? "malmola" sekularismo. Nereligio povas esti akompanata de negativa, pozitiva a? indiferenta sinteno al religioj.
Religia persekutado
estas la sistema mistraktado de individuo a? grupo de individuoj kiel reago al ties religiaj kredoj a? ali?oj a? al manko de tio. ?ar la religio a? manko de religio de persono ofte determinas je grava etendo ties moralon,
mondorigardon
,
mem-konscion
, kondutojn al aliuloj, kaj ?enerale la personan identecon, religiaj diferencoj povas esti gravaj kulturaj, personaj, kaj sociaj faktoroj. Je socia nivelo, tiu
malhumanigo
de partikulara religia grupo povas tuj rezulti en
violento
a? aliaj formoj de persekutado. Ja, en multaj landoj, la religia persekutado rezultis en tiom enorma violento ke ?i estis konsiderata atako kontra? la
homaj rajtoj
.
Religia maltoleremo
estas formo de
maltoleremo
, kiun oni plenumas kontra? la religiaj
kredoj
a?
praktikoj
(a? kontra? la manko de tiuj) fare de persono a? grupo partikularigita kontra? persono a? grupo. ?i estas motivita ?efe de diferenca religia kredo, normale konsiderita la ununura "vera", sed anka? de alia klaso de
ideologio
, nome politika, ekonomika ktp., same kiel de etnaj tialoj foje asociaj al religio, a? inverse. Speciale sangelver?aj kaj malraciaj estas la okazoj de konfliktoj inter diversaj bran?oj de la sama religio, kiel ekzemple el historia vidpunkto la militoj inter
katolikoj
kaj
protestantoj
ene de
kristanismo
, a? la konfliktoj inter
sunaistoj
kaj
?ijaistoj
en
Islamo
.
Babismo
-
Bahaa Kredo
-
Budhismo
-
Hinduismo
-
Islamo
-
?ajnismo
-
Judismo
-
Kristanismo
-
Novaj religioj de Japanio
-
Nova Erao
-
Novpaganismo
-
Oomoto
-
Orfeismo
-
Rastafarianismo
-
Sankta Dajmo
-
Scientologio
-
Sikismo
-
Spiritismo
-
?amanismo
-
?intoismo
-
Taoismo
-
Unitarismo
-
?onbulismo
-
Urantio
-
Vi?o
-
Kulto
-
Zaratu?trismo
La nomon ?iam sekvas nombro de kredantoj. Oni diras, ke en la mondo ekzistas 5 a? 6
?efaj mondaj religioj
(tio estas la unuaj ?e la listo).
- Kristanismo
entute: 2,1 miliardoj; inkluzivas:
- Islamo
:
1,3 miliardoj
- Hinduismo
:
900 milionoj
- ?inaj tradiciaj religioj: 394 milionoj
- : La nombron de sekvantoj de la tradiciaj ?inaj religioj estas malfacile kalkuli (a? distingi).
- Budhismo
:
376 milionoj
- origine indi?enaj: 300 milionoj
- ?intoismo
:
107 milionoj
- afrikaj
tradiciaj kaj
diasporaj
: 100 milionoj
- Sikismo
:
30 milionoj
- ?u?eo
:
19 milionoj
- : Surbaze de la tuta homaro de Nord-Koreo
- Spiritismo
:
15 milionoj
- Judismo
:
14 milionoj
- : Malfacilas distingi sekvantojn de la juda religio disde nuraj membroj de la juda popolo a? kulturo.
- Bahaa Kredo
:
7 milionoj
- ?ajnismo
:
4,2 milionoj
- : La vera nombro Bahaanoj estas forte disputadita
- Zaratu?trismo
: 2,6 milionoj
- Tenriismo
:
2 milionoj
- Unitaria Universalismo
:
800.000
- Caodaismo
:
500.000 (?)
- Novpaganismo
:
100.000 (?)
- : La vera nombro estas nur malklare konata
- Rastafarianismo
:
100.000 (?)
- Babismo
:
kelkaj miloj precipe en
Irano
kaj
Uzbekio
Oni ofte diskutas pri
Ateismo
, ?u ?i estus inkluzivita kiel religio - se jes, tiam ?i trovi?us ?e la tria loko kun 1,1 miliardoj da "kredantoj".
Anka? ekzistas multaj pli malgravaj
sektoj
kaj novaj religioj, ekzemple
Oomoto
a? (se oni pretas konsideri ?in religio)
Scientologio
.
La plej grandaj religioj, sektoj kaj kredoj (milionoj da kredantoj):
- 1943
Kristanismo
(32,8% de homaro)
- 1165
Islamo
(19,6%)
- 1050
Sunaismo
(islama)
- 1027
Katolikismo
(kristana)
- 762
Hinduismo
(12,8%)
- 760 Nereligiuloj (12,8%)
- 359
?ina tradicia religio
(6,1%)
- 354
Budhismo
(6,0%)
- 322
aliaj kristanoj
- 316
Protestantismo
(kristana)
- 249
etnaj religioj
(4,2%)
- 214
Ortodoksismo
(kristana)
- 115
?ijaismo
(islama)
- 100
nova religio
(1,7%)
- 64
Anglikanismo
(kristana)
- 22
Sikismo
- 20
Taoismo
- 14
Judismo
- 12
Spiritismo
- 12
Mormonismo
(kristana)
- 6
Bahaa Kredo
- 6
Konfuceismo
- 4
?ajnismo
- 3
?intoismo
- 0,3
Zaratu?trismo
- 0,001
Babismo
Multaj religioj kaj spiritaj movadoj kredas, ke siaj
sanktaj libroj
(a? skriba?oj) estas la Parolo de Dio, kaj ofte kredas, ke la tekstoj estas entute diaj a? de deveno de spirita inspiro. E? nekredantoj ofte skribas la nomojn de sanktaj skriba?oj
majuskle
por montri respekton a? sekvi tradiciojn. Kvankam la
antikvaj
civilizacioj
produktis
manskribitajn
tekstojn dum miloj da jaroj, la unua presita teksto por amasa
distribuado
estis la
Sutrao de la ?lifisto
(
Sutro de la diamantotran?anta perfekteco de sa?o
), skriba?o budhista, presita la jaron
868
.
Aliaj spiritismaj libroj:
Kurso pri mirakloj
Moseo
-
Laozio
-
Budho
-
Sokrato
-
Konfuceo
-
Jesuo
-
Mani
-
Mohameto
-
Bab
-
Baha'u'llah
Dio
a?
dioj
estas, la? multaj religioj kaj aliaj kredosistemoj, la plej alta supernatura,
?iopova
, esta?o a? esta?oj, kiuj
kreis
a? regas la mondon, ekzemple per la
dia providenco
. La? la diversaj religioj a? kredoj oni parolas pri multaj dioj (
politeismo
), nur unu Dio (
monoteismo
) a? neniu dio (
ateismo
). Estas anka? filozofiaj konceptoj de dio, pli a? malpli malnaivaj (vidu
panteismon
,
deismon
).
Nuntempe
inter la homoj diras sin 53 % monoteistoj, 26 % politeistoj kaj 21 % ateistoj. La
teologoj
konsideris varion de atribua?oj al la nombraj konceptoj diferencaj pri Dio. Inter tiuj, plej komunaj estas la jenaj:
?ioscieco
,
?iopoveco
,
?ieesteco
,
?iobonvoleco
(perfekta
boneco
), simpleco,
eterneco
kaj
neceseco
. Dio estis konsiderata anka? kiel de naturo senkorpa,
personiga
, la fonto de ?ia
moralo
, ktp. Tiaj atribua?oj jam estis priskribitaj la? diferencaj gradoj fare de la unuaj filozofoj-teologoj
judaj
,
kristanaj
kaj
islamaj
, kiaj
Maimonido
,
[29]
A?gusteno de Hipono
,
[29]
kaj
Algazelo
,
[30]
respektive. Multaj elstaraj kaj
mezepokaj
kaj modernaj filozofoj disvolvigis argumentojn porajn pri la ekzisto de Dio;
[30]
kaj same nombraj famaj filozofoj kaj intelektuloj disvolvigis argumentojn malporajn pri la ekzisto de Dio (vidu
Konebleco pri la ekzisto de Dio
).
Afrodito
-
Alaho
-
Apolono
-
Areso
-
Artemisa
-
Atena
-
Demiurgo
-
Devia
-
Diana
-
Dionizo
-
Eternulo
-
Gane?o
-
Hadeso
-
Hefesto
-
Hera
-
Hermeso
-
Hestia
-
Izisa
-
Javeo
-
Jehovo
-
Jesuo Kristo
-
Kecalkoatlo
/
Kukulkano
-
Oziriso
-
Persefona
-
Pozidono
-
Sankta Triunuo
-
Satano
-
?ivo
-
Vi?nuo
-
Ze?so
Mistero
estas
koncepto
ligita al religio, sed kiu transiras ekster tiu fako. La?
PIV
la unua signifo estas ligita al historiaj religioj kaj kredoj. En la egipta, helena kaj romia religioj, mistero estus sekreta
doktrino
kaj
kulto
, kiu promesis al la
inicitoj
la
senmortecon
per simbola unui?o kun mortanta kaj
resurektanta
dia?o.
[31]
La dua signifo centri?as en la uzado de la koncepto fare de
kristanismo
, nome religio kiu ja estas bazita sur diversaj misteroj. Tiukadre mistero estus
dogmo
, revelaciita fare de
Dio
kaj neatingebla per la
racio
sole.
[32]
Tiel oni kontrastigas la misteroj kiuj venus el Dio kontra? la racio de la homo; nome, la religio konsistigas en kredo (
neracia
) bazita sur misteroj. Inter ili oni listigas kiel ekzemploj la misterojn de la
enkarni?o
(Dio fari?as homo la? kristanismo), de la
ela?eto
(Dio-homo estus veninta al la
Tero
por ela?eti la homaron for el la kondamno pro la
origina peko
), de la
Triunuo
(Dio estas unu kaj tri -
patro
,
filo
kaj
Sankta Spirito
- samtempe).
Pilgrimado
estas tradicia voja?o por viziti difinitajn religiajn pilgrimlokojn. Persono, kiu pilgrimas estas nomita
pilgrimanto
a?
pilgrimulo
. Ekzistas pluraj formoj de pilgrimado, religiaj kaj nereligiaj. E? anta? la grandaj religioj, kiujn ni konas hodia? (la
katolika
,
islama
,
hindua
kaj
budhisma
) ekzistis jam pilgrimadoj al sanktaj ejoj.
Komunio
-
Meditado
-
Fasto
-
Pilgrimado
-
Pre?ado
-
Almozdono
-
Religia arto
estas nomigo uzata por ?iuj artaj produktoj kiuj havas kiel celon kultadon,
adoradon
a? prezentadon de religio a? dio. La?longe de la jarcentoj la religia arto klopodas prezenti diajn rakontojn kaj aspektojn pere de
pentra?oj
,
skulpta?oj
kaj
mozaikoj
. La reprezentoj plej oftaj en
kristanismo
por ekzemplo montras la
bapton
, la
ju?on
, la
krucumon
, la
morton
kaj la
resurekton
de
Kristo
, kaj anka? aliajn temojn rilatajn al la
Virgulino Maria
a? bildojn de epizodoj de la
Biblio
.
Latina lingvo
-
Greka lingvo
-
Sanskrito
-
Hebrea lingvo
-
Aramea lingvo
-
Araba lingvo
-
Persa lingvo
-
Joruba lingvo
Infero
-
Metempsi?ozo
-
Neniigeco
-
Nirvano
-
Purgatorio
-
Paradizo
-
Reenkarni?o
- ↑
1,0
1,1
Tutmonda religia pejza?o
] la? Pew Research Center
- ↑
Geertz, C. (1993)
Religion as a cultural system
. En: The interpretation of cultures: selected essays, Geertz, Clifford, pa?oj 87-125. Fontana Press. Anglalingva originalo de la cita?o: "A religion is a system of symbols which acts to establish powerful, pervasive, and long-lasting moods and motivations in men by formulating conceptions of a general order of existence and clothing these conceptions with such an aura of factuality that the moods and motivations seem uniquely realistic."
- ↑
Nongbri, Brent (2013). Before Religion: A History of a Modern Concept. Yale University Press. p. 152.
ISBN 978-0-300-15416-0
. "Although the Greeks, Romans, Mesopotamians, and many other peoples have long histories, the stories of their respective religions are of recent pedigree. The formation of ancient religions as objects of study coincided with the formation of religion itself as a concept of the sixteenth and seventeenth centuries."
- ↑
Harrison, Peter (1990).
'Religion' and the Religions in the English Enlightenment.
Cambridge: Cambridge University Press. p. 1.
ISBN 978-0-521-89293-3
. "That there exist in the world such entities as 'the religions' is an uncontroversial claim...However, it was not always so. The concepts 'religion' and 'the religions', as we presently understand them, emerged quite late in Western thought, during the Enlightenment. Between them, these two notions provided a new framework for classifying particular aspects of human life."
- ↑
Nongbri, Brent (2013). "2. Lost in Translation: Inserting "Religion" into Ancient Texts". Before Religion: A History of a Modern Concept. Yale University Press.
ISBN 978-0-300-15416-0
.
- ↑
Morreall, John; Sonn, Tamara (2013). 50 Great Myths about Religions. Wiley-Blackwell. p. 13.
ISBN 978-0-470-67350-8
. "Many languages do not even have a word equivalent to our word 'religion'; nor is such a word found in either the Bible or the Qur'an."
- ↑
Hershel Edelheit, Abraham J. Edelheit,
History of Zionism: A Handbook and Dictionary,
p. 3, citing Solomon Zeitlin, The Jews. Race, Nation, or Religion? (Philadelphia: Dropsie College Press, 1936).
- ↑
Whiteford, Linda M.; Trotter II, Robert T. (2008).
Ethics for Anthropological Research and Practice.
Waveland Press. p. 22.
ISBN 978-1-4786-1059-5
.
- ↑
9,0
9,1
9,2
Nongbri, Brent (2013). Before Religion: A History of a Modern Concept. Yale University Press.
ISBN 978-0-300-15416-0
.
- ↑
"14.1A: The Nature of Religion".
Social Sci LibreTexts. 15a de A?gusto 2018. Alirita la 10an de Januaro 2021.
- ↑
Kuroda, Toshio (1996). Tradukita de Jacqueline I. Stone.
"The Imperial Law and the Buddhist Law" (PDF).
Japanese Journal of Religious Studies: 23.3?4. Arkivita el la originalo (PDF) la 23an de Marto 2003. Alirita la 28an de Majo 2010.
- ↑
Neil McMullin. Buddhism and the State in Sixteenth-Century Japan. Princeton, N.J. : Princeton University Press, 1984.
- ↑
Harrison, Peter (2015). The Territories of Science and Religion. University of Chicago Press.
ISBN 978-0-226-18448-7
.
- ↑
Roberts, Jon (2011). "10. Science and Religion". In Shank, MIchael; Numbers, Ronald; Harrison, Peter (eds.). Wrestling with Nature: From Omens to Science. Chicago: University of Chicago Press. p. 254.
ISBN 978-0-226-31783-0
.
- ↑
Harrison, Peter (1990). 'Religion' and the Religions in the English Enlightenment. Cambridge: Cambridge University Press.
ISBN 978-0-521-89293-3
.
- ↑
Dubuisson, Daniel (2007). The Western Construction of Religion : Myths, Knowledge, and Ideology. Baltimore, Md.: Johns Hopkins University Press.
ISBN 978-0-8018-8756-7
.
- ↑
Fitzgerald, Timothy (2007).
Discourse on Civility and Barbarity.
Oxford University Press. pp. 45?46.
- ↑
Smith, Wilfred Cantwell (1991). The Meaning and End of Religion. Minneapolis: Fortress Press.
ISBN 978-0-8006-2475-0
.
- ↑
Harrison, Peter (2015). The Territories of Science and Religion. University of Chicago Press. p. 101.
ISBN 978-0-226-18448-7
. "The first recorded use of "Boudhism" was 1801, followed by "Hindooism" (1829), "Taouism" (1838), and "Confucianism" (1862) (see figure 6). By the middle of the nineteenth century these terms had secured their place in the English lexicon, and the putative objects to which they referred became permanent features of our understanding of the world."
- ↑
Josephson, Jason Ananda (2012). The Invention of Religion in Japan. University of Chicago Press. p. 12.
ISBN 978-0-226-41234-4
. "The early nineteenth century saw the emergence of much of this terminology, including the formation of the terms Boudhism (1801), Hindooism (1829), Taouism (1839), Zoroastri-anism (1854), and Confucianism (1862). This construction of "religions" was not merely the production of European translation terms, but the reification of systems of thought in a way strikingly divorced from their original cultural milieu. The original discovery of religions in different cultures was rooted in the assumption that each people had its own divine "revelation," or at least its own parallel to Christianity. In the same period, however, European and American explorers often suggested that specific African or Native American tribes lacked religion altogether. Instead these groups were reputed to have only superstitions and as such they were seen as less than human."
- ↑
Josephson, Jason Ananda (2012). The Invention of Religion in Japan. University of Chicago Press. p. 12.
ISBN 978-0-226-41234-4
. "The early nineteenth century saw the emergence of much of this terminology, including the formation of the terms Boudhism (1801), Hindooism (1829), Taouism (1839), Zoroastri-anism (1854), and Confucianism (1862). This construction of "religions" was not merely the production of European translation terms, but the reification of systems of thought in a way strikingly divorced from their original cultural milieu. The original discovery of religions in different cultures was rooted in the assumption that each people had its own divine "revelation," or at least its own parallel to Christianity. In the same period, however, European and American explorers often suggested that specific African or Native American tribes lacked religion altogether. Instead these groups were reputed to have only superstitions and as such they were seen as less than human."
- ↑
Morreall, John; Sonn, Tamara (2013). 50 Great Myths about Religions. Wiley-Blackwell. p. 14.
ISBN 978-0-470-67350-8
. "Before the British colonized India, for example, the people there had no concept "religion" and no concept "Hinduism." There was no word "Hindu" in classical India, and no one spoke of "Hinduism" until the 1800s. Until the introduction of that term, Indians identified themselves by any number of criteria?family, trade or profession, or social level, and perhaps the scriptures they followed or the particular deity or deities upon whose care they relied in various contexts or to whom they were devoted. But these diverse identities were united, each an integral part of life; no part existed in a separate sphere identified as "religious." Nor were the diverse traditions lumped together under the term "Hinduism" unified by sharing such common features of religion as a single founder, creed, theology, or institutional organization."
- ↑
Josephson, Jason Ananda (2012). The Invention of Religion in Japan. University of Chicago Press. pp. 1, 11?12.
ISBN 978-0-226-41234-4
.
- ↑
Zuckerman, Phil; Galen, Luke; Pasquale, Frank (2016). "2. Secularity around the World". The Nonreligious: Understanding Secular People and Societies. Oxford University Press. pp. 39?40.
ISBN 978-0-19-992494-3
. "It was only in response to Western cultural contact in the late nineteenth century that a Japanese word for religion (shukyo) came into use. It tends to be associated with foreign, founded, or formally organized traditions, particularly Christianity and other monotheisms, but also Buddhism and new religious sects."
- ↑
Max Muller, Natural Religion, p. 33, 1889
- ↑
Lewis & Short, A Latin Dictionary
- ↑
Max Muller.
Introduction to the science of religion.
p. 28.
- ↑
Paal, Gabor
Archaologie des Glaubens ? Wie die Gotter auf die Welt kamen (Arkeologio de kredo - Kiel dioj naski?is)
en: Clas, Detlef und Paal, Gabor:
Gottes Bilder ? Warum wir glauben (Diaj bildoj - Kial ni kredas)
, 25?43, Filderstadt 2006
- ↑
29,0
29,1
Paul Edwards. "God and the philosophers" en Ted Honderich. (eld)
The Oxford Companion to Philosophy
,
Oxford University Press
, 1995.
- ↑
30,0
30,1
Alvin Plantinga. "God, Arguments for the Existence of,"
Routledge Encyclopedia of Philosophy
,
Routledge
, 2000.
- ↑
PIV
NPIV
Alirita la 4an de septembro 2020.
- ↑
Samloke.