Merkuro
|
Planedo
|
astronomia simbolo
|
Merkuro, fotita de la usona kosmoesplorilo
Messenger
.
|
Ter-interna planedo ? ena planedo
|
Astronomia simbolo
|
vd
|
Nomita la?
|
Merkuro
vd
|
Malkovro
|
Malkovrinto
|
nekonata valoro
vd
|
Dato de malkovro
|
Pratempo
|
Loko de malkovro
|
nekonata valoro
vd
|
Unua superflugo
|
Mariner 10
(
29-an de marto
1974
)
|
Unua enorbiti?o
|
Messenger
(
18-an de marto
2011
)
|
Orbitaj ecoj
|
Granda duonakso
-
Periapsido
-
Apoapsido
|
57 909 100 km (0,39 AU)
46 001 200 km (0,31 AU)
69 816 900 km (0,47 AU)
|
Discentreco
|
0,205 630
|
Meza anomaliangulo
|
174,796°
|
Klinangulo
|
7,005° (rilate al la ekliptiko); 3,38° (rilate al la suna ekvatoro); 6,34° (rilate al la ebeno de Laplace)
|
Periodo
|
87,9691 tagoj
|
Meza cirkulrapido
|
47,87 km/s
|
Longitudo de
suprenira nodo
|
48,331°
|
Argum. de periapsido
|
29,124°
|
Naturaj satelitoj
Ringoj
|
Neniu
Neniu
|
Fizikaj ecoj
|
Diametro
-
Plateco
-
Areo
-
Volumeno
|
(4 879,4 ± 2) km
< 0,0006
7,48 × 10
7
km
2
6,083 × 10
10
km
3
|
Maso
-
Denso
- Surfaca
falakcelo
-
Liberiga rapido
|
3,3022 × 10
23
kg
5427 kg/m
3
3,7 m/s
2
4,25 km/s
|
Rotacia periodo
- Sidera periodo
|
58,646 tagoj
|
Aksa kliniteco
|
(2,11 ± 0,1)'
|
Atmosferaj kaj surfacaj ecoj
|
Surfaca temperaturo
- Minimuma
- Avera?a
- Maksimuma
|
(de poluso ?is ekvatoro)
80 K ?is 100 K
200 K ?is 340 K
380 K ?is 700 K
|
Geometria albedo
Albedo la? Bond
|
0,142
[1]
0,068
|
Observaj ecoj
|
Videbla magnitudo
- Minimuma
|
1,9
vd
-1,9 (la? iuj fontoj -2,6)
|
Angula diametro
- Minimuma
- Maksimuma
|
4,5"
13"
|
|
Merkuro
[2]
estas la plej malgranda
planedo
de la
Sunsistemo
, kaj anka? la plej proksima al la
Suno
.
Merkuro ricevis sian nomon de la romia dia heroldo
Merkuro
, ver?ajne pro sia rapida migrado tra la ?ielo. Ties helmon kun flugilojn montras la
astrologia simbolo
de Merkuro: ?.
La planedo posedas nek
naturajn satelitojn
, nek
ringojn
.
Merkuro estas la malplej granda
planedo
; ?i tamen estas pli granda ol
Plutono
a? ol la
Luno
. ?i aspektas simile al la Luno: ?ia
surfaco
same ri?as je krateroj kaj montoj. La
kraterojn
ka?zis la frapado de
asteroidoj
kaj
kometoj
, same kiel sur la Luno, sed la krateroj estas plejparte pli grandaj ol tiuj de la Luno, ?ar apud la Suno astroj iras multe pli rapide. La plej granda kratero estas
Caloris
, 1550 km en diametro,
3,8-3,9 miliardojn da jaroj en a?o.
[3]
La kolizio, kiu estigis ?in, estis tiel giganta, ke ?i, kiel oni supozas, sulkigis la kontra?an flankon de Merkuro.
Merkura mistero estas ?ia forta magneta kampo, kiu defias nian komprenon pri la formi?o de la Suno kaj la planedoj. ?i supozigas, ke Merkuro iam estis multe pli granda, a? la Suno multe pli brila.
Tago de Merkuro estas la plej longa el ?iuj planedoj de la Sunsistemo ? 176 teraj tagoj ? kaj estas e? pli longa ol al merkura jaro (88 tertagoj).
Pro la malgranda distanco ekde la Suno, Merkuro estas la dua plej varmega planedo de la Sunsistemo, post
Venuso
: en la ekvatora regiono la temperaturo povas atingi 700?K, kio sufi?as por fandi
plumbon
. La merkura nokto, tamen, estas aparte malvarma - nur 100?K, pro la manko de densa
atmosfero
.
Merkuro estas videbla en la ?ielo de la
Tero
anka? sen
teleskopo
, kaj tial estas konata ekde la
pratempo
. ?ia proksimeco al
Suno
malfaciligas observadon, kaj ?i nur videblas okaze de
sunlevi?o
kaj
sunsubiro
; malgra? tio, jam la
antikvaj egiptoj
, la
?inoj
kaj la
sumeranoj
(en la
3-a jarmilo anta? Kristo
) konis ?in.
La
helenoj
atribuis al la planedo du nomojn:
Apolono
, kiel matena astro, kaj
Hermeso
, kiel vespera astro. ?irka? 4-a jarcento anta? Kristo grekaj astronomoj komprenis, ke temas pri la sama planedo.
Pro la malfacila observeblo de la ?irka?suna regiono el
Tero
, ?is la
20-a jarcento
oni kutimis pensi, ke Merkuro ne estis la plej interna planedo de la sunsistemo; iuj astronomoj asertis, ke ili observis pli internan planedon,
Vulkano
. Tamen, neniu tia korpo ekzistas, kaj ver?ajne dum iuj el tiuj observatoj la koncernita objekto estis Merkuro mem.
En la jaro
1631
la
franca
astronomo
Pierre Gassendi
kiel la unua observis
pasado
de la
Suno
fare de Merkuro, danke al anta?kalkuloj de
Johannes Kepler
. En
1639
la
itala
astronomo
Giovanni Battista Zupi
perteleskope observis, kaj priskribis, la
fazojn
de Merkuro, tute similaj je tiuj de
Venuso
kaj de la
Luno
; tio pruvis, ke anka? Merkuro orbitis la Sunon.
Pro sia proksimeco al la Suno, Merkuro estas malfacile studebla. Kiam kosma ?ipo estas tiel proksime de la Suno, ?ia rapido tre pligrandi?as kaj halti?i apud Merkuro (por alteri?i sur surfaco de la planedo a? fari?i ?ia satelito) estas problema. Tio postulas e? pli multe da hejta?on ol por ke forlasu la Sunsistemon.
?is la fino de la
20-a jarcento
unu flanko de la planedo estis tute nekonata. La plimulto de nia scio pri Merkuro tiam devenis de tri superflugoj fare de la usona kosmoesplorilo
Mariner 10
en
1974
kaj
1975
. ?is nun, roboto neniam staris sur surfaco de Merkuro.
La unua enorbiti?o estas tiu de la kosmoesplorilo
Messenger
(anglalingva
akronimo
de
MErcury Surface, Space ENviroment, GEochemistry, and Ranging
? Surfaco, Spaca Medio, Geokemio kaj Linii?o de Merkuro), komenci?anto en
2011
. La sondilo estis lan?ita la
3-an de a?gusto
2004
, kaj ?iaj ?efaj taskoj estas la plena ekkono de la surfaco kaj esploro ?e la polusoj pri glacio.
La sumeroj nomis Merkuron
Ubu-idim-gud-ud
; la
babilonanoj
uzis nomojn
Nabu
,
gu-ad
,
gu-utu
.
En antikva
Grekujo
la planedo Merkuro rilatis al la dio kaj diomesa?isto
Hermeso
kaj, eble, anka? al la
titanoj
[4]
Metis
kaj
Koios
. La planedo videbla nur en krepusko kaj tial videbla nur malfacile, la movi?emega planedo i?is kiel simbolo de Hermeso estanto patrono de komercistoj, voja?istoj, ?telistoj. ?e la romianoj Hermes korespondis, almena? en la postantikva epoko, al
Mercurius
, kies nomo devenas de
mercari
(
latine
komerci
).
La? li estas nomata tago de la semajno:
dies Mercurii
, en
Esperanto
merkredo
, en la
germana
Mittwoch
, en la
franca
mercredi
, en la
itala
mercoledi
, en la
hispana
miercoles
, en la
rumana
miercuri
, en la
albana
e Merkura
. La
?ermanoj
rilatigis la planedon al la dio
Odin
a?
Wotan
, al kiu rilatas la sama semajntago: en la
angla
Wednesday
kaj en la
nederlanda
Woensdag
.
En la antikvo kaj en la mondo de la mezepokaj alkemistoj Merkuro estis ligita al la movi?ema
planedmetalo
hidrargo
. En multaj lingvoj la nomo de la metalo montras ankora? nuntempe tiun devenon: en la
angla
Mercury
, en la
franca
Mercure
.
De Merkuro la
Suno
estas vidata kiel mezkvante 2,5-oble pli granda (la? diametro) kaj 6-oble pli hela ol de la Tero. ?i tiuj parametroj estas tre variemaj (diametro de 2,2 ?is 3,2, heleco de 4,8 ?is 10,2), ?ar la formo de la orbito de Merkuro estas ne tre proksima de la cirkonferenco (havas grandan
discentrecon
). La granda discentreco krome ka?zas, ke dum iuj periodoj de la merkura jaro la Suno haltas a? e? iras malanta?en en la ?ielo de Merkuro.
La la? heleco dua astro de la merkura ?ielo estas
Venuso
. ?i estas tie e? multe pli hela ol en la ?ielo de la Tero, ?ar de la Tero oni neniam vidas Venuson je plena fazo (?i estas en ?ielo tro proksima al la Suno), sed de Merkuro plena Venuso estas vidata dum
opozicio
la? la Suno kaj havas
videblan magnitudon
?7,7.
[5]
La
Tero
estas anka? tre hela astro en merkura ?ielo (magnitudo ?5). E? la
Luno
lumas simile al helaj steloj (magnitudo ?1,2) kaj kiel regulo estas videbla aparte de la Tero (la plej granda videbla distanco inter la Tero kaj la Luno estas ?irka? 15′).
- Lexikon der Astronomie. (Leksikono de astronomio)
, 2 volumoj. Herder,
Freiburg
-
Basel
-
Vieno
1989
,
ISBN 3-451-21632-9
- ABC-Lexikon Astronomie (Aboco-leksikono pri astronomio)
. Spektrum Akademischer Verlag,
Heidelberg
-
Berlin
-
Oxford
1995
,
ISBN 3-86025-688-2
- David Morrison:
Planetenwelten (Planedmondoj)
. Spektrum Akademischer Verlag,
Heidelberg
-
Berlin
1999
,
ISBN 3-8274-0527-0
- Planeten und ihre Monde (Planedoj kaj ties mondoj)
. Spektrum Akademischer Verlag,
Heidelberg
-
Berlin
1997
,
ISBN 3-8274-0218-2
- Der NASA-Atlas des Sonnensystems (La NASA-atlaso de la sunsistemo)
. Knaur,
Munkeno
2002
,
ISBN 3-426-66454-2
- Holger Heuseler, Ralf Jaumann,
Gerhard Neukum
:
Zwischen Sonne und Pluto (Inter Suno kaj Plutono)
. BLV,
Munkeno
-
Vieno
-
Zurich
1999
,
ISBN 3-405-15726-9
- Edward J. Tarbuck und Frederick K. Lutgens:
Ciencias de la Tierra. Una Introduccion a la Geologia Fisica (Sciencoj de la Tero. Enkonduko al la fizika geologio)
. Prentice Hall,
Madrid
2000
,
ISBN 84-8322-180-2
- Hielo en Mercurio.
en: Joan Pericay:
EL Universo.
Enciclopedia de la Astronomia y el Espacio. Vol. 5. Editorial Planeta-De Agostini,
Barcelona
1997
, S. 141?145.
- Stardate, Guide to the Solar System (Stelpordego, gvidlibro al la sunsistemo)
. Publika?o de la
University of Texas at Austin McDonald Observatory
.
- Our Solar System, A Geologic Snapshot (Nia sunsistemo, geologia foto)
.
NASA
(NP-157).
Majo
1992
.