Braziljo
estas la
?efurbo
de
Brazilo
kaj de la samnoma
Federacia Distrikto
. La urbo situas en la
altebena?o
de
Gojaso
950 kilometrojn nordokcidente de
Rio de Janeiro
?irka? 1060 metrojn super marnivelo. Post kiam jam
1823
levi?is ideoj konstrui novan ?efurbon, okazis urboplanada konkurso en la jaro
1956
. Baza skemo de la realigita projekto estas 13 kilometrojn longa paraboloida akso de ?efa trafiko, kiun flankumas lo?kvartaloj, kaj dua rekta
Monumenta
akso 6 kilometrojn longa, kiu kruci?as kun la alia rektangule. ?irka? la Monumenta akso ari?as parlamentaj, registaraj, kulturaj kaj komercaj konstrua?oj. ?e ?ia sudorienta fino trovi?as la
Placo de la tri potencoj
kun la konstrua?oj de la parlamento, de la supera ju?o kaj de la registaro (Verkoj de
Oscar Niemeyer
).
La urbo nomi?as
Brazilio
en
PIV1970
kaj la kongresa libro de la UK en 1981, sed
Braziljo
en
PIV2002
kaj
Aktoj de la Akademio
, III, 1975-1991 .
La longa historio de la fondo de Braziljo
[
redakti
|
redakti fonton
]
Jam en 1761 la ?efministro de Portugalio, Markizo de Pombal, sugestis transloki la administran centron de la kolonio Brazilo al la landinterno (tamen du jarojn poste ?i estis translokita al la marborda Rio de ?anejro). En 1813 la fondinto de la unua brazila ?urnalo skribis plurajn artikolojn pri la avanta?oj de tiu transloko. Li e? iomete precizigis la lokon: proksime al la fontoj de la riveroj kiuj fluas “al nordo, sudo kaj nordokcidento” (kaj fakte tio estas nun la situo de Braziljo). Unu jaron post la deklaracio de sendependeco en 1822 brazila ministro konata kiel “Patriarko de la Sendependeco” menciis “Brasilia” (Braziljo) kiel nomon de la posta (kaj nuna) ?efurbo.
En 1889 Brazilo i?is respubliko (anta?e ?i estis imperio). En la konstitucio de 1891 estis projektita la transloko de la ?efurbo el Rio de ?anejro al landinterno, pli ekzakte al la Centra Altebena?o, kaj jam estis decidite, ke la nova ?efurbo okupos areon de 14.400 km².
La sekvan jaron estis nomumita Esplora Komisiono ? al kiu apartenis, krom unu astronomo, kiu ?in estris, i.a. geografiistoj, geologoj, botanikistoj kaj kuracistoj ? por malkovri la plej bonan situon por la nova ?efurbo. Post longa esplorado de la Centra Altebena?o la komisiono elektis areon ampleksantan la 14.400 km² menciitajn en la konstitucio, kaj tie trovi?as nun Braziljo, a? pli ekzakte la tiel nomata Federacia Distrikto (al kiu apartenas Braziljo kaj kelkaj satelitaj urboj).
Sed la transloko estintus komplika afero, kaj oni kvaza? forgesis ?in. Preska? 30 jarojn poste, en 1922, la tiama prezidento sendis al la posta Federacia Distrikto karavanon de 40 homoj por starigi “fundamentan ?tonon” en loko, kie hodia? trovi?as la satelita urbo Planaltina.
En 1946 nova komisiono konfirmis la bonan kvaliton de la areo elektita por la ?efurbo, kaj en 1954 alia komisiono limigis definitive la spacon de la Federacia Distrikto, inter la paraleloj de latitudo 15 kaj 16.
Du jarojn poste la ?us elektita prezidento Juscelino Kubitschek sugestis al la Nacia Kongreso la kreadon de publika entrepreno kies celo estis plani kaj konstrui Braziljon. Post akcepto de la Kongreso ?i estis fakte kreita. Estis farita adjudiko de publikaj labora?oj, kaj komisiono elektis la urban projekton de
Lucio Costa
kaj la arkitekturan projekton de
Oscar Niemeyer
.
La konstrulaboroj komencis en novembro de 1956 kaj da?ris ?is 1960, kiam la ?efurbo estis ina?gurita la 21-an de aprilo.
(La teksto pri la historio bazi?as sur la artikolo pri Braziljo en la portugallingva Vikipedio:
[1]
.)
La urbo estas sidejo de la grava
Universitato de Braziljo
(UnB).
Katedralo de Braziljo
Correio Braziliense
(portugale por Brazilja Kuriero) estas ?iutaga
?urnalo
, unuafoje publikigita la 21an de aprilo 1960. ?in lan?is
Assis Chateuabriand
en la ina?guro de Braziljo.
La
Centra Banko de Brazilo
(portugale
Banco Central do Brasil
, mallongigo BCB), kreita la 31-an de decembro 1964 per la le?o n-ro 4.595, estas federacia banko ligita al la ministerio pri ekonomio, kun sidejo en Braziljo, kaj funkcianta en la tuta lando.
La
Universitato de Braziljo
(portugale
Universidade de Brasilia
, akronime UnB), estas federacia publika universitato kaj la plej granda institucio de supera edukado en la Centra-Okcidenta regiono de Brazilo kaj unu el la plej gravaj en la lando.
La
Instituto Guimaraes Rosa
(portugale
Instituto Guimaraes Rosa
, akronime IGR) estas kultura organiza?o kiu estas subtenata de la Brazila Ministerio pri Eksteraj Aferoj kaj estas sub la jurisdikcio de la brazilaj diplomatiaj misioj en la gastiganta lando por la plenumo de la brazila kultura diplomatio eksterlande.
En la kvina kanto de la verko de
Abel Montagut
nome
Poemo de Utnoa
okazas asembleo de la Gobanoj (eksterteranoj). Tie oni akceptas, ke oni plikura?igu la malfortigitan Utnoan (nome la ?efrolulo
Noa
) pere de la drogo
ano?do
. Inna malsupreniras kaj liveras ?in al Noa. Je ties efiko aperas anta? li la poeto
Valmikio
kaj poste la japana pentristo
Hokusajo
kiuj montras al li la?vice la enormajn atingojn de la estonta homaro, se li sukcesas savi ?in, nome, unue en
Azio
, kaj poste venas la vico de
Fidiaso
, kaj poste
Maria Sklodovska
, kiuj montras al Utnoa la mirinda?ojn de
E?ropo
. La venontaj ?i?eronoj estas anka? la?vice unue
Akenatono
kaj poste
Sun?ata Kejta
kiuj oma?as la historian gravon de Afriko. En Ameriko estas unue
Neza?htezoma
kaj poste
Neil Armstrong
la ?i?erono kiu vidigas la kulturajn atingojn de
Brazilio
:
|
 | ?
- Al Brazilio venas la astrona?to kaj Uttu
- preter arbaroj mu?aj de l'Amazona rivero.
- -Jen Itimaratio kaj Alvorada Palaco,
- la sobra Kongresejo kun skulptoj rare diversaj,
- plej futurismaj domoj de urbo sor?e kreita,
- kie nur estis silvoj kaj la ?angalo milarba.
- La homo scios ?an?i ?i tiun ejon efike,
- en harmonio plena kun la ?irka?a naturo,
- kaj levi metropolon super vasta?o regontan.
- Tie skulptistoj, ar?itektoj, pentristaj ensembloj
- plurlandaj kunlaboros en longa tasko revula.
[1]
”
|
|
Dum multaj jaroj ne ekzistis Esperanto-movado en Braziljo, ?ar oni timis kverelon kun
Brazila Esperanto-Ligo
, kies sidejo estis en
Rio-de-?anejro
. Nur en 1974 fondi?is
Brazila Konsilantaro de Esperanto
. ?ia ?efa celo estis ebligi la interkomuniki?on inter la esperantaj organizoj en la tuta lando kaj kunlabori por la transloki?o de
Brazila Esperanto-Ligo
de Rio-de-?aneiro al Brasilia, en la
Federacia Distrikto
, kie ?i trovi?us pli proksime de la povoj de la
respubliko
, kio povus helpi la disvastigadon de la lingvo kaj de la
Esperanto-movado
?enerale.
La 66-a
Universala Kongreso de Esperanto
? de la
25-a de julio
?is la
1-a de a?gusto
1981
, okazis en Braziljo.
Nur en
1986
Brazila Esperanto-Ligo transloki?is al Braziljo, post da?ra debatado.
Panorama vido de la Akso Monumenta je 2013
