Srbi

Izvor: Wikipedija
Prijeđi na navigaciju Prijeđi na pretragu
Ukoliko ste tra?ili Severne Srbe, pogledajte Lu?i?ki Srbi .
Za druge upotrebe, pogledajte Srbi (razvrstavanje) .
"Serbi (ju?noslovenski narod)" preusmerava ovde. Za druge upotrebe, pogledajte Serbi .
Srbi
Срби
Sv. Sava   ? Car Du?an   ? Karađorđe   ? V. Karad?i?
N. Tesla   ? M. Pupin   ? N. Petrovi?   ? M. Milankovi?
Ukupna populacija

10-11 miliona [ nedostaje referenca ]

Regioni sa zna?ajnim brojem pripadnika
Zapadni Balkan 8.600.000+
  Srbija 5.988.093 (2011) [1]
  Bosna i Hercegovina 1.484.530?1.711.577 (2010) [2]
  Hrvatska 186.633 ( 2011 .) [3]
  Crna Gora 178.550 (2011) [4]
  Slovenija 70.526 (2009) [5]
  Makedonija 40.000 (2008) [6]
ostatak Evrope 1.400.000+
  Njema?ka 700.000?800.000 (2014) [7]
  Austrija 300.000-350.000 (2012) [8]
  Italija 70.000 (2012) [9]
  Francuska 120.000 (2014) [10]
  ?vicarska 195.953 (2008) [11]
  ?vedska 135.000 (2008) [12]
  Ujedinjeno Kraljevstvo 80.000+ (2012) [13]
  Rumunjska 22.518 (2002) [14]
  Belgija 3.857 (2008) [15]
  Gr?ka 15.000+ (2012) [16]
  Mađarska 10.000 (2011) [17]
  Luksemburg 8.581 (2009) [18]
  ?panija 7.600 (2012) [19]
  Estonija 6.143
Sjeverna Amerika 1.500.00+
  SAD 1.050.000 (2012) [20]
  Kanada 200.000-250.000 (2012) [21]
Azija i Oceanija 200.000+
  Australija 200.000 [22]
Jezik/ci
srpski
Religija
Srpska pravoslavna crkva
Srodne etni?ke grupe
Ju?ni Slaveni , a najvi?e Bo?njaci , Crnogorci , Hrvati i Jugoslaveni

Srbi su ju?noslovenski narod koji prete?no ?ivi na Balkanskom poluostrvu i u Panonskoj niziji : u Srbiji , gde ?ini oko 84% stanovni?tva, Bosni i Hercegovini i Crnoj Gori gde ih ima oko 41%. U manjem broju, Srba ima i u Hrvatskoj , Mađarskoj , Rumuniji , Makedoniji i Albaniji , kao i u raznim zemljama u dijaspori . Srbi su ve?inom pravoslavne veroispovesti.

Geografija

Geopoliti?ki prostor Srbije, Crne Gore i Bosne i Hercegovine, podru?je na kojem je nastanjena ve?ina Srba

Tradicionalni srpski etni?ki prostori su danas politi?ki podeljeni između nekoliko dr?ava, u kojima se polo?aj srpskog naroda razlikuje.

Mati?na dr?ava srpskog naroda je Srbija . Pored toga, Srbi su priznati kao jedan od tri konstitutivna naroda Bosne i Hercegovine . U|Republici Kosovo]], koju Srbija ne priznaje i koju smatra delom svoje teritorije, polo?aj Srba je regulisan u smislu da su albanski i srpski ravnopravni slu?beni jezici ove dr?ave. Crna Gora je definisana kao građanska dr?ava. U njoj status Srba nije posebno definisan, ali se Srbi u ovoj dr?avi ne smatraju ni nacionalnom manjinom. [23] U ostalim dr?avama koje pokrivaju tradicionalne srpske etni?ke prostore, Srbi imaju status nacionalne manjine.

U samoj Srbiji, Srbi ?ine ve?inu stanovni?tva u Vojvodini (67%), Beogradu (91%), ?umadiji i zapadnoj Srbiji (89%) i Ju?noj i isto?noj Srbiji (89%). Na Kosovu i Metohiji Srba ima 7% i drugi su narod po brojnosti, posle Albanaca . U toku je proces formiranja Zajednice srpskih op?tina , koja bi trebalo da uklju?i op?tine na Kosovu i Metohiji sa srpskom ve?inom.

U Republici Srpskoj , jednom od dva entiteta Bosne i Hercegovine, Srbi su ve?inski narod (88%), a ?ine i relativnu ve?inu stanovni?tva (43%) u Br?ko Distriktu . U drugom entitetu BiH, Federaciji Bosne i Hercegovine , Srbi ?ine najve?i deo stanovni?tva u 4 op?tine Bosanske Krajine .

U Crnoj Gori, Srbi ?ine dominantno stanovni?tvo u jednom broju op?tina na severu Crne Gore i Boki Kotorskoj .

Oko 190.000 Srba danas ?ivi u Hrvatskoj . Srbi u Hrvatskoj su bili konstitutivni narod do 1991 . godine, kada ih je bilo preko 580.000. Srbi su u velikom broju (250.000) proterani iz te zemlje tokom rata , u operacijama Oluja i Bljesak 1995. godine. [24] [25] Danas Srbi ?ine ve?inu stanovni?tva u jednom broju op?tina Hrvatske u severnoj Dalmaciji , Lici , Kordunu , Baniji , Slavoniji , zapadnom Sremu i Baranji . Deo ovih op?tina na istoku Hrvatske uklju?en je u Zajedni?ko ve?e op?tina .

U Rumuniji , Srbi ?ine najve?i deo stanovni?tva u op?tinama Svinjica , Po?e?ena i Sokolovac u Banatu .

Istorija

Glavni ?lanak: Istorija srpskog naroda

Poreklo Srba

Bela Srbija i Bela Hrvatska u 6. veku (oko 560. godine), prema knjizi Frensisa Dvornika

Prema ? Spisu o narodima “ koji se pripisuje vizantijskom caru Konstantinu Porfirogenitu , [26] Srbi su se doselili na Balkan za vladavine cara Iraklija (610?641), po?etkom 7. veka (oko 626 . godine). Od tada se sa sigurno??u mo?e govoriti o njihovoj istoriji.

Prema pomenutom spisu, Srbi su na Balkan do?li iz Bojke (Bele Srbije), [27] [n 1] ?ija lokacija nije sa sigurno??u utvrđena. O lokaciji Bele Srbije postoji nekoliko hipoteza. Prema jednom mi?ljenju ona se nalazila na podru?ju Polablja i Lu?ice (dana?nja isto?na Nema?ka ), koje danas nastanjuju Lu?i?ki Srbi . Prema drugom mi?ljenju, ona se nalazila u gornjem toku Visle i Odre (dana?nja Poljska ), dok je prema tre?oj varijanti ona bila locirana na podru?ju dana?nje zapadne Ukrajine . U svakom slu?aju, srpska narodna tradicija ne zna za zemlju Bojku. [28]

U Polablju Srbe kao zasebnu zajednicu nalazimo od 5. veka , među zapadnim Slovenima , gde je potvrđeno postojanje njihove nekada?nje dr?ave, u delu literature poznate kao Dervanova Srbija . Lu?i?ki Srbi i danas ?ive na delu ovog prostora koji je obuhvatala Dervanova Srbija.

Međutim, nemogu?e je ta?no re?i kada su i odakle Srbi stigli na podru?je Bele Srbije, odnosno da li su tamo do?li kao deo Slovena ili kao deo nekih drugih neslovenskih naroda. I za same Slovene se ne mo?e ta?no re?i kada su i odakle stigli na prostore koji se smatraju njihovom prapostojbinom, iako ih novija arheolo?ka istra?ivanja vezuju za niz arheolo?kih kultura koje su se smenjivale na podru?ju srednje i isto?ne Evrope . Formiranje Srba kao zasebne etni?ke grupe, odnosno njihovo izdvajanje iz slovenske mase prilikom dolaska na Balkan , je proces koji nije detaljnije opisan u izvorima onog vremena, iako u istorijskoj nauci nije sporno da se desio. To je otvorilo prostor da nastanu razli?ite hipoteze o neju?noslovenskom poreklu Srba , okarakterisane kao marginalne u dana?nje vreme, ili pseudoistorijske.

Ruski arheolog-slavista Valentin Vasiljevi? Sedov smatra da arheolo?ka građa ne potvrđuje mi?ljenje da se Bela Srbija nalazila na zapadnoslovenskim prostorima. Prema ovom autoru, Srbi poti?u sa severnog priobalja Crnog mora , a na Balkan su se preselili u masovnom migracionom talasu ka srednjem Podunavlju , u vreme najezde Avara . [29]

Moderna srpska nacija etnolingvisti?ki spada u grupu ju?noslovenskih naroda. Rezultati određenih genetskih i antropolo?kih istra?ivanja pokazuju da su Srbi po svom genetskom poreklu povezani i sa balkanskim starosedeocima . Međutim, s obzirom da se Y-DNK Haplogrupa I , koju danas nalazimo kao najzastupljeniju kod Srba, vezuje i za balkanske starosedeoce i za jedan deo Slovena, ne mo?e se sa sigurno??u re?i da li su oni Srbi koji imaju ovu haplogrupu potomci balkanskih starosedelaca koji su se kasnije poslovenili ili potomci Slovena koji su se naselili na Balkan. Generalno, određeni stepen genetskog porekla od starih naroda nije karakteristi?an samo za Srbe ve? i za ostale narode u Evropi (starorimski filozof Seneka - Te?ko da ?e se na?i ijedna zemlja ?iji su stanovnici autohtoni. Sve je to izme?ano i jedno na drugo nakalemljeno. Jedni su odlazili, a drugi dolazili ).

Srednji vek

Ranosrednjovekovna istorija Srba je zbog oskudice pisanih izvora poznata samo okvirno.

Za period od doseljavanja do formiranja feudalnih dr?ava glavni izvor je Konstantin Porfirogenit. Po njegovoj pri?i, za vreme vladavine vizantijskog cara Iraklija (610-641) vlast nad Belim Srbima je pripala dvojici bra?e, od kojih je jedan iz nepoznatog razloga napustio svoju o?evinu i uputio se u Vizantiju. Za sobom je, kako Porfirogenit ka?e, poveo ?polovinu naroda“. Car Iraklije ih je naselio u okolini Soluna , u kraju koji ?e se od tada po njima zvati Srbica (danas Servija, okrug Ko?ani ). [n 2] Posle nekog vremena ih je obuzela nostalgija za starim zavi?ajem, pa im je car dao dozvolu za povratak. Međutim, tek ?to su pre?li Dunav, predomislili su se i ponovo zatra?ili zemlju za naseljavanje. Ovaj put im je car dodelio oblasti opusto?ene u najezdi Avara, u Porfirogenitovo vreme (sredina 10. veka) poznate kao Srbija, Paganija, Zahumlje, Travunija i Konavle. [31]

Srbi i ostali Ju?ni Sloveni su u novoj postojbini na Balkanu zatekli romanizovano stanovni?tvo. [32] Ono je u po?etku, usled straha, [n 3] izbegavalo susret sa prido?licama. Međutim, odnosi su vremenom otoplili, pa je do?lo do trgova?ke i kulturne razmene, a negde i do me?anja i simbioze. [n 4] Verovatno kao rezultat toga u srpski jezik su dospele neke re?i iz vulgarnog latiniteta kao npr: bosiljak (basilicum), bro? (bractea), vrt (hortus), vr? (urceus), Grk (Graecus) gunja/dunja (cydoneus), jegulja (anguilla), kimak (cimex), kip (cippus), konopac (canapus), kopun (cappo, akuz. capponem), kresta (crista), kupus (composita), lovor (laurus), lo?ika (lactuca), mazga (muscus), mramor (marmor), osel (asellarius), o?ljar, papar (piper), paun (pavo, akuz. pavonem), raka (arca), ra?un (ratio, akuz. rationem), rotkva (radix, akuz. radicem), rusalje (rosalia), sapun (sapo, akuz. saponem), sumpor (sulphur), ulje (oleum), cer (cerrus) idr. [33] Romanizovano stanovni?tvo se negde stopilo sa Slovenima pre, a negde kasnije. Najdu?e se odr?alo u primorskim krajevima. Uspomenu na njih ?uvaju toponimi: Skadar (Scodra), Le? (Lisus), Ulcinj (Ulcinium), Budva (Butua), Risan (Rhizon), Ston (Stagnum), Medun (Metheon), Sva? (Saucium), Sard (Sarda), Drivast (Drivastum); oronimi: Durmitor (dormire), Visitor (od glagola videre, vidi, visum), Leotar (od leo, lav); hidronimi: Neretva (Narenta), Bojana (Barbana), Drim (Drino, Dirnius), Cetina (Cnetona) itd. [34]

Porfirogenit u svom spisu pi?e da su Srbi jo? za vreme Iraklija primili hri??anstvo i to preko sve?tenika iz Rima . [35] To se donekle mo?e i razumeti s obzirom da je Vizantija mogla tada delovati na Srbe samo preko primorskih gradova na Jadranu u kojima je bogoslu?beni jezik bio latinski. [36] [n 5] Srbi su verovatno osetili i uticaj Metodijeve panonsko-sremske arhiepiskopije i Klimentove veli?ke episkopije koji se ogledao u ?irenju slovenske pismenosti i slovenskog bogoslu?enja. [38] Međutim, postavlja se pitanje u kojoj je meri hri??anstvo zahvatilo Srbe u 9. veku. Naime, iz kasnijih svedo?anstava se vidi da je misionarski rad redovno bio pra?en velikim te?ko?ama. [39] Tek je sveti Sava uspeo da u?vrsti hri??anstvo među Srbima i da se izbori za samostalnu srpsku crkvu.

Osim pomenutog ?Spisa o narodima“, Srbi se pominju, dodu?e kratko, i u Analima frana?kog kraljevstva , latinskom spisu iz 9. veka. [40]

Srpske kne?evine u 9. veku
Konstantin Bodin , kralj Duklje
Srpski car Du?an ; freska iz manastirske crkve u Lesnovu, oko 1350. godine

Srbi su na Balkanu, tokom ranog srednjeg veka, formirali nekoliko kne?evina. Pored same Srbije , u jadranskom primorju su formirane srpske kne?evine Duklja , Travunija , Zahumlje i Paganija . U 9. veku Srbija se na jugu, du? Dinarida , grani?ila s Paganijom (od Cetine do Neretve), Zahumljem (od Neretve do Dubrovnika), Travunijom (od Dubrovnika do Boke Kotorske) i Dukljom (od Boke Kotorske do Bojane). [41] Za stanovnike Paganije, Zahumlja i Travunije Porfirogenit izri?ito ka?e da su Srbi. Mada to ne ka?e i za Dukljane, nema sumnje da su i oni Srbi. [42] Mogu?e je da su kod Srba u upotrebi bila dva imena, jedno op?te ? ?kao oznaka potomaka prvih doseljenika na Balkan, predstavnika nove, ?ire etnosocijalne zajednice? ? a drugo oblasno, ali nije isklju?eno da je Srbima prethodio jedan stariji sloj Slovena, koji se na Balkan doselio u vreme avarsko-slovenske najezde krajem 6. i po?etkom 7. veka. [43] U svakom slu?aju, u 11. veku oblasna imena (kao npr. Dukljanin) sve se ređe pojavljuju u pisanim izvorima (uglavnom vizantijskim), ali se zato za ove prostore sve ?e??e vezuje etnonim ?Srbi“. [44] Tako se kod Kekavmena iz 11. veka na jednom mestu knez Duklje Stefan Vojislav (1034-1050) naziva ?Dukljanin“, a na drugom ?Travunjanin Srbin“. Mo?e biti da ?Kekavmen... nije smatrao dovoljnim da nazove dukljanskog i travunjanskog vladara samo po imenu njegovih poseda, nego je uvideo potrebu za obja?njenjem [njegovih oblasnih imena - prim. prev.] uz pomo? op?tijeg i rasprostranjenijeg etnonima (‘Srbin’)“. Sli?no stoje stvari i kod Skilice , takođe iz 11. veka, koji pi?e da se protiv cara pobunila ?Srbija“ (tj. Duklja) i da je ?arhont Srba“, Stefan Vojislav, pobegav?i iz carigradskog zato?eni?tva, ?zauzeo zemlju Srba“. Identi?ne termine Skilica upotrebljava kada govori o Vojislavovom prethodniku Jovanu Vladimiru , za koga ka?e da je vladao ?Trimalijom i obli?njim oblastima Srbije“. [45]

U 11. veku, Duklja je postala kraljevina, koja je objedinila sve zemlje nastanjene Srbima. Od kraljevine se odvojila zasebna Banovina Bosna . Kasnije je Duklja pripojena Ra?koj , koja 1217. godine takođe postaje kraljevina. Pored naziva Ra?ka, za ovu dr?avu se u literaturi upotrebljava i naziv Srbija. Krajem 13. i po?etkom 14. veka, u Podunavlju i Posavini je postojala jo? jedna srpska kraljevina pod vla??u Stefana Dragutina i njegovog sina Stefana Vladislava II . Ova dr?ava je u literaturi poznata kao Sremska zemlja ili Sremska kraljevina .

1345. godine, srpska kraljevina prerasta u Srpsko carstvo , koje se nakon 1371. godine raspada. Jo? za vreme postojanja Srpskog carstva, na njegovom podru?ju su se iskristalisale oblasti pod vla??u lokalnih gospodara, koji ?e nakon raspada Srpskog carstva postati samostalni. Dr?ave koje su nastale raspadom Srpskog carstva bile su Carstvo Simeona-Sini?e , Moravska Srbija , Zeta , Zemlja Brankovi?a , Zemlja Vojinovi?a , Prilepsko kraljevstvo i Velbu?dska kne?evina . Banovina Bosna 1377. godine postaje kraljevina .

Od kraja 14. veka, srpske zemlje postepeno osvajaju osmanski Turci . Moravska Srbija po?etkom 15. veka prerasta u Srpsku despotovinu , koju zauzimaju Turci 1459. godine. Slabljenjem centralne vlasti u Kraljevini Bosni , na njenom podru?ju se u 15. veku formiraju vojvodstvo Sandalja Hrani?a , kne?evina Pavla Radenovi?a i Vojvodstvo Svetog Save (Hercegovina). Do kraja 15. veka, sve ove zemlje zauzeli su Turci, zaklju?no sa Zetom, koja se odr?ala sve do 1499. godine.

Novi vek

Pe?ka patrijar?ija , 16-17. vek

Nakon osvajanja srpskih dr?ava, Turci su se okrenuli osvajanju Kraljevine Ugarske , u koju se deo Srba sklonio pred turskom najezdom. U vreme tursko-ugarskih sukoba u 16. veku, Srbi predvođeni samozvanim carem Jovanom Nenadom (1526-1527) i vojvodom Radoslavom ?elnikom (1527-1530) su na podru?ju Panonske nizije poku?ali da obnove srpsku dr?avu. Ovi poku?aji bili su kratkotrajni, a nakon turskog osvajanja velikog dela Ugarske, najve?i deo srpskog naroda na?ao se pod turskom vla??u. U nedostatku sopstvenih dr?avnih ustanova, Srbi su svoj identitet vezali za pravoslavnu crkvu , oli?enu u Pe?koj patrijar?iji . Između 16. i 18. veka, u srpskim zemljama je izbio niz ustanaka protiv turskih vlasti, od kojih je najzna?ajniji bio Banatski ustanak iz 1594.

Od kraja 17. veka, oko kontrole nad srpskim zemljama sukobljavaju se Osmansko carstvo i Habzbur?ka monarhija . Granica između ovih dr?ava se do kraja 18. veka ustalila na Dunavu i Savi . Tokom habzbur?ke vlasti, formiran je niz habzbur?kih administrativnih oblasti koje su nastanjivali Srbi: Vojna krajina (postojala do 1882), Kraljevina Slavonija (1699-1868), Kraljevina Srbija (1718-1739) , Kraljevina Bosna (1718-1739) , Tami?ki Banat (1718-1778), Srpska Vojvodina (1848-1849), Vojvodstvo Srbija i Tami?ki Banat (1849-1860) i Bosna i Hercegovina (1878-1918) . Nezadovoljan ukidanjem jednog dela Vojne krajine, deo Srba se iselio iz Habzbur?ke monarhije u Rusku imperiju , gde su za njih formirane zasebne oblasti: Nova Srbija (1752-1764) i Slavenosrbija (1753-1764).

Karađorđe Petrovi? , vo?d Prvog srpskog ustanka

U srpskim zemljama koje su ostale pod turskom vla??u nastavio se otpor srpskog naroda prema takvom dr?avno-politi?kom stanju. 1788. godine je ju?no od Save i Dunava formirana kratkotrajna Ko?ina krajina , da bi, potom, izbijanjem Prvog srpskog ustanka 1804. godine bila formirana Karađorđeva Srbija , a potom, nakon Drugog srpskog ustanka , Kne?evina Srbija , koja je imala autonomiju u okviru Osmanskog carstva. Krajem 17. veka, direktne osmanske vlasti oslobodila se i Crna Gora , a i Srbi muslimani iz Bosne su poku?ali da se oslobode osmanske vlasti, formirav?i Bosanski begovat (1831-1833). Potpuna nezavisnost Srbije i Crne Gore priznata je 1878. godine. Srbija je 1882. godine progla?ena kraljevinom , dok je progla?enje Kraljevine Crne Gore usledilo 1910. godine. Srbija i Crna Gora su u Balkanskim ratovima 1912-1913. godine pro?irile svoju teritoriju, a u ovom periodu potpuno prestaje osmanska vlast u srpskim zemljama. Tokom Prvog svetskog rata , Srbiju i Crnu Goru su okupirale vojne snage Centralnih sila .

Poku?aj austrougarskih vlasti da na mesto svojih vojnosposobnih ljudi u okupacionoj upravi u Srbiji dovede svoje građane Srbe nije uspeo, jer Srbi nisu pristajali da budu okupatori svojim sunarodnicima. [46]

Sem ?to su ?inile zlo?ine nad zate?enim stanovni?tvom u Guvernmanu ?Srbija“ , austrougarske okupacione vlasti su ga i internirale. Srbi su internirani ?to pojedina?no, ?to grupno, ?to masovno, ali se u nauci obi?no govori o ?etiri glavna talasa: [47]

  • Prvi talas je usledio neposredno po ulasku austrougarske vojske u Srbiju (krajem 1915). Tada je internirano oko 20-25 hiljada ljudi.
  • Drugi talas je usledio posle uklju?ivanja Rumunije u rat na strani saveznika (kraj leta i po?etak jeseni 1916). Tada je bila izdata naredba da se pohvataju ne samo svi vojnosposobni mu?karci od 17 do 50 godina i biv?i vojnici koji su izbegli zarobljeni?tvo i internaciju, nego i svi politi?ki sumnjivi bez obzira na pol, starost i prebivali?te. Procenjuje se da je do kraja septembra bilo je pohvatano i internirano u logore van Srbije oko 8.500 ljudi, a do po?etka novembra 16.500 lica.
  • Tre?i talas je usledio posle Topli?kog ustanka (u prole?e 1917). Tada su internirane sve komite koje su se predale okupacionim vlastima, kao i svi oni za koje se sumnjalo da su im pomagali.
  • ?etvrti talas je zapo?et probojem Solunskog fronta u jesen 1918, ali je bio najslabiji.

Savremeno doba

Kralj Aleksandar Ujedinitelj

Porazom Centralnih sila u ratu 1918. godine, Srbija i Crna Gora su oslobođene okupacije. U procesu jugoslovenskog ujedinjenja, Srbiji se prisajedinjuju Crna Gora i Vojvodina , a potom se tako pro?irena Srbija ujedinjuje sa novoformiranom Dr?avom Slovenaca, Hrvata i Srba u jedinstveno Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca , kasnije nazvano Jugoslavijom . Srbi su svoju dr?avnost uneli u novu jugoslovensku dr?avu, u ?ijim granicama se na?la ogromna ve?ina srpskog naroda.

Do okon?anja Prvog svetskog rata Srbi su imali ?est posebnih crkvenih organizacija: [48]

  • Beogradsku mitropoliju u Kraljevini Srbiji, sa pet eparhija
  • Karlova?ku mitropoliju, sa sedam eparhija
  • Crnogorsko-primorsku mitropoliju, sa tri eparhije
  • Srpsku crkvu u Bosni i Hercegovini, sa ?etiri eparhije
  • Dalmatinsku crkvenu oblast, sa dve eparhije
  • Crkvenu oblast u Staroj Srbiji i Makedoniji, sa ?est eparhija

Budu?i da su stvaranjem Kraljevine SHS razbijene barijere koje su vekovima razdvajale srpske crkvene op?tine jedne od drugih, na dnevni red se postavilo pitanje vaspostavljanja jedinstvene SPC. Kraljevina SHS je, posle dugih pregovora koje je vodila sa Vaseljenskom patrijar?ijom, uspela da se izbori za priznanje SPC, tako da je 12. septembra 1920. na Arhijerejskom saboru odr?anom u Sabornoj crkvi u Sremskim Karlovcima doneta odluka o vaspostavljanju Srpske patrijar?ije. [49]

U procesu re?avanja hrvatskog pitanja u Jugoslaviji, formirana je 1939. godine Banovina Hrvatska . U njenom sastavu su se, pored srezova sa hrvatskom ve?inom, na?li i neki srezovi sa srpskom ve?inom.

Okupacijom i podelom Jugoslavije od strane Sila osovine 1941. godine, Srbi su kao narod do?li u veoma te?ak polo?aj. Iako su okupatori formalno omogu?ili postojanje nekog oblika srpske dr?avnosti u vidu Nedi?eve Srbije i Crne Gore , ove zemlje su se fakti?ki na?le pod vla??u okupacionih re?ima, koji su ugnjetavali srpski narod i nad njim ?inili genocid . Veliki delovi okupirane Jugoslavije u?li su u sastav takozvane Nezavisne Dr?ave Hrvatske (NDH), kojoj su, pored ve?inski srpskih srezova Banovine Hrvatske bili dodati cela Bosna i Hercegovina i ceo Srem . Srbi u NDH su se na?li izlo?eni progonu, proterivanju, nasilnom pokr?tavanju i genocidu. Genocid nad Srbima su takođe ?inili i mađarski , albanski i bugarski okupatori, koji su okupirali pograni?ne delove Jugoslavije.

Nakon vojnog poraza Sila osovine i zavr?etka okupacije, Jugoslavija je obnovljena, ali kao socijalisti?ka federacija sastavljena od 6 republika. Podru?ja nastanjena Srbima su administrativnim granicama bila podeljena između 5 od ovih 6 republika. Pored toga, progla?ena su tri nova jugoslovenska naroda ( Crnogorci , Muslimani , Makedonci ), u ?iji su sastav u?li delovi srpskog naroda. Iako su nakon Drugog svetskog rata Srbi u Bosni i Hercegovini bili najbrojniji narod, od popisa 1971. godine su u ovoj republici najbrojniji bili Muslimani. U Srbiji su formirane dve autonomne pokrajine, Vojvodina i Kosovo i Metohija , a ovom drugom su uglavnom upravljali Albanci . Srbi su bili priznati kao konstitutivni narod u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini , ali su se mnogi pripadnici srpskog naroda iz Hrvatske, Bosne i Hercegovine i sa Kosova i Metohije selili u U?u Srbiju i Vojvodinu. Ove migracije su imale delom ekonomski, a delom nacionalni karakter.

U vreme raspada Jugoslavije po?etkom 1990-tih, Srbi u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini su formirali nekoliko srpskih autonomnih oblasti , ?ijim ujedinjavanjem su stvorene dve republike - Republika Srpska Krajina i Republika Srpska . Ove srpske dr?ave formirane su kao odgovor na politiku izdvajanja Hrvatske i Bosne i Hercegovine iz Jugoslavije . Na kraju rata u Hrvatskoj 1995. godine, Republika Srpska Krajina je vojno pora?ena od strane Hrvatske vojske , a oko 150,000 do 200,000 Srba je proterano sa tih prostora. [24] [25] [50] [51] Iste godine, Dejtonski sporazum je okon?ao rat u BiH i priznao Republiku Srpsku kao jedan od dva entiteta u sastavu BiH. Nakon NATO bombardovanja SR Jugoslavije 1999. godine i zavr?etkom rata na Kosovu i Metohiji, u skladu sa Rezolucijom 1244 UN-a, na Kosovo i Metohiju su u?le trupe NATO pakta kao misija KFOR, a 230,000 Srba i drugih ne-Albanaca je raseljeno. [52] 2006. godine Srbija i Crna Gora raskidaju svoju dr?avnu zajednicu i postaju nezavisne dr?ave, a 2008. se na teritoriji Kosova i Metohije progla?ava nezavisna Republika Kosovo , koju Srbija nije priznala.

Jezik

?tokavski poddijalekti
Glavni ?lanak: Srpski jezik

Srbi govore srpskim jezikom, koji pripada slovenskoj grupi indoevropske porodice jezika . Srpski jezik je slu?beni jezik Srbije i jedan od tri slu?bena jezika Bosne i Hercegovine (uz bosanski i hrvatski ; sva tri jezika su gotovo istovetna). Takođe je, uz albanski , jedan od dva slu?bena jezika samoprogla?ene Republike Kosovo, koju Srbija ne priznaje. U Crnoj Gori je srpski glavni govorni jezik, iako nema slu?beni status na nivou dr?ave (slu?beni jezik u Crnoj Gori je crnogorski , koji je takođe istovetan srpskom jeziku).

Govornici srpskog jezika se donekle mogu sporazumevati sa govornicima hrvatskog, bosanskog, crnogorskog i bunjeva?kog . [53] U manjoj meri se mogu sporazumevati i sa govornicima slovena?kog , makedonskog i bugarskog , kao i sa govornicima drugih slovenskih jezika. U kontaktu sa romskim jezikom , na bazi srpskog je nastao romsko-srpski jezik , kojim govori deo romske populacije u Srbiji.

U smislu lingvisti?ke klasifikacije, srpski jezik se, pored ve? pomenutih jezika (hrvatskog, bosanskog, crnogorskog, bunjeva?kog), klasifikuje u zapadnu grupu ju?noslovenskih jezika, u koju jo? spada i slovena?ki, [54] [55] dok se makedonski, bugarski i staroslovenski jezik klasifikuju u isto?nu grupu ju?noslovenskih jezika. Leksi?ki, srpski deli 85% sli?nosti sa slovena?kim, 84% sa makedonskim, kao i 80% sa bugarskim i slova?kim. [56]

Standardni srpski jezik baziran je na ?tokavskim ju?noslovenskim govorima, a podeljen je na dva glavna nare?ja - ekavsko i ijekavsko . Ekavsko govorno podru?je je dalje podeljeno na nekoliko dijalekata: ?umadijsko-vojvođanski , smederevsko-vr?a?ki , kosovsko-resavski , prizrensko-ju?nomoravski , svrlji?ko-zaplanjski i timo?ko-lu?ni?ki . Ijekavsko govorno podru?je je podeljeno na isto?nohercegova?ki , isto?nobosanski i zetsko-ju?nosand?a?ki dijalekat . Pored toga, postoje i ikavski i slavonski govori, koji su zastupljeni kod populacija koje su u pro?losti u delu literature ozna?avane kao Srbi katolici .

Religija

Hram Svetog Save u Beogradu, najve?i srpski pravoslavni hram, najve?i pravoslavni hram na Balkanu i po povr?ini i zapremini najve?a pravoslavna crkva na svetu

Ve?ina Srba su vernici Srpske pravoslavne crkve . U 2011. godini, srpsko pravoslavno stanovni?tvo je ?inilo 84.5% stanovni?tva Srbije (bez Kosova). [57] Pored toga, među Srbima ima i protestanata , ateista i agnostika , a u manjoj meri i muslimana i katolika . Broj Srba muslimana i Srba katolika je u pro?losti bio ve?i, ali se pripadnici ovih veroispovesti danas po nacionalnosti uglavnom izja?njavaju kao Bo?njaci i Hrvati .

Srpska pravoslavna crkva je prisutna kako na tradicionalnim srpskim etni?kim prostorima, tako i u srpskoj dijaspori . Ona broji od 8 miliona [58] do 12 miliona ?lanova. [59] Pored Srba, deo vernika Srpske pravoslavne crkve ?ine i pripadnici drugih etni?kih grupa - Crnogorci , Romi , Vlasi , itd.

Populacija

Glavni ?lanci: Demografska istorija Srba i Srpska dijaspora

Najve?i broj Srba ?ivi u Srbiji (5.988.000, ne ra?unaju?i Kosovo). Drugi ve?i deo Srba ?ivi u Bosni i Hercegovini (1.300.000), gde predstavljaju konstitutivni narod (Srbi su najvi?e skoncentrisani u Republici Srpskoj , jednom od dva entiteta u BiH). Zna?ajan broj Srba ?ivi i u Crnoj Gori (178.000) i Hrvatskoj (186.000). Manji broj Srba takođe ?ivi u Makedoniji , Sloveniji , Rumuniji , Albaniji , Bugarskoj i Mađarskoj .

Najve?i broj Srba ?ivi u Srbiji (5.988.000, ne ra?unaju?i Kosovo). Drugi ve?i deo Srba ?ivi u Bosni i Hercegovini (1.300.000), gde predstavljaju konstitutivni narod (Srbi su najvi?e skoncentrisani u Republici Srpskoj , jednom od dva entiteta u BiH). Zna?ajan broj Srba ?ivi i u Crnoj Gori (178.000) i Hrvatskoj (186.000). Manji broj Srba takođe ?ivi u Makedoniji , Sloveniji , Rumuniji , Albaniji , Bugarskoj i Mađarskoj .

Veliki broj Srba ?ivi u dijaspori (tuđini), prvenstveno u Nema?koj , Austriji , ?vajcarskoj , Sjedinjenim Ameri?kim Dr?avama , Francuskoj , ?vedskoj , Turskoj , Argentini , Kanadi i Australiji .

Najve?e urbane populacije Srba u Srbiji nalaze se u Beogradu (1.417.187 [60] ), Ni?u (162.380 [60] ), Novom Sadu (141.475 [60] ) i Kragujevcu (139.990 [60] ). Najve?i grad sa srpskom ve?inom u BiH je Banja Luka (oko 200.000 stanovnika).

U inostranstvu se najve?a srpska populacija mo?e na?i u severnoj Americi ( ?ikago i delovi Ilinoisa , zajedno sa Torontom i ju?nim Ontariom ).

Srbi ?ine oko dve tre?ine populacije Srbije, odnosno oko 6,3 miliona stanovnika. Jo? 2,2 miliona Srba ?ivi u okolnim dr?avama Balkana . Broj Srba u tuđini (dijaspori) je nepoznat, ali se pretpostavlja da ih ima negde između 4 i 5 miliona, uklju?uju?i i ljude srpskog porekla. Ukupan broj Srba se kre?e od 12 do 13 miliona, ?to zavisi i od broja ljudi u dijaspori.

  • Područja koja nastanjuju Srbi
    Podru?ja koja nastanjuju Srbi
  • Srbi u Srbiji po opštinama 2011. godine
    Srbi u Srbiji po op?tinama 2011. godine
  • Srbi u BIH po opštinama 2006. godine
    Srbi u BIH po op?tinama 2006. godine
  • Srbi u Crnoj Gori po opštinama 2011. godine
    Srbi u Crnoj Gori po op?tinama 2011. godine
  • Srbi u Hrvatskoj po opštinama 2011. godine
    Srbi u Hrvatskoj po op?tinama 2011. godine

Znameniti Srbi

Grupu zapa?enih srpskih intelektualaca uklju?uju nau?nici:

knji?evnici:

prosvetitelji:

savremeni intelektualac

Vidi jo?

Navodi

  1. ↑ Porfirogenit koristi oblike Σ?ρωλο? (Servlos) i Σ?ρβλοι (Servloi) koji odgovaraju oblicima Srьblinь/Srьbьlь i Srьbl?mь iz kasnijih srpskih izvora. [27]
  2. ↑ Za Srbe se mogu vezati i toponimi Servohori (Σερβοχωρι) i Servi (Σερβη) koji se nalaze na 38 odnosno 44 km od Servije, kao i selo Srb u Lici i Gordoservon u Bitiniji . [30]
  3. ↑ Naime, doseljavanje Slovena na Balkan bilo je pra?eno razaranjem Singidunuma (Beograd), Viminacijuma ( Kostolac ), Naisusa ( Ni? ) i Serdike ( Sofija ), Enone ( Nin ), Skardone ( Skradin ), Salone ( Solin ), Narone ( Vid kod Metkovi?a), Delminijuma ( Duvno ), Epidavra ( Cavtat ), Rizinijuma ( Risan ) i Dokleje (kod Podgorice )
  4. ↑ Tipi?an primer za simbiozu je Dubrovnik, koji je nastao spajanjem romanskog naselja Raguza i slovenskog naselja Dubrava.
  5. ↑ ?ivkovi? je uporednom analizom spisa ?O narodima“ i ? O pokr?tavanju Bavaraca i Karantanaca “ uo?io niz sli?nosti u njihovom izlaganju, između ostalog i u onim delovima gde se govori o pokr?tavanju Srba i Hrvata odnosno Bavaraca i Karantanca. To ga je uputilo na zaklju?ak da je Porfirogenitova pri?a o pokr?tavanju Srba zasnovana na nekom izgubljenom izvoru (tzv. spis ?O pokr?tavanju Hrvata i Srba“) ?iji autor je, slede?i obrazac izlaganja spisa ?O pokr?tavanju Bavaraca i Karantanaca“, izmislio da su Srbi primili hri??anstvo od rimskih sve?tenika. [37]

Reference

  1. ↑ ?The Statistical Office of the Republic of Serbia” . Arhivirano iz originala na datum 2009-12-18 . Pristupljeno 2009-10-29 .  
  2. ↑ ?CIA - The World Factbook - Bosnia and Herzegovina” . Arhivirano iz originala na datum 2018-03-15 . Pristupljeno 2009-10-29 .  
  3. ↑ ?Stanovni?tvo prema narodnosti, popisi 1971?2011” . Dr?avni zavod za statistiku, Republika Hrvatska.  
  4. ↑ ?CEDEM November 2008” . Arhivirano iz originala na datum 2009-03-26 . Pristupljeno 2009-10-29 .  
  5. ↑ ?The Euromosaic study - Other languages in Slovenia” . European Commission. Arhivirano iz originala na datum 2008-08-04 . Pristupljeno 2009-10-29 .  
  6. ↑ Државен завод за статистика: Попис на населението, дома?инствата и становите во Република Македони?а, 2002: Дефинитивни податоци ( PDF )
  7. ↑ Uber uns | Zentralrat der Serben in Deutschland
  8. ↑ Serben-Demo eskaliert in Wien
  9. ↑ Statistiche demografiche ISTAT
  10. ↑ ?Presentation de la Republique de Serbie” . Arhivirano iz originala na datum 2014-10-06 . Pristupljeno 2009-10-29 .  
  11. ↑ ?Erstmals uber eine Million EU- und EFTA Angehorige in der Schweiz” . Neue Zurcher Zeitung. 14. Oktober 2008.  
  12. ↑ Nordstrom, p. 353. (Serbia and Iran as top two countries in terms of immigration beside "Other Nordic Countries," based on Nordic Council of Ministers Yearbook of Nordic Statistics , 1996, 46-47)
  13. ↑ The Serbian Council of Great Britain
  14. ↑ Agen?ia Na?ionala pentru Intreprinderi Mici si Mijlocii: Recensamant Romania 2002 Arhivirano 2007-05-13 na Wayback Machine-u
  15. ↑ ?Etrangers inscrits dans tous les registres (1,2,3,4 et 5) du registre national - Remarque : Une nationalite "d'origine" designe un refugie politique reconnu” . Statistiques Population etrangere. 2 January 2008.  
  16. ↑ Greece national statistical service: Statistics of Greece 2002
  17. ↑ Hungarian Central Statistical Office: Population by languages spoken with family members or friends, affinity with nationalities' cultural values and sex Arhivirano 2011-04-14 na Wayback Machine-u
  18. ↑ ?Statistiques - 01.06.2008” . Government of Luxembourg. Arhivirano iz originala na datum 2009-05-24 . Pristupljeno 2009-10-29 .  
  19. ↑ Anuario Estadistico de Espana 2008 . Instituto Nacional de Estadistica. Population figures include Montenegro-born migrants.
  20. ↑ ?United States - Selected Population Profile in the United States (Serbian (152))” . Arhivirano iz originala na datum 2020-02-12 . Pristupljeno 2009-10-29 .  
  21. ↑ Ethnic groups in Canada
  22. ↑ Australian Bureau of Statistics
  23. ↑ ?Archive copy” . Arhivirano iz originala na datum 2015-04-02 . Pristupljeno 2015-04-05 .  
  24. ↑ 24,0 24,1 Toal & Dahlman 2011 : str. 133
  25. ↑ 25,0 25,1 Pearl & Cooper 2002 : str. 224
  26. ↑ ?ivkovi? 2013 : str. 3
  27. ↑ 27,0 27,1 ?ivkovi? 2013 : str. 95
  28. ↑ ?ivkovi? 2013 : str. 96
  29. ↑ Sedov 2013 : str. 459
  30. ↑ ?irkovi? 1981 , p. 144; ?ivkovi? 2013 , pp. 97-98.
  31. ↑ Sedov ; ?ivkovi? 2013 , pp. 97-101.
  32. ↑ Kova?evi? 1967 , pp. 307-11.
  33. ↑ Budimir & Fla?ar 1963 , pp. 3-4; Ivi? 1998 , pp. 9-10.
  34. ↑ Kova?evi? 1967 , pp. 310-11.
  35. ↑ Ferjan?i? 1959 , pp. 48-49; ?ivkovi? 2013 , p. 103.
  36. ↑ ?irkovi? 1981 : str. 152
  37. ↑ ?ivkovi? 2013 : str. 103?107
  38. ↑ ?irkovi? 1981 : str. 152?53
  39. ↑ ?irkovi? 1981 : str. 153
  40. ↑ ?irkovi? 1981 , p. 147; Sedov 2013 , pp. 460-61.
  41. ↑ Jire?ek 1981 , p. 67; ?irkovi? 1981 , p. 145; ?irkovi? 2005 , p. 15; ?ivkovi? 2013 , pp. 115-126.
  42. ↑ Ferjan?i? 1959 , pp. 63-64.
  43. ↑ Naumov 1982 , p. 190; Sedov 2013 , p. 461; ?irkovi? 2005 , p. 15.
  44. ↑ Naumov 1982 , pp. 190-91.
  45. ↑ Ferluga 1966 , pp. 117, 156-162, 210-13; Naumov 1982 , p. 191.
  46. ↑ Kresti? 2013 : str. 484
  47. ↑ Mitrovi? 1983 : str. 156?58
  48. ↑ Gligorijevi? 1997 : str. 7
  49. ↑ Gligorijevi? 1997 : str. 10?12
  50. ↑ Mojzes 2011 : str. 156
  51. ↑ Calic 2009 : str. 129
  52. ↑ Judah, Tim.  Kosovo: What Everyone Needs to Know . Oxford University Press. p. 14. ISBN 978-0-19-974103-8.
  53. ↑ http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/Popis2011/Knjiga4_Veroispovest.pdf
  54. ↑ http://www.ethnologue.com/subgroups/indo-european
  55. ↑ ?Archive copy” . Arhivirano iz originala na datum 2016-03-03 . Pristupljeno 2015-04-05 .  
  56. ↑ ?Archive copy” . Arhivirano iz originala na datum 2016-03-05 . Pristupljeno 2015-04-05 .  
  57. ↑ Branka Pantic; Arsic Aleksandar; Miroslav Ivkovic; Milojkovic Jelena. ?Republicki zavod za statistiku Srbije” . Arhivirano iz originala na datum 2015-02-03 . Pristupljeno 5 March 2015 .  
  58. ↑ http://www.oikoumene.org/en/member-churches/regions/europe/serbia/serbian-orthodox-church.html Arhivirano February 8, 2013, na Wayback Machine-u
  59. ↑ Religion, the Missing Dimension of Statecraft . New York & Oxford: Oxford University Press. 1995.  
  60. ↑ 60,0 60,1 60,2 60,3 Knjiga 9, Stanovni?tvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima , Republi?ki zavod za statistiku, Beograd, maj. 2004. ISBN 978-86-84433-14-7 . pp. .

Vanjske veze

Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Srbi&oldid=41586360