Tihi okean

Uredi veze
S Wikipedije, slobodne enciklopedije
(Preusmjereno sa Pacifik )
Pacifi?ki okean

Tihi okean ili Pacifik (od latinskog Mare Pacificum , mirno more) je najve?i od 5 okeana . Nalazi se između Ju?nog okeana , Azije , Australije i zapadne hemisfere.

Ime mu je dao Ferdinand Magellan , poznati portugalski istra?iva?-moreplovac. Ovaj okean zauzima tre?inu Zemljine povr?ine, bolje re?eno 179,7 miliona km 2 , ?to je vi?e od ukupne povr?ine cjelokupnog Zemljinog kopna. Prote?e se na pribli?no 15.500 kilometara , od Beringovog mora na Arktiku na sjeveru do ledenih dijelova Antarktike na jugu. Iako nema neke prirodne granice koja bi ga odvajala od Ju?nog okeana, taj njegov dio na Antarktici naziva se Ju?ni okean . Granica je dogovorna.

Tihi okean naj?iri je na 5° sjeverne geografske ?irine . Prote?e se na 19.800 kilometara od Indonezije do obala Kolumbije i Perua . Najdublja ta?ka ujedno je najdublja ta?ka na svijetu. Nalazi se u Marijanskoj brazdi , a podatak o njenoj dubini stalno varira, posljednji podatak ka?e 11.022 metara ispod nivoa mora . Prosje?na dubina je 4.300 metara.

Tihi okean sadr?i oko 25.000 ostrva (vi?e nego u svim drugim okeanima zajedno), od kojih je ve?ina ju?no od ekvatora . Jedna teorija govori kako se tektonske plo?e u Tihom okeanu smanjuju, dok se one u Atlantskom okeanu pove?avaju.

Du? nepravilnih zapadnih granica Tihog okeana le?e mnoga rubna mora , od kojih su najve?a Koraljno , Ju?nokinesko , Japansko , Tasmansko i ?uto more . Malajskim prolazom je spojen s Indijskim na zapadu, te Magellanovim moreuzom na istoku s Atlantikom . Prema sjeveru, Beringov prolaz spaja ga s Arkti?kim okeanom .

Kako se Tihi okean ?iri na ± 180° geografske du?ine , gdje zapad postaje istok, azijska strana okeana se smatra isto?nim Tihim okeanom , a suprotna je strana zapadni Tihi okean . Datumska granica ve?im dijelom prati ±180° geografske du?ine koja razgrani?ava isto?ni i zapadni dio. No, na nekim se mjestima odvaja od te geografske odrednice. Tako na sjeveru skre?e prema istoku da bi zaobi?la najisto?niji dio Azje , zatim skre?e prema zapadu obilaze?i Aleutska ostrva da bi zatim puno ju?nije jako skrenula prema zapadu kako bi obuhvatila ostrvsku dr?avu Kiribati i jo? neke manja ostrva.

Tokom Magellanovog putovanja do Filipina , po izlasku iz prolaza kroz Ognjenu zemlju (prolaz je kasnije po njemu dobio ime) poznatom po silovitim olujama, u?inilo mu se da je Tihi okean vrlo miran okean, po ?emu je dobio i ime. Ipak, nije uvijek miran. Kopno raspr?eno po Tihom okeanu podlo?no je vulkanskim erupcijama i potresima . Također, brojni tajfuni po?inju upravo na tom podru?ju. No, najopasniji su cunamiji (koji su posljedica podvodnih potresa) s ogromnim valovima koji uni?tavaju ostrva i gradove na svom putu.

Karakteristike vode [ uredi | uredi izvor ]

Temperature mora u Tihom okeanu kre?u se od smrzavaju?ih na Zemljinim polovima do vrlo toplih (oko 29 °C) na ekvatoru . Salinitet također varira po geografskoj du?ini . Voda bli?e ekvatoru manje je slana od one u umjerenom pojasu zbog mnogo obilnih padavina na ekvatoru tokom cijele godine. Također, salinitet vode na polovima vrlo je nizak zbog malenog ili nikakvog isparavanja vode. No, po prosjeku temperatura, Tihi okean topliji je od Atlantskog okeana .

Morske struje na sjevernoj polutci uglavnom se kre?u u smjeru kazaljke na satu, a na ju?noj polutci obrnuto. Sjevernoekvatorska struja tjerana vjetrovima kre?e se ?irinom od oko 15°N u smjeru zapada da bi kod Filipina skrenula na sjever i postala topla japanska ili Kuroshio struja .

Na oko 45°N Kuroshio struja skre?e prema istoku gdje se ra?va. Dio struje skre?e prema sjeveru postaju?i Aleutska struja . Drugi dio vodenih masa skre?e prema jugu i ponovo dolazi u podru?je sjevernoekvatorske struje. U blizini Sjeverne Amerike , Aleutska struja također se ra?va. Sjeverni dio ulazi u Beringovo more kru?e?i njime u smjeru kazaljke na satu. Ju?ni krak usporava i nastavlja prema jugu kao kalifornijska struja .

Ju?noekvatorska struja prati ekvator u smjeru zapada. Isto?no od Nove Gvineje skre?e prema jugu da bi se na oko 50°S, priklju?ila antarkti?koj struji . U blizini ?ileanske obale, ju?noekvatorska se struja dijeli; jedan ogranak te?e oko rta Horn , a drugi skre?e prema sjeveru i formira peruansku ili Humboldtovu struju .

Geolo?ki podaci [ uredi | uredi izvor ]

Pogled na Tihi okean.

Andesitska linija najva?nija je linija koja slu?i za odvajanje regija u Tihom okeanu. Odvaja dublji dio okeana s eruptivnim stijenama od pli?eg dijela s dijelovima kopna. Ova linija prati zapadni rub kalifornijskih ostrva i prolazi Aleutima , onda sve do poluostrva Kam?atke u Rusiji , poslije ide Japanom , a onda u Okeaniju na Solomonska ostrva i Novi Zeland . Zatim se nastavlja sjeveroisto?no zapadnom granicom Kordiljera du? Ju?ne Amerike , te svoj put zavr?ava preko Meksika opet u Kaliforniji .

U sklopu zatvorene putanje Andesitske linije, nalaze se brojne vulkanske planine, ostrva i stijene koje karakteriziraju sredi?nji Tihi okean. Ovdje se lava nje?no uzdi?e i gradi ogromne podvodne vulkanske planine. No, izvan Andesitske linije, vulkani su eksplozivni i tvore takozvani Pacifi?ki vatreni prsten .

Kopnene mase [ uredi | uredi izvor ]

Tihi okean je pun vulkana i okeanskih brazdi.

Najve?a je kopnena masa na ?itavom Tihom okeanu Nova Gvineja , ujedno i drugi najve?e ostrvo na svijetu . Gotovo su sva ostrva i atoli između koordinata 30°N i 30°S, tj. od jugoisto?ne Azije do Uskr?njeg ostrva . Polinezijski trokut, koji spaja Havaje , Novi Zeland i Uskr?nje ostrvo, okru?uje sve ostale ostrvske cjeline ( Cookova ostrva , Samoa , Tokelau , Tonga , Tuamotu , Tuvalu i Wallis i Futuna ).

Sjeverno od ekvatora i zapadno od datumske granice nalazi se nevjerovatno mnogo malih mikronezijskih ostrva, uklju?uju?i Karolinska , Marijanska i Mar?alska ostrva .

U jugozapadnom kutu Tihog okeana le?e ostrva iz melanezijske grupe, kojima dominira Nova Gvineja . Ostala ostrva iz ove grupe uklju?uju Fid?i , Novu Kaledoniju , Solomonska ostrva i Vanuatu .

Ostrva Tihog okeana se dijele na tri osnovne vrste:

Historija i ekonomija [ uredi | uredi izvor ]

Vidi i: Okeanija

James Cook , poznati engleski istra?iva? iz 17. vijeka .

Va?ne su se ljudske migracije dogodile na Tihom okeanu u prahistoriji , od kojih je najistaknutija bila polinezijska migracija od azijskog ruba okeana do Tahitija i Novog Zelanda .

Evropljani su do?li u kontakt s Okeanijom u 16. vijeku . Prvi istra?iva? koji je zapisao svoja putovanja do Okeanije bio je Vasco Nunez de Balboa ( 1513 . godine), a potom i Ferdinand Magellan tokom svojih putovanja od 1519 . do 1522 . 1564 . godine, konkvistadori su pre?li Tihi okean krenuv?i iz Meksika . Ostatak 16. vijeka pro?ao je pod najsna?nijim ?panskim uticajem. Brodovi su kretali iz ?panije do Filipina , Nove Gvineje i Solomonskih ostrva .

U 17. vijeku , Holanđani su, plove?i oko Afrike , vodili glavnu rije? u trgovini . Abel Tasman oti?ao je dalje otkriv?i Tasmaniju i Novu Gvineju godine 1642 . U 18. vijeku , Rusi su po?eli iskori?tavati Aljasku i Aleute , Francuzi Polineziju , a Englezi , posebno James Cook , otkrili su Australiju i Havaje .

Imperijalizam u 19. vijeku za posljedicu je imao okupaciju brojnih okeanijskih teritorija od Velike Britanije i Francuske , a potom i SAD -a. Jedan od najve?ih doprinosa u historiji okeanografije imao je Charles Darwin 1830-ih plove?i brodom Beagle .

Iako je SAD prisvojio Filipine , Japan je imao ve?inu zapadnopacifi?kih ostrva tokom Drugog svjetskog rata . No, do kraja rata, Japanu su, kao jednoj od pora?enih zemalja, oduzeti svi posjedi.

Sedamnaest nezavisnih zemalja nalazi se u Tihom okeanu: Australija , Fid?i , Japan , Kiribati , Mar?alova ostrva , Mikronezija , Nauru , Novi Zeland , Palau , Papua Nova Gvineja , Filipini , Samoa , Solomonska ostrva , Tajvan , Tonga , Tuvalu i Vanuatu . Jedanaest od ovih sedamnaest zemalja steklo je potpunu nezavisnost 1960 . godine. Sjevernomarijanska ostrva zapravo su pod vla??u SAD-a, dok su Cookova ostrva i Niue u sli?nim odnosima s Novim Zelandom. U sklopu Tihog okeana, osim SAD-a, svoje teritorije i danas imaju ?ile , Ekvador , Francuska, Japan i UK .

Iskori?tavanje tihookeanskih mineralnih dobara je sprije?eno zbog vrlo velikih dubina. U plitkim se dijelovima iskori?tavaju prirodni plin i nafta , dok se biseri skupljaju du? obala Australije, Nikaragve , Paname i Filipina, iako se aktivisti Greenpeacea ?estoko protive ovom iskori?tavanju. U Tihom okeanu ?ivi neslu?en broj riba . U dijelovima bli?e obali najvi?e se lovi riba poput tune , lososa , srdela , sabljarki , kao i ?koljke .

1986 . godine su ?lanice ju?nopacifi?kog ugovora odredile da je ogroman dio Tihog okeana nedostupan za nuklearna testiranja i odlaganje nuklearnog otpada na tom podru?ju.

Glavne luke [ uredi | uredi izvor ]

Predivan pogled na luku i Tihi okean iz Honolulua , glavne havajske i jedne od glavnih pacifi?kih luka.
Tihi okean
Tihi okean

Također pogledajte [ uredi | uredi izvor ]

Vanjski linkovi [ uredi | uredi izvor ]

Preuzeto iz " https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Tihi_okean&oldid=3526870 "