Ovo je ?lanak o godini 1609.

Godina 1609 ( MDCIX ) bila je redovna godina koja po?inje u ?etvrtak po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja po?inje u nedjelju po 10 dana zaostaju?em julijanskom kalendaru .

1609 na Wikimedijinoj ostavi

Događaji [ uredi | uredi kod ]

• januar - Po?inju Baskijska suđenja ve?ticama .
• 31. 1. - Osnovana Amsterdamska banka .
• 17. 2. - Cosimo II de' Medici je novi veliki vojvoda Toskane (do 1621 ).
• 27. 2. - Hrvatski sabor: tra?i se od kralja ?to prije instalacija bana Tome Erdedija ; potvrđuje se zabrana "tuđe vjere" u Hrvatskoj, protestantske propovjednike svako smije uhvatiti ili ubiti ^[1] .
• 28. 2. - Vibor?ki ugovor: vojni savez ruskog cara Vasilija IV. i ?vedskog kralja Karla IX nakon kojeg ?e poljsko-litvanski kralj (i ?vedski pretendent) Sigismund III Vasa objaviti rat Rusiji.
• 25. 3. - Smr?u vojvode Johanna Wilhelma po?inje Rat za juli?ko nasleđe .
• mart - maj - Domen Satsuma izvodi Invaziju na Ryukyu .
• april, po?etkom - Iz Li?kog Ribnika u okolinu Brloga (između Ogulina , Modru?a i O?tarija ) preselile 33 porodice (530 osoba od ?ega 190 vojnika) ^{[2] [3]} . Kranjski zemaljski sabor se, povodom ovoga izja?njava protiv daljeg primanja Srba, jer od njih ima "vi?e ?tete nego koristi" ^[4] , a i nadvojvoda Ferdinand poru?uje da se vlasi vi?e ne primaju jer nema mogu?nosti za sme?taj.
• 9. 4. - Kralj Filip III potpisao dekret o Proterivanju Moriskosa koje po?inje u Valensiji ovog septembra i zavr?ava se u Kastilji 1614.
• 9. 4. - Antverpenski ugovor uspostavlja Dvanaestogodi?nje primirje (1609- 21 ) tokom Osamdesetogodi?njeg rata između Holanđana i ?panije.
• travanj? - Njema?ki baruni i plemi?i u ?tajerskoj, Kranjskoj i Koru?koj stvorili zaklju?ak da Krajina pripada nadv. Ferdinandu ; zajedni?ki sabor ugarsko-hrvatski ne mo?e odlu?ivati o njoj bez njegove dozvole ^[1] .
• 28. 6. - Patrijarh Jovan sa arhijerejskim saborom izabrao i postavio Simeona Vretanju za prvog episkopa nove mar?anske eparhije ^[5] .
• jul - Samuel de Champlain otkrio jezero Champlain i prisvojio ga za Francusku; krajem meseca na strani Ataronchronona ubio dvojicu irokeskih poglavica, ?to se mo?e smatrati po?etkom Dabrovih ratova .
• 9. 7. - Rudolfov majestat: Rudolf II nerado dao versku toleranciju u u?oj ?e?koj, a 20. augusta i u ?leziji.
• 10. 7. - U Nema?koj formirana Katoli?ka liga , odgovor na pro?logodi?nju Protestantsku uniju .
• srpanj - Vlasi iz Turske dolaze u okolicu Ogulina ^[1] .
• 25. 7. - Engleski brod Sea Venture , odvojen olujom od grupe koja je plovila za Jamestown , nasukao se na Bermudima , ?to je i po?etak tamo?nje kolonije.
• 24. 8. - Holandskoj isto?noindijskoj kompaniji izdata dozvola za trgovinu u Japanu, u Hiradu, prefektura Nagasaki .
• 25. 8. - Galileo Galilej prikazao svoj teleskop venecijanskim zvani?nicima.
• 12. 9. - Henry Hudson uplovio u rijeku po njemu nazvanu .
• septembar - Rusko-poljski rat (1609-1618) po?inje poljskom Opsadom Smolenska .
• novembar - Po?inje safavidska opsada Dimdima : kurdski lider Emirhan Lepzerin poku?ao da se osamostali obnovom zamka Dimdim.
• studeni - Ugarsko-hrvatski sabor: ?lanci 27. i 28. tra?e da se skloni strana vojska iz Hrvatske i obnovi banska vlast, odn. da se ban ?to prije uvede u bansku ?ast; ^[1] novi ugarski palatin je Gyorgy Thurzo (do 1616 ).
• novembar, krajem - Galileo okrenuo svoj teleskop ka Mesecu .
• 8. 12. - U Milanu otvorena za javnost Biblioteca Ambrosiana (prva javna biblioteka u kontinentalnoj Evropi).
• decembar? - De la Gardin pohod : ?vedsko-ruske snage ( Jacob De la Gardie i Mihail Skopin-?ujski ) krenuli iz Novgoroda ka Moskvi .

Kroz godinu [ uredi | uredi kod ]

• Poverenici patrijarha Jovana i vojvode Grdana , kapetan Jovan Dani?i? i Damjan Ljubibrati?, obi?li Rim i Firencu Kozima II Medi?ija (bez uspeha); iste godine se u Firenci pojavio ?ehzade Jahja , brat sultana Ahmeda I ^[6] .
• U Crnoj Gori se prvi put spominje doma?i spahija (posrednik između osmanske vlasti i naroda): Vujo, knez sa Cetinja sazvao crnogorski zbor koji nije dopustio skadarskom sand?akbegu da preko Crne Gore pođe na Pa?trovi?e (danak od Crne Gore kupi samo od sultana imenovani ?inovnik, okolnim upravnicima pristup nije dozvoljen bez sultanova naređenja) ^[7] .
• Izbija ustanak u gornjoj Albaniji, zahvata i Klimente, Ku?e, Pipere i Bjelopavli?e ali je brzo ugu?en ^[4] .
• ?ivopisani manastiri Lomnica , Ozren i ?itomisli? ^[8] .
• Postolari osnovali prvi ceh na zagreba?kom Kaptolu ^[9] .
• Astronomia nova Johannesa Keplera daje argument za heliocentrizam , izlo?ena prva dva Keplerova zakona planetarnog kretanja.
• Po?inje gradnja d?amije sultana Ahmeta u Stambolu (do 1616 ).
• Cornelis Drebbel izmislio termostat , kao deo inkubatora za pili?e.
• Mare Liberum Huga Grotiusa o slobodi plovidbe.
• Statuti iz Ione su usmereni ka suzbijanju tradicionalne kulture u ?kotskim visijama.
• Osnovana prva Jezuitska redukcija u ju?noj Americi.

Rođenja [ uredi | uredi kod ]

Glavni ?lanak: :Kategorija:Rođeni 1609.

• 21. 2. - Raimondo Montecuccoli , general († 1680 )
• 22. 3. - Jan II Kazimierz Waza , poljsko-litvanski vladar († 1672 )
• 28. 3. - Frederik III , kralj Danske i Norve?ke († 1670 )
• 29. 6. - Pierre-Paul Riquet , graditelj kanala († 1680 )
• ? - Katip Celebi , ( Had?i Kalfa ), istori?ar i geograf († 1657 )
• ? - Juraj Habdeli? , knji?evnik i isusovac († 1678 )

Smrti [ uredi | uredi kod ]

Glavni ?lanak: :Kategorija:Umrli 1609.

• 21. 1. - Joseph Justus Scaliger , u?enjak (* 1540 )
• 17. 2. - Ferdinando I de' Medici , veliki vojvoda Toskane (* 1549 )
• 4. 4. - Carolus Clusius , botani?ar (* 1526 )
• 15. 7. - Annibale Carracci , slikar (* 1560 )
• 17. 9. - Judah Loew ben Bezalel , jevrejski mistik (* ca. 1520)

Reference [ uredi | uredi kod ]

Literatura

• Historija naroda Jugoslavije II , ?kolska knjiga Zagreb, 1959
• Istorija srpskog naroda , Tre?a knjiga, prvi tom, Srbi pod tuđinskom vla??u 1537-1699, SKZ Beograd 1993, ISBN 86-379-0383-5
• Rudolf Horvat , Drugo banovanje Tome Erdeda (hr Wikisource)