Bu m?qal?d? orijinal t?dqiqata , t?sdiql?n? bilm?y?n ifad?l?r?, mulahiz? v? ??rhl?r? yer verildiyi du?unulur. Xahi? olunur, m?tni n?z?rd?n kecirin v? yeni m?nb?l?r ?lav? ed?r?k m?qal?ni z?nginl??dirin. ?lav? m?lumat ucun s?hif?nin muzakir? s?hif?sin? yaza bil?rsiniz. Lutf?n, muzakir?l?r davam etdiyi mudd?td? ?ablonu m?qal?d?n cıxarmayın.

Bu m?qal?d?ki v? ya bolm?d?ki m?lumatlar kohn?dir. S?hif?y? yenil?nmi? m?lumatlar ?lav? etm?kl? Vikipediyanı z?nginl??dirm?y? kom?k ed? bil?rsiniz.

Bu m?qal?d?ki m?lumatların yoxlanılabil?r olması ucun ?lav? m?nb?l?r? ehtiyac var . Daha ?traflı m?lumat v? ya m?qal?d?ki probleml?rl? ba?lı muzakir? aparmaq ucun m?qal?nin muzakir? s?hif?sin? diqq?t yetir? bil?rsiniz. Lutf?n m?qal?y? etibarlı m?nb?l?r ?lav? ed?r?k bu m?qal?ni t?kmill??dirm?y? kom?k edin. M?nb?siz m?zmun probleml?r yarada v? silin? bil?r. Probleml?r h?ll edilm?mi? ?ablonu m?qal?d?n cıxarmayın.

Qaraba? munaqi??si
Qaraba? muharib?si
Saat ?qr?bi istiqam?tind?: Az?rbaycan Silahlı Quvv?l?r? m?xsus zirehli transportyorların qalıqları; Erm?nistanın i??alı altındakı ?razil?rd?n did?rgin du?mu? az?rbaycanlılar; Xank?ndinin k?narındakı erm?ni T-72 tank abid?si; Erm?nistan Silahlı Quvv?l?rinin ?sg?rl?ri
Tarix	20 fevral 1988 ? 20 sentyabr 2023
Yeri	T?mas x?tti Az?rbaycan-Erm?nistan s?rh?di
S?b?bi	Qaraba? v? Qaraba?ın ?trafında Erm?nistan n?zar?tind?ki Az?rbaycan ?razil?ri
N?tic?si	Az?rbaycan qalibiyy?ti
Munaqi?? t?r?fl?ri
Erm?nistan Qondarma Da?lıq Qaraba? Respublikası Az?rbaycan
Komandan(lar)
Nikol Pa?inyan Suren Papikyan Arayik Harutyunyan David Tonoyan ?lham ?liyev Zakir H?s?nov Hikm?t Mirz?yev Mais B?rxudarov
T?r?fl?rin quvv?si
Erm?nistan Silahlı Quvv?l?ri 78.000 Artsax Mudafi? Ordusu 45.000 Az?rbaycan Silahlı Quvv?l?ri 20.000
?tkil?r
40.000 27.000 2.907
Umumi itkil?r
69.097
Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

Qaraba? munaqi??si ? Az?rbaycan v? Erm?nistan arasında Qaraba? v? Qaraba?ın ?trafında Erm?nistan n?zar?tind?ki Az?rbaycan ?razil?ri uz?rind? ba? vermi? etnik munaqi?? v? ?razi mubahis?si . Munaqi?? n?tic?sind? bir milyondan cox az?rbaycanlı etnik t?mizl?m?y? m?ruz qalmı?dır.

27 sentyabr 2020-ci il s?h?r saatlarında Erm?nistan Silahlı Quvv?l?rinin geni?miqyaslı t?xribat tor?d?r?k c?bh?boyu zonada yerl???n Az?rbaycan ordusunun movqel?rini v? ya?ayı? m?nt?q?l?rini iricaplı silahlar, minaatanlar v? muxt?lif caplı artilleriya qur?ularından intensiv at??? tutması n?tic?sind?, Erm?nistan ordusunun doyu? aktivliyinin qar?ısını almaq, mulki ?halinin t?hluk?sizliyini t?min etm?k m?qs?dil? Az?rbaycan ordusunun komandanlı?ı t?r?find?n qo?unların butun c?bh? boyu sur?tli ?ks-hucum ?m?liyyatı ba?laması bar?d? q?rar verilib. Qar?ıdurmalar n?tic?sind? Erm?nistanda h?rbi v?ziyy?t v? umumi s?f?rb?rlik, Az?rbaycanda is? h?rbi v?ziyy?t v? komendant saatı, 28 sentyabrda qism?n s?f?rb?rlik elan edilmi?dir. Qar?ıdurmalar qısa mudd?td? sur?tl? alovlanmı? v? ?kinci Qaraba? muharib?sin? cevrilmi?dir.

Coxsaylı olk?l?r v? Birl??mi? Mill?tl?r T??kilatı munaqi??ni k?skin ??kild? qınamı? v? h?r iki t?r?fi g?rginliyi azaltma?a v? m?nalı danı?ıqları t?xir? salmadan davam etdirm?y? ca?ırmı?dır. ?fqanıstan , Ukrayna , Pakistan , Turkiy? v? ?imali Kipr Turk Respublikası is? Az?rbaycana d?st?k olduqlarını bildirmi?dir. 29 sentyabr tarixind? BMT T?hluk?sizlik ?urası Da?lıq Qaraba?dakı v?ziyy?tl? ?laq?dar t?cili iclas kecirmi?dir. Rusiyanın vasit?ciliyi il? Beyn?lxalq Qırmızı Xac Komit?si t?r?find?n d?st?kl?n?n v? h?m Erm?nistan h?m d? Az?rbaycan t?r?find?n q?bul edil?n humanitar at??k?s r?smi olaraq 10 oktyabr tarixind? quvv?y? mins? d?, Erm?nistan Silahlı Quvv?l?rinin mulki v?t?nda?ları h?d?f? alan terror aktları n?tic?sind? at??k?s yenid?n pozulmu?, yaralıların v? m?hbusların mubadil?si dayandırılmı?dır.

Davam ed?n muharib? ?rzind? 4 oktyabrda C?brayıl , 17 oktyabrda Fuzuli , 20 oktyabrda Z?ngilan , 25 oktyabrda Qubadlı v? 8 noyabrda ?u?a ??h?ri i??aldan azad edilmi?dir. Moskvada imzalanan muqavil?y? ?sas?n, noyabrın 10-u Bakı vaxtı il? saat 01:00-dan etibar?n Da?lıq Qaraba? munaqi??si zonasında at??in v? h?rbi ?m?liyyatların tam dayandırılması, 1 dekabrad?k Erm?nistan quvv?l?rinin Da?lıq Qaraba?ın ?trafında Erm?nistan n?zar?tind?ki Az?rbaycan ?razil?rind?n cıxarılması v? Naxcıvan Muxtar Respublikası il? Az?rbaycanın q?rb rayonlarını birl??dir?n yeni n?qliyyat kommunikasiyalarının in?asının t?min edilm?si elan edilmi?dir.

Tarixi [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Qaraba? munaqi??sinin z?mini [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

?sas m?qal?l?r: Mart soyqırımı v? Az?rbaycan-Erm?nistan muharib?si (1918-1920)

1750-ci ild? Qaraba? xanlı?ı yaradılır. 14 may 1805-ci ild? Qaraba? xanlı?ı Rusiya dovl?tinin himay?sini q?bul edir. 1823-cu ild? ilk r?smi siyahıyaalmaya gor?, Da?lıq Qaraba? ?razisind? ya?ayan 18563 ail?d?n yalnız 1559-u v? ya 8,4%-i erm?ni ail?l?ridir. 1827-ci ild? Qafqaz Arxeoqrafiq Komissiyasının aktına ?sas?n Qaraba?ın Da?lıq hiss?sind? 12 min ail? ya?ayırdı ki, bunlardan da yalnız 2,5 mini qeyri-mus?lmanlar idi. 1828?1830-cu ill?rd? Turkm?ncay muqavil?sin? ?sas?n ?randan 40 min, Turkiy?d?n 84 min n?f?r erm?ni kocurul?r?k, ?r?van v? Yelizavetpol (indiki G?nc?) q?zalarında yerl??dirilir. G?nc? q?zasına gond?ril?nl?rin coxu indiki A?d?r? rayonu ?razisin? yerl??dirilir. 1832-ci ild? Da?lıq Qaraba? ?razisind? kocurm?l?r n?tic?sind? erm?nil?rin sayı 34,8%-? catdırılır. 1886-cı ild? "Qafqaz t?qvimi" m?cmu?sind? gost?rilir ki, Z?ng?zur mahalında az?rbaycanlılar 45,7%, erm?nil?r 24,8%, dig?r mill?tl?r is? 29,5% t??kil edir.

1905-ci ilin fevral ayında erm?ni terror t??kilatları Bakı , ?r?van, Z?ng?zur, Qaraba?, Naxcıvan v? dig?r yerl?rd? az?rbaycanlılara qar?ı kutl?vi qır?ınlara ba?layırlar, 50 min n?f?rd?n artıq az?rbaycanlı q?tl? yetirilir. 1905-ci ild? erm?ni d?st?l?ri ?u?anın az?rbaycanlılar ya?ayan m?h?ll?rin? hucuma kecirl?r, 100-? q?d?r az?rbaycanlı odurulur, 20-? q?d?r ev yandırılır. 1905-ci il dekabrda ?hm?d b?y A?ao?lunun ba?cılı?ı altında " Difai " (Mudafi?) t??kilatı yaradılır. 1905-ci il 26 dekabrda A?d?r? rayonunun 500 n?f?rlik Umudlu k?nd sakinl?ri A?dama p?nah aparark?n yolda Avram Hampanın d?st?si t?r?find?n q?tl? yetirilirl?r. 1906-cı ilin iyul ayında erm?ni silahlıları ikinci d?f? ?u?aya hucum edirl?r.

1918-ci il mart ayından aprel? kimi Bakı ??h?rind? erm?nil?r t?r?find?n 18 min az?rbaycanlı q?tl? yetirilir v? bu hadis?l?r tarixd? Mart soyqırımı kimi qalır. 1918-ci il 1?9 mayda Quba q?zasında 122 k?nd da?ıdılır, 2800 n?f?r az?rbaycanlı oldurulur. 1918-ci il 29 mayda Az?rbaycan parlamenti (Milli ?ura) Antanta dovl?tl?rinin davamlı t?zyiql?rind?n sonra Az?rbaycan ??h?ri ?r?vanın Erm?nistana verilm?si haqda q?rar q?bul edir. 1918-ci ilin yay v? payız aylarında Z?ng?zur q?zasında 115 az?rbaycanlı k?ndi erm?nil?r t?r?find?n da?ıdılır, 7729 az?rbaycanlı oldurulur.

1919-cu il 29 yanvarda Qaraba? general-qubernatorlu?u yaradılır. ^[1] Erm?nistan-Az?rbaycan mubahis?sinin ?sasında Da?lıq Qaraba? ?razisinin statusu il? ba?lı faktiki olaraq h?ll olunmayan m?s?l? dayanır. Erm?nil?r ucun Qaraba? muasir dovrd? etnik erm?nil?rin coxluq t??kil etdiyi, lakin 1921-ci ild? bol?evikl?r t?r?find?n ?sassız olaraq Sovet Az?rbaycanına verilmi? q?dim erm?ni kils?l?rin? malik tarixi erm?ni vilay?tidir. Az?rbaycanlılar ucun Qaraba? h?m d? ?srl?r boyu mus?lman xanlı?ı oldu?una gor?, m?rk?zi ?u?a ??h?rinin ?trafında yerl???n v? bir cox Az?rbaycan musiqicil?rinin v? s?n?tkarlarının do?uldu?u yer oldu?u ucun boyuk m?d?ni ?h?miyy?t? malik bir yer hesab olunur. Az?rbaycanlılar Qaraba?ın iqtisadiyyat v? co?rafiya baxımından oz olk?l?rinin bir hiss?si oldu?unu v? beyn?lxalq al?md? bel? tanındı?ını bildirirl?r. ^[2]

SSR?-d? Qaraba? munaqi??si [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

?sas m?qal?: Da?lıq Qaraba? Muxtar Vilay?ti

1920-ci il dekabrın 1-d? Az?rbaycanın Z?ng?zur mahalının boyuk hiss?si Moskva r?hb?rliyinin q?rarı il? Erm?nistana verilir. 1923-cu il 7 iyulda Moskva r?hb?rliyinin q?rarı il? Da?lıq Qaraba?a muxtar vilay?t statusu verilir. 1923-cu il 18 sentyabrda Xank?ndinin adı " Stepanakert " adlandırılır. 1929-cu il 18 fevralda Moskva r?hb?rliyinin q?rarı il? Naxcıvan Muxtar Respublikasına m?xsus olan 657 km² ?razi ? Qurdbulaq , Horadiz , O?bun , Almalı , ?tqıran , Sultanb?y , Qarsev?n , Kilid v? dig?r k?ndl?r, h?mcinin Z?ngilan rayonunun Nuv?di k?ndi, Qazax rayonunun 4400 hektarlıq me?? sah?si Erm?nistana verilir.

1930-cu ild? Moskva r?hb?rliyinin q?rarı il? Naxcıvanın ?ld?r? , Lehvaz , Astazur v? dig?r ya?ayı? m?nt?q?l?ri Erm?nistana verilir v? bu ?razil?r uzr? Mehri rayonu yaradılır. 1938-ci ild? Moskva r?hb?rliyinin q?rarı il? Naxcıvanın S?d?r?k v? K?rki k?ndl?rinin bir hiss?si Erm?nistana verilir.

28 noyabr 1945-ci ild? Erm?nistan r?hb?ri Harri Arutinov Stalin? muraci?t ed?r?k Da?lıq Qaraba?ın Erm?nistana birl??dirilm?sini xahi? edir. 1947?1953-cu ill?rd? Erm?nistanda toplum ??kild? ya?ayan 150 min n?f?rd?n artıq az?rbaycanlı SSR? r?hb?rliyinin q?rarı il? Az?rbaycana kocurulur.

1965-ci ild? Xank?ndind? ya?ayan M.Hovenesyan 13 n?f?r erm?ninin imzası il? Da?lıq Qaraba?ın Erm?nistana birl??dirilm?si xahi?i il? m?ktubu SSR? Ali Sovetin? gond?rir. 1967-ci ilin iyun-avqust aylarında Da?lıq Qaraba?ın Xocav?nd rayonunun Kuropatkin k?ndind? erm?ni Benikin u?a?ı yoxa cıxır, sonra is? onun meyidi ?l?m?ah Mustafayevin briqadasına m?xsus olan sah?d?n tapılır. Bu hadis?y? gor? briqadir ?l?m?ah, direktor ?r?ad, k?nd sakini Zohrab h?bs olunurlar. Bu ??xsl?rin gunahı subut olunmadı?ına gor? m?hk?m? i?i yenid?n istintaqa qaytarılır. Lakin erm?nil?r yolda h?bsxana ma?ınını saxladır, onu cevirir, h?r uc n?f?ri oldurur, sonra da yandırırlar. Az sonra subut olunur ki, u?a?ı oz dayısı oldurub.

1969-cu ild? Xank?ndid? "Qaraba?" mehmanxanasının eyvanından qumbara atılır, uc az?rbaycanlı yaralanır. 1969-cu ild? Lacın rayonunun Qaragol ?razisinin, Qubadlı rayonunun Cayz?mi ?razil?rinin, Qazax rayonunun K?m?rli k?nd ?razil?rinin, K?lb?c?r rayonunun Zod qızıl yata?ı ?razil?rinin bir hiss?si Moskva r?hb?rliyinin q?rarı il? Erm?nistana verilir.

1982-ci ild? Moskva r?hb?rliyinin q?rarı il? Qazax rayonunun ?nc?d?r? yayla?ı, K?m?rli , Aslanb?yli , Qayınaqlı k?ndl?ri ?razil?rinin bir hiss?si Erm?nistana verilir. 1985-ci ilin dekabr ayında Da?naksutyun partiyasının Afinada keciril?n XXII qurultayı " Boyuk Erm?nistan " u?runda mubariz?ni geni?l?ndirm?k q?rarını q?bul edir. 1986-cı ild? Moskva r?hb?rliyinin q?rarı il? Qazax rayonunun 2500 hektarlıq ?razisi Erm?nistana verilir.

1987-ci ild? akademik Abel Aqambekyanın t?kidi il? Parisd? keciril?n erm?ni umummilli konqresi SSR?-d? yaranmaqda olan d?yi?iklik?rd?n istifad? ed?r?k Da?lıq Qaraba?ın Erm?nistana birl??dirilm?si bar?d? q?rar q?bul edir. 1987-ci il iyun-iyul aylarında rm?nil?r Xank?ndinin kuc?l?rind? v?r?q?l?r yayır, Da?lıq Qaraba?ın Az?rbaycandan ayrılması ucun t?bli?ata ba?layırlar. 1987-ci il oktyabr ayında ?r?vanda "Qaraba? komit?si" ilk acıq mitinq kecirir. Komit?y? ?qor Muradyan v? Levon Ter-Petrosyan ba?cılıq edirl?r. 1987-ci il noyabrın 16-d? Mixail Qorbacovun iqtisadi m?s?l?l?r uzr? mu?aviri Abel Aqambekyan Parisd? q?zetl?r? musahib? ver?r?k, Da?lıq Qaraba?ın Erm?nistana verilm?si il? ?laq?dar Qorbacovu razı saldı?ını bildirir.

Qaraba? muharib?si [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

1988-ci il [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

?sas m?qal?l?r: Sumqayıt hadis?l?ri (1988) , Az?rbaycanlıların deportasiyası (1988-1989) , v? Qaraba? muharib?si

1988-ci il 13 fevralda erm?nil?r Xank?ndind? Vilay?t partiya komit?sinin binası qar?ısında ilk mitinqi kecirirl?r. 400-? q?d?r adamın i?tirak etdiyi mitinq? " Krunk " terrorcu t??kilatının s?dri Arkadi Manucarov r?hb?rlik edir. 1988-ci il 19 fevralda ?r?vanda anti-turk movqeli mitinq kecirilir. Mitinqd? " Erm?nistanı turkl?rd?n t?mizl?m?li ", " Erm?nistanda ancaq erm?nil?r ya?amalıdır " t?l?bl?ri ir?li surulur. 1988-ci il 19 fevralda Bakıda " Qaraba? bizimdir! " ?uarları il? ilk yuru? kecirilir. 1988-ci il 20 fevralda erm?nil?r Xank?ndind? Vilay?t partiya komit?sinin binası qar?ısında 3 min n?f?rin i?tirak etdiyi novb?ti mitinql?rini kecirirl?r. Da?lıq Qaraba?ın Vilay?t Soveti Erm?nistana birl??m?k haqda q?rar cıxarır v? SSR? Ali Sovetin? gond?rir. 1988-ci il 22 fevralda ?sg?ran q?s?b?sind? az?rbaycanlıların dinc yuru?u erm?ni silahlıları t?r?find?n gull?-boran edilir. 2 n?f?r yeniyetm? ?li Hacıyev v? B?xtiyar Quliyev oldurulur, 19 n?f?r yaralanır. 23 fevral 1988-ci ild? Vilay?t partiya komit?sinin birinci katibi B.Gevorkov v?zif?sind?n azad edilir, onun yerin? Genrix Poqosyan t?yin olunur. 1988-ci il 28?29 fevral tarixind? Sumqayıtda erm?nil?r t?r?find?n t?xribat xarakterli qır?ınlar tor?dilir, 26 erm?ni, 6 az?rbaycanlı oldurulur.

1988-ci il 14 mayda ?u?ada az?rbaycanlılar 5 min n?f?rin i?tirak etdiyi mitinq kecirir. Mitinqd? erm?ni silahlılarının hucumlarına son qoyulması t?l?b edilir. 1988-ci il 16 mayda erm?nil?r Xank?ndind? bir qrup az?rbaycanlını doy?r?k ma?ına yı?ır v? ?u?aya gond?rirl?r. 1988-ci il 16 mayda Bakıda Da?lıq Qaraba? erm?nil?rinin separatcı h?r?k?tl?rin?, Erm?nistandan g?l?n emisarların oradakı f?aliyy?tin? son qoyulması t?l?bl?ri il? mitinq kecirilir.

1988-ci il 15 iyunda Erm?nistan Ali Soveti Da?lıq Qaraba?ın Erm?nistana birl??dirilm?si bar?d? q?rar q?bul edir. 1988-ci il 24 iyunda Arkadi Volski Moskvanın xususi numay?nd?si kimi Da?lıq Qaraba?a gond?rilir.

1988-ci il 18?21 sentyabrda Xank?ndind? az?rbaycanlılar ya?ayan evl?r yandırılır, adamlar doyulur v? ?u?aya gond?rilir. 1988-ci il 21 sentyabrda Da?lıq Qaraba? v? A?dam ?razil?rind? xususi v?ziyy?t elan ounur. 1988-ci il 22 sentyabrda ?r?van, Leninakan , Abovyan , Ecmi?dzin v? dig?r ??h?rl?rd? Qaraba?ın Erm?nistana birl??dirilm?si, az?rbaycanlıların Erm?nistandan cıxarılması t?l?bl?ri il? kutl?vi t?till?r, mitinql?r kecirilir. 1988-ci il oktyabrın 4-d? Da?lıq Qaraba?ın Xank?ndi v? Xocalı ??h?rl?rind? az?rbaycanlılara basqınlar edilir, onlar doyulur v? kocub getm?l?ri t?l?b olunur.

1988-ci il 18 noyabr-5 dekabrda Bakıda Azadlıq meydanında fasil?siz izdihamlı mitinql?r kecirilir. Mitinq i?tirakcıları erm?nil?rin Da?lıq Qaraba?dakı v?h?ilikl?rin?, Erm?nistanın Da?lıq Qaraba?a mudaxil?l?rin? son qoyulmasını t?l?b edirl?r. 1988-ci il 21 noyabrda Bakıda v? G?nc?d? ixti?a?lar ba? verir, 3 h?rbci oldurulur, xeyli adam yaralanır. Bakı, Naxcıvan v? G?nc?d? xususi v?ziyy?t elan olunur. 1988-ci il 24 noyabrda Erm?nistanın ?razisind?n Az?rbaycanın Qubadlı rayonunun Eyvazlı , Q?dirli , Davudlu k?ndl?rin? basqınlar edilir, Eyvazlı k?ndi tamamil? yandırılır. Noyabrın sonunda Erm?nistanın ?imal-??rq hiss?sind?ki Vartan k?ndind? 12 az?rbaycanlı diri-diri yandırılır v? Erm?nistanın Quqark rayonunda 70 n?f?r az?rbaycanlı q?tl? yetirilir. Onlardan Goz?ld?r? k?ndind? 21 n?f?r, o cuml?d?n 6 qadın, 3 korp? u?aq oldurulur.

1988-ci il dekabrın 8-d? Erm?nistanda Spitak z?lz?l?sind?n z?r?r c?k?nl?r? yardım m?qs?dil? Az?rbaycandan 80 pe??kar xilasedici, mexanikl??dirilmi? d?st? Spitaka yola du?ur. Onlar bir nec? gun ?rzind? 63 n?f?ri xilas edirl?r. 1988-ci il dekabrın 10-da z?lz?l? il? ?laq?dar olaraq Yuqoslaviyadan dond?ril?n t?yyar? Belqrad-Ankara-?r?van mar?rutu il? Erm?nistana ucur. Ankaradan ucdu?u ucun erm?nil?r onu turk t?yyar?si hesab ed?r?k q?zaya u?radırlar. T?yyar?nin 6 n?f?rlik ??xsi hey?ti h?lak olur. 1988-ci il 11 dekabrda z?lz?l? il? ?laq?dar olaraq Az?rbaycanın xilasedici d?st?si Erm?nistanın Leninakan ??h?rin? ucur. Erm?nil?r yanlı? koordinat ver?r?k t?yyar?ni q?zaya u?radırlar. 69 n?f?r xilasedici v? 4 n?f?r ekipaj uzvu h?lak olur. Yalnız bir n?f?r xilasedici salamat qalır. Onu x?st?xanaya yerl??dirirl?r, lakin az sonra erm?nil?r mitinq ed?r?k onun x?st?xanadan cıxarılmasına nail olurlar. 1988-ci il dekabrın 15-d? SSR? r?hb?rliyi Az?rbaycan v? Erm?nistan r?hb?rl?rin? bir sıra qanunsuz h?r?k?tl?r? gor? oz respublikalarında v?zif?li ??xsl?rin c?zalandırılması tap?ırı?ını verir. Bir ay ?rzind? Az?rbaycanda erm?nil?ri guya sıxı?dırdıqlarına gor? 2532 n?f?r m?suliyy?t? c?lb olunur, 222 n?f?r i?d?n cıxarılır, 65 n?f?r partiya v? komsomoldan cıxarılır. Bu t?dbirl?rd?n sonra 19 min n?f?rd?n cox erm?ni Az?rbaycana qayıdır. Erm?nistanda is? h?min vaxt ?rzind? 13 n?f?r partiyadan xaric edilir, 24 n?f?r v?zif?sind?n cıxarılır, 69 n?f?r? partiya c?zası verilir. Erm?nistana bir n?f?r d? olsun az?rbaycanlı qaytarılmır. 1988-ci il dekabrın 28-d? Erm?nistandan 250 mind?n cox az?rbaycanlının deportasiya edilm?si ?sas?n ba?a catdırılır.

1989-cu il [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

1989-cu il 12 yanvarda SSR? Ali Soveti t?r?find?n Da?lıq Qaraba? ?razisind? Xususi ?dar? Komit?si yaradılır. Komit?y? Moskvanın numay?nd?si Arkadi Volski r?hb?r t?yin edilir. Komit?nin t?kibin? 5 rus, 2 erm?ni v? 1 az?rbaycanlı t?yin edilir. 1989-cu il 6 mayda SSR? Xalq deputatlarının 1 qurultayı Moskvada oz i?in? ba?layır. Qurultay erm?nil?rin maraqlarına uy?un q?rarlar q?bul edir.

1989-cu il 6 iyulda Xank?ndi yaxınlı?ındakı az?rbaycanlılar ya?ayan K?rkicahan q?s?b?si yandırılır. 1989-cu il iyulun 8-d? Erm?nil?r Xank?ndind? " Miatsum " h?r?katının t?sis yı?ınca?ını kecirir v? Robert Kocaryanı h?r?kata s?dr secirl?r. 1989-cu il 16 iyulda Az?rbaycan Xalq C?bh?si yaradılır v? ?bulf?z Elcib?y s?dr secilir. 29 iyulda erm?nil?rin davamlı hucumlarının n?tic?si olaraq Az?rbaycanın m?rk?zind?n Naxcıvana ged?n qatarların h?r?k?ti tamamil? dayandırılır. Naxcıvan Muxtar Respublikası blokada v?ziyy?tin? du?ur.

1989-cu il avqustun 16-da Xank?ndind? erm?nil?r "Da?lıq Qaraba? ?halisinin qurultayı"nı kecirir, Milli ?ura v? R?yas?t hey?ti yaradırlar. Qurultay Da?lıq Qaraba?ı "must?qil ittifaq ?razisi" elan edir.

1989-cu il 15 sentyabrda Az?rbaycan Ali Sovetinin q?rarı il? Da?lıq Qaraba?dakı Xususi ?dar? Komit?si l??v olunur. 1989-cu il 16 sentyabr erm?nil?r Tiflis-Bakı avtobusunu partladırlar, 5 n?f?r olur, 25 n?f?r yaralanır. 1989-cu il 21 sentyabrda Xank?ndind? ya?ayan az?rbaycanlılar doyul?r?k ??h?rd?n qovulurlar.

1989-cu il oktyabrın 7-d? erm?ni terrorcusu A.Abramyan t?r?find?n ?u?anın X?lf?licay korpusu partladılır.

1989-cu il dekabrın 1-d? Erm?nistanın Ali Soveti Da?lıq Qaraba?ın Erm?nistana birl??dirilm?si haqda q?rar q?bul edir. 1989-cu il dekabrın 6-da Az?rbaycanın Ali Soveti t?r?find?n Da?lıq Qaraba? uzr? Respublika T??kilat Komit?si yaradılır, Komit?y? Az?rbaycan partiya t??kilatının r?hb?rl?rind?n Viktor Polyanicko s?dr t?yin edilir. 1989-cu il 31 dekabrda Araz cayı boyunca 137 km-lik s?rh?dd? s?rh?d qur?uları da?ıdılır.

1990-cı il [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

?sas m?qal?: Qara Yanvar

1990-cı il yanvarın 4-d? erm?ni terrorcusu Q.Sarkisyan ?sg?ran-A?dam korpusunu partladır. 1990-cı il 12 yanvarda Erm?nistandan 500 n?f?rlik silahlı d?st? vertolyotlarla Az?rbaycanın Xanlar rayonunun Qu?cu k?ndin? g?l?r?k, k?ndi da?ıdır, onlarla dinc sakini oldururl?r. 1990-cı il 15 yanvarda SSR? Ali Soveti Da?lıq Qaraba? v? ?traf rayonlarda fovq?lad? v?ziyy?t elan edir. 1990-cı il yanvarın 18-d? Erm?nistanın silahlı birl??m?l?ri t?r?find?n Naxcıvan Muxtar Respublikasının K?rki k?ndi i??al edilir. 1990-cı il yanvarın 19-dan 20-sin? kec?n gec? Sovet qo?unları Bakıya daxil olaraq qır?ın tor?dirl?r. R?smi m?lumatlara gor? 131 n?f?r h?lak olur, 800-d?n artıq adam yaralanır.

1990-cı il 18 fevralda Erm?nil?r ?u?a-Bakı avtobusunu partladırlar, 13 n?f?r yaralanır.

1990-cı il iyulun 11-d? T?rt?rd?n K?lb?c?r? ged?n ma?ın karvanına erm?nil?r silahlı hucum edirl?r. 14 n?f?r h?lak olur, 35 n?f?r yaralanır.

1990-cı il 10 avqustda Tiflis-A?dam avtobusu erm?ni terrorcuları A.Avanesyan v? M.Tatevosyan t?r?find?n partladılır. 20 n?f?r olur, 30 n?f?r yaralanır. 1990-cı il 10 avqustda Erm?nistan terrorcuları t?r?find?n ??mkir-G?nc? avtomobil yolunda avtobus partladılır. 17 n?f?r h?lak olur, 26 n?f?r yaralanır. 1990-cı il 20 avqustda Erm?nistan silahlı quvv?l?ri Qazax rayonun Ba?anis Ayrım k?ndini i??al edirl?r. 5 n?f?r k?nd sakini oz evl?rind? diri-diri yandırılır.

1990-cı il 30 noyabrda Erm?nistan terrorcuları t?r?find?n Xank?ndi yaxınlı?ında s?rni?in avtobusu partladılır. 2 n?f?r h?lak olur, 11 n?f?r yaralanır. 1990-cı il 15 dekabrda Samvel Babayanın terror qrupu ?sg?randa 3 n?f?r az?rbaycanlını q?tl? yetirir.

1991-ci il [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

?sas m?qal?l?r: Qarak?nd faci?si v? K?rkicahanın i??alı

1991-ci il yanvarın 9-da Lacın-?u?a yolunda 5 n?f?rlik erm?ni terror qrupu "Molodyoj Az?rbaycana" q?zetinin muxbiri Salatın ?sg?rovanı v? 2 n?f?r h?rbcini q?tl? yetirir. 14 yanvarda Az?rbaycan Ali Soveti ?aumyan (k?nd) rayonunun l??vi haqqında q?rar q?bul edir.

1991-ci il aprelin 18-d? erm?ni terrorcusu Q.Sarkisyan Xocav?nd rayonunda 3 az?rbaycanlı milis i?cisini oldurur.

1991-ci il 30 mayda erm?ni terrorcuları Moskva-Bakı qatarını partladırlar. 11 n?f?r olur, 22 n?f?r yaralanır.

1991-ci il 19 iyunda erm?ni terrorcuları Yevlax-Lacın yolunda avtoma?ını partladırlar. 11 n?f?r h?lak olur, 3 n?f?r yaralanır. 27 iyunda "Qaraba?" adlı erm?ni terror t??kilatı Da?lıq Qaraba?ın Qarada?lı k?ndin? hucum edir, 6 n?f?r az?rbaycanlı oldurulur.

1991-ci il iyulun 31-d? erm?ni terrorcuları t?r?find?n Moskva-Bakı s?rni?in qatarı partladılır, 16 n?f?r olur, 20 n?f?r yaralanır.

1991-ci il avqustun 2-d? Da?lıq Qaraba?ın Hadrut rayonunun Dolanlar k?ndind? erm?nil?r t?r?find?n avtoma?ın partladılır, 4 n?f?r h?lak olur, 8 n?f?r yaralanır. Avqustun 8-d? Erm?nistan hakimiyy?ti t?r?find?n orada az?rbaycanlıların ya?adıqları sonuncu Nuv?di k?ndi bo?aldılır, ?halisi doyul?r?k Erm?nistandan qovulur. Avqustun 21-d? Da?lıq Qaraba?ın Hadrut rayonunun ?adaxt k?ndi yaxınlı?ında avtobus partladılır, 2 n?f?r h?lak olur, 10 n?f?r yaralanır. Avqustun 23-d? ?u?a-C?milli yolunda avtobus erm?ni terrorcuları t?r?find?n at??? tutulur, 4 n?f?r h?lak olur, 13 n?f?r yaralanır. Avqustun 30-da Az?rbaycan must?qilliyinin b?rpa olunması haqda B?yannam? il? cıxı? edir.

1991-ci ilin sentyabrında DQMV-nin m?rk?zi olan Xank?ndid? vilay?tin inzibati binasının uz?rind? must?qil Az?rbaycanın ucr?ngli bayra?ının dal?alanırdı. ^{[3] [4]}

1991-ci il sentyabrın 2-d? erm?nil?r " Da?lıq Qaraba? Respublikası " adında qondarma qurumun yarandı?ını elan edirl?r. Sentyabrın 5-d? Az?rbaycan Respublikasının Mudafi? Nazirliyi yaradılır, general Valeh B?r?adlı nazir t?yin edilir. Sentyabrın 8-d? erm?ni terrorcuları t?r?find?n A?dam-Xocav?nd avtobusu at??? tutulur, 5 n?f?r h?lak olur, 34 n?f?r yaralanır. H?min gun erm?ni terrorcuları t?r?find?n A?dam-Qarada?lı avtobusu at??? tutulur, 8 n?f?r h?lak olur, 42 n?f?r yaralanır. Sentyabrın 23-d? ?imali Qafqazda Jeleznovodsk ??h?rind? Az?rbaycan, Erm?nistan, Rusiya v? Qazaxıstan prezidentl?ri goru?url?r, v?ziyy?ti nizama salmaq m?qs?di il? "muv?qq?ti i?ci qrupu yaradılır". Sentyabrın 26-da erm?ni terrorcuları t?r?find?n Yevlax-Lacın yolunda avtoma?ın partladılır, 2 n?f?r h?lak olur, 14 n?f?r yaralanır.

1991-ci il oktyabrın 18-d? Az?rbaycan "Dovl?t must?qilliyi haqqında Konstitusiya aktı" q?bul edir. Oktyabrın 19-da Da?lıq Qaraba?ın A?d?r? rayonu Sırxav?nd k?ndi yaxınlı?ında erm?nil?r t?r?find?n avtoma?ın partladılır, 3 n?f?r h?lak olur, 2 n?f?r yaralanır.

1991-ci il noyabrın 20-d? erm?ni terrorcuları t?r?find?n Xocav?nd rayonunun Qarak?nd k?ndi yaxınlı?ında "M?-8" vertolyotu vurulur . Noyabrın 26-da Az?rbaycan parlamenti Da?lıq Qaraba? Muxtar Vilay?tinin l??v olunması haqda qanun q?bul edir. Noyabrın 27-d? SSR? Dovl?t ?urası DQMV-nin l??vi il? ba?lı q?rarın d?yi?dirilm?sini Az?rbaycan r?hb?rliyind?n t?l?b edir.

1991-ci il dekabrın 10-da Da?lıq Qaraba? erm?nil?ri referendum kecirir, "must?qilliy?" s?s verirl?r. Dekabrın 23-d? erm?nil?rin "Qaraba?" adlı terror t??kilatı Da?lıq Qaraba?ın ?sg?ran rayonu Me??li k?ndin? hucum edir, 6 n?f?r oldurulur, 15 n?f?r yaralanır. Dekabrın 26-da ?u?a ??h?r sakini Suleyman Abbasov, onun hamil? h?yat yolda?ı, ya?yarımında olan o?lu, qaynanası v? onların getdikl?ri ma?ının surucusu A?dam-?u?a yolunda erm?ni terrorcuları t?r?find?n q?tl? yetirilirl?r. Dekabrın 27-d? erm?nil?r a?ır texnikanın mu?ay?ti il? Xank?ndi yaxınlı?ındakı K?rkicahan q?s?b?sin? hucum edirl?r. Mehman Huseynovun ba?cılı?ı altında k?ndin 22 n?f?rd?n ibar?t mudafi? d?st?si qeyri-b?rab?r doyu?? girirl?r. S?kkiz saat davam ed?n doyu?d? 70-d?n cox erm?ni qulduru m?hv edilir. ^[5]

1992-ci il [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

?sas m?qal?: Da?altı ?m?liyyatı

1992-ci il yanvarın 8-d? erm?ni terrorcuları Krasnovodskdan Bakıya uz?n s?rni?in b?r?sini partladırlar. 25 n?f?r olur, 88 n?f?r yaralanır. Yanvarın 10-da Respublika T??kilat komit?si Xank?ndini t?rk edir. Yanvarın 15-d? K?rkicahan q?s?b?si i??al edilir. Yanvarın 26-da ?u?a yaxınlı?ındakı Da?altı k?ndind? Az?rbaycan ?sg?rl?ri erm?nil?rin pusqusuna du?url?r, qeyri-b?rab?r doyu?d? 33 n?f?r h?lak olur, 36 n?f?r yaralanır, 34 n?f?r itkin du?ur. Yanvarın 28-d? A?dam-?u?a mar?urutu il? ucan mulki vertolyot erm?ni terrorcuları t?r?find?n vurulur. ?sas?n qadın v? u?aqlardan ibar?t olan 41 n?f?r s?rni?in v? 3 n?f?r ekipaj uzvu h?lak olur. Yanvarın 30-da Az?rbaycan v? Erm?nistan eyni vaxtda AT?M (AT?T) uzvluyun? q?bul edilirl?r.

10 fevral 1992-ci il. Qu?cular v? Malıb?yli k?ndl?ri i??al edilir. 13?17 fevral 1992-ci il. Da?lıq Qaraba?ın Xocav?nd rayonu Qarada?lı k?ndi ?ld?n-?l? kecir, k?ndin 92 n?f?r mudafi?cisi v? 54 n?f?r sakini oldurulur. Erm?nil?r 117 n?f?r k?nd sakinini girov goturur, onlardan 77 n?f?rini q?tl? yetirirl?r. Erm?nil?r k?ndin yaxınlı?ındakı fermada 6 n?f?ri diri-diri yandırırlar. 25?26 fevral 1992-ci il. Erm?ni quldur d?st?l?ri Rusiyanın 366-cı polku il? birlikd? Xocalı ??h?rini darmada?ın edir, d?h??tli soyqırım tor?dirl?r. Soyqırım n?tic?sind? 613 n?f?r, o cuml?d?n 63 n?f?r u?aq, 106 n?f?r qadın, 70 n?f?r qoca oldurulur. 487 n?f?r, o cuml?d?n, 76 u?aq ?ik?st edilir. 1275 n?f?r girov goturulur, 150 n?f?r itkin du?ur. Xocalıya hucuma erm?ni mayoru S.Ohanyan v? 366-cı polkun 3-cu batalyonunun komandiri Y.Nabokixin bilavasit? r?hb?rlik etmi?l?r. 02 mart 1992-ci il. Az?rbaycan BMT-y? uzv q?bul edilir. 08 mart 1992-ci il. Qazax rayonunun Xeyrimli k?ndi i??al edilir. 12 mart 1992-ci il. Qazax rayonunun A?a?ı ?skipara k?ndi i??al edilir. 12 mart 1992-ci il. Da?lıq Qaraba?ın Sırxav?nd, Qara?lar, B??irl?r, Ba? Guneyp?y?, Orta Guneyp?y?, Xatınb?yli, Manikli k?ndl?ri i??al edilir. 22 mart 1992-ci il. Erm?ni terrorcuları t?r?find?n Qazax rayonu ?razisind? avtoma?ın partladılır, 3 n?f?r h?lak olur, 2 n?f?r yaralanır. 24 mart 1992-ci il. AT?M (AT?T) t?kibind? 11 olk?nin numay?nd?l?rinin daxil oldu?u Minsk qrupu yaradılır. Qrupa Az?rbaycan, Erm?nistan, Belorus, Almaniya, ?taliya, Rusiya, AB?, Turkiy?, Fransa, ?svec, Cexoslovakiyanın (sonralar onun ?v?zin? Avstriya, Finlandiya, Norvec daxil edilir) numay?nd?l?ri daxil olurlar. 07 aprel 1992-ci il. K?lb?c?r rayonunun A?daban k?ndi z?bt edilir v? yandırılır.

K?ndin 67 n?f?r dinc sakini q?tl? yetirilir, o cuml?d?n 8 qoca, 2 u?aq, 7 qadın diri- diri yandırılır.

12 aprel 1992-ci il. Erm?nil?r ?u?a ??h?rinin mudafi?cil?rin? qar?ı kimy?vi silahdan istifad? edirl?r. 27 aprel 1992-ci il. Qazax rayonunun Sofulu k?ndi i??al edilir. 08 may 1992-ci il. ?u?a ??h?ri Erm?nistan silahlı quvv?l?ri t?r?find?n i??al edilir. 11 may 1992-ci il. Qazax rayonunun Qızıl Hacılı k?ndi i??al edilir. 15 may 1992-ci il. "SSR?-nin h?rbi ?mlakının bolu?durulm?si haqqında" Da?k?ndd? imzalanmı? muqavil? ?sasında IV ordunun silahlarını Az?rbaycana t?hvil verm?y? ba?layırlar. 18 may 1992-ci il. Erm?nistan silahlı quvv?l?ri t?r?find?n Lacın i??al edilir. 20 may 1992-ci il. Z?ngilan rayonunun Qazancı k?ndi yaxınlı?ında erm?ni terrorcuları t?r?find?n avtoma?ın partladılır, 2 n?f?r h?lak olur, 2 n?f?r yaralanır. 08 iyun 1992-ci il. Qazax rayonunun Yuxarı ?skipara k?ndi i??al edilir.

12 iyun 1992-ci il. Az?rbaycan Ordusu geni?miqyaslı h?rbi ?m?liyyatlara ba?layır. 83 gun davam ed?n hucum ?m?liyyatı n?tic?sind? Da?lıq Qaraba?ın yarısı du?m?nd?n azad edilir. 08 avqust 1992-ci U. G?d?b?y rayonunun Ba?k?nd q?s?b?si azad edilir. 24 oktyabr 1992-ci il. AB? konqresi "907-ci akta duz?li?" q?bul edir. Bu duz?li? Az?rbaycana AB? hokum?ti t?r?find?n yardımı qada?an edir. 10?12 dekabr 1992-ci u. Erm?nistanın i??alcı qo?unları Qubadlı v? Z?ngilan rayonlarının ?ayıflı, Seyidl?r, ?rk?nd, B?r?li, Qazancı, Gunqı?laq, Pirveyisli, Canbar, Yuxarı Qayalı k?ndl?rini z?bt edirl?r.

1993-cu il [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

?sas m?qal?: K?lb?c?r doyu?u

1993-cu il 28 fevralda Kislovodsk-Bakı s?rni?in qatarı erm?ni terrorcuları t?r?find?n partladılır, 11 n?f?r h?lak olur, 18 n?f?r yaralanır. 27?28 martda K?lb?c?r rayonunun A?qaya , M?rcim?k , T?z?k?nd, A?cak?nd , Narı?lar k?ndl?ri i??al edilir.

Aprelin 2-d? Erm?nistan silahlı quvv?l?ri t?r?find?n K?lb?c?r rayonu i??al edilir. Aprelin 30-da BMT T?hluk?sizlik ?urası 822 saylı q?tnam?sini q?bul edir.

1993-cu il mayın 20-d? Rusiya qo?unları Az?rbaycanın ?razil?rini t?rk etm?y? ba?layırlar.

?yunun 2-d? Bakı d?mir yol va?zalında s?rni?in qatarı Erm?nistan xususi xidm?t orqanlarının gond?rdiyi terrorcu qrup t?r?find?n partladılır, t?saduf n?tic?sind? ol?n v? yaralananlar olmur. 12?15 iyunda A?dam rayonunun ?lia?alı , ?lim?d?dli , Qalaycılar k?ndl?ri i??al edilir. 25 iyunda A?dam rayonunun Boy?hm?dli , Paprav?nd k?ndl?ri i??al edilir. 26 iyunda erm?nil?r A?d?r? ??h?rini i??al edirl?r.

4 iyulda Fuzuli rayonunun Arı? , Qoc?hm?dli , Qaracalı , Xatınbulaq , Gorazilli k?ndl?ri i??al edilir. 5 iyulda A?dam rayonunun ?elli k?ndi i??al edilir.21 iyulda A?dam rayonunun Mu?anlı v? ?ıxbabalı k?ndl?ri i??al edilir. 22 iyulda A?dam rayonunun M?rzili , Novruzlu , Yusifcanlı , Qiyaslı , Xıdırlı , Sancalı , Muradb?yli k?ndl?ri i??al edilir. 22 iyulda T?rt?r rayonu ?razisind? erm?ni terrorcuları t?r?find?n partlayı? tor?dilir, 5 n?f?r h?lak olur, 18 n?f?r yaralanır. H?min gun Qazax rayonu ?razisind? erm?ni terrorcuları t?r?find?n partlayı? tor?dilir, 6 n?f?r h?lak olur, 10 n?f?r yaralanır. 23 iyulda Erm?nistan silahlı quvv?l?ri A?damı i??al edirl?r. 24 iyulda Fuzuli rayonunun Cuvarlı k?ndi i??al edilir. 29 iyulda BMT T?hluk?sizlik ?urası 853 saylı q?tnam?sini q?bul edir.

1993-cu il avqustun 15-d? Fuzuli rayonunun A?a?ı Veys?lli , Yuxarı Ya?lıv?nd k?ndl?ri, C?brayıl rayonunun Sur , Banazur , Qu?cular , Qı?laq k?ndl?ri i??al edilir. 23 avqustda Erm?nistan silahlı quvv?l?ri Fuzulini v? C?brayılı i??al edirl?r. 27 avqustda Qaraba? Azadlıq H?r?katı yaradılır. X?qani Huseynov s?dr secilir. 30 avqustda Hadrut rayonu ?razisind? erm?ni terrorcuları t?r?find?n avtoma?ın partladılır, 2 n?f?r h?lak olur. 31 avqustda Erm?nistan silahlı quvv?l?ri Qubadlını i??al edirl?r.

Sentyabrın 2-d? Hadrut rayonunun cıxaca?ında erm?ni terrorcuları t?r?find?n s?rni?in avtobusu partladılır, 4 n?f?r h?lak olur, 8 n?f?r yaralanır. 14 oktyabrda BMT T?hluk?sizlik ?urası 874 saylı q?tnam?sini q?bul edir. 23 oktyabrda Fuzuli rayonunun Horadiz q?s?b?si i??al edilir. 28 oktyabrda Z?ngilan rayonunun Mincivan q?s?b?si i??al edilir. 29 oktyabrda Erm?nistan silahlı quvv?l?ri Z?ngilanı i??al edirl?r. 12 noyabrda BMT T?hluk?sizlik ?urası 884 saylı q?tnam?sini q?bul edir. 21?22 dekabrda MDB parlament Assambleyası Da?lıq Qaraba? m?s?l?sini "Aland modeli" uzr? h?ll etm?yi t?klif edir.

1994-cu il [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

?sas m?qal?: Horadiz ?m?liyyatı

1994-cu il yanvarın 8-d Fuzuli rayonunun Horadiz q?s?b?si erm?ni i??alından azad edilir. H?rbi ?m?liyyatlar n?tic?sind? Az?rbaycan Ordusu du?m?ni geri oturdur v? 30 km ir?lil?yir. Fevralın 1-d? Kislovodsk-Bakı s?rni?in qatarı erm?ni terrorcuları t?r?find?n partladılır, 3 n?f?r olur, 20 n?f?rd?n cox adam yaralanır. 18 martda erm?ni terrorcuları Xank?ndi uz?rind? ?ran diplomatlarını v? onların ail? uzvl?rini da?ıyan t?yyar?ni vururlar, 34 n?f?r h?lak olur. 19 martda erm?ni terrorcuları Bakıda "20 yanvar" metro stansiyasında partlayı? tor?dirl?r, 14 n?f?r h?lak olur, 49 n?f?r yaralanır.

13 aprel 1994-cu il. Moskva-Bakı s?rni?in qatarı erm?ni terrorcuları t?r?find?n partladılır, 6 n?f?r h?lak olur, 3 n?f?r yaralanır. 12 mayda Az?rbaycanla Erm?nistan arasında muv?qq?ti at??k?s elan olunur.

At??k?s [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

03 dekabr 1996-cv il. AT?T-in Lissabon sammiti kecirilir. Sammitd? daha cox Erm?nistanın iddiaları n?z?r? alınır, Qaraba? munaqi??si il? ba?lı yekdil s?n?d q?bul olunmur. Fevral 1997-ci il. Minsk qrupunun 3 h?ms?drlik institutu yaradılır. 18 iyul 1997-ci il. AT?T-in Minsk qrupunun h?ms?drl?ri Da?lıq Qaraba? munaqi??sinin t?nziml?nm?si ucun "Paket variantı"nı t?klif edir. 29 avqust 1997-ci il. Rusiya v? Erm?nistan arasında "Dostluq v? ?m?kda?lıq haqda" h?rbi ittifaq muqavil?si imzalanır. 02 dekabr 1997-ci il. AT?T-in Minsk qrupu Da?lıq Qaraba? m?s?l?sinin m?rh?l?li h?ll variantını t?klif edir. 28 iyun 1998-ci il. ?ctimai v? siyasi qurumların Qaraba? uzr? Koordinasiya ?urası yaradılır. 07 noyabr 1998-ci il. AT?T-in Minsk qrupu h?ms?drl?ri Da?lıq Qaraba? munaqi??sinin h?llin? dair "Umumi dovl?t" konsepsiyasını t?klif edirl?r. 29 iyul 1999-cu il. Bakıda Az?rbaycan v? Turkiy? arasında h?rbi yardıma dair muqavil? imzalanır. 1?30 avqust 1999-cu il. Qaraba? uzr? Kordinasiya ?urası aclıq aksiyası kecirir, beyn?lxalq t??kilatlar qar?ısında Erm?nistanın t?cavuzkar t?r?f kimi tanınması, ona qar?ı sanksiyaların t?tbiq olunması t?l?bl?ri qoyulur. 27 oktyabr 1999-cu il. Erm?ni terrorcuları Erm?nistan parlamentin? soxularaq parlamentin s?drini, ba? naziri v? bir nec? deputatı oldururl?r. 19 noyabr 1999-cı il. AT?T-in ?stanbul sammiti kecirilir. Qaraba? munaqi??si il? ba?lı muzakir?l?r aparılır, lakin konkret s?n?d q?bul olunmur. 28 yanvar 2000-ci il. Qaraba? Azadlıq T??kilatı yaradılır. Akif Na?ı s?dr secilir. 25 yanvar 2001-ci il. Az?rbaycan v? Erm?nistan eyni vaxtda Avropa ?urasına uzv q?bul edilirl?r. 23?24 fevral 2001-ci il. Az?rbaycan parlamentind? ictimai, siyasi qurumların numay?nd?l?rinin i?tirakı il? Qaraba? m?s?l?sin? dair muzakir?l?r kecirilir. 22 dekabr 2001-c? il. Qaraba? Azadlıq T??kilatının t???bbusu il? Qaraba? mitinqi kecirilir, i??al altında olan ?razil?rin h?rbi yolla azad edilm?si t?l?bl?ri qoyulur.

18 yanvar 2002-ci il. Qaraba? Azadlıq T??kilatının t???bbusu il? Qaraba? mitinqi kecirilir, yen? d? torpaqların yalnız h?rbi yolla azad edil? bil?c?yi il? ba?lı t?l?bl?r qoyulur. 22 fevral 2003-cu il. Qaraba? Azadhq T??kilatının t???bbusu il? Xocalı soyqırımın ildonumun? h?sr edilmi? mitinq kecirilir. 13 avqust 2003-cu il. Qaraba?da partizan h?r?katını ba?lamaq ucun d?st? yaratmı? bir qrup g?nc h?bs edilir. Aprel 2004-cu il. Qaraba? danı?ıqlarının "Praqa prosesi" ba?lanır. 08 may 2004-cu il. Qaraba? Azadlıq T??kilatı Qaraba?a dinc yuru? h?yata kecirir, yuru? i?tirakcıları Az?rbaycan ?sg?rl?rinin s?ng?rl?rin? q?d?r catır v? orada mitinq kecirirl?r. 22 iyun 2004-cu il. Qaraba? Azadlıq T??kilatı erm?ni zabitl?rinin Bakıda keciril?n NATO konfransına d?v?t olunmasına etiraz olaraq, h?min konfransın kecirildiyi "Avropa" otelinin qar?ısında etiraz mitinqi kecirir, mitinq i?tirakcılarından bir qrup otel? daxil olur, konfransın i?i dayandırılır. QAT uzvl?rind?n 6 n?f?r h?bs olunur. NATO r?hb?rliyi Bakıda Erm?nistan h?rbcil?rinin i?tirakı il? kecirilm?si n?z?rd? tutulan h?rbi t?liml?ri l??v etm?k m?cburiyy?tind? qalır. 25 yanvar 2005-ci il. Avropa ?urası Parlament Assambleyası q?tnam? q?bul edir, Az?rbaycanın ?razil?rinin Erm?nistan t?r?find?n i??al olundu?unu t?sdiq edir. 08 may 2005-ci il. Qaraba? Azadlıq T??kilatı ?u?anın i??alının ildonumu il? ?laq?dar Bakının bir nec? yerind? dinc yuru?l?r kecirir. Sentyabr 2005-ci il. Minsk qrupu h?ms?drl?ri t?r?fl?r? "kecid statusu" deyil?n variantı t?klif edirl?r. 30 noyabr 2005-ci il. Qaraba? Azadlıq T??kilatı Rusiya, AB? v? Fransanın Az?rbaycandakı s?firlikl?ri qar?ısında etiraz aksiyaları kecirir, Minsk qrupunun f?aliyy?tin? son qoyulmasını t?l?b edir. 16 dekabr 2005-ci il. Qaraba? Azadlıq T??kilatı Minsk qrupu h?ms?drl?rinin Bakıya s?f?rin? etiraz olaraq hava limanında, Xarici ??l?r Nazirliyinin qar?ısında, h?ms?drl?rin m?tbuat konfransı kecirdikl?ri "Hiyat park" otelinin qar?ısında etiraz aksiyaları kecirir, QAT f?alları m?tbuat, konfransı keciril?n zala daxil olaraq m?tbuat konfransını dayandırır v? h?ms?drl?rin olk?ni t?rk etm?l?rini t?l?b edirl?r. 13?17 aprel 2006-cı il. Qaraba? Azadlıq T??kilatı Az?rbaycan Ordusunun zabiti Ramil S?f?rov haqda Budape?t ??h?r m?hk?m?sinin ?dal?tsiz q?rarına etiraz olaraq Bakı, ??ki, Ming?cevir, A?su, L?nk?ran, B?rd? v? dig?r ??h?rl?rd?, h?mcinin cadır du??rg?l?rind? yuru?-mitinql?r kecirir. 22 iyun 2006-cı u. Minsk qrupu h?ms?drl?ri birg? b?yanatla cıxı? ed?r?k "nizamasalmanın t?m?l prinsipl?ri"ni acıqlayırlar.

13?19 oktyabr 2006-cı il. Qaraba? Azadlıq T??kilatı Fransa parlamentinin saxta "erm?ni soyqırımı"ını tanımama?a gor? c?za haqqında q?bul etdiyi qanuna etiraz olaraq h?min olk?nin Az?rbaycandakı s?firliyinin qar?ısında silsil? aksiyalar kecirir. 29 dekabr 2006-c il. Minsk qrupu h?ms?drl?ri 2006-cı ild? hec n?y? nail ola bilm?dikl?rini etiraf edirl?r. 29 noyabr-01 dekabr 2007-ci il. Minsk qrupu h?ms?drl?ri Madridd? t?r?fl?r? "yeni t?m?l prinsipl?ri"ni t?qdim edirl?r. 14 mart 2008-ci il. BMT Ba? Assambleyasının 62-ci sessiyasında "Az?rbaycanın i??al olunmu? ?razil?rind?ki v?ziyy?t haqqında" q?tnam? q?bul olunur. 08 avqust 2008-ci il. Rusiya Gurcustana h?rbi mudaxil? edir, regionda h?rbi-siyasi v?ziyy?t d?yi?ir. Avqust-sentyabr 2008-ci il. Turkiy? v? ?ran Qaraba? m?s?l?si il? ba?lı yeni vasit?cilik t???bbusu il? cıxı? edirl?r. Rusiya v? AB?-nin diplomatik f?allı?ı artır. 02 noyabr 2008-ci il. Az?rbaycan, Rusiya v? Erm?nistan prezidentl?ri Moskvada birg? B?yannam? imzalayıblar.

H?mcinin bax [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

• Qaraba? muharib?si
• Aprel doyu?l?ri
• Tovuz doyu?l?ri
• Qaraba? Doyu?l?ri (2020)

?stinadlar [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]