Berlin metrosidagi Vikipediya reklamasi
Reklama
(
lotincha
:
reklamo
? ?qichqirmoq“) ?
tovarlarning
sifati, ularni sotib olishdan ko?riladigan naf haqidagi axborot; bevosita yoki bilvosita foyda (daromad) olish maqsadida yuridik va jismoniy shaxslar yoki mahsulot to?g?risida tarqatiladigan maxsus axborot. Reklama marketingning tarkibiy qismi hisoblanib, talab va iste?molchilar didining shakllanishiga ta?sir ko?rsatadi. Reklama korxona imijini yaratish (uzoq davrli ta?sir ko?rsatish), joriy sotish hajmini ko?paytirish (qisqa davrli ta?sir ko?rsatish), haridorlarga nima sotib olishni va uni nima uchun sotib olish zarurligini hal qilishda yordamlashish va boshqa maqsadlarda olib boriladi. Reklamaning asosiy vazifasi ? xaridorni qiziqtirish, mijoz xaridorlarni yo?qotmaslik va ularni kengaytirishga qaratiladi.
Reklamaning paydo bo?lish tarixi juda qadimiy, Yunoniston va
Qadimgi Rimda
og?zaki va yozma Reklama, hatto tovar belgisi qo?yib tamg?alash yo?li bilan tovarlar reklama qilinganligi haqida ma?lumotlar bor. Hozirgi shakldagi reklama ilk marta AQShda paydo bo?lgan. Bu yerda XIX asrning 2-yarmida birinchi reklama agentliklari faoliyat ko?rsatgan va reklama katta daromad keltira boshlagan. Dastlab yozma reklama haridorlarni magazin va unda sotiladigan tovarlardan xabardor qilish vazifasini bajargan. Bu ish taxtalavha yozish va vitrinalar tashkil etish orqali amalga oshirilgan. Keyinchalik reklama potensial haridorga nashrlar orqali murojaat shakliga aylandi ? afishalar, kitoblar, jurnallar, gazetalarda axborotreklama e?lonlari paydo bo?ldi. Reklama ishiga ommaviy axborot vositalari (matbuot, radio, televideniye, kino) jalb etildi.
Reklama bir necha vazifani bajaradi:
1) tovarlar va xizmatlar iste?molchilarini xabardor qilish, ma?lumot berish vazifasi ? reklama e?lonlarida tovar va xizmatlarning sifati, ishonchliligi, ularni qo?llash sohalari, ishlab chiqaruvchilari va sotib olish yo?llari haqida ma?lumot beriladi; 2) ishontiruvchi reklama ? mavjud tovarga iste?molchi va haridorlarlarning moyilligini oshirishga xizmat qiladi;
3)eslatuvchi reklama ? mavjud, ammo bir qadar unutilgan talabni, haridorlarning o?zlari uchun ma?lum bo?lgan tovarlarga munosabatni kengaytirishda muhim o?rinda turadi.
Bunday reklama davriy yangilanib turadigan va mavsumiy tovarlar uchun qo?llaniladi.
Har bir firma o?z reklamasining faoliyatini reklama agentlarini yollash yoki reklama xizmatini tuzish yoki maxsus reklama agentliklari xizmatlaridan foydalanish asosida amalga oshiradi. Reklamaning samaradorligi ko?p jihatdan talabni o?rganishni tashkil qilishga bog?liq bo?lib, haridorlar doirasini aniqlash va ularga ta?sir o?tkazish usullariga yordam beradi. Hozirgi davrda reklama matbuot, radio, televideniye orqali olib boriladi, maxsus reklama filmlari namoyish etiladi. Reklama qilish maqsadida plakat, buklet, tovar kataloglari kurkam qilib chiqariladi va tarqatiladi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida reklama xizmatlarining ahamiyati kuchayib, muomala harajatida reklama harajatlarining hissasi ortib boradi. Reklama tadbirkorlikning alohida bir tarmog?iga aylanadi va reklama maxsus qoidalar va qonunlarga muvofiq tashkil etiladi. Qonuniylik, aniqlilik, ishonchlilik, reklamadan foydalanuvchiga zarar, shuningdek, ma?naviy zarar yetkazmaydigan shakllar va vositalardan foydalanish Reklamaga doir asosiy talablardir. O?zbekistonda reklama tayyorlash va tarqatish bilan bog?liq munosabatlar O?zbekiston Respublikasining ?Reklama to?g?risida“ (1998-yil 25-dekabr) qonuni va
O?zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasining karorlari bilan tartibga solinadi. Ushbu konunga ko?ra, iste?molchilarni chalg?itadigan yolgon yoki noaniq ma?lumotlarni reklama vositasida tarqatish, shuningdek, ayrim tovarlar yoki faoliyat sohalarini reklama qilish qonun yo?li bilan taqiqlanadi (yana qarang
Marketing
).
- Abdullayeva Sh., Nosirov P.,
Marketing
? bozor iqtisodiyoti asosi, Toshkent, 1994.
- Yusupov, Qodirjon; Rahimova, Barno.
O?zME
. Birinchi jild. Toshkent, 2000.