?а?а?стан

Википедия ? ирекле энциклопедия м??л?м?те
( Республика Казахстан битен?н й?н?лтелде)
?а?а?стан Республика?ы
?аза?стан Республикасы
Республика Казахстан
Ҡаҙағстан гербы Ҡаҙағстан
?а?а?стан флагы ?а?а?стан гербы
Милли девиз: ≪Ал?а, ?а?а?стан!≫
Гимн: ?а?а?стан гимны ( ты?лар?а   )
Ниге? ?алын?ан 16 декабрь 1991 йыл
Р?сми телд?р ?а?а? теле (д??л?т), уры? теле (р?сми)
Баш ?ала Астана
И? ?ур ?алалары Алматы , ?ара?анды , Шымкент
Идара ите? форма?ы Республика
Д??л?т башлы?ы То?аев ?асым-Йомарт Кемел улы
Халы?
  ? Бары?ы
  ? Ты?ы?лы?
60 урын
16,196,800
кеше/км²


Валюта ?а?а?стан т??к??е
Интернет-домен .kz
Телефон коды ++7
С???т б?лк?те UTC +5


?а?а?стан Республикаhы ( ?а?а?стан , ?а?. ?аза?стан Республикасы ) ? Евразияны? ???генд? урынлаш?ан, т?п ?л?ш? Азия?а, ?ал?аны Европа?а ?ара?ан д??л?т . Т?нья?тан ??м к?нбайыштан Р?с?й Федерация?ы , к?нсы?ыштан ?ытай , к?нья?тан ?ыр?ы?стан , ?зб?кстан ??м Т?р?км?нстан мен?н сикт?ш.

Тарихы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Х??ерге ?а?а?станды? еренд? борондан к?см? халы?тар й?ш?г?н. 16-сы быуатта ?а?а?тар ??ен? баш?а халы? булара? билд?лелек ала; улар ?с ж?зд?н тора. ?а?а? ханлы?ы булдырыла. 18-сы быуатта ?а?а? дала?ына уры?тар к?сеп кил? башлай; 19-сы быуатты? урта?ында барлы? ?а?а?стан Р?с?й империя?ыны? ?л?ш?н? ?йл?н?.

1917 йылды? революция?ы ??м артабан?ы граждандар ?у?ышы осоронда ?а?а?стан административ й???тт?н бер нис? тап?ыр б?лен?; 1936 йылда СССР составында ?а?а? Совет Социалистик Республика?ы булдырыла. 20 быуатта ?а?а?станда Советтар Союзыны? к?пселек проекттары тормош?а ашырыла, шул и??пт?н Хрущёвты? си??м ??л?штере? кампания?ы. Байконур космодромы ??м Семипалатинск полигоны  ? СССР-?ы? ядро ?оралын ?ынау буйынса т?п май?андар.

?а?а?стан 1991 йылды? 16 декабренд?, Совет республикаларыны? ?у??ы?ы булып, ??ен бойондоро??о? д??л?т итеп и?лан ит?. Советтар Союзыны? ?у??ы йылдарында республика?ы ет?ксе?е бул?ан Нурсолтан Назарбаев ?а?а?станды? т??ге президенты була. Бойондоро??о?ло? ал?ас, ?а?а?стан тотана?лы тыш?ы с?й?с?т алып бара, ??ене? и?тисадын, т?? сиратта нефть с?н???тен ??тер?. И?тисади я?тан ил ти? ??еш кисер?, ?а?а?станды? халы?-ара абруйы ла йылдан-йыл арта. Х??ерге к?нд? ул ???к Азияны? бар я?тап та ??т?нл?кл? д??л?те ?анала.

Ил бер нис? халы?-ара ойошманы?, атап ?йтк?нд? Берл?шк?н Милл?тт?р Ойошма?ы , Евро-Атлантик Партнёрлы? Советы, Бойондоро??о? Д??л?тт?р Берл?шм??е , Шанхай Хе?м?тт?шлек Ойошма?ыны? а?за?ы булып тора. Элекке СССР-?а инг?н илд?р??н НАТО мен?н Айырым Партнёрлы? планы ?ор?ан алты илде? бере?е.

География?ы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?а?а?стан к?ренеш спутниктан, 2004 йылды? ноябре
?ара?анда ?лк??е
А?мулла ?лк??енд?ге ?а?а? дала?ы

?а?а?стан Европа ??м Азия сикт?ренд? урынлаш?ан, уны? к?пселек ?л?ш? ???к Азияла, к?мер?к ?л?ш? К?нсы?ыш Европала ята. Совет, Р?с?й ??м ?а?а?станды? абруйлы сы?ана?тарында ?а?а?стан аша ?тк?н Европа сиген Му?алжар тау?арынан ??м Эмба йыл?а?ы участка?ы аша ?тк?р?л?р.

Донъя океанына сы?ыу юлы булма?ан ??м май?аны 2,7 млн км² т?шкил итк?н ?а?а?стан д??л?те ?урлы?ы буйынса К?нбайыш Европа?а ти?л?ш?, ?урлы?ы буйынса донъя илд?ре ара?ында ту?ы?ынсы урынды бил?й. Донъяны? алты бойондоро??о? т?рки телле д??л?тт?рене? бере?е. ?а?а?станды? Р?с?й Федерация?ы мен?н сик буйы о?онло?о буйынса донъяла и? о?он ?оро ер сик буйы булып ?анала ??м 6846 км т?шкил ит?, ?зб?кстан мен?н ? 2203 км, ?ытай мен?н ? 1533 км, ?ыр?ы?стан мен?н ? 1051 км ??м Т?ркм?нстан мен?н ? 379 км. 45° ??м 87° о?онло?, 40° ??м 55° ки?лек йышлы?ында урынлаш?ан [1] . 16,4 миллионлы хал?ы (2010 йыл) буйынса ?а?а?стан донъяла 62-се урында тор?а ла, халы? ты?ы?лы?ы буйынса бер квадрат километр?а я?ынса 6 кеше т?шкил ит?.

?ыу?ар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?а?а?станды? к?нья?-к?нсы?ышында?ы ?айынлы к?ле
Арал ди?ге?е 1989 ??м 2008 йылдар?а

?а?а?стан ландшафтары к?нбайыштан к?нсы?ыш?а табан Каспий ди?ге?ен?н Алтай тау?арына ??м т?нья?тан к?нья??а табан К?нбайыш Себер тиге?леген?н ???к Азия оазистарына ??м с?ллект?рен тиклем й?йр?п ята. ?а?а? дала?ы илде? ?ст?н бер ?л?ш?н т?шкил ит? ??м донъяла и? эре ?оро-дала регионы и??бенд? тора, уны? май?аны ? я?ынса 804 500 км². Дала?а бик ?ур болон-к?т??лек ер??ре ??м ?ом райондары ин?. Т?п ?ыу сы?ана?тары ? Арал ди?ге?е , Балхаш к?ле ??м Зайсан к?ле, шулай у? Иле, Иртыш , Ишем , Урал (Яйы?) ??м ?ырдаръя йыл?алары.

?а?а?станда суднолар й?р?й алырлы? бер нис? йыл?а бар. Улар б?т??е л? ил сикт?ре буйлап а?а, ???кт?ге йыл?алар к?бе?енс? й?йге селл?л? ?орой. И? о?он йыл?алар ? Иртыш (4473 км, шул и??пт?н ?а?а?станда ? 1700 км), ?ырдарья (2212/1400 км), Урал (2428/1100 км) ??м Иле (1001/815 км). Баш?а м??им йыл?алар и??бен? Ишем, Тубыл , Эмба, ?ары?ыу (и? о?он ?ыу?ы? дала йыл?а?ы), Чу ??м Нура ин?л?р. Иртыш ??м Нуаны и? м??им ил каналы Иртыш ? ?ара?анды (500 км) тоташтыра.

?а?а?станда бик к?п к?лд?р бар, бигер?к т? илде? т?нья?ында. Бары?ы 48 ме? тир??е ?ур ??м б?л?к?й к?лд?р и??пт? тора, улар?ы? к?бе?е то?ло. И? ?ур к?л ? Каспий ди?ге?е, х??ерге ва?ытта я?ынса 371 ме? км² т?шкил ит?; уны? акватория?ыны? д?ртт?н бер ?л?ш? ?а?а?стан ?арама?ында. Каспий ди?ге?е бик бай т?би??т ресуртарына эй?, м???л?н. Балы?; бында шулай у? каспий нерпа?ы [2] . ?урлы?ы буйынса икенсе урында тор?ан к?л ? Балхаш . Уны? май?аны ? 18 428 км², о?онло?о 620 км т?шкил ит?. Балхаш тулы?ынса ?а?а?стан ?арама?ында. Балхаш к?лене? шундай ??енс?леге бар: акватория?ыны? я?ынса ярты?ы ? с?с?, ? икенсе ярты?ы ? то?ло ?ыу.

Элегер?к икенсе урында Арал ди?ге?е тор?ан, ?мм? уны? акватория?ы XX быуатты? икенсе ярты?ында? XXI быуат башында байта??а к?мей. Ди?ге??е? ?ороуы кешел?рг? ??м т?би??тк? бик ?ур зыян килтер?е. Аралды? ?ороуы к?п йылдар дауамында ?зб?кстан ??м ?а?а?стан Амударъя ??м ?ырдаръя йыл?алары ?ыу?арын ??емлект?р?е (башлыса мамы?сылы?та) ?у?арыу ?с?н ?алланыу?ан. ?оро?ан Арал ди?ге?е ?с ?ыу ят?ылы?ына б?ленг?н, и? т?нья?та?ы?ы Кесе Арал ди?ге?е тулы?ынса ?а?а?стан территория?ында урынлаш?ан (3300 км ??м ?зб?кстанды? к?нья? ?л?ш?н? а?ып китм??ен ?с?н быуа мен?н к?рт?л?нг?н.

И? эре ?ыу?а?ла?ыстар ? ?апса?ай, Бухтарма ??м Шардаръя.

Климаты [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

К?нсы?ыш ?а?а?станда?ы Алтай тау?ары

?а?а?станда ки?кен континенталь климат: бик йылы й?й ??м бик ?ыуы? ?ыш. Улан-Батор?ан ?у? Астана донъяла и? ?ал?ын баш ?ала булып тора [3] . Яуым-т?ш?мд?р ?оро ??м ярым?оро шарттар?а булып тора, ?ыш айырыуса ?оро кил?.

?а?а?стан эре ?алаларында урта т??лек максималь ??м минималь температуралар [4]
Урынлашыуы Июль (°C) ?инуар (°C)
Алматы 30/18 0/?8
Астана 27/15 ?10/?18
Шымкент 32/17 4/?4
?ара?анды 27/14 ?8/?17
Павлодар 28/15 ?11/?20
А?т?б? 30/15 ?8/?16

Т?би??т ресурстары [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?а?а?стан минераль ??м я?ыулы? ресурстары ?а?ылмаларына бай. Нефть, т?би?и газ ??м фай?алы ?а?ылмалар ??еше 1993 йылдан алып ?а?а?стан?а $40 млрд-тан ашыу сит ил инвестияларыны? к?пселек ?л?ш?н й?леп итте ??м ил с?н???т етештере?ене? я?ынса 57 % т?шкил ит? (й?ки я?ынса эске вал продукция?ыны? 13 %). ?ай?ы бер м??л?м?тт?рг? ярашлы [5] , ?а?а?стан уран , хром, ?ур?аш ??м цинк запастары буйынса донъяла икенсе урында, марганец запастары буйынса ? ?с?нс? урында; ба?ыр запастары буйынса ? бишенсе урында; шулай у? к?мер, тимер ??м алтын запастары буйынса донъяла т??ге ун ил исемлегенд? тора. Шулай у? ул алмаздар экспортёры булып тора. И?тисади ??еш ?с?н нефть ??м т?би?и газ запастары байлы?ын разведкалау буйынса 11-се урынды бил?й [6] .

Д?й?м ал?анда, 2, 7 миллиард тонна нефтле 160 ят?ылы? разведкалан?ан. ?мм?, х??ерге ба?алау?ар буйынса, Каспий?а?ы ят?ылы?тар к?пк? эрер?к ят?ылы?ты? ?л?ш? булыуы бар. Ошо районда 3,5 млрд тонн нефть ??м 2,5 млрд м³ газ табылыуы м?мкин, тип фаразлана. Д?й?м ба?а буйынса ?а?а?стан нефть ят?ылы?тары 6,1 млрд тонн т?шкил ит?. Ошо у? ва?ытта Атырау [7] , Павлодар ??м Шымкент ?алаларында ?с нефть эшк?рте? заводы бар. Улар б?т? етештерелг?н сей нефтте эшк?рт? алма?ан?а к?р?, к?пселек ?л?ш?н Р?с?йг? экспортлай?ар. А?Ш Энергетик м??л?м?те идаралы?ы ба?а?ы буйынса, 2009 йылда ?а?а?стан я?ынса 1 540 000 баррель (245 000 м³) нефть етештерг?н [8] .

"Киров"шахта?ына к?пер??н к?ренеш

?а?а?стан шулай у? эре фосфориттар ят?ылы?тарына эй?. И? эре бассейндар?ан ? ?аратау бассейны, унда с 650 млн тонн P2O5 етештерел? ??м илде? т?нья?-к?нбайышында урынлаш?ан А?т?б? фосфориттар бассейныны? Чилисай ят?ылы?ы (9?10 % P2O5 мен?н ч?ынса 500?800 млн тонна руда етештерел?) ?аналалар [9] [10] .

??г?ртеп ?ороу осоро [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1986 йылды? декабренд? Алматыла й?ш этник ?а?а?тар?ы? демонстрациялары ?т?, улар?ы ?у?ынан Декабрь ва?и?алары, улар ?а?а? ССР-ы Компартия?ы ???к Комитетыны? беренсе секретары Динм?х?м?т ?унаевты? урынына РСФСР-?а Геннадий Колбинды ?уйыу?а риза?ы?лы? белдер?л?р. Х?к?м?т ??ск?р??ре сыуалыштар?ы б?тыра, бер нис? кеше ??л?к була, к?п кен? демонстранттар т?рм?г? ултыртыла [11] .

Артабан совет власы мен?н риза?ы?лы? арт?андан-арта бара ??м совет лидеры М. С. Горбачев алып бар?ан с?й?с?тт? са?ылыш таба. 1990 йылды? 25 октябренд? ?а?а?стан СССР составында?ы ?? территория?ында республика булара? суверенитет и?лан ит?. М?ск????ге д??л?т т??к?релешен ойошторор?а маташыу?ан ?у? 1991 йылды? авгусында ?а?а?стан 1991 йылды? 16 декабренд? бойондоро??о?ло?он и?лан ит?, совет республикалары ара?ында ?а?а?стан бойондоро??о?ло?он и?лан итк?н и? а?а??ы республика булып тора. Ун к?н ?те?г? Советтар Союзы ла ??м?лд?н сы?арыла.

?а?а?стан коммунистик д??ере лидеры Нурсолтан Назарбаев [12] [13] [14] [15] . ил и?тисадын ба?ар и?тисадына индере??? т?п ма?сат итеп ала, шул у? ва?ытта с?й?си реформалар и?тисадта?ы ?а?аныштар?ан ?алыша [16] . 2006 йыл?а ?а?а?стан ??ене? нефть с?н???те и??бен? ярай?ы у? я?шы у?ыштар?а иреш?.

1997 йылда х?к?м?т баш ?аланы Алматынан (1927 йылдан ? баш ?ала) А?мулла?а к?сер? (1998 йылдан ? Астана ).

С?й?с?т [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

С?й?си система [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?асым-Йомарт То?аев
?а?а?стан президенты
Алихан Смаилов
?а?а?стан премьер-министры

?а?а?стан унитар республика булып ?анала; Нурсолтан Назарбаев ил мен?н 1991 йылдан 2019 йыл?а тиклем ет?кселек итте [17] Уны ?асым-Йомарт Токаев алыштыр?ы [18] . Президент парламент ?абул итк?н закондар йыйылма?ына вето ?ала ала, ? шулай у? ул ?ораллы к?ст?р?е? баш командующийы булырп тора. Премьер-министр Министр?ар кабинетын ет?кл?й ??м ?а?а?стан х?к?м?те башлы?ы булып тора. Министр?ар кабинеты составында ? премьер-министр?ы? ?с урынба?ары ??м 16 министр. ?а?а?станда ике палаталы парламент, ул М?жлест?н (т?б?нге палата) ??м Сенаттан (?рге палата) тора [19] .

Бер мандатлы округтар?а 107 урын?а тауыш бирел?; шулай у? партия исемлеге буйынса 10 ?атнашыусы ?айлана. Сенат 47 а?занан тора. 14 ?лк? ??м Астана мен?н Алматы ?алалары ?айлау йыйылыштары ике сенатор?ы ?айлай. Президент ?ал?ан ете сенатор?ы ??е билд?л?й. Парламент депутаттары ??м х?к?м?т закон сы?арыу инициатива?ына эй?, ?мм? х?к?м?т закондар?ы? к?пселеген т??дит ит? ??м улар?ы парламент тикшер?.

?айлау?ар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

2004 йылды? сентябренд?ге М?жлес ?айлау?ары ????мт?л?ре буйынса т?б?нге палатала Нур Отан х?к?м?т я?лы партия ??т?нл?кт? ала, уны президент Назарбаев ет?кл?й. Баш?а ике партия (аграр-с?н???т блогы ??мНазарбаевты? ?ы?ы булдыр?ан Асар партия?ы) ?ал?ан урындар?ы бил?й??р. Р?сми р??ешт? терк?лг?н оппозицион партиялар б?т??е бер урын алалар. Европала х??еф?е?лек ??м хе?м?тт?шлек буйынса ойошма ?айлау?ар?ы к???теп бара ??м, уны? фекере буйынса, ?айлау?ар халы?-ара стандарттар?а тап килм?й [20] .

Файл:Kazakh Parliament Astana.jpg
?а?а?стан парламенты
Нур Отан штабы Астанада

2005 йылды? 4 декабренд? Нурсолтан Назарбаев ?абаттан ?айлана. ?айлау комиссия?ы, ул 90%-тан ашыу тауыш йый?ы, тип и?лан ит? 2007 йылды? 17 авгусында т?б?нге палата?а ?айлау?ар ?тк?рел? ??м Нур Отан ет?кселегенд?ге коалиция (уны? составында Асар пратия?ы, Гражданлы? партия?ы, ?а?а?стан Аграр партия?ы) 88 % тауыштан урындар ала. Оппозицион партиялар?ы? бере?е л? 7%-лы? контроль ким?лен ?т? алмай. Оппозицион партиялар властар?ы ?айлау?ар?а етди етеш?е?лект?р?? ??йепл?й [21] . 2010 йылда президент Назарбаев 2020 йыл?а тиклем вазифа?ын ?а?лап ?алыу буйынса референдумдан баш тарта [22] . Ул биш йыл м????те мен?н президент ?айлау?арын ?тк?рерг? т??дим ит?. 2011 йылды? 3 апреленд? тауыш бире? ?тк?рел? ??м улар?ы? ????мт??е 95,54 % тауыш ала, тауыш бире??? терк?лг?н ?айлаусылар?ы? 89,9 % ?атнаша. 2011 гйылды? мартында Назарбаев демократия й?н?лешенд? ?а?а?станда?ы ал?а барыш тура?ында ??йл?й [23] . 2010 йыл?а ?арата ?а?а?стан Демократия индексында авторитар режимы булара? терк?лде.

2015 йылды? 26 апреленд? ?а?а?станда бишенсе президент ?айлау?ары ?тк?рел? [24] .

Назарбаев, 97,7 % тауыш йыйып, ?абаттан президент итеп ?айлана [25] . 2019 йылды? 19 мартында Назарбаев президент вазифа?ынан отставка?а ките?е тура?ында и?лан ит? [26] . ?а?а?стан спикеры ?асым-Йомарт То?аев Нурсолтан Назарбаевты? отставка?ынан ?у? президент вазифаларын баш?арыусы булып ?ала [27] . ?у??ара? Токаев 2019 йыл?ы ?айлау?ар?а е?еп сы?а, ?айлау?ар шул у? йылды? 9 июненд? у??арыла ??м То?аев 70 % тауыш йыя. ОБСЕ ?айлау?ар?а к?п ?анлы етеш?е?лект?р, закондар?ы бо?оу осра?тарын таба, шул и??пт?н ?айлау урналарына бюллетенд?р?е ыр?ытыу. Тауыш бире? ????мт?л?рен? ?аршы протесттар?а бер нис? ме? кеше ?атнаша.

Д??л?т ?оролошо [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?а?а?стан Конституция?ына ярашлы д??л?т власы суд, баш?арма ??м закондар сы?арыу й?н?лешт?рен? б?лен?.

Баш?арма власть [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?а?а?стан Президенты ? ?а?а?стан башлы?ы ??м ?а?а?стандын и? ю?ары вазифалы кеше?е. ?а?а?стан Президенты, ?а?а?стан Х?к?м?те статусы ??м хо?у?ы ?а?а?стан Конституция?ы мен?н билд?л?нг?н.

Суд власы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?а?а?стан суд система?ы составында:

  • ?а?а?стандын Ю?ары суды ??м ?лк?, ?ала, х?рби ??м т?б?нге инстанция судтары.

Закондар сы?арыу власы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?а?а?стан Парламенты ? ике палата?ынан тора: Сенат (ю?ары) ??м М?жлес (т?б?нге).

М?жлес ? Р?с?й??ге Д??л?т дума?ы аналогы.

Административ б?ленеше [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?а?а?стан ? унитар д??л?т. Административ й???тт?н ул 14 ?лк?г? б?ленг?н; 2 ?ала ? республика ?арама?ында.

Республикала 14 ?лк?, 86 ?ала, шул и??пт?н республика ?ама?ында?ы ике ?ала (Астана, Алматы); 168 район (шул и??пт?н 8 ?ала районы, 174 ?асаба бар [28] .

?а?астанды? административ б?ленеше
?а?а?станды? карта?ы
Т?б?к Административ ???к Май?аны (км²) [29] Хал?ы
(2011 й.
1 ?инуарына) [30]
1 Алматы ?лк??е Талды?ор?ан 223 924 1 857 781
2 К?нсы?ыш ?а?а?стан ?лк??е Усть-Каменогорск 283 226 1 396 746
3 ?ара?анды ?лк??е ?ара?анды 427 982 1 351 905
4 Жамбыл ?лк??е Тараз 144 264 1 043 617
5 К?нья? ?а?а?стан ?лк??е Шымкент 117 249 2 563 081
6 ?ы?ылур?а ?лк??е ?ы?ылур?а 226 019 699 132
7 А?т?б? ?лк??е А?т?б? [31] 300 629 777 256
8 ?останай ?лк??е ?останай 196 001 881 234
9 Т?нья? ?а?а?стан ?лк??е Петропавловск 97 993 588 910
10 А?мулла ?лк??е Кокшетау 146 219 732 964
11 Павлодар ?лк??е Павлодар 124 800 746 010
12 К?нбайыш ?а?а?стан ?лк??е Уральск 151 339 607 975
13 Атырау ?лк??е Атырау 118 631 531 562
14 Ман?ыстау ?лк??е А?тау 165 642 523 301
15 Алматы (Алма-Ата) ? республика ?арама?ында?ы ?ала 319 1 434 755
16 Астана  ? республика ?арама?ында?ы ?ала 710,2 697 257
17 Бай?о?ыр (Байконур) ? Р?с?й ?арама?ында?ы ?ала 57 м??л. ю?

?ур ?алалары [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Урын ?ала Халы? ?аны
(2010 й. 1 окт. торошло [32]
Р?сми исеме Р?с?й??ге исеме
Миллионлы ?ала 1 млн-дан ашыу
1 Алматы Алма-Ата 1 422 354
Й?? ме?ле ?алалар 100?999 ме?
2 Астана 684 479
3 Шымкент Чимкент 625 110
4 ?ара?анды Караганда 468 957
5 А?т?б? Актюбинск 357 193
6 Тараз 327 180
7 Павлодар 321 815
8 ?скемен Усть-Каменогорск 306 588
9 Семей Семипалатинск 303 878
10 ?останай 215 346
11 Орал Уральск 210 128
12 Петропавловск 203 192
13 ?ы?ылур?а 195 838
14 Атырау 175 474
15 А?тау 172 904
16 Тимертау 171 588
17 Т?рк?стан 146 449
18 Кокшетау 137 214
19 Талды?ор?ан 126 944
20 Экибастуз 126 538
21 Рудный 111 686
?ур ?алалар?а й?ш?г?н
халы? ?аны, барлы?ы:
6 810 855
?а?а?станды? халы? ?аны: 16 372 383
?ур ?алалар хал?ыны?

?а?а?станды? д?й?м хал?ында ?л?ш? (%)

41,60 %

И?тисад [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • ≪?а?а?стан фонд биржа?ы≫ (?аза?стан ?ор биржасы)-?а?а?станды? и? эре биржа?ы. ?а?а?стан фонд биржа?ында к?н ?айын 100-??н ашыу ойошмалар?ы? акциялар буйынса торгтар бара. Улар ара?ында: ≪Разведка Добыча ?КазМунайГаз“≫, EURASIAN NATURAL RESOURCES CORPORATION PLC, ≪Казахтелеком≫ ??м баш?алар. Биржала KASE индексы хисаплана.

Дин [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?а?а?станда й?ш??се халы?ты? уртаса 75 проценты мосолман, 25 проценты ? христиан.

Баш?ортостан мен?н б?йл?нешт?ре [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Шулай у? ?ара?ы? [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?а?а?станды? фай?алы ?а?ылмалары

Астана

?а?а? д??л?т с?н??т академия?ы

И?к?рм?л?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  1. Обзор географии Казахстана . Kazakh TV . Дата обращения: 31 июль 2019. Архивировано 30 октябрь 2018 года. 2018 йыл 30 октябрь архивлан?ан .
  2. Конспект о Каспийском море . eurochemnw.ru . Дата обращения: 18 август 2019.
  3. О Нур-Султане . Astana 42k . Дата обращения: 31 июль 2019. Архивировано 9 октябрь 2019 года.
  4. Kazakhstan Travel Weather Averages   (ингл.) . Weatherbase . Дата обращения: 31 июль 2019. Архивировано 26 октябрь 2017 года.
  5. MineralWealth   (ингл.) . homestead.com (7 май 2007). Дата обращения: 31 июль 2019. Архивировано из оригинала 28 август 2016 года.
  6. Количество нефти в Казахстане . kioge.kz . Дата обращения: 31 июль 2019. Архивировано из оригинала 15 сентябрь 2019 года.
  7. ТОО ≪Атырауский НПЗ≫ . КазМунайГаз . Дата обращения: 31 июль 2019. Архивировано 2 март 2019 года. 2019 йыл 2 март архивлан?ан .
  8. Energy Information Administration . Table 3b. Non-OPEC Petroleum Supply   (ингл.) . Tonto.eia.doe.gov (11 май 2010). Дата обращения: 31 июль 2019. Архивировано из оригинала 15 декабрь 2018 года.
  9. Компания Sunkar начинает подготовку ТЭО по Чилисайскому фосфоритовому месторождению . Информационно-аналитический центр ≪Минерал≫ (26 апрель 2010). Дата обращения: 31 июль 2019. Архивировано 11 ноябрь 2017 года.
  10. Chilisai Phosphate Project Ore Reserve Update   (ингл.) . Sunkar Resources (20 май 2013). Архивировано из оригинала 2 апрель 2016 года. 2016 йыл 2 апрель архивлан?ан .
  11. Так всё начиналось . Журнал ≪Право и безопасность≫ . Дата обращения: 3 август 2019. Архивировано 4 апрель 2019 года.
  12. Pannier Bruce. Kazakhstan's Long Term President to Run in Snap Election ? Again   (ингл.) . The Guardian (11 март 2015). Архивировано 11 сентябрь 2019 года.
  13. Chivers C. J. Kazakh President Re-elected; Voting Flawed, Observers Say   (ингл.) . The New York Times (6 декабрь 2005). Архивировано 6 май 2019 года.
  14. Токаев в окружении . KazakhSTAN 2.0 (25 июнь 2019). Дата обращения: 22 август 2019. Архивировано 22 август 2019 года.
  15. Назарбаев больше не президент Казахстана. Но он остался ≪лидером нации≫ и сохранил очень много полномочий . Meduza (19 март 2019). Архивировано 21 март 2019 года.
  16. Перспективы регионального экономического сотрудничества в Центральной Азии . Central Asia Analytical Network (10 сентябрь 2018). Дата обращения: 3 август 2019. Архивировано 8 июнь 2019 года.
  17. Кенжебек Нурхасенулы. Назарбаев. 30 лет у власти . Радио Азаттык (19 март 2019). Дата обращения: 28 июль 2019. Архивировано 21 май 2019 года.
  18. Сергей Щербаков. Президент Казахстана Нурсултан Назарбаев подал в отставку . Euronews (19 март 2019). Дата обращения: 28 июль 2019. Архивировано 15 сентябрь 2019 года.
  19. Официальный сайт Парламента Республики Казахстан . parlam.kz . Дата обращения: 28 июль 2019. Архивировано 10 июнь 2019 года.
  20. Marie Havnen Ingrid Fredriksen. Observatører fra tidligere Sovjet jakter pa valg-juks   (норв.) . Aftenposten (10 сентябрь 2013). Дата обращения: 1 август 2019. Архивировано 15 сентябрь 2019 года.
  21. Президентские выборы в Казахстане: итоговый отчёт . ОБСЕ (4 декабрь 2005). Дата обращения: 2 май 2019.
  22. Президент Казахстана Нурсултан Назарбаев отклонил предложение Парламента о вынесении на республиканский референдум изменений и дополнений в Конституцию РК . inform.kz (7 ?инуар 2011). Дата обращения: 2 май 2019. Архивировано 15 сентябрь 2019 года.
  23. Послание Президента Казахстана Н. А. Назарбаева народу Казахстана: ≪Построим будущее вместе!≫ zakon.kz (28 ?инуар 2011). Дата обращения: 2 май 2019. Архивировано 2 май 2019 года. 2019 йыл 2 май архивлан?ан .
  24. Назарбаев назначил президентские выборы на 26 апреля . Радио Азаттык (25 февраль 2018). Дата обращения: 21 август 2019. Архивировано 21 август 2019 года.
  25. Екатерина Ларинина. Догнать и перегнать. Назарбаев подтвердил результаты прошлых лет . Аргументы и факты (27 апрель 2015). Дата обращения: 21 август 2019. Архивировано 21 август 2019 года.
  26. Токаев вступил в должность президента Казахстана . Курсив (20 март 2019). Дата обращения: 1 август 2019. Архивировано 15 сентябрь 2019 года.
  27. Спикер сената Токаев станет президентом Казахстана . Sputnik (19 март 2019). Дата обращения: 21 август 2019. Архивировано 15 сентябрь 2019 года.
  28. Географическое положение, природные условия
  29. Агентство Республики Казахстан по управлению земельными ресурсами 2012 йыл 13 ноябрь архивлан?ан .
  30. ?лк?, ?ала, район буйынса халы? ?аны 2013 йыл 5 апрель архивлан?ан .
  31. Территориальные органы 2012 йыл 5 ?инуар архивлан?ан .
  32. Численность населения РК по областям, городам и районам на 1 октября 2010 г. 2013 йыл 5 апрель архивлан?ан .
  33. Башкирский ГАУ и Павлодарский государственный университет подписали меморандум о сотрудничестве. ≪Башинформ≫ м??л?м?т агентлы?ы, 22 май 2018 йыл   (рус.)   (Тикшереле? к?н?: 24 май 2018)

?ылтанмалар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]