Wojna domowa w Tad?ykistanie
Protesty w Duszanbe, luty 1990. Tłumy demonstruj?cych zgromadzone na Leninskim Prospekcie naprzeciwko armii rz?dowej
|
| Czas
|
5 maja 1992 ? 27 czerwca 1997
|
| Terytorium
|
Tad?ykistan
|
| Przyczyna
|
rozpad ZSRR
, konflikt mi?dzy reprezentuj?c? wschodnie obszary kraju opozycj? a interesami klanow kulabskiego i leninabadzkiego, wzrost wpływow d?ihadystow walcz?cych ze ?wieckim rz?dem
|
| Wynik
|
zwyci?stwo rz?du
|
| Strony konfliktu
|
|
|
| Dowodcy
|
|
|
| brak wspołrz?dnych
|
|
|
Wojna domowa w Tad?ykistanie
(
tad?.
?анги ша?рвандии То?икистон,
D?angi szahrwandii Tod?ikiston
) ? konflikt zbrojny w latach 1992?1997 na terytorium
Tad?ykistanu
pomi?dzy ugrupowaniami opozycyjnymi (w tym islamistycznymi) a władzami Tad?ykistanu.
Powodow wojny domowej w Tad?ykistanie było wiele, takich jak trudno?ci ekonomiczne, komunalny tryb ?ycia Tad?ykow i ich wysoka religijno??. Pod rz?dami polityki ?
pieriestrojki
” sowieckiego prezydenta
Michaiła Gorbaczowa
, w Tad?yckiej SRR zacz?ł si? wyłania? ruch muzułma?sko-demokratyczny. Trzon opozycji stanowiły
Islamska Partia Odrodzenia Tad?ykistanu
,
Partia Demokratyczna
i kilka innych ruchow. Walka mi?dzy dawn? komunistyczn? elit? a opozycj? przeniosła si? ze sfery politycznej na etniczn? i klanow?.
Napi?cia zacz?ły si? wiosn? 1992 roku po tym, jak członkowie opozycji wyszli na ulice w demonstracjach przeciwko wynikom wyborow prezydenckich w 1991 roku. Prezydent Rahmon Nabiyev i przewodnicz?cy Rady Najwy?szej Safarali Kenjayev zorganizowali rozproszenie broni do prorz?dowych milicji, podczas gdy opozycja zwrociła si? do mud?ahedinow w Afganistanie o pomoc wojskow?.
Do pierwszych demonstracji antyrz?dowych doszło jeszcze przed rozpadem
ZSRR
, m.in. w dniach 11 i 12 lutego 1990 w stołecznym
Duszanbe
. Nasilenie si? procesow zwi?zanych z
rozpadem Zwi?zku Radzieckiego
i uzyskanie niepodległo?ci sprzyjało wzrostowi niech?ci społecze?stwa do władzy. Zasadnicz? osi? sporu w Tad?ykistanie stał si? konflikt mi?dzy reprezentuj?c? wschodnie obszary kraju opozycj? a interesami klanow kulabskiego i leninabadzkiego reprezentowanymi przez postsowieck? biurokracj?
[1]
.
Od marca do kwietnia 1992 miał miejsce szereg demonstracji antyrz?dowych oraz wiecow poparcia dla prezydenta
Rahmona Nabijewa
. Utworzony przez niego
batalion prezydencki
został wysłany do walki z ruchami opozycyjnymi wspieranymi przez zagranicznych d?ihadystow, w tym;
Al-Kaid?
[2]
,
Islamsk? Republik? Afganistanu
,
talibow
[3]
a tak?e uzbeckich islamistow. Opozycja na czele z Islamsk? Parti? Tad?ykistanu domagała si? utworzenia w Tad?ykistanie pa?stwa islamskiego a nast?pnie jego przemian? w
kalifat
rozci?gni?ty na cał? Azj? ?rodkow?
[4]
. Przebieg walk okazał si? niekorzystny dla rz?du. Władze zostały zmuszone do ewakuacji z
Duszanbe
, jednak przy pomocy
Rosji
i
Uzbekistanu
udało im si? pokona? opozycj? i powroci? do stolicy.
17 wrze?nia 1994 podpisano obowi?zuj?ce od 20 wrze?nia zawieszenie broni. Porozumienie przewidywało rownie? organizacj? wyborow parlamentarnych i prezydenckich. W tych ostatnich, ktore przeprowadzono 6 listopada 1994, zwyci?stwo odniosł
Emomali Rahmon
. Wynik został podwa?ony przez siły opozycyjne, co spowodowało powrot do rozwi?zania siłowego. Walki ostatecznie przerwano 27 czerwca 1997 roku, gdy w wyniku naciskow
Rosji
i
Iranu
podpisano w
Moskwie
porozumienie pokojowe. Na mocy układu
Zjednoczona Opozycja
Tad?ykistanu uzyskała m.in. 30% stanowisk w administracji rz?dowej.
16 grudnia 1994 roku na mocy rezolucji S/RES/968 Rady Bezpiecze?stwa
ONZ
powołano misj? UNMOT w ktorej udział brało czterna?cie pa?stw. W?rod nich udział wzi?ło Wojsko Polskie, ktore do misji stabilizacyjnej wystawiło trzydziestu trzech ?ołnierzy zło?onych z dwudziestu czterech obserwatorow i instruktorow przygotowuj?cych jednostk? specjaln? do zabezpieczenia oenzetowskiej misji. Podczas pełnienia słu?by jeden polski ?ołnierz zgin?ł, a misja ta została ostatecznie zako?czona ju? po zako?czeniu wojny domowej w maju 2000 roku
[5]
[6]
.
- Maciej Ra?, Agata Włodkowska: Bezpiecze?stwo obszaru WNP. W:
Ryszard Zi?ba
:
Bezpiecze?stwo mi?dzynarodowe po zimnej wojnie
. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2008, s. 346.
ISBN
978-83-60501-92-4
.