Радио

Википедия ? ирекле энциклопедия м??л?м?те

Ра?дио ( лат.   radio  ? ≪нурланам, еб?р?м≫, radius  ? ≪нур≫) ? м??л?м?тте радио тул?ындары яр?амында тапшырыу алымы.

Радиотапшырыу станция?ыны? аппарат б?лм??е, 1927 й.

Тарих [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Никола Тесла лекциялар?а радиоэлемт? принциптарын к?р??т?, 1891 йыл.
Когерер мен?н берг? Маркони радиоал?ысы

1872 йылда т??ге ?тк?ргес?е? элемт?г? патентты Малон Лумис (Mahlon Loomis). Ул 1866 йылда ?тк?ргес?е? элемт? сара?ын уйлап табыуы тура?ында и?лан ит?. Германияла радионы уйлап табыусы тип Генрих Герц (1888), А?Шта ? Дэвид Хьюз (1878), та?ы ла Томас Эдисон (1875, патент алыу йылы ? 1885), А?Шта ??м ?ай?ы бер балкан илд?ренд? ? Никола Тесла (1891), Белоруссияла ? Яков (Сармат-Яков-Сигизмунд) Оттонович Наркевич-Иодка (1890), Францияла ? Эдуард Бранли (1890), ?индостанда ? Джагадиш Чандра Боше (1894 й?ки 1895), Англияла ? Оливер Джозеф Лодж (1894), Бразилияла ? Ландель де Муру (1893?1894) и??пл?н?.

Радиотул?ындар (радиотелеграфия) яр?амында т??ге у?ышлы м??л?м?т мен?н алмашыныу система?ын уйлап табыусы тип ?ай?ы бер д??л?тт?р?? Италия инженеры Гульельмо Маркони (1895) и??пл?н? [1] [2] .

Р?с?й?? радиотелеграфияны уйлап табыусы тип традицион р??ешт? А. С. Попов ?анала [2] [3] . Радиоэлемт? буйынса т??ге т?жриб?л?ренд? Поповты? радиоал?ысы 60 метр аралы?ына тиклем радиосигналдар таба ал?ан. 1895 йылды? 7 майында Санкт-Петербургта у??ан Уры? физик-химик й?м?и?те ултырышында А. С. Попов ??ене? уйлап сы?арыл?ан объектын ? ??м?лд? донъяла?ы т??ге булып тор?ан радиоал?ысын к?р??т?. 7 май к?н? радионы? тыу?ан к?н? булып кит?.

Попов радиоал?ысы

Артабан радиоэлемт? 250 метр аралы?ында урынлаштырыла, ? ти???н Попов уны 600 метр?ан ашыу?а тиклем артырыр?а иреш?. 1899 йыл?ы ?ара ди?ге? флоты к?неге???ренд? Попов 20 километр алы?лы?а радиоэлемт? урынлаштыра, ? 1901 йылда ? алы?лы? 150 километр?а ет?. Бында т?п ролде радиотапшыр?ысты? я?ы ?оролошо уйнай. А. С. Попов ?атнашлы?ында Р?с?й флотында ??м ??ск?ренд? радиоэлемт? индере? башлана.

А?Шта радионы уйлап табыусы тип Никола Тесла ?анала. Ул 1893 йылда радиотапшыр?ыс?а ??м 1895 йылда радиоал?ыс?а патенттар ала. Францияла ?тк?ргес?е? телеграфияны уйлап табыусы тип когерер?ы (Бранли трубка?ын) т????се Эдуард Бранли (1890) о?а? йылдар буйы ?анал?ан [4] [5] .

?индостанда 1894 йылды? нояберенд? Джагадиш Чандра Боше миллиметрлы? диапазонда радиотапшырыу?ы к?р??т? [6] . [7] . 1894 йылда Б?й?к Британияла Оливер Джозеф Лодж т??гел?р??н булып 40 метр аралы?та радиотапшырыу ??м радиоалы?ысты к?р??т?.

Электромагнит тул?ындарын тапшырыу ??м алыу сараларын т??ге уйлап табыусы?ы булып немец ?алимы Генрих Герц (1888) булып тора.

Радионы уйлап табыу?ы? т?п этаптарын артабан?ыса к???терг? м?мкин:

  • 1820 йылда ? Дания ?алимы, физик Ганс Кристиан Эрстед а?ыш еб?ре?се ?тк?ргесте? комасты? магнитлы телен ??г?рте?ен к?р??т?.
  • 1829 йылда ? америка физигы Джозеф Генри лейден ?ауыттары мен?н т?жриб?л?р ва?ытында электр разрядттарыны? металл эн?л?р ара?ында магнитлау барлы??а киле?ен таба.
  • 1831 йылда ? инглиз физик-химигы Майкл Фарадей электромагнит индукция?ын к?ренешен аса.
  • 1837 йылда ? немец физигы ??м астрономы Карл Огаст фон Штайнхайль , ике ?тк?ргесле телеграфты? ??енс?лект?рен тикшерг?н са?та телеграф б?йл?неше ?с?н бер ?тк?ргест? ете?ен белдер?. Был телеграф аша ?тк?ргес?е? сигнал еб?ре? тура?ында фараз барлы??а киле?ен? килтер?.
  • 1845 йылда ? Майкл Фарадей электромагнит ?ырын аса.

Баш?ортостанда [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1927 йылда ?ф?л ? т??ге радио ?абул ите? пункты ??м т??ге д??л?т радиостанция?ы ? ?ф? радиотапшырыу?ар компания?ы т???л?. 1934 йылда ?ф?л? тапшырыу?ар?ы даими р??ешт? ?абул ите? ??м таратыу радиостанция?ы т???л?. 1941 йылда ?ф?г? Коминтерн исеменд?ге радиостанция эвакуациялана, ул 1942 йылды? июнен?н Союз тапшырыу?ары режимында эшл?й. 1968 йылда СССР-?ы? икенсе программа?ын трансляциялау ?с?н тапшыр?ыстар фай?аланыу?а индерел?, ультра?ы??а тул?ын диапазонында (66?74 МГц) радиотапшырыу?ар башлана. 1977 йылда ГДР??ы? Берлин радио?ында ≪?ф??Галле≫ ду?лы? радио к?пере тура эфир?а у??арыла.

1980-се йылдар а?а?ына ?арата Баш?ортостанда 490 радиотрансляция ???ге ??м 103 миллион радион?кт? и??пл?н? [8] . 1999 йылдан башлап ?ф?л? радиотапшырыу?ар ?с?н Европа стандарты ? FM диапазоны (88?108 МГц) фай?аланыла башлай.

2000 йылды? сентяберен?н алып ≪Юлдаш≫ ??м ≪Спутник 107 FM≫ каналдары трансляциялай башлай?ар. 1990?сы йылдар башында ?ф?л? ≪Роксана≫ ??м ≪Беренсе канал≫ коммерция музыкаль-к??ел асыу каналдары эшл?й, 2005 йылдан алып ≪Манхэттен≫ радио?ы асыла. 2010 йылды? 7 февраленд? ≪Аш?а?ар≫ радио?ы эфир?а сы?а.

И?к?рм?л?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  1. Guglielmo Marconi//Encyclopaediz Britannica
  2. 2,0 2,1 Aleksandr Popov//Encyclopaediz Britannica
  3. Какое радио изобретал Маркони .
  4. TSF : Livres anciens, rares, d’occasion sur Galaxidion 2011 йыл 29 ноябрь архивлан?ан .   (фр.)
  5. Rendons a Cesar ce qui appartient Cesar 2008 йыл 7 ?инуар архивлан?ан .   (фр.)
  6. Jagadish Chandra Bose: The Real Inventor of Marconi’s Wireless Receiver 2015 йыл 16 июнь архивлан?ан . ; Varun Aggarwal, NSIT, Delhi, India
  7. Mukherji, Visvapriya, Jagadish Chandra Bose, second edition, 1994, pp. 3-10, Builders of Modern India series, Publications Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India, ISBN 81-230-0047-2
  8. ?лм??баева Т. А., ?лиева С. А. Радио тапшырыу // Баш?орт энциклопедия?ы . ? ?ф?: БР ДА?У ≪Баш?орт энциклопедия?ы≫ , 2015?2024. ? ISBN 978-5-88185-143-9 .

???би?т [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • Айсберг Е. Д. Радио?.. Это очень просто! Перевод с французского М. В. Комаровой и Ю. Л. Смирнова под общей редакцией А. Я. Брейтбарта. 2-е издание, переработанное и дополненное ? М.-Л., Энергия, 1967 ? (МРБ : Массовая радиобиблиотека; Вып. 622)
  • Борисов В. Г. Юный радиолюбитель / В. Г. Борисов. ? 8-е изд., перераб. и доп. ? М. : Радио и связь, 1992. ? 409,[1] с. ? (Массовая радиобиблиотека; Вып. 1160). ISBN 5-256-00487-5
  • Сукбаев С. Х., Аюпова Р. М., Аиткулова Э. Р. Говорит Уфа. Уфа, 2004.

?ылтанмалар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]