James Clerk Maxwell

James Clerk Maxwell
Data i miejsce urodzenia	13 czerwca 1831 ; Edynburg
Data i miejsce ?mierci	5 listopada 1879 ; Cambridge
Zawod, zaj?cie	fizyk , matematyk
Narodowo??	szkocka
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

James Clerk Maxwell ^[a] (ur. 13 czerwca 1831 w Edynburgu , zm. 5 listopada 1879 w Cambridge ) ? szkocki fizyk i matematyk , laureat Medalu Rumforda (1860). Zajmował si? elektrodynamik? , optyk? i teori? barw , mechanik? nieba oraz termodynamik? , zwłaszcza kinetyczn? teori? gazow . Maxwell uchodzi za najwi?kszego fizyka XIX wieku i jednego z najwi?kszych fizykow wszech czasow. W co najmniej dwoch rankingach znalazł si? na podium ? zaraz za Einsteinem i Newtonem ^[2]^[3].

Uko?czył Edinburgh Academy , a nast?pnie Trinity College na Uniwersytecie Cambridge .

Jest znany przede wszystkim jako ojciec kompletnej i jednolitej elektrodynamiki klasycznej ? rozszerzył pierwotne prawo Ampere’a i stworzył tak układ rowna? nazwany jego nazwiskiem . Dzi?ki swojej teorii przewidział istnienie fal elektromagnetycznych . Poprawnie przyj?ł, ?e ?wiatło jest jedn? z nich, rozwijaj?c falowy model ?wiatła uznawany w jego czasach. Przewidział te? istnienie innych zakresow cz?stotliwo?ci jak potwierdzone potem fale radiowe . Pionier fotografii barwnej oraz fizyki statystycznej , dzi?ki ktorej udowodniono atomizm . Badał te? budow? pier?cieni Saturna ^[4].

Otworzył epok? bezprzewodowej telekomunikacji opartej na radiotechnice . Jego teoria doprowadziła te? do rewizji podstaw mechaniki Newtona ? najpierw jako fundament teorii eteru Lorentza , a potem inspiracja do stworzenia szczegolnej teorii wzgl?dno?ci przez Einsteina. Elektrodynamika Maxwella była te? pierwsz? relatywistyczn? teori? pola , a przez to wzorcem dla innych modeli oddziaływa? fundamentalnych ? ogolnej teorii wzgl?dno?ci oraz teorii oddziaływa? j?drowych .

Dorobek naukowy [ edytuj | edytuj kod ]

Elektrodynamika [ edytuj | edytuj kod ]

Maxwell dokonał unifikacji oddziaływa? elektrycznych i magnetycznych, to znaczy udowodnił, ?e elektryczno?? i magnetyzm s? dwoma rodzajami tego samego zjawiska ? elektromagnetyzmu ^[5]. Wprowadzone przez niego w 1861 roku rownania Maxwella pokazały, ?e pole elektryczne i magnetyczne rozchodz? si? w pro?ni z pr?dko?ci? ?wiatła w postaci fali . Doprowadziło go to do wniosku, ?e ?wiatło jest fal? elektromagnetyczn? ^[6].

Rownania Maxwella s? uwa?ane za jeden z najwi?kszych przełomow w historii fizyki. Na cze?? ich odkrywcy jednostk? strumienia magnetycznego nazwano makswelem .

Termodynamika [ edytuj | edytuj kod ]

W 1866 roku z rozkładu Boltzmanna Maxwell wyznaczył rozkład pr?dko?ci cz?steczek gazu doskonałego, ktory pozwala ustali? jaka cz??? cz?steczek gazu porusza si? z dan? pr?dko?ci? w ustalonej temperaturze. Maxwell jest tak?e tworc? demona Maxwella , eksperymentu my?lowego , ktory zaprzecza drugiej zasadzie termodynamiki .

Teoria barw i fotografia [ edytuj | edytuj kod ]

Maxwell odkrył, ?e kolorow? fotografi? mo?na wykona? za pomoc? czerwonych, niebieskich i zielonych filtrow optycznych . Pierwsz? fotografi? barwn? zaprezentował w 1861 roku. Fotografia przedstawiała wst??k? tartanu .

Przekonania religijne [ edytuj | edytuj kod ]

Maxwell był osob? gł?boko wierz?c?. Krytycznie podchodził do teorii ewolucji sformułowanej w 1859 r. przez Darwina ^[7].

Upami?tnienie [ edytuj | edytuj kod ]

Terminy naukowe [ edytuj | edytuj kod ]

Elektrodynamika:

Termodynamika:

Inne:

trojk?t Maxwella

Inne nazwy [ edytuj | edytuj kod ]

Maxwell Montes ? masyw gorski na Wenus ;
Przerwa Maxwella ? przerwa w jednym z pier?cieni Saturna ;
Teleskop Jamesa Clerka Maxwella na Hawajach.

Uwagi [ edytuj | edytuj kod ]

↑ Clerk to pierwsza cz??? nazwiska, a nie drugie imi? uczonego. Nazwisko Maxwell przyj?ł jeden z jego przodkow George Clerk po ?lubie z Dorothy Maxwell w XVIII wieku ^[1].

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

↑ Andrzej Kajetan A.K. Wroblewski Andrzej Kajetan A.K. , 200 uczonych w anegdocie , Warszawa: ?wiat Ksi??ki , 2010, s. 107?110, ISBN 978-83-247-2001-9 .
↑ Einstein the greatest [online], BBC News, 29 listopada 1999 [dost?p 2022-01-07] .
↑ Newton tops PhysicsWeb poll [online], physicsworld.com, 29 listopada 1999 [dost?p 2022-01-07] ( ang. ) .
↑ Maxwell James (Clerk) , [w:] Encyklopedia PWN [dost?p 2021-08-07] .
↑ Gamow 1967 ↓ , s. 160.
↑ Gamow 1967 ↓ , s. 162.
↑ Henry F. H.F. Schaefer Henry F. H.F. , Science and Christianity. Conflict or coherence? , Watkinsville, Ga.: Apollos Trust, 2003, s. 19?21, ISBN 0-9742975-0-X , OCLC 53334734 [dost?p 2022-01-07] ( ang. ) .

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

George Gamow : Biografia fizyki . Barbara Wojtowicz-Natanson (tłum). Warszawa: Wiedza Powszechna , 1967. OCLC 878933859 .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

James Clerk Maxwell . [w:] Notable Names Database (NNDB) [on-line]. [dost?p 2014-05-16]. ( ang. ) .
John J. O'Connor; Edmund F. Robertson: James Clerk Maxwell w MacTutor History of Mathematics archive ( ang. )
Maxwell, James Clerk (1831?79) ( ang. ) , Routledge Encyclopedia of Philosophy , rep.routledge.com [dost?p 2023-05-08].

[2] Clerk to pierwsza cz??? nazwiska, a nie drugie imi? uczonego. Nazwisko Maxwell przyj?ł jeden z jego przodkow George Clerk po ?lubie z Dorothy Maxwell w XVIII wieku ^[1].

[AKW-1] Andrzej Kajetan A.K. Wroblewski Andrzej Kajetan A.K. , 200 uczonych w anegdocie , Warszawa: ?wiat Ksi??ki , 2010, s. 107?110, ISBN 978-83-247-2001-9 .

[BBC-3] Einstein the greatest [online], BBC News, 29 listopada 1999 [dost?p 2022-01-07] .

[PW-4] Newton tops PhysicsWeb poll [online], physicsworld.com, 29 listopada 1999 [dost?p 2022-01-07] ( ang. ) .

[EPWN-5] Maxwell James (Clerk) , [w:] Encyklopedia PWN [dost?p 2021-08-07] .

[CITEREFGamow1967160-6] Gamow 1967 ↓ , s. 160.

[CITEREFGamow1967162-7] Gamow 1967 ↓ , s. 162.

[Schaefer-8] Henry F. H.F. Schaefer Henry F. H.F. , Science and Christianity. Conflict or coherence? , Watkinsville, Ga.: Apollos Trust, 2003, s. 19?21, ISBN 0-9742975-0-X , OCLC 53334734 [dost?p 2022-01-07] ( ang. ) .

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[1]

XVIII wiek	1800: Hrabia Rumford
XIX wiek	1804: John Leslie 1806: William Murdoch 1810: Etienne Louis Malus 1814: William Charles Wells 1816: Humphry Davy 1818: David Brewster 1824: Augustin Jean Fresnel 1832: John Frederic Daniell 1834: Macedonio Melloni 1838: James David Forbes 1840: Jean-Baptiste Biot 1842: William Fox Talbot 1846: Michael Faraday 1848: Henri Victor Regnault 1850: Francois Arago 1852: George Gabriel Stokes 1854: Neil Arnott 1856: Louis Pasteur 1858: Jules Jamin 1860: James Clerk Maxwell 1862: Gustav Kirchhoff 1864: John Tyndall 1866: Armand Fizeau 1868: Balfour Stewart 1870: Alfred Des Cloizeaux 1872: Anders Jonas Angstrom 1874: Norman Lockyer 1876: Pierre Janssen 1878: Marie Alfred Cornu 1880: William Huggins 1882: William de Wiveleslie Abney 1884: Tobias Robertus Thalen 1886: Samuel Pierpont Langley 1888: Pietro Tacchini 1890: Heinrich Hertz 1892: Nils Christofer Duner 1894: James Dewar 1896: Philipp Lenard , Wilhelm Rontgen 1898: Oliver Lodge 1900: Henri Becquerel
XX wiek	1902: Charles Parsons 1904: Ernest Rutherford 1906: Hugh Longbourne Callendar 1908: Hendrik Lorentz 1910: Heinrich Rubens 1912: Heike Kamerlingh Onnes 1914: Lord Rayleigh 1916: William Henry Bragg 1918: Charles Fabry , Alfred Perot 1920: Lord Rayleigh 1922: Pieter Zeeman 1924: Charles Vernon Boys 1926: Arthur Schuster 1928: Friedrich Paschen 1930: Peter Debye 1932: Fritz Haber 1934: Wander Johannes de Haas 1936: Ernest John Coker 1938: Robert W. Wood 1940: Manne Siegbahn 1942: Gordon Dobson 1944: Harry Ralph Ricardo 1946: Alfred Egerton 1948: Franz Eugen Simon 1950: Frank Whittle 1952: Frits Zernike 1954: Cecil Reginald Burch 1956: Frank Philip Bowden 1958: Thomas Ralph Merton 1960: Alfred Gordon Gaydon 1962: Dudley Maurice Newitt 1964: Hendrik Christoffel van de Hulst 1966: William Penney 1968: Dennis Gabor 1970: Christopher Hinton 1972: Basil John Mason 1974: Alan Cottrell 1976: Ilya Prigogine 1978: George Porter 1980: William Frank Vinen 1982: Charles Gorrie Wynne 1984: Harold Horace Hopkins 1986: Denis Rooke 1988: Felix Weinberg 1990: Walter Spear 1992: Harold Temperley 1994: Andrew Keller 1996: Grenville Turner 1998: Richard Friend 2000: Wilson Sibbett
XXI wiek	2002: David King 2004: Richard Dixon 2006: Jean-Pierre Hansen 2008: Edward Hinds 2010: Gilbert Lonzarich 2012: Roy Taylor 2014: Jeremy Bauberg 2016: Ortwin Hess 2018: Ian Walmsley 2019: Miles Padgett 2020: Patrick Gill 2021: Carlos Frenk 2022: Raymond Pierrehumbert

jednostki mechaniczne	Galileusz ( gal : Gal) Jean Louis Marie Poiseuille ( puaz : P) George Gabriel Stokes ( stokes : St)
jednostki elektromagnetyczne	Jean-Baptiste Biot ( biot : Bi) Benjamin Franklin ( franklin : Fr) Carl Friedrich Gauss ( gaus : G, Gs) James Clerk Maxwell ( makswel : Mx) Hans Christian Ørsted ( ersted : Oe)