한국   대만   중국   일본 
Ба?алы (Ба?алы районы) ? Википедия Эст?лекк? к?серг?

Ба?алы (Ба?алы районы)

Википедия ? ирекле энциклопедия м??л?м?те
Ауыл
Ба?алы
баш?. Ба?алы
Ил

Р?с?й

Федерация субъекты

Баш?ортостан

Муниципаль район

Бакалинский

Ауыл бил?м??е

Бакалинский сельсовет

Координаталар

55°10′35″ с. ш. 53°48′10″ в. д. H G Я O

Башлы?

Андреев Александр Георгиевич

Беренсе м?рт?б? телг? алын?ан

XVIII быуат

Ауыл с

1924 йыл

Хал?ы

9568 [1]  кеше ( 2010 )

Милли состав

баш?орттар , татар?ар , уры?тар , кер?шенд?р

Конфессиональ составы

мосолман-с?нни??р, православтар

Этнохороним

бакалинец, бакалинцы [2]

С???т б?лк?те

UTC+6

Телефон коды

+7 34742

Почта индексы

452650

?анлы танытмалар
Автомобиль коды

-

Код ОКАТО

80 207 807 001

Код ОКТМО

80 607 407 101

Номер в ГКГН

0013372

Баҡалы (Рәсәй)
Баҡалы
Ба?алы
Баҡалы (Баҡалы районы) (Башҡортостан Республикаһы)
Баҡалы

Ба?алы ( рус.   Бакалы ) ? Баш?ортостан Республика?ыны? Ба?алы районында?ы ауыл. Ба?алы районыны? ??м ауыл советыны? административ ???ге. 2010 йылды? 14 октябрен? халы? ?аны 9568 кеше бул?ан [3] . Почта индексы ? 452650, ОКАТО коды  ? 80207807001.

Географик урыны ??м инфраструктура?ы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Ба?алы ауылы ? (1930 ? 1963 йылдар ??м 1964 йылдан ) Ба?алы районы ??м Ба?алы ауыл Советы ???ге. ?ф?н?н т?нья?-к?нбайыш?а 175 километр?а, Туймазы тимер юл станция?ынан т?нья??а 75 километр?а, Б?л?б?й - Николаевка - Туймазы -Ба?алы ??м Кушнаренко ? Са?ма?ош ?Ба?алы, Ба?алы? ?рге Й?рк?й автомобиль юлында, С?н йыл?а?ы буйында урынлаш?ан.

2002 йыл?ы м??л?м?тт?р буйынса, баш?орттар , уры?тар , татар?ар й?ш?й.

Ба?алыла ике урта м?кт?п , шул и??пт?н 1-се ?анлы Ба?алы урта м?кт?бе, насар ишете?се балалар ?с?н коррекцион м?кт?п-интернаты бар, балалар с?н??т м?кт?бе, профессиональ лицей, 3 балалар ба?са?ы , балалар ??м ??мер??р спорт м?кт?бе (ДЮСШ), балалар ??м ??мер??р ?с?н социаль приют, ???к район дауахана?ы, 2 М???ни?т йорто (4 художество ??ешм?к?р халы? коллективы), ≪Кер?шен≫ милли-м???ни ???ге, ???к ??м балалар китапханалары, музей, сирк??, м?сет бар.

Тарихы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

XVII быуатта ?ыр?ы? , Бил?р ?. б. улустар?ы? а?аба баш?орттары ?? ер??ренд? й?ш?г?н. А?аба баш?орттар игенселек , малсылы? мен?н ш???лл?нг?н. XVIII быуат башында, 1736 йылдан я?ы су?ындырыл?ан татар-кер?шенд?р к?сеп килг?н.

1730 -сы йылдар ? т?б?кк? Кама аръя?ы ны?ытмаларын т???? мен?н б?йле, уры?тар кил?. А?аба баш?орттар еренд? Ба?алы ??м Ну?айб?к ??л??л?ре ??м ?атнаш милл?тле ауылдар барлы??а кил?. Шул осор?ан уры? м???ни?те ? край?а?ы рухи тормошто? айырыл?ы?ы? ?л?ш?. Бер ?к ва?ытта Ырымбур сик ?ы?ы?ында х?рби хе?м?т ?те?се татар-кер?шенд?р урында?ы м???ни?т ??ешенд? м??им роль уйай. Ну?айб?к-казактар ?у?ыра?, 1842 йылда, Сил?бе ?лк??е территория?ына к?серелг?н.

Кр??ти?нд?р ?у?ышы осоронда т?б?кт? В. И. Торнов ??м И. И. Ульянов ет?кл?г?н баш к?т?ре?сел?р мен?н генерал А. Л. Ларионов командалы?ында?ы х?к?м?т ??ск?р??ре ара?ында ?аты ?у?ыштар бар?ан. Ба?алы ??м Ну?айб?к ??л??л?ре Баш?ортостанды? к?нбайышында м??им стратегик пункт бул?ан, шуны? ?с?н улар?ы? ??р ва?ыт ?аршы я?тар?ы? и?тибар ???генд? булыуы осра?лы т?гел.

1834 йылда бында д??л?т ??м бил?м? кр??ти?нд?ре, Ырымбур казак ??ск?ре казактары терк?лг?н.

1865 йылда 166 хужалы?та 1001 кеше й?ш?г?н. Игенселек , малсылы? , умартасылы? , тимерселек мен?н ш???лл?нг?нд?р.

XVIII ??м XIX быуатты? беренсе ярты?ында край?а ба?ыр м??д?не табыл?ан, ??м ул Г. И. Осокинды? ?рге Троицк заводын т?ьмин итк?н. Ул заманда край территория?ыны? 80%-н т?шкил итк?н урманды (бигер?к т? поташный заводтарына сеймал сифатында) с?н???тт? фай?аланыу ?ур ?олас ал?ан. XIX быуаттан у? Ба?алы т?б?кте? т?п м???ни ??м сау?а-с?н???т ???ге бул?ан

XIX быуатты? урта?ынан ?азан , Минз?л? , Б?л?б?й ??м Алабу?а сау?аг?р??ре эре сау?а килеше???ре т???г?н.

Ауылды? XX быуатта?ы ??еше [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1917 йыл?а тиклем Ба?алыла улус идаралы?ы, 2 училище, земство дауахана?ы, дарыухана, 20-н?н ашыу кибет бул?ан, ба?ар ??м й?рминк?л?р ойошторол?ан.

1906 йылда 2 сирк??, земство м?кт?бе, сирк??-м?х?лл? м?кт?бе, дарыухана?ы бул?ан земство дауахана?ы, ?ыу тирм?не, 6 тимерлек, слесарь ??м ауырлы? ?лс?? о?таханалары, 8 бакалея, 7 мануфактура, 2 тимер??н эшл?нг?н ?йбер??р, 2 башлы?, ?ыра ??м 2 шарап кибете, икм?к запасы ?а?лау м?г?з?йе бул?ан.

1918 йылды? февраленд? район сиратта?ы кр??ти?н ?у?ышы ???ге була, Ба?алы ауылында ≪?ара?ош≫ штабы урынлаш?ан.

1917 йыл?ы Октябрь революция?ына тиклем район ?ф? губерна?ыны? Б?л?б?й ?й??е составында?ы улус була. 1918 ? 1924 йылдар?а Ба?алы районы бил?м??ен? 9 улус, шул и??пт?н Илеш , Шаран улустары, инг?н. ?у?ынан 1930 йыл?а тиклем Ба?алы бил?м??е Баш?орт АССР-ны? Б?л?б?й кантоны Ба?алы улусы тип атал?ан.

Ба?алы районы 1930 йылды? 20 авгусында СССР Б?т? Союз ???к баш?арма комитеты Президиумы ?арары мен?н ойошторола. 1930 -сы йылдар?а ?ул хе?м?те к?п була ?ле. Халы? трактор?ар?а, полуторка машиналар?а ??ж?пл?неп ?араны, л?кин кешел?р, к?ст?рен й?лл?м?й, хе?м?т итте.

Т??ге клубтар, балалар ба?салары ??м ясли?ар т???л?, радио барлы??а кил?.

1933 йылда ауыл хужалы?ы ?с?н кадр?ар ??ерл?й башлай?ар. 1923 йылда Ба?алы районында т??ге коллектив хужалы? ?лг?л?ре барлы??а кил?. Шул йылда Бу?абаш ауыл советы бил?м??енд? ≪А?≫ ??м Кольцов исеменд?ге ике б?л?к?й коммуна барлы??а кил?. 1925 йылда , берл?шеп, ≪Фордзон≫ тракторын ?атып алалар, ул МТС ойошторол?ан?а тиклем районда бер??н-бер трактор була. 1930 йылда 15 колхоз бул?ан. 1932 йылды? я?ында МТС ойошторола. Ул с?се? май?аны 20 ме? гектар?ан ашыу бул?ан 30 колхозды берл?штерг?н. 1933 йылда районда ударник-колхозсылар?ы? I слёты була.

1941 ? 1945 йылдар?а?ы Б?й?к Ватан ?у?ышында ба?алылар ???ем ?атнаша. Ба?алы районы 16,5 ме? сама?ы улын фронт?а о?ата, ??м 6 ме? сама?ы ир-егет яу яланында ятып ?ала. Улар?ы? батырлы?ын наградалары д?лилл?й. Тылда башлыса ?атын-?ы??ар ??м ?арттар эшл?г?н.

Ба?алы ере алты Советтар Союзы Геройы бир?е: ??летдинов Ф?йзулла Хажи улы , Карманов Афанасий Георгиевич , Нур?аев Талип Латип улы , Петров Михаил Петрович , Соколов Михаил Анисимович , Утин Василий Ильич .

Костин Яков Дмитриевич , Туснолобов Степан Сергеевич , Варфоломеев Василий Михайлович , Зотов Виктор Никифорович Дан орденыны? тулы кавалер?ары булып ?айта.

Икенсе донъя ?у?ышы йылдарында партизандар х?р?к?тен ойоштороусы ??м ет?кл??се, Чехословакия Геройы Даян Баян улы Мурзин , Польшаны? милли геройы Александр Васильевич Кузнецов ке?ек кешкл?р Ба?алы районын данланы.

Х?рби традициялар?ы й?шт?р дауам ит?. 300-??н ашыу я?ташыбы? Аф?анстанда ??м Чечен Республика?ында х?рби бурысын ?т?не. 11 егет башын ?алды.

XX быуатты? 50-се йылдарында электр уты то?андырыла. Ба?алынан 5 са?рым алы?лы?та С?н йыл?а?ында ?иге? колхоз к?с? мен?н 105 КВт ?е??тле гидроэлектростанция т???лг?н. Йорттар?а ут барлы??а килг?н, шунан электр?ы колхоз производство?ында фай?алана башла?андар. 1962 йылда территория ??г?ртеп ?орола, территория Туймазы районы составына ин?. 1964 йылда Ба?алы районы ?айтанан терге?ел?, 1967 йылда Ба?алы районынан Шаран районы б?ленеп сы?а. 1960 -сы йылдар?а т???л?ш комплексы ???ем ??еш? башлай. Район ???генд? ген? т?гел, баш?а ауылдар?а ла типовой м?кт?пт?р , балалар ба?салары, т???кл?ндерелг?н айырым йорттар барлы??а килг?н. 1970 -се йылдар?а бер биш йыллы?та ике биш йыллы? й?кл?м?л?ре ?т?лг?н. М???л?н, И. А. Селиванов ет?кселегенд?ге ≪Совет≫ колхозы ?ошсолары В. Бикбов, Р. Саватеев, Е. Исавлина, Т. Измайлова ??ерл?? пунктына план буйынса 1 450 000 урынына 2 млн 910 ме? йоморт?а тапшыр?ан.

И? лайы?лы хе?м?тс?нд?р республика , район исемен?н съездар?а сы?ыш я?аны, Халы? хужалы?ы ?а?аныштары к?рг??м??е (ВДНХ) наградалары алды. 1970 йылды? авгусында Ба?алыла С?н йыл?а?ы аша к?пер т???л?. ?у??ы егерме биш йылда районда ?ур темптар мен?н т???л?ш алып барыл?ан. Район ???генд? ике ?атлы йорттар ??м биналар т???лд?. М???ни?т ?арайы асылды. Районда газ ?тк?рел?, юлдар?а асфальт т?ш?л?, ки? ?оласлы ш?хси торла? т???л?ш? й?йелдерел?. Билд?ле игенсел?р, малсылар, о?талар ?аны йылдан-йыл арта бар?ан [4] [5] .

Халы? ?аны [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Б?т? Р?с?й ??м Б?т? Союз халы? и??бе алыу м??л?м?тт?ре буйынса халы? ?аны (кеше)

И??п алыу йылы ??м к?н? Б?т? халы? Ир-егетт?р ?атын-?ы??ар
1897 йыл 9 февраль (26 ?инуар)
1906 1200
1920 йыл 26 август 2400
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ?инуар 4439 2120 2319
1959 йыл 15 ?инуар 5079 2505 2574
1970 йыл 15 ?инуар 6150 3080 3070
1979 йыл 17 ?инуар 7903 4288 3615
1989 йыл 12 ?инуар 8057 3771 4286
2002 йыл 9 октябрь 9514 4491 5023
2010 йыл 14 октябрь 9568 4541 5027

Халы? ?аны буйынса а?латма т?рл? йылдар?а и??п алыу т?ртибене? айырмалы?ы булыу с?б?пле халы? ?аныны? ??енс?леген? и?тибар итеге?.

1939 йыл ? бар бул?ан халы? ?аны.
1989 , 2002 , 2010 йылдар?а ? даими й?ш?г?н урыны булып и??пл?нг?н халы? ?аны

Б?й?к Ватан ?у?ышы батыр?ары [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Алты Советтар Союзы Геройы
Дан орденыны? тулы кавалер?ары
  • Мурзин Даян Баян улы  ? Чехословакия геройы , Б?й?к Ватан ?у?ышы йылдарында Чехословакияла партизан х?р?к?те ойоштороусы?ы ??м ет?ксе?е бул?ан.

Билд?ле кешел?ре [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Х?тер [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Биш ме?д?н ашыу кеше орден ??м ми?алдар мен?н б?л?кл?нг?н. Б?г?н яугир??р и?т?леген? Ба?алыны? и? матур урамдары улар?ы? исемд?ре мен?н атала. Тыу?ан ил азатлы?ы ??м бойондоро??о?ло?о ?с?н ?у?ыштар?а ??л?к бул?ан ба?алылар х?рм?тен? район ???ге Ба?алыла ??м баш?а ауылдар?а обелисктар ??м ??йк?лд?р ?ал?ып сы?ты.

И?т?лекле урындары [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Ба?алы ауылы эрг??енд?ге Маты йыл?а?ы тама?ында?ы ?ара?ай урмандары ? т?би??т ??йк?ле.

Р??из м??л?м?тт?ре [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1917 йыл?ы ауыл хужалы?ын и??пк? алыу карточкалары [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

И?к?рм?л?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  1. Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан . Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.
  2. Городецкая И. Л., Левашов Е. А.  Ба?алы // Русские названия жителей: Словарь-справочник. ? М .: АСТ , 2003. ? С. 39. ? 363 с. ? 5000 экз.  ? ISBN 5-17-016914-0 .
  3. Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.   (рус.)
  4. Ба?алы (Ба?алы районы) // Баш?орт энциклопедия?ы . ? ?ф?: БР ДА?У ≪Баш?орт энциклопедия?ы≫ , 2015?2024. ? ISBN 978-5-88185-143-9 .
  5. Бакалы (Бакалинский район), население, экономика, история . www.travellers.ru. Дата обращения: 9 ноябрь 2017.
  6. Национальный герой Польши Кузнецов Александр Васильевич
  7. Баш?орт энциклопедия?ы ? Дьяков Владимир Анатольевич 2016 йыл 21 апрель архивлан?ан .
  8. Баш?орт энциклопедия?ы ? Костин Яков Дмитриевич 2016 йыл 21 апрель архивлан?ан .   (Тикшереле? к?н?: 8 октябрь 2017)
  9. Баш?орт энциклопедия?ы ? Ма?улов Айрат ???б?н улы {{Webarchive|url= https://web.archive.org/web/20191010182947/http://xn--80ab4e.xn----7sbacsfsccnbdnzsqis3h5a6ivbm.xn--p1ai/index.php/component/content/article/8-statya/9747-ma-ulov-ajrat-b-n-uly
  10. Ба?алы (Ба?алы районы) // Баш?орт энциклопедия?ы . ? ?ф?: БР ДА?У ≪Баш?орт энциклопедия?ы≫ , 2015?2024. ? ISBN 978-5-88185-143-9 .

Шулай у? ?ара?ы? [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

???би?т [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. ? Уфа: ГУП РБ Издательство ≪Белая Река≫, 2007. ? 416 с.? ISBN 978-5-87691-038-7 (рус.)
  • Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. Уфа: Китап, 2009. ? 744 с. ISBN 978-5-295-04683-4   (рус.)
  • Бакалинская земля: история и люди. ? Уфа: ГУП РБ УПК, 2010. ? 320 с.: ил.(уры?.)

?ылтанмалар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]