Zamenhof formulis la celojn de la lingvo tiel:

1. Ke la lingvo estu eksterordinare facila , tiel ke oni povu ellerni ?in ludante ^[18] .
2. Ke ?iu, kiu ellernis tiun ?i lingvon, povu tuj ?in uzi por la kompreni?ado kun homoj de diversaj nacioj, tute egale ?u tiu ?i lingvo estos akceptita de la mondo kaj trovos multe da adeptoj a? ne, t.e. ke la lingvo jam de la komenco mem kaj dank´al sia propra konstruo povu servi kiel efektiva rimedo por internaciaj komuniki?oj ^[18] .
3. Trovi rimedojn por venki la indiferentecon de la mondo kaj igi ?in kiel eble plej balda? kaj amase komenci uzadi la proponatan lingvon kiel lingvon vivan, ne kun ?losilo en la manoj kaj en okazoj de ekstrema bezono ^[18] .

?e la ekesto de Esperanto staris Ludoviko Lazaro Zamenhofo . Li travivis sian junecon en la multlingva urbo Bjalistoko , tiam apartenanta al la Rusa Imperio , hodia? al Pollando , kie li ofte povis pririgardi kverelojn inter la unuopaj tie lo?antaj etnoj, do rusoj , poloj , germanoj kaj hebreoj ^[19] .

En la 1870-aj jaroj Bjałistoko, sole kelkaj jaroj anta? ol Zamenhof planis la novan lingvon Esperanto, la pola estis malpermesata en publikaj lokoj ^[20] .

?ar li konsideris la neekziston de komuna lingvo kiel la ?efa kialo de la konfliktoj, li eklaboris jam kiel lernejano pri projekto de nova konvena lingvo, kapabla plenumi la taskon. ?i devus esti?? malsame al la naciaj lingvoj?? ne?trala kaj facile lernebla, tial anka? akceptebla kiel la dua lingvo por ?iuj, lingvo instruata samtempe kun tiuj naciaj kaj uzata en situacioj, kiam necesas kompreni?o internacia ^[21] .

Zamenhofo unue cerbumadis pri revivigo de la latina , kiun li lernis en lernejo, sed konkludis, ke ?i estas tro komplika por normala komunikado. Lernante la anglan , li rimarkis, ke la verba konjugacio la? genro kaj nombro ne necesas kaj ke gramatika sistemo de lingvo povas esti multe pli facila, ol li opiniis anta?e. Da?ris tamen la lerna malhelpo pro granda kiomo de parkerigendaj vortoj. Foje ekrimarkis Zamenhofo du rusajn surskribojn: швейцарская [?vejcarskaja] (pordistejo, vorto derivita de швейцар ?vejcar ? pordisto) kaj? кондитерская konditerskaja (dol?a?ejo, derivita de кондитер konditer ? dol?a?isto). Tiuj vortoj kun la sama sufikso inspiris lin al la ideo, ke uzado de regularaj afiksoj povus konsiderinde malplimultigi la kiomon de la vortoradikoj necesaj por komuniki. Por ke la radikoj estu kiel eble plej internaciaj, li decidi?is transpreni la vortprovizon plejparte el la latinidaj kaj ?ermanaj lingvoj, do el tiuj instruataj tiam tutmonde pleje ^[22] .

La unua projekto de Zamenhofo, nomita Lingwe uniwersala , estis iomete preta en decembro 1878 ^[23] , sed lia patro, instruisto de lingvoj, konsideris la laboron vana kaj utopia, tial li ver?ajne perdigis la manuskripton, konfiditan al li de la filo. Inter la jaroj 1879 kaj 1885, Zamenhofo studis medicinon en Moskvo kaj Varsovio. Tiutempe li denove eklaboris internacian lingvon. La unuan renovigitan version li instruis jare 1879 al siaj amikoj. Post kelkaj jaroj, li jam tradukis poezion, por ke kiel eble plej perfektigi la lingvon. En 1895 li skribis, ke “[d]um ses jaroj mi laboris perfektigante kaj provante la lingvon kvankam en la jaro 1878 al mi ?ajnis, ke la lingvo jam estas tute preta” ^[24] .

Kiam li jam preparis publikigon de la lingvo, la caraj cenzuristoj malpermesis tion. Zamenhofo estis tre elrevigita pro tio kaj sian libertempon pasigis per tradukado ekzemple de la Malnova Testamento a? kelkaj teatra?oj de William Shakespeare . Fine en la jaro 1887, li povis eldoni la unuan lernolibron, Международный языкъ (“La internacia lingvo”), uzante la saman lingvon parolata hodia?. La? la ka?nomo de Zamenhofo Doktoro Esperanto , sub kiu la libro estis eldonita, la lingvo balda? eknomi?is La lingvo de d?ro Esperanto kaj pli malfrue mallongigite Esperanto ^{[22] [25] [26] [27]} .

Zamenhofo ricevadis leterojn, kiuj ofte enhavis proponojn pri ?an?oj al la lingvo. ?iujn sugestojn li registris kaj pli malfrue komencis publikigi en la ?urnalo La Esperantisto , eldonata tiam en Nurenbergo . En la sama perioda?o li dufoje balotigis la legantojn pri la ?an?oj, la plejmulto tamen malkonsentis. Post tiuj vo?donadoj por certa tempo iomete silenti?is vo?oj dezirantaj reformojn kaj la lingvo ekdisvasti?adis iom post iom. Plej multajn abonantojn la ?urnalo havis en tiama Rusujo. Grandan baton ?i tial suferis, kiam la cara cenzuro malpermesis ?ian disvastigon pro artikolo de Lev Nikolajevi? Tolstoj ^[29] . La ?urnalo devis esti malestigita, sed post nelonge ?in anstata?is nova, nomata Lingvo Internacia . ?i unue estis eldonata en sveda Upsalo , poste en Hungarujo kaj fine en Parizo , kie la eldonadon finis la unua mondmilito ^{[30] [31]} .

La novan internacian lingvon ?iaj uzantoj komencis uzi anka? por organizi fakajn kaj ?atokupajn aktivadojn internacinivele. Dum la unuaj jardekoj la komunikado en Esperanto reali?is preska? nur skribe, sed post nesupozite sukcesa Universala Kongreso, okazinta 1905 en franca Boulogne-sur-Mer , kie pruvi?is ebloj uzi la internacian lingvon e? parolforme, komencis rapide kreski anka? personaj kontaktoj kaj renkonti?oj inter Esperantistoj.

Dum dua UK en ?enevo 1906 dividi?is la kongresanaro en fakaj organizoj, ?atokupoj- religiaj kaj senreligiaj mondkonceptoj: paralele okazis la ru?ulo kongreso por laboristoj.

Jam dum la 5-a Universala Kongreso en Barcelono jare 1909 reali?is kelkaj renkonti?oj de ?eestantaj katolikoj, kiuj fine decidis organizi venontjare, do en 1910 , apartan kongreson de katolikaj Esperantistoj. Dum ?i estis fondita la Internacia Katolika Unui?o Esperantista (IKUE), kies ?efa organo, la ?urnalo Espero Katolika , tamen estis eldonata jam ekde 1903 kaj nun do temas pri la plej malnova ?is nun aperanta Esperanta perioda?o ^[32] .

En la jaro 1912 Zamenhof dum solena ina?guro enkadre de la 8-a UK en Krakovo rezignis sian oficialan rolon en la movado. La 10-a Universala Kongreso estis okazonta en Parizo jare 1914 , ali?is tien preska? 4000 homoj, sed komenci?anta milito malebligis ?in kaj Zamenhof povis reveturi hejmen nur tra la Skandinavaj ?tatoj.

La sopiro pri paco kaj harmonio post la Unua Mondmilito vekis novajn esperojn, danke kion Esperanto estis rapide disvasti?anta. La unua Universala Kongreso post la milito okazis jare 1920 en Hago , la 13-a UK jare 1921 en Prago . En 1927 en la Viena kastelo Hofburg estis fondita la memstara Esperantomuzeo kaj Kolekto por Planlingvoj , kiu en 1929 alkro?i?is al la A?struja Nacia Biblioteko kaj hodia? rezidas en aparta konstrua?o ^[33] .

En la intermilita periodo kaj la dum la Dua Mondmilito , okazis persekutado kontra? esperantistoj , interalie en Germanio sub naziismo kaj en Sovetunio sub stalinismo .

La klopodoj akceptigi Esperanton kiel universalan lingvon renkontadis pozitivan respondon: Petskribojn favore ?in adresitajn al la Unui?intaj Nacioj subskribis pli ol 80?milionoj da homoj, en ?e?oslovakujo ekzemple anka? la Nobel-premiito profesoro Jaroslav Heyrovsky ^[34] .

La ?enerala Asembleo de UNESCO akceptis similajn rezoluciojn en Montevideo la 10-an de decembro 1954 kaj en Sofio la 8-an de novembro 1985 . En ili ?i notis la rezultojn atingitajn per Esperanto sur la kampo de internaciaj intelektaj inter?an?oj kaj por la proksimigo de la popoloj de la mondo , invitis la membrajn ?tatojn instigi al la enkonduko de studprogramo pri la lingvo-problemo kaj pri Esperanto en siaj lernejoj kaj siaj institucioj de supera edukado kaj rekomendis al la internaciaj neregistaraj organiza?oj ali?i al la festado de la centjari?o de Esperanto kaj pristudi la eblecon utiligi Esperanton kiel rimedon por disvastigi inter siaj membroj ?iajn informojn, inkluzive de tiuj pri la agado de UNESCO ^[35] .

Esperanton favoris anka? pluraj estroj de la Pola Scienca Akademio (Polska Akademia Nauk). La jubilean 72-an Universalan Kongreson jare 1987 (centjari?o de la lingvo-publikigo) partoprenis preska? ses mil homoj de 60 nacioj.

Anka? la Internacia Katolika Unui?o Esperantista atingis gravan progreson, kiam en la jaro 1990 estis eldonita la dokumento Norme per la celebrazione della Messa in esperanto, per kiu la Sankta Se?o permesas servi sanktan meson en Esperanto sen neceso de specialaj permesoj. Esperanto tiel fari?is ununura aprobita konstruita liturgia lingvo de la Katolika Eklezio ^{[36] [37] [38]} .

La fakto, ke multaj celoj de la Esperanta movado ne reali?is, estas atribuata interalie al teknologia kaj kultura hegemonio de Britujo kaj Usono , precipe en la tempo post la Dua Mondmilito, kio rezultigas hodia?an uzon de la angla kiel komunika lingvo de plej multaj internaciaj agadoj ^[39] .

Diversaj nombroj indikas kreskantan uzadon de Esperanto dum la pasintaj jardekoj.

La hungara censo kalkulis 942 Esperanto-parolantojn en 1941, 2 083 en 1990, 4 575 en 2001 ^[40] kaj 8 397 in 2011. La? la publikigitaj datumoj por 985 el tiuj ?i lastaj Esperanto estis familia a? gepatra lingvo (sed povas temi pri eraro; eble la demanditoj ne respondis tute ?uste) ^[41] .

La? la Jarlibro de la Esperanto?movado estis 58 denaskaj Esperanto-parolantoj en 1961 ^[42] , 67 en 1962 ^[43] , kaj 83 en 1965 ^[44] . En 1996, estis ?. ?350 familioj kun denaskaj Esperanto-parolantoj ^[45] .

Estas nun Esperanto-asocioj en dudeko da afrikaj landoj ^[46] ; preska? ?iuj el tiuj fondi?is post 1960. La nombro de afrikaj adresoj en la jarlibro " Pasporta Servo " kreskis de 18 en 1988/89 al 59 en 2005 ^[47] .

Eldoni?is almena? kvar muzikalbumoj en Esperanto en la sesdekaj jaroj, almena? 17 en la sepdekaj, almena? 58 en la okdekaj, almena? 75 en la na?dekaj kaj pli ol cent en la unua jardeko de la nova jarmilo ^[48] . Estas rete disponeblaj nun pli ol 3000 tekstoj de kantoj en Esperanto ^[49] .

La nombro de partoprenantoj en Esperanto-renkonti?oj de almena? unu semajno en Germanio kreskis de proks. 100 en la fruaj sepdekaj jaroj al proks. 800 en 2008 ^{[ mankas fonto ]} .

La Esperanto?Vikipedio enhavas pli ol 350?000?artikolojn la? junio?2024, kiu similas al la Vikipedioj en la e?ska ?( ?. ?430?000 ) kaj la minankaba?a ?( ?. ?220?000 ) ^[50] . Anta? la apero de la Vikipedio en 2001 ne ekzistis Enciklopedio en Esperanto pri ?eneralaj temoj; la Enciklopedio de Esperanto (pri Esperanto-temoj) eldoni?is en 1934 kaj ekde tiam ne estis redaktita.

Inter 1906 kaj 1971 aperis ?. ?28 disertacioj pri Esperanto kaj interlingvistiko, do proksimume unu ?iun duan a? trian jaron. Tiu nombro forte grandi?is: Inter 1975 kaj 1987 entute aperis 95 disertacioj, do ekde 1975 ?iujare mezume pli ol 7 ^[51] .

La nombro de Landaj Asocioj de UEA kreskis de 19 en 1948 al 71 en 2013 ^[52] .

En la nuna mondo, kiu ?iam pli konscias rajtojn de malplimultoj kaj lingvan diversecon, akiras la internacia lingvo ree atenton de iuj gravuloj. Neregistaraj organizoj kaj asocioj insistas, ke la diskuto pri la internacia lingvo aperu kiel diskuttemo de la Unui?intaj Nacioj kaj E?ropa Unio . Julie 1996 Simpozio de internaciaj organizoj kunvenigis oma?e al Inazo Nitobe en Pragon grupon de sendependaj ekspertoj, kiuj esploris tiaman pozicion de Esperanto kaj proponis ?ian envicigon en aktualaj interparoloj pri lingvaj rajtoj kaj politiko. La Manifesto de Prago , moderna deklaro pri valoroj kaj celoj motivantaj Esperantan movadon, emfazas lingvan demokration kaj konservon de la lingva diverseco.

Esperanto estis kiel komunikilo uzata anka? en la projekto Indi?enaj Dialogoj , al kies celoj apartenis plifortigi inter?an?on de spertoj inter indi?enaj popoloj en la mondo, kiuj rifuzas uzon de iamaj koloniaj lingvoj.

Al famuloj uzantaj a? uzintaj Esperanton apartenas interalie la Nobel-premiito Reinhard Selten , mond?ampionoj en ?akludo Judit Polgar kaj Tivadar Soros , la patro de la financisto George Soros . Anka? la iama germana ministro pri justico Wolfgang Stammberger estis Esperanto-parolanto.

La kreinto-iniciatinto de Esperanto, Ludoviko Lazaro Zamenhof, sciis, ke lingvo estas disvastigenda per kolektiva uzo, tial li limigis sian komencan proponon je minimuma gramatiko kaj malgranda vortprovizo. Hodia? tamen Esperanto estas plene disvasti?inta lingvo kun tutmonda komunumo de parolantoj kaj kompleta esprimaparato. Multaj ideoj de Zamenhof anta?iris la ideojn de la fondinto de la moderna lingvistiko Ferdinand de Saussure , kies frato Rene de Saussure estis Esperantisto.

Komence, la lingvo konsistis el ?irka? mil vortradikoj , el kiuj oni povis krei 10?12 mil vortojn. La nunaj esperantaj vortaroj enhavas ofte e? 15?20 mil radikojn, el kiuj jam da vortoj deriveblas centmiloj; krome la lingvo da?re evoluas. La aktualajn tendencojn observas kaj kontrolas la Akademio de Esperanto . Dum sia historio, Esperanto estis uzita por atingi diversajn celojn, iujn el ili eblas taksi problemaj. La lingvo estis malpermesita kaj ?iaj uzantoj persekutataj kaj dum la erao de Stalin , konsideranta ?in ?lingvo de mondcivitanoj“, kaj dum Hitler , por kiuj ?i estis ?lingvo de judoj“ ^{[53] [54]} Zamenhof, la kreinto, mem estis judo, malgra? ke li uzis la vorton "hebreo").

La nuna Esperanto estas rezulto post kolektiva laboro de centoj da filologiistoj , poetoj, verkistoj kaj da tri generacioj de ?iaj uzantoj ^[55] . Dum pli ol 120 jaroj krei?is miloj da vortoj, esprimoj, frazfiguroj, metaforoj ks., ellabori?is anka? dekoj da fakaj vortaroj por diversaj sciencoj.

≪ Esperanto (...) povus funkcii kiel la monda lingvo pro la samaj kialoj, kiujn ?i tiu funkcio plenumis tra la jarcentoj la naturaj lingvoj kiel la greka, latina, franca, angla a? kis-amina. ≫ - Umberto Eco en: " La ser?ado de la perfekta lingvo "

UEA havas 59 fakajn asociojn kiel kolektivajn membrojn de UEA (stato de 11 marto 2015). Preska? ?iu faka asocio flegas siajn fakajn vortarojn. Tial la plimulto de fakaj vortaroj estas ?isdatigitaj kaj enhavas terminaron minimume por majstra grado. La fakaj vortaroj estas atingeblaj en Interreto kaj ilia uzo estas senpaga. Ekzemplo: informadiko , komputiloj kaj programado : https://komputeko.net/ , kvinlingva vortaro (Esperanto, angla, germana, nederlanda, franca).

La Universala Esperanto-Asocio (UEA), kies membroj konsistigas la plej aktivan parton de la Esperantista komunumo, havas siajn naciajn filiojn en 62 ?tatoj kaj individuajn membrojn en preska? duobla kvanto de ?tatoj. La nombro de venditaj lernolibroj kaj membrostatistikoj de lokaj grupoj montras, ke ekzistas jam centmiloj a? e? milionoj da homoj kun almena? minimuma scio de la lingvo. Parolantoj de Esperanto troveblas en la tuta mondo, plej koncentri?inte en tiom malsamaj landoj kiel estas Brazilo , Bulgarujo , ?inujo , Irano , Japanujo , Kubo a? Madagaskaro .

La? indikoj de la projekto Ethnologue estas la suma kvanto de la parolantoj taksata je du milionoj, el kiuj du milojn konsistigas denaskuloj , precipe danke uzon de Esperanto en hejmoj, plej ofte en internaciaj familioj ^[12] . La historiisto kaj Esperantisto Ziko Marcus Sikosek indikis la takson troigita, bazi?ante sur komparo kun realaj nombroj de parolantoj en Kolonjo kaj kiomoj de membroj en Esperantaj organiza?oj ^[56] . Aliaj taksoj indikas pli modestajn numerojn, kutime inter centmilo kaj miliono. Nepreciza?oj en la pritaksoj bazi?as sur la fakto, ke nombron de parolantoj de iu ajn internacia helplingvo estas malfacile ekscii, ?ar ekzemple popolnombradoj en plimulto da ?tatoj demandas nur pri gepatra lingvo de la lo?antoj, ne pri iliaj pluaj lingvoscioj ^[57] .

Tre rapide eblas komenci interkompreni?i internacilingve, kio prezentas idealan enkondukon al lernado de fremdaj lingvoj. Jam post kelkaj semajnoj lernantoj povas komenci korespondi Esperante kaj post kelkaj monatoj ili jam kapablas enkadre de siaj kursoj a? private voja?i eksterlanden uzante la lingvon. En Facebook-enketo el 68 respondintoj entute 36 (52%) informis, ke ili praktike ekuzis Esperanton post malpli ol 20 lernhoroj, pliaj 13 (19%) post 20 ?is 29 lernhoroj ^[58] .

Eksperimentaj kaj neformalaj observadoj aludas, ke anta?a lernado de Esperanto e? povas pozitive efiki al posta ekposedado de aliaj fremdaj lingvoj (oni nomas tion propede?tika efekto ). Reali?is jam kelkaj provoj formale esplori la fenomenon: ekzemple grupo de studantoj, lernintaj dum unu jaro Esperanton kaj poste dum tri jaroj la Francan lingvon , havis pli bonajn rezultojn ol kontrolgrupo, kiu lernis la Francan dum la tutaj kvar jaroj ^[59] . Similajn rezultojn oni akiris anka? kiam la dua lingvo estis la Japana a? malplilongiginte la eksperimenton je duono. Tamen, la menciita studo ne skribas, kiel progresas studantoj, kiuj lernis en la unua jaro alian lingvon ol Esperanton, ekzemple Latinon .

Kvankam Esperanto estas instruata de iuj universitatoj, ekzemple ?e la Masaryk-Universitato en Brno ( ?e?ujo ), plej ofte homoj lernas ?in mem, pere de korespondaj a? plurmediaj kursoj (kaj po?te kaj retpo?te ), pere de retejoj kiel lernu! , a? en lokaj kluboj de Esperanto. La? Facebook-enketo inter 163 respondintoj 13 (8%) lernis la lingvon en universitata (9), popolaltlerneja (2) a? lerneja (2) kurso, 96 (59%) memstare per libro (55) a? interrete (41), 47 (29%) en kurso de klubo a? unuopulo; 4 (2%) lernis en la familio denaske a? poste ^[60] . Konstateblas sume, memlernado kaj kluba instruado liveras ?. ?90% de la Esperanto-parolantoj de la enketo. Lernolibroj kaj aliaj helpiloj por memlernantoj ekzistas en pli ol cent lingvoj.

Duolingo ^[61] ofertas Esperanto-kursojn jam en kvar lingvoj, angla, franca, hispana kaj portugala. ?iujare proksimume 800.000 homoj tie trastudas almena? unu Esperanto-lecionon. Kurso en la ?ina estas en preparo.

Ekde la 1990-aj jaroj , ?efe pro la apero de la interreto , signife kreskas la nombro de ofertoj pri lernado de Esperanto , vortaroj, lernhelpiloj, tradukiloj ktp. Tiuj ofertoj venas ?u de profesiaj komercaj ofertantoj, ?u de privataj ofertantoj kaj senprofitaj organiza?oj. ?ajnas, ke ?e ofertantoj de malalta nombro de lingvoj (?is 20), Esperanto estas malofta, sed kun la kreskanta nombro la ?anco de inkluzivi?o de Esperanto plialti?as kaj ekde 40 ofertataj lingvoj la ?eesto de Esperanto inter ili estas tre ofta.

Komparajn esplorojn pri tempo de lernado de diversaj lingvoj oni faris en la Universitato de Paderborn (Germanio). Kadre de tiu esplorado oni determinis la tempon de lernado de francolingvaj studantoj ?is certa nivelo.

Atingi tiun nivelon bezonas la sekvantan kvanton de horoj ^[62] :

• germana 2000 horoj;
• angla 1500 horoj;
• itala 1000 horoj; kaj por
• Esperanto 150 horoj.

La facileco de lernado de Esperanto havas sekvantajn ?efajn ka?zojn:

• Simpla gramatiko kaj mal?eesto de esceptoj. Esperanto ne havas neregulajn verbojn, pasintan, nunan kaj estontan tempon oni kreas unumaniere.
• Fonetika ortografio. En vortaroj ne bezonas sciigi prononcon.
• Normaj manieroj de vortfarado. El malgranda kvanto de radikoj oni kreas per uzo de prefiksoj kaj sufiksoj grandan kvanton de derivataj vortoj. Tio akre malpliigas la kvanton de radikoj por rememori.
• Kategorio gramatika de vortoj (escepte prepozicioj, numeraloj kaj interjekcioj) estas markita per sufikso kaj fina?o. En vortaroj ne bezonas sciigi genron kaj deklinacion de nominativoj, konjugacion de verboj ktp.

Dum lernado de Esperanto la gramatikaj problemoj rapide malaperas. Tio estas (kune kun la facileco) grava specifeco de Esperanto kompare kun naciaj lingvoj. Dank'al tio la lernantoj povas koncentri al vortprovizo kaj vortuzo .

Vortuzo estas grava parto de ?iu lingvo. Ekzemple "ludejo" (kampo por ludo de infanoj) en la germana estas "ludloko", "ludplaco" (Spielplatz), en la angla "ludbazo" (playground), en la hungara "ludspaco", "ludplaco" (jatszoter), en la rusa "infana placeto" (детская площадка) ktp.

Esperanto estas oficiala lingvo de neniu ?tato, kvankam komence de la 20-a jarcento ekzistis planoj estigi Moresneton kiel entute unuan Esperantan ?taton kaj sur la mallonge ekzistanta artefarita Insulo de la Rozoj ekzistis en la jaro 1968 mikronacio , uzanta Esperanton kiel sian oficialan lingvon. Tiu tamen servas kiel oficiala laborlingvo por kelkaj (plejofte Esperantaj) senprofitaj neregistaraj organiza?oj ^[63] . Esperanto anka? estas ununura agnoskita artefarita liturgia lingvo de la Katolika eklezio ^{[36] [37] [38]} .

En la jaro 1954 la ?enerala Asembleo de UNESCO agnoskis, per la tiel nomita rezolucio de Montevideo , ke la rezultoj atingitaj de Esperanto kongruas kun celoj de la organiza?o. Sekve de tio oni estigis oficialajn rilatojn inter UNESCO kaj la Universala Esperanto-Asocio , kiu i?is neregistara membra organiza?o en la kategorio B ^[64] . Kunlaboro inter ili da?ras: jare 1977 la ?enerala direktoro de UNESCO Amadou-Mahtar M´Bow prezentis sian parolon dum la 62-a Universala Kongreso de Esperanto en Islanda Rejkjaviko . En 1985 la ?enerala Asembleo de UNESCO instigis la membrajn ?tatojn kaj internaciajn organiza?ojn enkonduki studprogramojn pri la lingva problemo kaj Esperanto en lernejoj, kaj studi eblon eluzi la lingvon en internaciaj rilatoj. Universala Esperanto-Asocio havas konsilajn rilatojn kun la Unui?intaj Nacioj (UN), UNICEF , Konsilio de E?ropo , Organiza?o de Amerikaj ?tatoj (OAS) kaj Internacia Organiza?o por Normigado (ISO) ^{[35] [65]} .

Ekde 2004 en la Germana urbo Herzberg am Harz , funkcias la Interkultura Centro Herzberg . Ekde la 11-a de Julio 2006 , surbaze de decido de la urba konsilantaro, Herzberg am Harz oficiale nomi?as Esperanta urbo (Herzberg am Harz?? die Esperanto-Stadt/La Esperanto-urbo) , kio ligi?as kun organizado de kulturaj kaj klerigaj aran?oj kun rilato al Esperanto. Herzberg estas partnerurbo de la Pola urbo Gora , iliaj inter?an?oj reali?as Esperante.

Esperanto reprezentas utopion de mondo de interkultura dialogo , tutmonda edukado kaj internacia amikeco ,

?iujare okazas centoj da internaciaj konferencoj kaj renkonti?oj? sen interpretistoj . La plej grandaj estas la Universalaj Kongresoj de Esperanto , lastafoje organizitaj en la urboj Fortalezo , Brazilo ( 2002 ); Gotenburgo , Svedujo ( 2003 ); Pekino , ?inujo ( 2004 ); Vilno , Litovujo ( 2005 ); Florenco , Italujo ( 2006 ); Jokohamo , Japanujo ( 2007 ); Roterdamo , Nederlando ( 2008 ); Bjalistoko , Polujo ( 2009 ); Havano , Kubo ( 2010 ); Kopenhago , Danio ( 2011 ). Ekde 1938 estadas organizataj anka? Internaciaj Junularaj Kongresoj . La unua simpozio de Esperantistoj el Arabaj landoj, Mezorienta Esperanto-Kunveno , okazis en Amano jare 2000 , la kvina Tutamerika kongreso jare 2001 en Meksikurbo kaj Azia kongreso en Seulo jare 2002 .

Pasporta Servo estas servo subtenanta uzon de Esperanto por voja?ado . ?in prizorgas la Tutmonda Esperantista Junulara Organizo . Ties fundamento estis ?is 2008 ?iujare eldonata libreto, enhavanta adresojn de ?. ?1?300 gastigantoj el 89 ?tatoj (la? la eldono el 2007 ), provizantaj senpagan lo?igon por voja?antoj parolantaj Esperanton. Ekde 2009 la servo disponeblas baze en elektronika formo, interrete, tamen presita listo de gastigantoj anka? estas presota ^[66] .

En multaj universitatoj Esperanto estas parto de lingvosciencaj kursoj, iuj proponas ?in kiel sendependan studfakon. Precipe estas rimarkinda la Universitato Eotvos Lorand en Budape?to kun sekcio de Esperantologio en la Instituto de ?enerala kaj Aplikita Lingvoscienco, kaj la Universitato Adam Mickiewicz en pola Poznano kun postdiplomaj studoj pri interlingvistiko ^[67] . La bibliografio de la Usona Asocio de Modernaj Lingvoj registras ?iujare pli ol 300 fakajn publika?ojn pri Esperanto. La biblioteko de la Esperanto-Asocio de Britujo enhavas pli ol 20 mil pecojn. Signifa tutmonda esplorcentro kaj arkivejo estas Centro de Dokumentado kaj Esploro pri la Lingvo Internacia (CDELI) , kio estas parto de la urba biblioteko de La Chaux-de-Fonds en Svislando . ?i konservas librojn, perioda?ojn kaj diversajn eldona?ojn ne nur en Esperanto, sed anka? en aliaj planlingvoj. CDELI krom esti arkivejo kaj esplorejo por interlingvistoj, historiistoj, esperantologoj kaj alifakaj esploristoj, okazigas anka? kursojn kaj seminariojn. Al pluaj grandaj bibliotekoj apartenas la Biblioteko Hector Hodler en Roterdamo en la Centra Oficejo de Universala Esperanto-Asocio , Germana Esperanto-Biblioteko en la urbo Aleno a? la biblioteko de la Esperantomuzeo kaj Kolekto por Planlingvoj en Vieno , kiu estas parto de la A?struja Nacia Biblioteko . La bibliotekoj en Vieno kaj Aleno liveras informojn pri siaj kolektoj anka? perrete kaj atingeblas pere de la inter?tata interbiblioteka pruntservo.

Organiza?oj por Esperanto-parolantoj inkluzivas tiujn por kuracistoj , verkistoj , fervojistoj , sciencistoj , muzikistoj kaj multaj aliaj. Ili eldonas revuojn , organizas konferencojn kaj helpas disvastigi la lingvon por profesia kaj faka uzo. Akademio Internacia de la Sciencoj (AIS), faciligas kunlaboron sur la universitata nivelo. Originalaj kaj tradukitaj verkoj aperas pri astronomio , informadiko , botaniko , kemio , juro a? filozofio . En 2009 UEA lan?is per La origino de specioj de Darvino serion de sciencaj klasika?oj, “Scienca Penso”. Proprajn organiza?ojn havas interalie blinduloj , skoltoj , ?akistoj , go-ludantoj , kaj katamantoj . Tutmonda Esperantista Junulara Organizo , la junulara sekcio de UEA, organizas internaciajn kunvenojn kaj eldonas perioda?ojn. Budaanoj , ?intoismanoj , katolikoj , protestantoj , kvakeroj , Bahaanoj , spiritistoj kaj ateismanoj havas siajn organiza?ojn, kaj multaj soci-aktivaj grupoj uzas la lingvon. En Sennacieca Asocio Tutmonda kunagas diversaj laboristaj tendencoj. Anka? multaj aliaj asocioj uzas Esperanton.

Esperanta komerco jam vivas sporade de multaj jaroj. La? esploroj de la franca ?ambro de Komerco en 1921, Esperanto estus la plej bona lingvo por la komerco. La New York Times raportis pri tio en 2012 ^[68] .

En 1985, fondi?is la Internacia Komerca kaj Ekonomia Federacio (IKEF) , kies prezidanto estas Sinjoro WANG Tian-Yi ekde 2013 ^[69] .

Konstateblas, ke Esperanto ?is nun atingis lokon inter la unuaj 50 lingvoj de la mondo la? la ofteco de uzado en internacia komunikado. En Vikipedio ?i ekzemple okupas lokon 32 la? la nombro de artikoloj ^[70] kaj lokon 43 la? la pa?ovizitado ^[71] (junio 2015).

En Litovio kaj Hungario ?i estas lingvo n-ro 16 la? la nombro de lo?antoj, kiuj scias diversajn fremdlingvojn. Esperanto estas unu el dek lingvoj, kiujn la ?ina registaro uzas en sia oficiala nova?retejo , kaj unu el sesdeko da lingvoj, kiujn la papo uzis ?is 2012 por saluti la kredantojn dum pasko kaj kristnasko. Google ofertas Esperanton kiel unu el 41 ser?lingvoj kaj ?i estas unu el sesdeko da traduklingvoj ?e Google Translate.

Kelkloke Esperanto havas pli favoran a? pli malfavoran pozicion: En la frazaro kun tradukoj Tatoeba ?i kun pli ol 223 000 frazoj okupas la duan lokon post la angla (marto 2013). En Hungario ?i estis almena? en 2004 la tria lingvo (post la angla kaj la germana), pri kiuj studentoj k.a. ekzameni?is en apartaj ?tataj ekzamenoj.

Aliflanke la internacia lingvo Esperanto havas malpli bonan lokon, se oni komparas ?ian parolantaron kun ?iuj naciaj lingvoj; ekzemple la? la nombro de denaskaj kaj poste eklernintaj parolantoj Esperanto havas lokon 165 inter la lingvoj, en kiuj ekzistas Vikipedio; tiu rilato tamen ne multe gravas, ?ar la intenco de Esperanto estas faciligi la internacian komunikadon, ne la nacian ^[72] .

La rilato inter la uzado de Esperanto kaj de la angla estas tre proksimume 1:1000. Ekzemple la rilato inter la vizitado de anglalingvaj kaj esperantlingvaj pa?oj de Vikipedio estas 1:1060 (a?g. 2012), la rilato inter la nombroj de parolantoj de amba? lingvoj en Litovio estas ?. ?1:700 (la? censo 2001) kaj la rilato inter la libroj ?iujare eldonataj estas ?. ?1:4?000 ( ?. ?2006 ; kp. Nombra rilato Esperanto - angla ).

Proksimume 0,5 ?is 1% de ?iuj parolantoj de planlingvo parolas alian planlingvon ol Esperanto, ?. ?99% parolas Esperanton (la? censoj en Rusio kaj Hungario ).

Vidu Denaskaj Esperanto-parolanto , Esperanto sen anta?ju?oj , Prelego de Federico Gobbo “Esperanto kiel Vivanta Lingvo” ( YouTube -filmeto) kaj filmo Esperanto estas... .

Pli ?enerale notindas, ke artefarita lingvo ja povas esti vivanta; kaj ke tiu atribuo tute kaj sole dependas de la da?ra uzado, praktiko kaj apliko de ?ia lingvanaro. La Instituto pri Lingvistiko de la Hungara Scienca Akademio raportis en 2004 ^[73] , ke la unuanima opinio de la ?gvida stabo” de la Instituto estas, ke "Esperanto apartenas al la kategorio de vivanta lingvo, la? kiu Esperanto estas

• tre normaligita,
• tre socialigita,
• neetna vivanta lingvo kiu plenumas ?iujn eblajn lingvajn funkciojn en duaranga lingvokomunumo kaj samtempe rolas kiel peranta lingvo.” ^[74]

Tamen estas kontra?uloj kiuj kiel publikaj personoj la?pla?e asignas al Esperanto la kategorion de mortinta lingvo (vidu #Eraroj kaj mitoj pri Esperanto ). Sufi?e ofte, e? esperantistoj pere de siaj propraj sintenoj kaj praktikoj al ilia lingvo, demonstras ke ili ne distingas nete inter Esperanto kiel vivanta lingvo kaj aliaj lingvaj projektoj (kaj specife temas pri facilanimaj proponoj al lingva reformo (interalie vidu Principaro de Frostavallen )). Tiuj projektoj ankora? tute a? ne sufi?e maturi?is al nivelo de vivanta lingvo ?ar mankas al ili lingvanara komunumo, kulturo, a? simple kritika kvanto da ?iaspece praktika uzado. En ?iu vivanta lingvo tiu lingvouzado estas la sole definitivo por decidigi kaj restarigi sur ?iuj lingvaj punktoj. La? la vortoj de Zamenhof, "tiun severan unuecon, kiu por lingvo estas multe pli necesa, ol ?iu ?ajna a? e? vera perfekteco"

Esperanta Civito argumentas, ke ra?mismo "aplikas al Esperanto la modernan lingvistikan principon, la? kiu vivanta lingvo estas kaj komunikilo kaj identigilo" ^[75] . La ra?mistoj vidas en Esperanto ne nur simplan komunikilon, sed perilon por arto kaj kulturo , samkiel identigilon ^[76] de nova transnacia komunumo ^[77] , perceptata kvaza? diaspora lingva malplimulto , al kiu iu ali?as la? tute libera elekto ^[78] , kio proksimigas ?in al popolo (ne kiel ethnos , sed jam kiel demos ), en kiu eblas trovi ?iun filozofian a? politikan tendencon ^[79] .

Efektive, por konvinki siajn skeptikajn kolegojn, ke Esperanto ja estas vivanta lingvo, eblas a?eti por ili portempan abonon al esperantlingva revuo , por ke ili propraokule vidu, ke Esperanto estas tute normala fenomeno de tute normala kaj funkcianta lingvo.

En sia "Unua Libro" de Esperanto ( 1887 ) Zamenhof prezentis la gramatikon per 16 reguloj , kiuj kompreneble ne klarigas ?iujn detalojn de la lingvouzo. Tiu ?i gramatiko eniris en la sistemdokumenton " Fundamento de Esperanto ", kiu, la? decido de la unua Universala Kongreso en 1905 , garantiu la kontinuecon de la lingvoevoluo .

La vortofarado estas ekstreme aglutina : sufiksoj , prefiksoj , kaj kunmetado de radikoj estas abunde uzataj. ?iuj morfemoj estas nevariaj. La ?efaj vortospecoj havas proprajn karakterajn fina?ojn: -o por substantivoj , -a por adjektivoj , -e por adverboj , kaj ses fina?ojn por la ses bazaj formoj de verbo. Por verbaj fina?oj sufi?as: -i por infinitivoj, -as por prezenco, -is por pasinta tempo, -os por estonta tempo, -u por imperativoj, -us por kondicionaloj, kaj ses pluaj (tri aktivaj ? -ant- -int- -ont- respektive presenca, pasinta kaj estonta ? kaj tri pasivaj, -at- -it- -ot-) al ?iuj kiuj aldoni?as sufikse adjektiva a? adverba fina?o) por participoj. Anka? ekzistas akuzativa sufikso -n en esperanto. Radikoj estas libere kombineblaj kun gramatikaj fina?oj. Substantivoj kaj adjektivoj havas du kazojn kaj du nombrojn ; verboj havas kvin finitivajn formojn kaj infinitivon , krom ses participoj (kiuj morfologie estas adjektivoj). Akordo inter verbo kaj subjekto ne ekzistas. La sintaksa rilato inter frazeroj estas markata per kazo kaj prepozicioj , ne per vortordo, kiu estas plejparte libera.

La? iuj, la strukturoj de Esperanto subtenas la naturan emon de la homa pensado al analogio kaj estas pli trarigardeblaj ol tiuj de la plej multaj etnaj lingvoj. Tre produktiva sistemo de vortfarado garantias jam en frua stadio de la lingvolernado nuancitajn esprimeblecojn. Sekve fruaj sukcesoj emocie motivas la lernanton progresi. E? estante sendube relative facile lernebla kompare al aliaj lingvoj, Esperanto tamen havas anka? nefacilajn partojn ^[80] .

Tial la sama lernintenso ebligas akiri kompareblan lingvan nivelon en kompare tre malgranda ono de la tempo necesa por etna lingvo. ^{[ mankas fonto ]}

?enerale pluraj monatoj da studado de Esperanto egalas kelkajn jarojn da lernado de lingvoj kiel la angla a? la franca. ^[81]

Pro la domino de e?ropdevenaj vortradikoj, ekzemple azianoj bezonas pli da lernotempo, tamen malpli ol por alia azia lingvo. ^{[ mankas fonto ]}

La vortoj devenas de diversaj lingvoj. La plejparto venis kaj venas el la ?efaj e?ropaj lingvoj - precipe el la latina , la itala , la franca , la germana kaj la angla . Pro la internaciemo, multaj etimoj apartenas al pluraj lingvoj e? se la konkreta formo en Esperanto similas pli al tiu de unu lingvo. En Esperanto preska? ?iuj vortoj havas originon en aliaj lingvoj, kaj la?difine neniu vorto havas historion komencantan pli frue ol 1887 ^[82] .

• el la latinidaj lingvoj :
• el la latina : abio, akvo, okulo, sed, tamen
• el la franca : butiko, ?e, ?evalo, diman?o, fermi, frapi
• el la itala : ?ielo, fari, vo?o
• el la portugala : sa?dado
• pluraj : facila, fero, tra, verda
• el ?ermanaj lingvoj:
• el la germana : balda?, beda?ri, ha?to, hundo, jaro, nur
• el la angla : ?i, birdo, mitingo, spite, suno, ?arko, teamo
• el la sveda : ju. des
• pluraj : bildo, fi?o, fremda, grundo, halti, hasti, hundo, ofta, somero, ?ipo, vintro
• el slavaj lingvoj:
• el la pola : celo, ?u, krado, luti, mo?to
• el la rusa : barakti, serpo, vosto
• pluraj : klopodi, krom, prava
• el pliaj hinde?ropaj lingvoj :
• el la greka : hepato, kaj, biologio, politiko, katolikoso
• el la litova : du, tuj
• el sanskrito : budho, nirvano, pado
• el la armena : gavito , ?a?karo
• el la finno-ugra grupo de la uralaj lingvoj
• el la samea : boaco , jojko , samea
• el la finna : lirli, sa?no
• el la hungara : cinci, ?ako, ?ardo, ?arda?o, ?uro
• el ?emidaj lingvoj :
• el la hebrea : kabalo
• el la araba : kadio, kaido, magazeno, matraco, admiralo ^[83]
• el aliaj lingvoj
• el la japana : cunamo, hajko, ha?io, ?udo, noo, sakeo, utao, zeno
• el la ?ina : ma?ango, to?fuo
• el la korea : kim?io, makolio, tekvondo
• el la havaja : ukulelo , vikio
• el la maoria : keo , kivio

La tagoj de la semajno estas el la latinidaj lingvoj la? la francaj vortoformoj ( diman?o, lundo, mardo. sed sabato el la hebrea), multaj partoj de la korpo la? la latinaj ( hepato, okulo, brako, koro, reno ), kaj la unuoj de tempo el la ?ermanaj lingvoj la? formoj germanaj ( jaro, monato, tago ). La nomoj de animaloj kaj vegetaloj ?efe venas de la sciencaj nomoj .

Kiel jam supre estis videble, oni povas klarigi multajn vortojn per pli ol unu devenlingvo (vidu anka? " Etimologia Vortaro de Esperanto " de Ebbe Vilborg ).

• abdiki la? angla, franca, itala kaj latina
• abituriento la? germana kaj rusa
• ablativo la? latina, angla, franca, itala kaj hispana, sed ?i anka? estas konata al germanaj lingvistoj kaj lingvo?atantoj
• funto la? pola, rusa, jida kaj germana
• ?nuro la? germana, pola kaj ?e?a

Plue, Zamenhof zorgeme kreis malgrandan bazon de radikaj vortoj kaj afiksoj per kiu plia multo da vortoj estas konstruita. Pro tio, oni povas esprimi sin flue post lernado de malgranda vortprovizo (eble 500-2000 vortoj kaj afiksoj).

Kvankam Zamenhof klopodis internaciigi Esperanton, ?i estas e?ropeca pro sia vortaro. Tiu trajto ne apartenas sole al Esperanto: la plejmulto de la projektoj de internaciaj lingvoj uzas la e?ropajn komunajn vortojn. La ?efa diferenco inter Esperanto kaj aliaj planlingvoj devenas de la ne-e?ropeco de la gramatiko , kaj tiun ne-e?ropecon Zamenhof mem agnoskis kiel volan penon de li. La vorteroj kun gramatika funkcio aperas memstare ene de la vortaro, tiel ke ?iu teksto estas de?ifrebla e? sen helpo de aparta gramatika klarigo. Aliflanke, li alkonformigis la gramatikajn vortetojn (interalie la vortfina?ojn) tiel ke la e?ropanoj e? ne bezonu konscii pri tiu ne-e?ropeca gramatiko de Esperanto.

Ne ?iuj vortoj de Esperanto havas signifon rekte diveneblan pere de aliaj lingvoj. Kelkaj el ili estas Esperantaj idiotismoj indi?ene naskitaj en Esperantujo, ?u pro zamenhofa kaprico, ?u pro natura lingvo-evoluo inter la parolantaro.

La?forme (rimarku, ke la listo enhavas mikse vortojn tute kutimajn kaj vortojn foje uzatajn sed neoficialajn):

ali?ilo, edzo , espo ( slango por Esperanto), ?i, kabei , nifo (la? angla UFO ), pli, plej, ujo , zamenhofa.

Oni anka? povus aldoni la tabelvortojn (inspiritaj de la rusaj escepte regulaj korelativoj) kaj la uzon de afiksoj kiel memstaraj vortoj ( igi , ilo , ree , umi , ktp.).

Foje oni trovas la vortojn aliel , alies , -i?- , ka? (= kaj + a?), kaj ri , sed tiuj ne konformas al la reguloj de la Fundamento. Temas ?e ili a? pri nekonsciaj pekoj kontra? la reguloj a? pri intencaj reformprojektoj.

La?signife:

aligatori , fundamento, memzorganto , necesejo, kajmani , krokodili , krokodilo, fina venko , verda, verdo

La literumado???a? ortografio???estas plej ofte unu fonemo por unu litero, kaj inverse.

Esperanto uzas la latinan alfabeton kun ses aldonitaj literoj, iam nomataj “?apelitaj”: ?, ?, ?, ?, ?, kaj ?. Ili estas inter la ok plej maloftaj literoj en Esperanto?literumado ^[84] .

"?" kutime aperas nur post "a" a? "e".

En Esperantlingvaj retpa?oj estas tri ?efaj manieroj skribi la ?apelitajn literojn de Esperanto:

• veraj supersignaj literoj, preska? ?iam la? Unikodo (rekte a? per numeraj signoreferencoj), iafoje la? Latino 3 : ?, ?, ?, ?, ?, ?.
• surogate la? la x?sistemo : cx, gx, hx, jx, sx, ux.

Tiu sistemo havas avanta?ojn kontra? la h-sistemo, se komputiloj prilaboras tekston.

• surogate la? la Zamenhofa h?sistemo : ch, gh, hh, jh, sh, u.
• Tiu sistemo estis proponita de Zamenhof por kazoj, kiam ?apelitaj literoj ne estas haveblaj. Kontra? la x-sistemo ?i havas la avanta?on, ke tekstoj estas pli facile legeblaj kaj ne aperas tiom strangaj, speciale al novuloj.

Ekzistas programoj, kiuj a?tomate transigas vortojn skribitaj en la x-sistemo al vortoj skribitaj kun ?apelitaj literoj. Dezirinde estas, ke pliaj programoj estos same kapablaj.

Kontra? la h-sistemo ofte estas argumentita, ke komputiloj povus miskompreni kelkajn vortojn. Ekzemploj: flughaveno, senchava, bushaltejo. Sed tiu argumento nuntempe ne vere gravas. Modernaj programoj povas enhavi vortareton kun listo de tiuj "problemaj" vortoj, ja nur estas tre malmultaj. Tiujn vortojn la programo ne transigu la?litere, sed la? tiu speciala vortlisto.

Jen kelkaj oftaj frazoj, transskribitaj apude en la Internacia Fonetika Alfabeto :

   Registra?o de la pre?o Patro Nia

Vidu Lingvoevoluo de Esperanto

Kvankam Esperanto montri?is plene ta?ga por la celoj de la internacia komunikado, dum ?ia tuta historio ne mankis proponoj reformi detalojn. En la jaro 1908 el reformprovo rezultis nova lingvoprojekto, kaj fine aparta planlingvo: Ido . Kontraste al ?i Esperanto de 1887 ?is hodia? evoluis sen radikalaj ?an?oj, sed malrapide kaj kontinue. Tiu (iam preska? ne rimarkata, iam akre pridisputata) lingvo?an?i?o ampleksas (krom la ?enerala kresko de la vortprovizo) interalie la sekvajn tendencojn:

• prefero de mallongaj vortoformoj ekzemple spontana anstata? spontanea
• ar?aiki?o de vortoj (ekzemple: pafilego ) kaj paralela enuzi?o de novaj (ekzemple: kanono )
• nuanciga pliri?igo de la vortostoko, ekzemple al bleki (= produkti bestosonojn) aldoni?is tuta listo de verboj por unuopaj bestospecioj
• evoluo de signifodiferenco de paralelaj formoj ekzemple: pla?o = bordostrio speciale ta?ga por bano kaj sunbruni?o, plej ofte tiucele transformita de homoj; strando = origina, natureca , pli "sova?a" bordostrio
• ar?aiki?o de multaj vortoj kun ? : ekz-e -r?- → -rk- (inkluzive ar?aika → arkaika ), ?oro → koruso , k.a.
• uzo -io kiel sufikso en landonomoj, anstata? la fundamenta "ujo"
• pli ofta adverbigo - ekzemploj: lastatempe anst. en la lasta tempo , aviadile anst. per aviadilo , haste kaj laste anst. hastante kaj kiel la lasta
• evito de kompleksaj verboformoj
• uzo de afiksoj kiel memsignifaj vortoj - ekzemple: ega, eta, emo, malo, i?i, estro, estraro, ilo, ilaro, ejo, ismo
• anka?, uzo de prepozicioj kiel nomoj, adjektivoj kaj verboj: Per·antoj estas multaj en Esperantujo, ?u por kotizoj, ?u por abonoj, k.c.

Proponoj pri reformoj de lingvaj detaloj estas lastatempe ne malofte diskutataj en la nova?grupo soc.culture.esperanto ; ekzemple enkonduko de nova triapersona ununombra pronomo sekse ne?tra ( ri , ?li ) a? konsekvenca uzo de ?i en tiu rolo.

* Ne-Fundamenta neologismo, tre malofte uzata.

** La seksindiferenta ( ne?tra la? PIV difinebla kiel prezentanta neniun difinitan sekson ) pronomo ?i povas esti (la? la ekzemploj el la Fundamento de Esperanto) uzata por objektoj a? kiel senseksa triapersona pronomo por vivantaj krea?oj kiel homoj. Tamen ?i plej ofte estas uzata nur por a?o, besto a? infaneto. (Kp. angla it .)

*** Uzebla nur por la tria persono, t.e. kun ?iuj subjektoj krom mi, ci, ni, vi . Kun ?i-tiuj kvar oni ripetu la subjekton, eble kun ta?ga kazo kaj/a? prepozicio. Simile la poseda adjektivo si·a uzi?as nur se la posedanto estas triapersona (do, ne unu el tiuj kvar).

La entuta nombro de Esperanto-parolantoj estas ne precize konata. Nur eblas taksoj pri la kvanto de la tutmonda parolantaro. Ekde 2001 okazis popolnombradoj en pluraj landoj, ekzemple Hungario kaj Litovio , kiuj kalkulis anka? la nombron de Esperanto-parolantoj (4.565 por Hungario, 844 por Litovio); en 2011 en rusia censo oni kalkulis 992 parolantojn de Esperanto ^[85] .

La plej multaj taksoj pri la tutmonda parolantaro varias inter 100 mil kaj 1,5 miliono. La diversaj taksoj ver?ajne priskribas malsamajn lingvonivelojn kaj malsaman oftecon de uzado: 100 mil celas la kvanton de homoj, kiuj regule uzas Esperanton, 500.000 inkluzivas tiujn, kiuj de tempo al tempo uzas la lingvon, 2 milionoj (Culbert) anka? tiujn, kiuj jam dum multaj jaroj a? jardekoj ne plu uzas la lingvon. Pli altaj taksoj (?is a? super dek milionoj) inkluzivas supozeble anka? tiujn, kiuj nur eklernis la lingvon; ili supozeble ankora? rememoras kelkajn vortojn, sed fakte ne scipovas praktike utiligi la lingvon.

Se la kriterio estas tute flua altenivela lingvouzo, komparebla al denaska nivelo en aliaj lingvoj, la taksoj e? redukti?as je unu a? kelkaj dekmiloj. (Kp. la artikolon pri la nombro de Esperanto-parolantoj .)

Inter la planlingvoj (ekzemple, Interlingvao kaj Lo?bano ), Esperanto estas la plej uzata kaj la sola kun evoluintaj da?raj aplikoj en preska? ?iuj vivosferoj. Ver?ajne pli ol 95% de la parolantoj de planlingvo, eble e? 98 a? 99%, parolas Esperanton; multaj planlingvuloj aldone parolas a? almena? komprenas Esperanton. La? la censo en Rusio (2011) Esperanton parolas 99% de ?iuj parolantoj de planlingvoj, la? la censo en Hungario (2001) 99,5% (kp. la statistikon pri "aliaj planlingvoj" ).

La ?efa tutmonda Esperanto-organiza?o estas la Universala Esperanto-Asocio . ?i jam de kelkaj jardekoj kunrilatas kun la Unui?intaj Nacioj . UEA eldonas librojn , revuojn , lumdiskojn kaj jarlibron kun listoj de Esperanto-organiza?oj kaj lokaj reprezentantoj en la tuta mondo . La Libroservo de UEA stokis en 2009 ?. ?kvin mil titolojn ^[53] . Koncernan katalogon eblas a? peti perpo?te a? konsulti en la retejo de la organiza?o. La serio Esperanto-Dokumentoj , eldonata de UEA krom Esperante anka? en la Angla , Hispana , Itala kaj Portugala lingvoj, enhavas fakverkojn kaj referatojn pri la aktuala situacio de la internacia lingvo. La publika?ojn eblas akiri kaj perrete kaj persone en Roterdamo .

La plej fama simbolo de Esperanto estas la kvinpinta verda stelo , kiu simbolas la esperon (verdo estas koloro de espero) sur la kvin kontinentoj, kaj kiu anka? ornamas la Esperantan flagon .

Unesko (Organiza?o de la Unui?intaj Nacioj pri Edukado, Scienco kaj Kulturo) adoptis du rezoluciojn favorajn al Esperanto (1954, 1985), per kiuj ?i agnoskas la indajn atinga?ojn de Esperanto kaj instigas ?ian utiligon. Sed, malsimile al la latina en mezepoka E?ropo kaj la angla en nia jarcento, bazo de lernejoj, universitatoj kaj lernolibroj mankas al Esperanto. La Unesko-kuriero estas legebla en Esperanto ekde 2017.

Anka? aliaj eksterkomunumaj organizoj kaj konferencoj subtenis Esperanton, ekzemple en 1980 en Manilo , la ?efurbo de Filipinoj , la Monda Turisma Konferenco (organizita de Monda Turisma Organizo) ^[86] ).

Notindas krome kelkaj rezolucioj kaj proponoj ?e Ligo de Nacioj , Unui?intaj Nacioj kaj aliaj organizoj ^[87] .

Esperantistoj havas propran, nomatan Esperanta kulturo, kiu estas deirpunkto al aliaj kulturoj (?i tiu estas esenca trajto por ?i, pli ol por dominantaj naciaj lingvoj). Aliflanke, kvankam kreita por faciligi internacian komunikadon, ?i i?is por iuj kulturilo por mem-identigo ^[88]

Esperanto funkcias en ?iuj sferoj de la kulturo, inkluzive de fikcia kaj malfikcia literaturo , teatro , radio , ?urnalismo , blogado , kinarto , religio ktp.

Esperantistoj iom pli emas paroli pri temoj, kiuj povus esti konsiderataj kiel tiklaj a? ofendaj inter neesperantistoj (ekzemple pri politiko, rasismo k.a.), e? se ili ne farus tion en sia hejmlando a? en alia lingvo, kiun ili scias. ?enerale Esperanto-kulturo estas fokusita ekzemple je legado, edukado (precipe rilate nova?ojn, faktojn kaj lingvojn) kaj toleremo (precipe al personoj el aliaj kulturoj). Esperanto-parolantoj estas anka? pli emaj kontra?i tutmondi?on, kulturo-lavadon kaj malaperon de ies gepatra lingvo, cetere ?ar ?i tiuj elementoj igas nin unikaj.

La plimulto de la Esperanto-parolantoj estas anka? kontra? deviga lernado de dominantaj lingvoj: tio okazas en pluraj landoj tra la mondo, kiel Svedio kaj Islando , kie lernado de la angla estas deviga de la unuagrada lernejo ?is iafoje universitato. Esperanto-parolantoj opinias, ke deviga devus esti la lernado de rapide lernebla lingvo, kia Esperanto, a? alia, kiun oni povus ellerni ene de unu du jaroj. Tiel infanoj kaj gepatroj estus malpli emaj al subtaksado de la propra lingvo favore por alia taksata pli utila.

La Esperanto-komunumo havas anka? pli-malpli saman fon-scion, ekzemple scion pri iuj famaj Esperanto-parolantoj, libroj, retejoj, malgrandaj urboj, kiuj havas gravan signifon pro Esperanto-rilataj okaza?oj ktp. ^{[89] [90]} .

Ekzistas kelkaj kampoj, en kiuj oni jam hodia? uzas Esperanton profesie. Kiel ekzemploj povas servi eldona agado a? turismo (?enerala a? kleriga ). Pli pri la profesia uzo de Esperanto oni povas legi ekzemple en Petr Chrdle : Profesia uzo de Esperanto kaj ?iaj specifaj trajtoj ( KAVA-PECH , 1995) ^[91] .

La baza angla ( angle  Basic English [elp. bejsik ingli?]) estas simpligita, baza formo de la angla lingvo ^[92] . La baza angla anka? influis la kreadon de speciala angla (en: Special English ) por nova?dissendoj de Vo?o de Usono . Simpligita teknika angla, estas alia varianto de la reguligita angla surbaze de lingvoplanado (en: English-based controlled language ) dezajnita por verki teknikajn manlibrojn .

Kiel ?iuj internaciaj helplingvoj , anka? la baza angla ricevis la kritikon ke ?i neeviteble estas bazita sur personaj preferoj kaj tiel, paradokse , ekskludema ^[93] . Kelkaj kritikantoj de la baza angla vidis ?in kiel ne ne?trala kaj ilo de lingva imperiismo favore al la angla. Kiel ?iuj planlingvoj bazitaj sur natura lingvo, anka? la baza angla ricevis la kritikon ke ?i maljuste favoras la denaske parolanta komunumo de tiu lingvo ^[94] . La baza angla anstata?igas vortojn per idiotismaj frazoj, kiuj estas anka? pene lernendaj de studanto.

Komparite, la tuta baza radikaro de Esperanto (BRO) kun ?iuj grupoj enhavas pli ol 2?500 elementoj, de kiu plu ol 800 estas en la lasta grupo ^[95] . Kredeble, pro la vasteco kaj pro la sufiksa sistemo de Esperanto , la BRO havas pli grandan esprimkapablecon ol la kutima vortprovizo de baza angla. La 5?6 plej bazaj niveloj de BRO kune, estas simile malgranda kiel la kutima baza angla. Esperanto anka? estas multe pli regula ol la baza angla kaj havas tute fonetikan ortografion ^[96] .

Ekzistas vikipedio en baza angla lingvo konata sub la nomo " simple English ", sed la lingva?o en ?i uzata ne estas vera planlingvo , sed simpla angla en kiu estas uzata pli da vortoj ol baza angla. Mankas difinoj pri la uzendaj vortoj kaj gramatika?oj kaj sekve apud facile kompreneblaj tekstoj trovi?as aliaj, kies lingvo ne esence diferencas de la ?enerale uzata angla.

Kelkaj kritikoj estas kontra? internaciaj helplingvoj ?enerale:

• "Internacia helplingvo ne havas kulturon." (Esperantistoj ofte respondas, ke ja ekzistas Esperanta literaturo kaj certaj tradicioj en la Esperanto-komunumo; iuj esperantistoj pli emfazas la rolon de Esperanto kiel ponto inter malsamaj kulturoj; kelkaj kombinis ?i tiujn du alirojn per la koncepto de pontokulturo .)
• "La toleremo pri malperfektecoj ?e internaciaj helplingvoj estas malpli ol ?e etnaj lingvoj. ?ar neniu internacia helplingvo povas esti perfekta, ?i neniam estos vaste akceptata de la publiko."

Aliaj kritikoj temas pri Esperanto specife:

• Kelkaj, precipe la subtenantoj de naturismaj planlingvoj, kritikas ke Esperanto ne direktas sin sufi?e la? la grandaj e?ropaj lingvoj (kutime ili celas ?efe latinon kaj la latinidajn lingvojn, a? latinidajn formojn en aliaj lingvoj). Ekzemple, ili kritikas la tabelvortojn a? vortfaradon kiel “malsanulejo” anstata? pli e?ropecan “hospitalo”.
• Esperanto estas kritikata esti tro e?ropeca. ?iaj vortradikoj kaj ?ia gramatiko venas de e?ropaj lingvoj, kio la? la kritikantoj malpliigas ?ian ne?tralecon.
• Kelkaj kritikas ke la seksa malsimetrio en Esperanto estas lingva seksismo . Oni kritikas parenc-radikojn, kiuj havas baze viran signifon, dum necesas aldoni la radikon “ ?in? ” por paroli pri inoj. Aldone oni kritikas ke multaj aliaj vortoj (ekzemple “instruisto”, “anglo”, kaj “li”) servas kaj por signi viran personon kaj por signi ajnaseksan personon, dum ekzistas apartaj vortoj por inaj personoj (“instruistino”, “anglino”, “?i”). Malgra? tio, ke oni ne devas ?iam uzi afikson “?in?” por paroli pri inoj ^{[97] [98]} . Riistoj , ?iistoj , kaj i?istoj provas forigi tiun malsimetrion el Esperanto.
• Oni kritikas la devigan akuzativan fina?on “?n”.
• Oni kritikas la supersignajn literojn de Esperanto.
• Estas ofta kritiko, ke oni nenie interkompreni?os per Esperanto. Oni volas scii kie oni povas paroli per ?i.

Aperis klara resumo pri la kritikoj a? "difektoj" de Esperanto en recenzo de Jorge Camacho al la verko In the Land of Invented Languages de Arika Okrent :

En multaj lokoj ^{[ kie? ]} aperas faktaj eraroj pri Esperanto. Sekvas pri unuopaj grupoj de asertoj unue la fakta situacio kaj poste la eraroj.

• ?iutage uzata. Esperanto estas ?iutage uzata lingvo.
• Vivanta lingvo. Esperanto estas vivanta lingvo, kiel oficiale rekonis i.a. la Lingvoscienca Instituto de la Hungara Scienca Akademio en 2004 ^[100] . Tamen la slovaka ekonomikisto kaj politikisto Richard Sulik , asertis en intervjuo en " Stern ", en 2012, ke "Esperanto tiu artefarita lingvo ... estas morta" ^[101] .

Same la franca televida prezentisto Philippe Ballard asertis en 2016 en la televido LCI (La Chaine Info), ke Esperanto "mortis sian belan morton" anta? deko(j) da jaroj. ^[102]

Same la germana semajna gazeto " Die Zeit " en 2008 asertis rilate al Esperanto: "Artefaritaj lingvoj ne vivas." ^[103]

Certe ekzistas multaj Esperanto-legendoj, sed en 1956 J. R. R. Tolkien notis en skizo de letero, ke la planlingvoj " Volapuk , Esperanto, Ido , Novial " "estas mortaj", "?ar iliaj a?toroj neniam inventis iujn Esperanto-legendojn" ^[104] . La vortumo "Esperanto-legendoj" anka? pri la a?toroj de Volapuk, Ido kaj Novial montras, ke Tolkien ne tre pripensis la frazon. Tolkien ?i tie krome neglektas, ke ?e vivanta lingvo kiel Esperanto ne nur la inventinto povas krei legendojn, sed anka? ?iuj parolantoj kaj a?toroj de la lingvo; cetere oni povas bone argumenti, ke intertempe krei?is Esperanto-legendoj. Oni konsciu, ke Tolkien fakte estis Esperanto-parolanto; li lernis Esperanton en 1907, verkis en ?i en 1909 kaj en 1931 kaj 1932 favore skribis pri ?i ^[105] - faktoj malmulte konataj.

La germana politikisto Norbert Lammert , inter 2005 kaj 2017 prezidanto de la germana parlamento, parolis en radia intervjuo pri la "provo meti artefaritan lingvon anstata? vivaj, historie kreskintaj lingvoj" ^[106] . Videblas pluraj eraroj: Estas neniu dubo, ke Esperanto estas viva lingvo kaj ke ?i havas historian evoluon ekde 1887. Estas anka? klare, ke nenies celo hodia? estas meti Esperanton anstata? aliaj lingvoj, kiel evidente multaj homoj kredas. Lammert krome ne atingis simpation inter Esperanto-parolantoj, ?ar li asertis, ke tiu provo "mizere" malsukcesis...

• Disvasti?anta lingvo. Indas distingi inter Esperanto kiel lingvo de parolkomunumo kaj kiel projekto por ?enerala tutmonda lingvo (pri amba? aferoj homoj parolas uzante mallonge la vorton "Esperanto"). Pri la projekto multaj supozas, ke ?ia realigo ne plu havas ?ancon. Aliflanke la lingva komunumo evidente disvasti?as tutmonde kaj la ofertoj en Esperanto kreskas. Tamen Tim Richards asertis en The Sidney Morning Herald, en 2015: "Mi ne konsciis pri tio, kiam mi estis juna, sed la lingvo de la estonteco jam tiam glitis en la pasintecon". "Same kiel ?efaj lingvoj kiel la franca malkreskis kiel internaciaj konkurantoj de la angla, tiel neeviteble faris Esperanto". ^[107] Tim Richards poste detaligis en Google+, ke li deziris klarigi, ke neniu nuntempe atendas, ke Esperanto fari?os la internacia lingua franca ^[108] .

Neniu ?is nun montris validan statistikon, ke anta? la Dua Mondmilito estus pli da faktaj Esperanto-parolantoj a? pli da kultura produktado en Esperanto; estas tre ver?ajne, ke hodia? vivas multe pli da fluaj parolantoj de Esperanto. Krome hodia? Esperanto disvasti?as tutmonde kaj organizi?as renkonti?oj en plurdekoj da landoj. Tamen Tim Richards asertis en 'The Sidney Morning Herald', en 2015: "La brila periodo" de Esperanto "estis la unua duono de la 20-a jarcento, kiam ?i gajnis parolantojn ?irka? la terglobo kaj organizi?is regulaj internaciaj kongresoj." ^[109]

Iom ?ancelas ?ajne arte . Unuflanke oni asertas, ke Esperanto estas "hodia? kvaza? ne plu parolata". Aliflanke ?i atentigas, ke "?i estas instruata kaj uzata en multe pli da lokoj en E?ropo ol oni pensas" ^[110] .

• Literaturo kaj kulturo. Esperanto dekomence estas kultura lingvo; en la Unua Libro aperas jam tri poemoj en Esperanto. Ekde proksimume jarcento Esperanto havas infankantojn, versojn, sakrojn, ?ercojn kaj parolturnojn. Tamen Wolf Schneider , ?urnalisto kaj iama interpretisto de la angla, asertis en 1994 en monata kajero de Neue Zurcher Zeitung , ke Esperanto havas "neniujn infankantojn kaj neniujn versojn, neniujn sakrojn, neniujn ?ercojn, neniujn parolturnojn." ^[111] La teksto poste represi?is sen?an?e en libroj de NZZ Libro kaj de la eldonejo Rowohlt ^[112] .
  

?iujare aperas proks. 120 Esperanto-libroj, el kio kreskis ?is nun kolekto de dekmilo da libroj. La germana lingvisto Jurgen Trabant tamen asertis en intervjuo en 2011, ke "?e Esperanto komplete mankas" literaturo ^[113] .

Malfacilas imagi, kiel unu miliono da homoj uzas lingvon dum jardekoj sen ke per tio krei?as kulturo. Tamen Prof. Dieter Huber el Mainz , tiama gvidanto de la instituto pri ?enerala kaj aplikata lingvistiko de la tiea universitato (kiu edukas la plej multajn tradukistojn kaj interpretistojn kompare kun la tuta mondo), asertis en televida elsendo en 2004: "Sed la esenca afero, kiu mankas al Esperanto, estas la kultura ligiteco. Mankas, kvankam ?i (...) estas nun parolata de unu miliono da homoj, mankas la kultura fono, la kultura integri?o. ?iu lingvo vivas kune kun sia kulturo." ^[114]

Estas evidente ke kun Esperanto formi?is tutmonda lingvo-komunumo, kiu regule uzas la lingvon kaj kreas kultura?ojn en ?i. Tion ?ajne ne sciis Eugene Nida , konata usona tradukosciencisto, kiu asertis en 1997, ke la vera problemo de Esperanto estus ?ia manko de kultura komunumo por subteni ?in. Li substrekas, evidente en la supozo, ke tio ?e Esperanto mankas, ke lingvo estas "interaktiva fenomeno, kiu bezonas konstantan partoprenon de membroj de lingvo-kulturo" - ?uste tion Esperanto havas ^[115] .

Tute ?enerale la E?ropa Komisiono asertis en 2005 (eble ?eneraligante iujn projektojn de planlingvoj, kiuj kontraste al Esperanto estu pure teknikaj kaj sen kulturo): "Artefaritaj lingvoj" "la? difino ne havas kulturajn rilatojn" ^[116] .

En diskuto pri longe vivonta lingvo Eleni Mitropoulou, profesorino pri semiotiko en Limoges , Francio , menciis en 2015, ke lingvo devas ripozi sur kulturo. La? ?i "necesas nur rigardi la malsukceson de Esperanto" por kompreni la bezonon de kulturo. ?ajne Mitropoulou konscias nek pri la da?re kreskanta disvasti?o de Esperanto kiel ?iutage uzata lingvo nek pri la Esperanto-kulturo, kiu bazi?as je propra kultura kreado kaj je transpreno el multaj aliaj kulturoj ^[117] . Eraras tiuj kiuj pretendas komparon de Esperanto kun la literaturoj en "grandaj" lingvoj. Esperanto estas malplimulta fenomeno, kiun oni komparu kun ekzemple la roman?a a? prefere kun diasporaj malplimultoj ^[118] .

• Vortludoj kaj pluraj signifoj. Multaj Esperanto-vortoj havas plurajn sencojn, kun kiuj verkistoj kaj spertaj parolantoj ?atas ludi. La vorton sentema oni povas ekzemple kompreni kiel sent-ema a? sen-tema . Tamen Wolf Schneider asertis en 1994: "La vortoj de Esperanto estas unusencaj kaj sekve unutavolaj" ^[111] . Same la filozofihistoriisto Heinz Wismann asertas en 2016, ke estus "maleble fari vortludojn en Esperanto" ^[119] .
• Denaskuloj. Esperanto estas denaska lingvo ekde 1904; dum la lastaj jardekoj la nombro de Esperanto-familioj multe kreskas, en 1995 Renato Corsetti kunmetis liston de 350 tiaj familioj. Tamen la franca Ministro de Nacia Edukado asertis plurfoje, interalie en 2014, ke Esperanto ne estas "denaska lingvo." ^[120]

Profesoro Joseph F. Foster, lingvisto de la universitato de Cincinnati, en 2001 asertis, ke "ne estas iuj denaskaj parolantoj" de Esperanto; li aldonas, "ho, eble vi trovas tri." ^[121]

• Esperanto-parolantoj. La plimulto de la Esperanto-parolantoj uzas Esperanton simile kiel la aliajn lingvojn, kiujn ili parolas. Tamen Benjamin K. Bergen nomas en scienca studo pri Esperanto-denaskuloj ?iujn Esperanto-parolantojn "proponantoj": "La artefarita lingvo Esperanto estas parolata ne nur kiel dua lingvo de siaj proponantoj, sed anka? kiel denaska lingvo fare de infanoj de kelkaj el tiuj proponantoj." ^[122] Supozeble neniu venus al la ideo nomi ?iujn parolantojn de la angla kiel dua lingvo "proponantoj" de la angla.
• Azianoj k. a. ne-e?ropanoj. La vortaro de Esperanto bezonas malpli da lerntempo pro la vortkrea sistemo kun afiksoj. La gramatiko havas multe malpli da reguloj ol en naciaj lingvoj kaj apena? havas esceptojn. Pro tio Esperanto estas anka? por azianoj lernebla en proks. triono de la tempo bezonata por aliaj e?ropaj lingvoj ^[123] . Tamen Hans Meier, bavara ministro pri kulturo, asertis en skriba parlamenta respondo, en 1979 (kaj en 1980), ke Esperanto ofertas al la "parolantoj de ne-hinde?ropaj lingvoj, kiel finnoj a? hungaroj en E?ropo, al la azianoj ktp. neniun lernhelpon rilate al vortaro kaj gramatiko ^[124] .

Simile la universitata profesoro pri lingvo-tipoj Wolfgang Schulze, Munkeno, asertis en radio en 2015, ke por Esperanto-parolantoj ekster E?ropo Esperanto estus "same nealirebla kiel la franca a? hispana a? itala" ^[125] .

Anka? la profesoro pri lingvistiko Larry Trask el Brighton opiniis, en 2001, ke Esperanto "ne nepre estas iugrade pli facila ol iu alia e?ropa lingvo por parolanto de ne-e?ropa lingvo" ^[126] . Li krome asertis, ke la granda problemo de Esperanto estus "?ia manko de komunumo de denaskaj parolantoj, a? fakte ?ia manko de komunumo de parolantoj entute. Sekve ?i ne vere estas vivanta lingvo kaj do mankas al ?i la ri?eco kaj la vibrado de vivanta lingvo, la vario kaj la ellaboro de funkcio." ^[127] .

• Mondlingvo. En la Unua Libro Zamenhof klare detaligas, ke li havas tri celojn: Facila lingvo, tuj lernebla lingvo, grandskale uzata, ?enerala (monda) lingvo ^[128] . Estas evidente, ke Zamenhof sukcesis pri la du unuaj celoj - pri la tria la opinioj malsamas, ?u la projekto malsukcesis a? ?u ?i ankora? survojas. Estas klare, ke por la lingvo Esperanto ekde la komenco estas tri celoj kaj ne nur la tria, fari?i mondlingvo. Estas anka? iom nepreciza formulado, ke la lingvo mem havas iujn pretendojn, dum tiujn pretendojn povas havi nur homoj. Tamen ekz. Rodrigo Constantino en brazila reta taglibro skribas en 2010 pri "lingvo kun la pretendo esti mondlingvo" ^[129]
• Lingvo flanke de aliaj. En neniu deklaro la Esperanto-asocioj proponas Esperanton kiel "solan" lingvon por E?ropo. Tamen la E?ropa Komisiono skribis en 2012: "Kelkfoje oni proponas la latinan a? Esperanton kiel solan, tute?ropan lingvon por EU." ^[130]
• Lerntempo. Esperanton oni lernas en proks. triono de la tempo, kiu necesas por la plej multaj e?ropaj lingvoj, kiel montris multaj studoj (kaj kiel scias ?iu Esperanto-lerninto, kiu lernis anka? aliajn lingvojn). Sekve la lingvo-instruado de Esperanto kostas multe malpli da tempo kaj mono ol por aliaj lingvoj. Tamen la E?ropa Komisiono asertis en 2012: "La edukado de instruistoj kaj la lingvo-instruado" de Esperanto "por 500 milionoj da e?ropanoj kaj e?ropaninoj" "kostus tre multan tempon kaj monon." ^[130]
• Facileco. E? se estas malfacile kredi tion por homo, kiu eklernis Esperanton a? studis nur unu pa?on de Esperanto-lernolibro: Gaston Dorren skribis en sia libro Lingo (2014), ke "Esperanto estas malfacila" - sen iel ajn aldoni, ke Esperanto estas multe pli rapide lernebla ol ?iuj aliaj lingvoj prezentitaj en la libro ^[131] .
• Paco. La granda plimulto de la Esperanto-parolantoj neniel kredas, ke Esperanto kiel ?enerala lingvo alportus mondan pacon, sed ja pli bonan personan kompreni?on inter homoj el diversaj landoj. Anka? Zamenhof mem kutime parolis pri interkompreni?o a? frateco ^[132] , ne pri paco - la vorto paco ne aperas en la Unua Libro kaj anka? ne en la eseo pri Esenco kaj Estonteco de la ideo de Lingvo Internacia . En la 2-a Universala Kongreso li klarigis: "Ni ne estas tiel naivaj, kiel pensas pri ni kelkaj personoj?; ni ne kredas, ke ne?trala fundamento faros el la homoj an?elojn?; ni scias tre bone, ke la homoj malbonaj anka? poste restos malbonaj (...)" ^[133] Tamen sur la dorsflanko de la libro In the Land of Invented Languages de Arika Okrent legeblas, ke Esperanto estus "la provo de unu homo atingi mondan pacon per lingvistika solidareco" ^[134] .

Apud kritiko kaj malveraj asertoj, kelkloke ^{[ kie? ]} aperas anka? misfamigoj kontra? Esperanto, ties parolantoj ^[135] kaj kreinto.

• En reta taglibro la germana profesoro pri la angla, Anatol Stefanowitsch , skribis en 2012 pri la "?ena, ne mortigebla Esperanto" ("das leidige, nicht tot zu kriegende Esperanto" ^[136] ).

• En artikolo pri la lingvomulteco en E?ropo sur la pa?oj de la germana " Federacia Centralo pri politika kleri?o " la germana politologo Eckart Stratenschulte en 2010 indikas, ke Esperanto estus "vortigo de piktogramoj" ("Verbalisierung von Piktogrammen") ^[137] . Eblas demandi sin, ?u la politologo deziris misfamigi a? ?u temis pri nescio de faktoj.

• La germana lingvisto Jurgen Trabant , dum kelkaj jaroj speciala profesoro pri e?ropa plurlingveco, asertis en intervjuo en 2008 unue ke Esperanto "estus ne malbona" (kiel internacia lingvo); li da?rigis, ke "kiel artefarita, rigide regulita lingvo ?i tamen anka? estas 'nelingvo', kiu ne povas atingi aprobon." ^[138]

• La germana verkisto Martin Walser nomis Esperanton en 2001 'mal-lingvo': La e?ro "estas mal-mono same kiel Esperanto estas mal-lingvo." ^[139]

• Wolf Schneider , ?urnalisto kaj iama angla-interpretisto, skribis en 1994, ke la planlingvojn elpensis kelkaj "frenezetaj kapoj" ?e sia skribtablo ^[140] .

Metafore la vorto esperanto iam estas uzata por priskribi ion internacian, perigan, miksitan a? ne?tralan?? tiel ekzemple Java estas markata kiel "esperanto de la programlingvoj ", Linukso kiel "esperanto de la operaciumoj " ?ar helpe de ?is uzo de bajtkodo ?i supozeble povas funkcii sur ?iuj komputoroj, foje reklamita pli ?enerale kiel "esperanto en la komputila mondo" ^[141] .

Tia uzo tamen povas ofte konfuzi. Ekzemplon prezentas la etikedo "esperanta monunuo ", uzita por E?ro : tiu estis kreita por anstata?i aliajn monunuojn?? Esperantistoj tamen, krom esceptoj, ne klopodas forigi la naciajn lingvojn ^{[142] [143]} . La komuna E?ropa monunuo tamen estas ne?trala, same kiel Esperanto.

• (en) Guilherme Fians, " Esperanto Revolutionaries and Geeks - Language Politics, Digital Media and the Making of an International Community ", 2021, Palgrave Macmillan, ISBN 978-3-030-84230-7 (bitlibro) and ISBN 978-3-030-84229-1 (papera eldono). Resumoj parte legeblaj rete.
• (eo) Federico Gobbo (2021), Amikaro , internacia universitata lernolibro de Esperanto en dek lecionoj. ?iu leciono konsistas el ekzercoj, gramatiko, lega?oj kaj vortprovizo, 148 pa?oj, 3-a eldono, ISBN-13: 978-0244798628 ^[1]
• (eo) Bertilo Wennergren. (2016-05-26) Plena Manlibro de Esperanta Gramatiko . Ampleksa gramatika priskribo de la lingvo.
• (eo) J.?C. Wells. (1989) Lingvistikaj aspektoj de Esperanto , 2?a eldono . ISBN 978-92-9017-021-1 . Esperanto rigardata el vidpunkto de lingvisto.
• (eo) Claude Piron. [1989] (2015) La bona lingvo , 3?a eldono . ISBN 978-2-36960-006-0 . Psikologo rigardas la lingvon en perspektivo de homa lingvolernado kaj opinias, ke esperantistoj evitu nenecesajn neologismojn.
• (en) Ross Perlin," Nostalgia for World Culture: A New History of Esperanto ", recenzo de " Bridge of Words " de Esther Schor.
• (en) P.?G. Forster. (1982) The Esperanto Movement , Contributions to the Sociology of Language? 32 ?( angle ). ISBN 978-90-279-3399-7 . Anglalingva sociologia studo pri la Esperanto-movado, precipe en Britujo ?. la jaro 1980.
• (eo) Ulrich Lins. (1990) La Dan?era Lingvo , 2?a eldono . ISBN 978-5-01-003136-7 . Dokumentita historio pri la ?tataj atakoj kontra? la Esperanto?movado, ?efe sub Josif?Stalin kaj Adolf?Hitler .
• (eo) Pierre Janton. (1988) Esperanto: lingvo - literaturo - movado , ISBN 92-9017-034-4 . Scienca (kaj samtempe populara) kolekto de informoj pri la Esperantaj origino, strukturo, esprimivo, literaturo, movado.(
• (eo) Gaston Waringhien. [1958] (1989) Lingvo kaj Vivo: Esperantologiaj eseoj , 2?a eldono . ISBN 978-92-9017-042-6 . Prilingva esearo de Esperanto?vortaristo kaj gramatikisto de la 20?a jarcento.
• (eo) Esperanto en Perspektivo , verkita komune de Ivo Lapenna , Ulrich Lins kaj Tazio Carlevaro .
• (eo) Aliroj al esperanto , libro pri multaj aspektoj interalie el la vidpunkto de interlingvistiko , gramatiko , psikolingvistiko , literaturo , lingvofilozofio, lingvosociologio , makrosociolingvistika, historio .
• (eo) Ronald J. Glossop, La kulturo de Esperanto Arkivigite je 2017-12-27 per la retarkivo Wayback Machine
• (eo) Jubilea Kolekto : pri verkoj, kiuj formas kulturan fundamenton deEsperanto.

• Informoj pri Esperanto en la vikio de UEA ( esperante )
• Multlingva Informcentro pri Esperanto en 62 lingvoj
• Terminaroj ?e UEA Arkivigite je 2012-01-17 per la retarkivo Wayback Machine
• Diskutgrupo "Ni parolas Esperante" Arkivigite je 2013-12-22 per la retarkivo Wayback Machine
• TERRA Esperanto ekspedicio Arkivigite je 2006-04-14 per la retarkivo Wayback Machine - Renkonte al teroj kaj homoj: Esperanto de Oriento ?is Okcidento
• Parolu: Ma?ina parolo en Esperanto
• Esperanto Language Stack Exchange
• Prelego Esperanto kaj la Katolika Eklezio
• [3] Cita?oj pri Esperanto, pri la internacia lingvo kaj tradukitaj verkoj esperanten] el eldonejo Christian Bertin , alirdato la 6a de marto 2019 ( france )
• (en) Alessandra Madella , ‘The Light Cloak of the Saint:’ The Changing Rhetorical Situations of Esperanto’s “Internal Idea" and its Relevance to Contemporary of Esperanto’s “Internal Idea" and its Relevance to Contemporary Problems Problem en Poroi An Interdisciplinary Journal of Rhetorical Analysis An Interdisciplinary Journal of Rhetorical Analysis and Invention and Invention, ISSN 2151-2957, DOI: 10.13008/2151-2957.1278 Alirita la 12an de januaro 2020.
• (en) Norman Berdichevsky, 25 years of Esperanto -Why and how is it different , Academie.edu
• Historiografio de Esperanto de Tyron - vicprezidanto de TEJO, Retoso 2022, en Jutubo

• angle Esperantokritika pa?aro Arkivigite je 2005-10-30 per la retarkivo Wayback Machine
• angle ?u la Esperanta vortaro estas tro vasta? (kopio ?e Internet Archive )
• angle Eterna movilo a? flugma?ino? Pri la ser?o por ponta lingvo…

1. ↑ (eo) Amikaro - akompana retejo