?ikago
(
angle
Chicago
[?i-kA-go?]) — "La venta urbo", "La dua urbo", "La urbo de lar?aj ?ultroj" — estas la plej granda urbo en la ?tato
Ilinojso
kaj la tria plej granda urbo en
Usono
. Lo?antoj — 2,9 milionoj, en la ?ikaga regiono (?ikagio) — 9,6 milionoj. Centro por teknologio kaj scienca esplorado, fabrikado kaj transporto. Centro anka? por komerco en agrikulturaj akcioj. Etne tre diversa urbo, kvartaloj de hindoj, ?inoj, meksikanoj, portorikanoj, poloj kaj aliaj etnoj trovi?as en la urbo. Konataj man?a?oj: dika pico, pola (fum)kolbaso, rostkolbaso, kaj porka?o. ?i lokas ?e koordinatoj
41° 54′ N
87° 39′ U
/
41.900 °N, 87.650 °U
/
41.900; -87.650
(mapo)
.
?i estas parto de la
Megalopolo Grandaj Lagoj
.
La nomo venis el usonindiana frazo kiu signifas "odoro de sova?a cepo".
?ikago estis la loko de Fortika?o
Dearborn
, kie masakri?is blankha?tuloj fare de indianoj en la jaro
1812
. La urbo korporacii?is en
1833
. La urbo pro sia oportuna loko ?e Rivero Ilinojo kaj suda pinto de lago Mi?igano rapide kreski?is kiel centro por translanda transporto. En 1871, granda fajro, kiun la?legende flamigis bovo, detruis la centron de la urbo. ?i rekonstrui?is kaj en
1893
la urbo triumfe okazigis la
mond-foiron
"
Kolumbia Ekspozicio
". Je
1900
, ?ikago estis la 6?a plej granda urbo en la mondo. Faman "Planon de ?ikago" verkis arkitekto Daniel Burnham en 1909. Kvankam la plano ne reali?is tute la? la vizio, oni uzis principojn tie por inspiro, inkluzive de la diro: "Faru neniujn planojn malgrandajn. Ili ne havas magion por kirli la sangon de homoj." Dua mond-foiro okazis en
1933
, nomata "Jarcento de Progreso", kiam ?ikago estis 3?a la plej granda urbo en la mondo.
Dum la alkohol-malpermeso en Usono, ?ikago gajnis fifamon pro mafia agado kaj polica kontra?agado. En la 1940?aj, la
Projekton Manhattan
oni starigis en
Universitato de ?ikago
, por esplori la eblecon de krei
atoman bombon
. Pli da nobelpremiitoj ligi?as al tiu universitato ol iu ajn institucio. Dum la longa urbestreco de
Richard J. Daley
, ?ikago fari?is forta politika motoro por la
Demokrata Partio
tutlande. En 1968, la urbo gastigis la partian kongreson, dum kiu junuloj proteste tumultis kaj polico reagis perforte, kaj allogis fortajn kritikojn. Kiel multaj usonaj urbegoj, la urbo en malfrua 20?a jarcento suferis pro problemoj ligataj al urba kaduki?o, kaj la eliro de multaj lo?antoj al la pli verdaj anta?urboj. La centro de la urbo ?iam restis vigla ekonomia centro, speciale por agrikultura komerco. La
Willis-Turo
, konstruita en 1973, estis dum pli ol 25 jaroj la plej alta konstrua?o en la mondo. En la 1990?aj jaroj, la teamo
Chicago Bulls
kun
Michael Jordan
gajnis mondskalan famon en
korbopilko
. Samtempe la urbo spertis grandan kreskon kaj renovi?on sub la estreco de
Richard M. Daley
.
La divido al 77 suburbaj partoj
Vido de po?tkarto je la komenco de 20-a jarcento
La
Metropolo ?ikago
(anka? konata kiel
Chicagoland
) estas la metropola areo asociita kun geografiaj, sociaj, kulturaj kaj ekonomiaj ligoj al la grandurbo ?ikago.
| 1.
|
Rogers Park
|
21.
|
Avondale
|
41.
|
Hyde Park
|
61.
|
New City
|
| 2.
|
West Ridge
|
22.
|
Logan Square
|
42.
|
Woodlawn
|
62.
|
West Elsdon
|
| 3.
|
Uptown
|
23.
|
Humboldt Park
|
43.
|
South Shore
|
63.
|
Gage Park
|
| 4.
|
Lincoln Square
|
24.
|
West Town
|
44.
|
Chatham
|
64.
|
Clearing
|
| 5.
|
North Center
|
25.
|
Austin
|
45.
|
Avalon Park
|
65.
|
West Lawn
|
| 6.
|
Lakeview
|
26.
|
West Garfield Park
|
46.
|
South Chicago
|
66.
|
Chicago Lawn
|
| 7.
|
Lincoln Park
|
27.
|
East Garfield Park
|
47.
|
Burnside
|
67.
|
West Englewood
|
| 8.
|
Near North Side
|
28.
|
Near West Side
|
48.
|
Calumet Heights
|
68.
|
Englewood
|
| 9.
|
Edison Park
|
29.
|
North Lawndale
|
49.
|
Roseland
|
69.
|
Greater Grand Crossing
|
| 10.
|
Norwood Park
|
30.
|
South Lawndale
|
50.
|
Pullman
|
70.
|
Ashburn
|
| 11.
|
Jefferson Park
|
31.
|
Lower West Side
|
51.
|
South Deering
|
71.
|
Auburn Gresham
|
| 12.
|
Forest Glen
|
32.
|
Chicago Loop
|
52.
|
East Side
|
72.
|
Beverly
|
| 13.
|
North Park
|
33.
|
Near South Side
|
53.
|
West Pullman
|
73.
|
Washington Heights
|
| 14.
|
Albany Park
|
34.
|
Armour Square
|
54.
|
Riverdale
|
74.
|
Mount Greenwood
|
| 15.
|
Portage Park
|
35.
|
Douglas
|
55.
|
Hegewisch
|
75.
|
Morgan Park
|
| 16.
|
Irving Park
|
36.
|
Oakland
|
56.
|
Garfield Ridge
|
76.
|
O'Hare
|
| 17.
|
Dunning
|
37.
|
Fuller Park
|
57.
|
Archer Heights
|
77.
|
Edgewater
|
| 18.
|
Montclare
|
38.
|
Grand Boulevard
|
58.
|
Brighton Park
|
| 19.
|
Belmont Cragin
|
39.
|
Kenwood
|
59.
|
McKinley Park
|
| 20.
|
Hermosa
|
40.
|
Washington Park
|
60.
|
Bridgeport
|
Panoramo de ?ikago, meze la
Willis-Turo
La
nubskrapuloj
en ?ikago, meze la
Willis-Turo
La konstrua?o de la Pola Muzeo en ?ikago.
Por turistoj kaj aliaj, rondvoja?o por vidi arkitekturon estas farenda. ?ikaga Historio-Societo estas unu instanco kiu organizas tiajn rondvoja?ojn.
La unua
nubskrapulo
en la mondo situis en ?ikago, nome la 42-metra
Home Insurance Building
, konstruita en 1885 ?e Adams kaj LaSalle. La 11-eta?a konstrua?o ne plu staras, tamen ?i estas unu el la notindaj konstrua?oj en la ri?a arkitektura historio de ?ikago. En 19?a jarcento, la
novklasika
stilo floris en la postfajra rekonstruado. Multaj ekzemploj de la
1925-stilo
(france:
Art deco
) trovi?as en la centro kaj la? la lago. Domoj kaj konstrua?oj arkitektitaj de
Frank Lloyd Wright
trovi?as en ?ikago kaj proksime, kiuj estas la pinto de la "preria" stilo.
Stilo ofte ligata al ?ikago estas la ?tala nubskrapulo, kies patro estas nederlandano
Ludwig Mies van der Rohe
(vidu liaj lo?-domoj en ?ikago, la apuda foto).
La lo?domoj 860-880 Lake Shore Drive en ?ikago, la? projekto de nederlandano
Ludwig Mies van der Rohe
Sears Tower
,
John Hancock Center
kaj multaj aliaj konstrua?oj en ?i tiu stilo trovi?as en la centro. (
Sears Tower
a?
Willis-Turo
? (angle,
Willis Tower
a?
233 S. Wacker Dr.
) ?tal-vitra oficejturo en ?ikago,
Ilinojo
,
Usono
. Plej alta konstrua?o en Nord?Ameriko, tria plej granda en la mondo post la
Petronas-Turoj
en
Kuala-Lumpuro
,
Malajzio
. Altas 108 eta?ojn, 443 metrojn (?is tegmento), 520 metrojn (?is pinto de l' antenoj). Malfermis 1974, post 3-jara konstruado. Nomata pro la firmao kiu monhelpis ?ian konstruon kaj okupis ?in ?is la 1990?aj, magazenaro
Sears
, Roebuck & Co (
Sears-Turo
)).
Ekzemploj de postmoderna arkitekturo inkluzivas la
Jay Pritzker Pavilion
en
Millennium Park
, ekstera a?ditorio kaj apuda serpenteca ponto, arkitektitaj de
Frank Gehry
.
Salono de la
urbodomo
, kie la
urbestro
kaj la kvindek
konsilianoj
de ?ikago kunsidas.
La urba registaro de ?ikago dividi?as en
plenuma
kaj
le?ofara
bran?oj.
La
urbestro de ?ikago
(
Mayor of Chicago
) estas la supera gvidanto de la
plenuma povo
(
Chief executive
)
[1]
. Li a? si elekti?as por kvarjara periodo kaj aplikas ?iujn urbajn le?ojn. Li a? ?i devas kontroli ?iujn urbajn servojn kaj organiza?ojn kaj la diversajn fakajn administraciojn. La urbestro gvidas kaj kontrolas la diversajn estrojn, kiujn li a? ?i nomumas por la urbaj servoj, kaj disponas pri rajto je
vetoo
kontra? la urba konsilio. Li a? ?i estas la plej potenca persono en la urba registaro. ?iuj urbestroj de ?ikago post 1931 estas membroj de la
Demokrata Partio
[1]
.
La
Urba Konsilio de ?ikago
(
Chicago City Council
) konsistas el 50 konsilianoj (
alderman
a?
alderwoman
), kiuj reprezentas la 50 elektajn distriktojn (
wards
) de la urbo,
[2]
kaj konsistigas la
le?ofaran povon
de la urba registaro
[1]
. ?i zorgas pri la funkciado de la urbaj servoj, vo?done aprobas la urbajn le?ojn, kaj ?iunovembre anka? la jaran bu?eton
[3]
. La oficperiodo de konsiliano da?ras kvar jarojn
[4]
.
La
Urbodomo de ?ikago
(
Chicago City Hall
) estas la oficiala sidejo de la
urba registaro de ?ikago
(
City of Chicago Government
). ?i situas apud la konstrua?oj
Richard J. Daley Center
kaj
James R. Thompson Center
. La urbodomo enhavas la oficejojn de la urbestro, la urba registristo (
City Clerk
), la urba kasisto (
City Treasurer
), kaj iuj urbaj servoj.
En 2020, la urba bu?eto totalis pli ol 11.6 miliardojn da dolaroj
[1]
, el kiuj la ?efaj elspezoj rilatis al la polico, la estingistaro, la prizorgado kaj renovigo de vojoj, ?oseoj, kaj pontoj, kaj al la pago de ?uldoj. La? la urba departemento pri homaj resursoj (
Chicago Department of Human Resources
), ?irka? 36 mil homoj estas dungitaj de la urba registaro kaj laboras en ?iaj diversaj administracioj kaj servoj
[5]
. Kiel multaj aliaj usonaj urboj, ?ikago estas en dan?ero de bankroto de la pensia sistemo. La pensioj de eksoficanoj ne ?iam estas pagitaj
[6]
.
3.11.1941: En la urboj estis malfermita por vizitantoj memor?ambro al
Ignacy Jan Paderewski
?e Pola
Muzeo
en
Ameriko
, kaj oni ina?guris Katedron de
Pola lingvo
kaj Historio de Pola Kulturo en Universitato Loyola.
En ?ikago naski?is:
En ?ikago mortis:
La
Chicago Tribune
estas grava ?iutaga ?urnalo kun sidejo en ?ikago, posedata de la entrepreno Tribune Publishing. Fondita en 1847, kaj iam markita per mem-stilo kiel "World's Greatest Newspaper" (plej granda ?urnalo el la mondo, la? kiu nomi?as kaj la radio WGN kaj la televido WGN), ?i da?re estas la plej legata ?iutaga ?urnalo de la ?ikaga metropola areo kaj en la regiono de la Grandaj Lagoj kaj estas nune la oka plej granda ?urnalo de Usono la? cirkulado (kaj i?is la dua plej granda sub la posedo de
Tribune
post la entrepreno de
Chicago Tribune
a?etis la
Los Angeles Times
).
La venkinto de 2005 nome Felix Limo suferas la varmon de la konkurenco de 2007.
La
?ikaga maratono
a? en angla
Chicago Marathon
, estas grava
maratono
okazanta ?iujare en ?ikago,
Ilinoiso
,
Usono
. Kun la
Berlina
,
Bostona
,
Londona
,
Novjorka
kaj Tokia maratonoj, ?i estas unu el la ses
?efaj Mondaj Maratonoj
.
[7]
Tiele, ?i estas anka? kurkonkurenco de la ora serio de
IAAF Gold Label
. La ?ikaga Maratono estas la kvara plej granda kurkonkurenco la? nombro de finantoj tutmonde.
[8]
La
?ikago-Ursoj
- angle
Chicago Bears
- estas profesia klubo de
usona piedpilkado
bazita en ?ikago.
The Art Institute
de ?ikago
?ikago estas ofte uzata por filmado. Eble la plej fama ekzemplo estas
The Blues Brothers
, filmo pri du fratoj kaj muzikistoj en kiu oni oma?as la
blusmuzikon
de la urbo. Alia bone konata filmo de ?ikago estas
Ferris Beuller's Day Off
, en kiu junulo kaj du geamikoj decidas ne ?eesti lernejon unu tagon, kaj preferas petoli en muzejoj, sportejoj kaj restoracioj de la urbo.
The Fugitive
,
The Untouchables
,
The Bob Newhart Show
,
High Fidelity
kaj
The Negotiator
?iuj uzas ?ikagon kiel scenejon. ?ikago anka? rolas kiel aliaj urboj, ekzemple en
Spider-Man II
, ?ikago rolis kiel Novjorko.
Speciala registara ofico donas helpon al filmdirektoroj por aran?i filmadon en la urbo.
La urbo havas fortan grupon "La Esperanto Societo de ?ikago", kaj gastigis la
landan kongreson
de
ELNA
en
1962
,
1973
, kaj
1989
.
Leszek Kordylewski dum la
100?a UK
en
Lillo
(2015)
Lokaj esperantistoj: pol-usona esperantisto, d-ro habil.
Leszek Kordylewski
(vidu la apudan foton)).
| “
|
Novjorko estas unu el la ?efurboj de la mondo, kaj Losan?eleso estas konstelacio de plasta?o, Sanfrancisko estas damo, Bostono fari?is urba renovi?o, Filadelfio kaj Baltimoro kaj Va?ingtono briletas kiel malklaraj diamantoj en la nebula?o de Orienta Megaurbo, kaj Novorleanso estas neremarkinda preter Franca Kvartalo. Detrojto estas unu-metia urbo, Picburgo perdis sian oran triangulon, Sankta Luiso fari?is la ora arko de la korporacio, kaj la noktoj en Kansasurbo fini?as frue. La foruzo de nafto faras el Hjustono kaj Dalaso nenion krom ?aktabuloj por tia ludo. Sed ?ikago estas granda Usona urbo. Eble ?i estas la lasta el la grandaj Usonaj urboj.
|
”
|
Norman Mailer
,
Miami and the Siege of Chicago
, 1968
Panoramo de ?ikago dum la sun-subi?o je februaro 2010 (flanke de Adler-Planetario) de la Shedd Aquarium ?is Navy Pier, en la mezo de la panoramo la
Willis-Turo
.