Hagia Sophia
.
Mezquita
nueva (Yeni Camii).
Istambul
,
Estambul
(d'o
turco
?stanbul
),
Costantinnoble
u
Costantinoble
ye a ciudat mas gran de
Turquia
, y tamien una d'as
ciudaz mas grans
d'
Europa
, con aman de 9.000.000 de habitants en a ciudat (
2000
) y entre 12 y 15 millons en l'aria metropolitana. Ye tamien a capital administrativa d'a
provincia d'Istambul
.
A ciudat viella ye prencipalment situada en o estreito d'o
Bosforo
. Sindembargo, a ciudat muderna ye muito mas ampla y complega os dos cantos (
europeu
y
asiatico
) d'o estreito. Entre as atraccions toristicas s'encluyen a
Ilesia d'a Divina Sabiduria
(Aya Sofia), Sariyer, Eyup y Taksim en o canto europeu, y Beykoz, Uskudar, Kadikoy, Moda, Bostanci y Adalar en o canto asiatico. Como capital que estio de dos d'os imperios mas poderosos d'a Tierra, y ciudat cosmopolita que, t'o
sieglo XVI
, yera prebablement a mas civilizada y multicultural, Istambul ahuespa molimentos extraordinarios: palacios, ilesias y o hipodromo que datan d'a epoca bizantina; as mezquitas Azul y Suleymaniye; o
Palacio Topkapi
, seu d'o poder imperial otoman, y atros. Fa parte d'a
Organizacion d'as Ciudaz d'o Patrimonio d'a Humanidat
.
Anque dende
1923
a capital de Turquia ye
Ankara
, Istambul sigue estando una ciudat que tien un papel central en a
industria
, o
comercio
y a cultura de Turquia. Ahuespa mas d'una docena d'universidaz. Ye seu d'o Patriarcato Ecumenico, cabeza d'a
Ilesia Ortodoxa
Griega.
Se clamo
Bizancio
dica
330
, cuan cambeo ta unatra denominacion, en
griego
Konstantinoupolis
y en
latin
Constantinopolis
, emplegando-se'n derivatos en cadaguna d'as luengas d'os paises europeus. En la
Cronica de Sant Chuan d'a Penya
s'escribe
Constantinnoble
u
Costantinnoble
. En o
Libro d'os Emperadors
s'escribe
Contastinoble
con
metatesi
. Encara que o nombre cambeo atra vegata en
1453
con a conquiesta turca
otomana
, os derivatos europeus de
Constantinopolis
s'emplegaban en Occident dica
1930
.
En o periodo otoman os turcos clamaban a la ciudat
?stanbul
, pero oficialment s'emplegaba o nombre
Qustantaniyyeh
(????????) ("Ciudat de Costantin" en
arabe
). O nombre oficial d'Istambul fue imposato lo
28 de marzo
de
1930
.
Establita por l'
emperador romano
Costantin I lo Gran
sobre l'antiga colonia griega de
Bisancia
(establita por colonos griegos de
Megara
en
667 aC
). En a
Cronica de los Conquiridores
en fan mencion:
apres que el grant
Constantino
emperador recibio el
bautismo
, reparo a
Bisancia
, ciudat de
Tracia
, la cual v es clamada
Constantinoble
. Et clamola nueua Roma; a la cual traslato el imperio romano et lexo Roma alos sobiranos sacerdotes, por la dignidat dela cual todos los emperadores eran dichos romanos.
Dende ixe inte
Bisancia
u
Bizancio
fue conoixito como
Costantinopolis
en a suya honor (y en
aragones
Costantin Noble
,
Constantinoble
,
Contastinoble
y atras variants). Se convertio en a capital de l'
Imperio Romano de Orient
y dimpues estio a capital de l'
Imperio Bizantin
. Dezaga d'a
Caita de Costantin Noble
(u
Conquista de Istambul
) en
1453
paso a estar parti y capital de l'
Imperio Otoman
, dic'a suya caita oficial o
1 de noviembre
de
1922
. Con a proclamacion d'a Republica dirichida por
Mustafa Kemal
(clamato dimpues Ataturk u pai d'os turcos), a capital turca se treslado ta
Ankara
l'
1 d'octubre
de
1923
.
O
Bosforo
(En
turco
Bo?acici
) ye un
estreito
que divide en dos partis a ciudat de Estambul, conectando a lo
Mar de Marmara
con a
Mar Negra
.
Bi ha dos
puents
sobre este estreito. O puent Bogacici (
Bo?acici Koprusu
) de 1074 metros de largo estio replenau en
1973
. O segundo puent, o
Fatih Sultan Mehmet
(Fatih Sultan Mehmet Koprusu, FSM) posedeix una largaria de 1014 metros, estio replenau en
1988
y se troba a cuasi cinco kilometros a lo norte d'o primer puent.
Un
tunel
ferroviario
de 13,7 kilometros ye estando construito y se estima a suya rematanza ta
2008
. Alto u baixo 1.400 metros d'o tunel van a construyir-se baixo l'estreito, por meyo d'a tecnica d'acolada d'o canyo, y ye previsto que sera o mas fundo tunel executau por este metodo (con un maximo de 56 m baixo lo ran de l'augua). O prochecto alufra a construccion d'un metro de 13,3
km
con cuatre estacions, que unira o centro de Estambul con a urbe oriental y con a urbe occidental.
Estambul ha estau y ye un mezclayo cultural y etnico que han deixau mientres la suya historia numerosos testimonios aquitectonicos y culturals. Per tanto, i hai numerosas
mezquitas
,
ilesias
,
sinagogas
, palacios historicos, edificios civiles y vicos enters pa visitar en a ciudat. Per estas razons la
Unesco
declaro las zonas historicas d'Estambul como
Patrimonio d'a Humanidat
en l'anyo
1985
.
Entre atros puestos los que no se pueden deixar de visitar son:
- Cisterna de Yerebatan
, a mas gran d'as 60 antigas cisternas construyidas baixo la ciudat d'Estambul, se construyio en pocos meses en epoca bizantina y rematada en l'anyo
532
, mientres lo reinau de l'emperador bizantino
Chustinian I
.
- Monesterio de Studion
, repuis d'un
monesterio
construido en l'anyo
463
a iniciativa d'o consul Studios, qui li dio o suyo nombre. L'edificio se devanto a man d'a
mar de Marmara
en estilo bizantin baixo l'advocacion de
Sant Chuan Baptista
, y se convertio en un gran monesterio con alto u baixo mil
monches
.
- Palacio de Topkapi
, ye un palacio formau per muitos chicoz edificios construyius chuntos y rodiaus per cuatro patios situaus sobre lo
Sarayburnu
, entre lo
Cuerno d'Oro
y lo mar de Marmara, a suya construccion estio ordenada per lo sultan
Mehmet II
en 1459 y estio rematada en 1465, estio lo centro administrativo de l'
Imperio otomano
dende 1465 dica 1853.
- Santa Sofiya d'Istambul
, ye una mezquita construida por construita por
Chustinian I
en
532
-
537
como
ilesia
ta o culto
cristiano
, adedicada a la tercera persona d'a Trinidat, y que dimpues d'a cayita d'a ciudat en mans d'os turcos otomans en l'anyo 1453 y convertir-se en a capital d'o nuevo Imperio Otoman, fue convertida en mezquita ta o culto
islamico
dica
1935
, cuan se convertio en un
museu
, en l'anyo 2020 torno a convertir-se en una mezquita ta o culto islamico.
En a ciudat d'Istambul se i celebra lo
Festival Internacional de Cine d'Istambul
.
En estambul bi ha una gran tradiccion esportiva, os esportes mas populars son o futbol y o baloncesto.