| Monda hereda?o de Unesko
|
|
|
| statuso de kultura hereda?o ? conservation designation
|
| natura hereda?o ?
kultura heredo
|
| Lando(j)
|
sen valoro
vd
|
|
|---|
| Retejo
|
Oficiala retejo
|
|
La
Monda
Hereda?o
de
Unesko
konsistas el la monda
kulturhereda?o
kaj el la monda
naturhereda?o
, amba? de Unesko.
?i enhavas hom-kreitajn respektive naturajn objektojn, kiuj meritas specialan
protekton
. Bazo por tiu protekto estas konvencio de Unesko decidita en
1972
en
Stokholmo
, kiu ekvalidis en
1975
.
UNESKO Mondaj Hereda?aj Ejoj
(
interaga mapo
)
La Granda Piramido en Gizo
Por esti akceptita en la mondhereda?on objekto devas elstari en almena? unu el jenaj ses kriterioj:
- Unika arta valoro
- Granda kultura influo al iu
regiono
a?
epoko
- Ekstrema malofteco a? granda a?o
- Ekzempla valoro por certa arta evoluo
- Modela reprezentado de
arkitektura
epoko
- Signifo rilate al elstaraj ideoj a? historie gravaj personoj
La nocio de "kultura hereda?o" venas de episkopo
Henri-Baptiste Gregoire
;
?i estis konvencie fiksita en la
Konvencio de Hago
de la
14-a de majo
1954
.
La ideo de la monda hereda?o ekestis reage al la alvoko de Unesko en
1960
, savi la monumentojn de
Abu Simbel
(
Nubio
) de subakvi?o pro konstruo de la
Alta Bara?o de Asuano
.
Unufoje jare la Mondhereda?a Komitato de Unesko kunvenas por decidi pri novaj hereda?oj kaj diskuti la staton de jamaj.
En 2020, la listo de Mondaj Hereda?oj inkluzivis 1 121 ejojn en 167 landoj kaj politikaj entoj (inkluzive de
Kosovo
kaj la
Palestina A?toritato
).
[1]
- El tiu tuto, 869 estas kulturaj lokoj, 213 naturaj hereda?oj.
- la aliaj 39 estas amba?kategoriaj.
- 53 estas en la "ru?a listo" de speciale minacataj monumentoj.
La? la Uneska hereda?a listo, la mondo estas dividitaj en 5 regionoj:
La suba tabelo inkluzivas distribuon de ?i tiuj regionoj kaj ilia klasifiko en junio 2020:
La unua hereda?o en la listo estas la insuloj
Galapagoj
.
La landoj kun la plej multaj hereda?oj estas
Italio
kaj
?inio
kun 55 hereda?oj, sekvitaj de
Hispanio
kun 48 hereda?oj.
La lokoj elektitaj en la listo de monda hereda?o devas havi eksterordinaran valoron kaj respondi al almena? unu el la jenaj kriterioj.
La ses unuaj kriterioj temas pri kultura hereda?o, la kvar lastaj pri natura hereda?o
[2]
.
- (1) La loko estas majstra?o de la homa kreemo.
- (2) ?i atestas pri grandega inter?an?o de influoj, dum difinita periodo a? en difinita kultura areo, al disvolvi?o de arkitekturo a? tekniko, de monumentaj artoj, de urboplanado a? pejza?okreado.
- (3) ?i estas unika a? almena? eksterordinara atesto pri kultura tradicio a? nuna a? iama civilizo.
- (4) ?i estas elstara ekzemplo de speco de konstruo a? de arkitektura a? teknika komplekso a? de pejza?o, kiu ilustras gravan periodon de homa historio.
- (5) ?i estas elstara ekzemplo de tradicia homa vivejo, de tradicia uzado de tero a? maro, kaj bone prezentas kulturon (a? kulturojn) a? interagon de homo kun la ?irka?a medio, precipe kiam la medio i?is dama?ebla pro nemalfarebla ?an?o.
- (6) ?i estas rekte a? materie asociita kun okaza?oj a? vivaj tradicioj, ideoj, kredoj a? artaj kaj literaturaj verkoj havantaj eksterordinaran universalan signifon. (La komitato konsideras, ke tiu kriterio prefere uzindas kune kun aliaj kriterioj).
- (7) ?i prezentas naturajn fenomenojn a? lokojn kun eksterordinaraj natura beleco kaj estetika graveco.
- (8) ?i estas elstara ekzemplo de gravaj pa?oj en la historio de Tero, inkluzive de vivo, geologiaj procezoj ludantaj rolon en la formi?o de signifaj terformoj a? elementoj de fizika geografio.
- (9) ?i estas elstara ekzemplo de ekologiaj kaj biologiaj procezoj ludantaj rolon en evoluo kaj disvolvi?o de ekologiaj sistemoj kaj komunumoj de teraj, akvaj, ?emaraj kaj maraj kreska?oj kaj bestoj.
- (10) ?i enhavas la naturajn vivejojn plej ekzempligajn kaj gravajn por konservado de biologia diverseco, inkluzive de tiuj, kie vivas endan?erigitaj specioj havantaj eksterordinaran universalan valoron la? vidpunkto de scienco a? konservado.
?i konsistas el naturaj objektoj (montoj, plantoj, pejza?oj ktp.), kiuj pro sia ekstrema malofteco meritas specialan protekton.
Bazo por tiu protekto estas konvencio de Unesko decidita en
1972
en
Stokholmo
, kiu ekvalidis en
1975
.
Kelkaj objektoj estas protektindaj kaj el kultura kaj el natura vidpunktoj.
Ekzemploj de naturhereda?aj objektoj estas:
- Naciaj parkoj
Los Glaciares
,
Ig?acuo
,
Ischigualasto
,
Talampaya
(
Argentino
)
- Nacia Parko Morne Trois Pitons
(
Dominiko
)
- Nacia Parko Galapagoj
(
Ekvadoro
)
- Arkeologia pejza?o de la unuaj kafplantejoj en Kubo
(
Kubo
)
- Laguno de
El Vizcaino
,
Katedralo de Meksikurbo
(
Meksiko
)
- Naciaj parkoj
Yellowstone
,
Granda Kanjono
,
Redwood
,
Great Smoky Mountains
,
Carlsbad Caverns
,
Havajaj Vulkanoj
,
?ako
(
Usono
)
- Ponto Mehmed Pa?a Sokolovi?
, en
Vi?egrad
(
Bosnio kaj Hercegovino
)
- Bazaltrokaro
Giant's Causeway
,
Iron Bridge
(
Britio
)
- Nacia Parko
Pirin
,
Rila-mona?ejo
(
Bulgario
)
- Civito Carcassonne
(
Francio
)
- Tirinto
(
Grekio
)
- Mona?ejo de Guadalupe
, Dolmenoj de
Antekero
(
Hispanio
)
- La montaro
Dolomitoj
(
Italio
)
- Lagoj de
Nacia Parko Plitvicaj lagoj
(
Kroatio
)
- Kanaloj de Amsterdamo
(
Nederlando
)
- Nacia parko kaj praarbaro
Białowie?a
(
Pollando
)
- Historia urboparto de Porto
kaj La?ra arbaro
Laurisilva
sur
Madejro
(
Portugalio
)
- Danuba delto
(
Rumanio
)
- Oraj Montoj
de
Altajo
, ekde
1998
, lago
Bajkal
, ekde
1996
, natura sistemo de rezervejo de la
Vrangela Insulo de Siberio
, baseno de rivero
Uvs Nuur
, ekde
2003
,
praaj arbaroj
de
Komi
, ekde
1995
,
vulkanoj
de
Kam?atka
, ekde
1996
, okcidenta
Ka?kazo
, ekde
1999
(
Rusio
)
- La
Faluna Mino
(
Svedio
)
- La regiono
Jungfra?-Ale?-Bie?horno
en la
Alpoj
(
Svislando
)
Listoj de objektoj troveblas ?e:
Kelkaj objektoj estas protektindaj kaj el kultura kaj el natura vidpunktoj.
Ekzemploj de kulturhereda?aj objektoj estas:
- ↑
En 2013 ekzistas 981 hereda?oj en 160 landoj:
el ili 759 estas kulturaj kaj 193 naturaj hereda?oj,
29 estas amba?kategoriaj,
44 estas en la "ru?a listo" de speciale minacataj monumentoj.
- ↑
The Criteria for Selection
(
angle
).
Unesko
. Alirita 29-an de junio 2013.
- ↑
Unesco :
[1]
.