Oeganda
of
Uganda
[5]
(uitspraak:
[u???nda]
), officieel de
Republiek Oeganda
of de
Republiek Uganda
(
Engels
:
Republic of Uganda
,
Swahili
:
Jamhuri ya Uganda
), is een
land
op de
evenaar
in
Oost-Afrika
dat ? met de klok mee en vertrekkend vanuit het noorden ? grenst aan
Zuid-Soedan
,
Kenia
,
Tanzania
,
Rwanda
en
Congo-Kinshasa
.
Oeganda is een
republiek
die staatkundig in 77
districten
onderverdeeld is, verspreid over vier geografische regio's. Het land werd op
9 oktober
1962
onafhankelijk van het
Verenigd Koninkrijk
en het ontleent zijn naam aan het koninkrijk
Boeganda
, dat een deel van het zuiden van het land beslaat waaronder de hoofdstad
Kampala
. Naast Boeganda zijn er in Oeganda nog vier andere koninkrijken:
Ankole
,
Bunyoro-Kitara
,
Busoga
en
Toro
.
Staatshoofd is sinds 1986 president
Yoweri Kaguta Museveni
.
De vroegste menselijke bewoners van het gebied waren
jager-verzamelaars
. Ongeveer 2000 tot 1500 jaar geleden kwamen
Bantoe
-sprekende volkeren, vermoedelijk uit
Centraal-
en
West-Afrika
, naar het zuidelijke deel van het land. Zij behoorden tot de
Urewe
-cultuur en brachten en ontwikkelden landbouw, metaalbewerking en nieuwe sociale en politieke ideeen. In de 14e eeuw werden deze volkeren verenigd in een aantal koninkrijken onder heerschappij van de Chwezi. In de zuidelijke koninkrijken werd na 1500 de macht overgenomen door de Hima, afkomstig uit Ethiopie. Een van hun koninkrijken was het koninkrijk Ankole. De noordelijke koninkrijken werden veroverd door de
Luo
, een
nilotisch
volk afkomstig uit Soedan. De koninkrijken van
Boeganda
en
Bunyoro-Kitara
zijn voorbeelden hiervan. Bunyoro was het machtigste koninkrijk in de 16e en 17e eeuw, maar werd in de 18e eeuw voorbij gestoken door Boeganda.
In de tweede helft van de 19e eeuw kwamen westerse ontdekkingsreizigers en missionarissen. Tijdens de
Koloniale Conferentie van Berlijn
in 1885 werd Oeganda toegewezen aan Groot-Brittannie, maar het feitelijke bestuur was in de beginjaren in handen van de
British East Africa Company
. Nadat deze maatschappij failliet ging in 1893 werd
Boeganda
een Brits
protectoraat
. Hetzelfde gebeurde met
Bunyoro
,
Toro
en
Ankole
in 1896. De Britten bouwden een koloniale economie uit met teelt van katoen, koffie en suikerriet. Hiervoor werden ook arbeidskrachten uit Indie ingevoerd.
In 1921 kreeg Oeganda een wetgevende raad maar deze was toen nog volgens de Britse lokale apartheidsregels voorbehouden aan Engelstalige protestantse blanken. Het eerste zwarte lid kwam er pas in 1945.
De koloniale grenzen, gecreeerd door Groot-Brittannie om Oeganda af te bakenen, groepeerden een grote verscheidenheid aan etnische groepen met verschillende politieke systemen en culturen. Op 1 januari 1961 riep het koninkrijk Boeganda de onafhankelijkheid uit maar dit werd niet aanvaard door de Britten. Op 9 oktober 1962 werd Oeganda onafhankelijk als
bondsstaat
waarbinnen de verschillende koninkrijken een grote mate van zelfstandigheid kregen. De etnische verschillen verhinderden het tot stand komen van een werkende politieke gemeenschap na de onafhankelijkheid. Bij de eerste verkiezingen in 1962 behaalde de coalitie van de
Uganda People's Congress
(UPC) en de koningsgezinde Kabaka Yekka de overwinning.
Milton Obote
werd premier en later, nadat in 1964 de republiek was uitgeroepen, president. De koning van Boeganda ging in ballingschap en de koninkrijken werden afgeschaft. Obote vormde zijn land om naar een eenheidsstaat en een socialistische dictatuur waar oppositiepartijen werden verboden. In 1971 werd hij afgezet door generaal-majoor
Idi Amin
. Het dictatoriale regime van Idi Amin (1971-1979) was verantwoordelijk voor de
uitwijzing van de Aziatische
en blanke bevolking in 1972 en de dood van ca. 300.000 tegenstanders. Amin werd verdreven na een militaire interventie van Tanzania en Obote werd terug president. De guerrillaoorlog en schendingen van de mensenrechten onder Milton Obote (1980-1985) kostten nog eens minstens 100.000 levens. Het National Resistance Army van
Yoweri Museveni
veroverde in 1986 de macht.
[6]
Zijn bewind heeft relatieve stabiliteit en economische groei gebracht.
In het zuidoosten van Oeganda bevindt zich het grootste meer van Afrika, het
Victoriameer
. Dit meer behoort voor bijna de helft tot het grondgebied van Oeganda, de rest tot de buurlanden Tanzania (het grootste deel) en Kenia. Rond de meren vindt men moerassen met papyrussoorten. De centrale hoogvlakte bestaat uit boom- en grassavannen. Het droge noordoosten bestaat uit droge savannen en steppe zonder boomgroei
Kampala
is de hoofdstad en het industriele en bestuurlijke centrum van het land. De stad ligt verspreid over zeven heuvels en de naam betekent 'de heuvels der antilopen'.
Entebbe
is een voorstad op ongeveer 40 kilometer afstand van Kampala en ligt aan het Victoriameer. De
internationale luchthaven
bevindt zich hier. De
regering
van Oeganda is verplaatst van Entebbe naar Kampala.
Andere steden zijn onder meer
Lira
,
Mbale
en
Soroti
. De dichtstsbevolkte gebieden liggen aan het Victoriameer.
Het
Nationaal park Murchison Falls
heeft een oppervlakte van 3860 km² en wordt ook wel Kabalega Falls genoemd. Het ligt op circa zes uur rijden van Kampala. In dit park liggen de Murchison-
watervallen
. De
Witte Nijl
stroomt van oost naar west door het park en heeft wilde watervallen en stroomversnellingen. In het park bevinden zich Rothschild-
giraffen
,
nijlpaarden
,
nijlkrokodillen
, olifanten, buffels,
leeuwen
, verschillende soorten antilopen (waaronder de 'Ugandan Kob') en diverse soorten
vogels
.
Op 35 kilometer afstand ten zuiden van
Fort Portal
ligt het 766 km² grote
Nationaal park Kibale Forest
. Het bestaat uit een
savannelandschap
met
moerasgebieden
,
kratermeren
en tropische wouden. In het wildpark leven
chimpansees
,
olifanten
,
buffels
,
knobbelzwijnen
en
antilopen
.
De besneeuwde bergtoppen van het
Rwenzorigebergte
('Maanbergen') in het westen van het land voorzien 3% van de bevolking van water met hun
smeltwater
. Het
nationaal park
beslaat ongeveer een oppervlakte van 1000 km². Hier bevindt zich ook
Mount Stanley
, die met zijn 5109 meter de hoogste berg van het land is.
Het
Nationaal park Queen Elizabeth
is het meest wildrijke van Oeganda, er zijn kuddes olifanten, buffels, nijlpaarden,
bavianen
en antilopen. Het park is bijna 2000 km² groot en heeft een savannelandschap met afwisselend moerassen,
rivieren
,
meren
en
tropisch regenwoud
.
Het nationaal park
Bwindi Impenetrable Forest
bevindt zich in het zuidwesten van Oeganda tegen de grens van het
Nationaal park Virunga
in
Congo
. In het park leven nog ongeveer 340
berggorilla
's waarvan er vier families door toeristen bezocht kunnen worden.
Oeganda is sinds 2010 staatkundig in 111 districten plus de hoofdstad Kampala verdeeld, verspreid over vier geografische regio's:
Elk district is verder verdeeld in subdistricten,
counties
,
sub-sounties
, gemeenten (
parishes
) en dorpen.
Een ander type indeling is die in de vijf koninkrijken:
In Oeganda leven ongeveer 40 volken en stammen. De
bantoetalige
volken (Ganda, Soga, Nyankole, Nyaruanda, Chiga, Gisu, Nyoro, Toro) vormen de meerderheid en leven in het zuiden, westen en oosten van het land.
Nilotische talen
(Lango, Acholi) worden gesproken in het noorden;
Nilohamitische talen
(Teso, Karamojong) in het noordoosten;
Soedantalen
(Lugbara) in het noordwesten. Overkoepelende talen zijn het
Luganda
in het zuiden en het
Swahili
in het noorden.
Volgens de volkstelling van 2002 bestaat 84% van de bevolking van Oeganda uit
christenen
.
[7]
De
Katholieke Kerk
telt het grootste aantal aanhangers (41,9%), gevolgd door de
Anglicaanse Kerk van Oeganda
(35,9%). Een minderheid van de bevolking is
islamitisch
(voornamelijk
soennisme
, volgens de volkstelling 12% van de bevolking). Wat betreft het overige percentage christenen zijn de
evangelische
en
pinkstergemeenten
erg actief. Volgens de volkstelling volgt slechts 1% van de bevolking van Oeganda
traditionele religies
en 0,7% wordt vermeld als ‘overige niet-christenen’, onder wie aanhangers van
sekten
. Het
jodendom
wordt door een klein aantal autochtone Oegandezen beleden, die bekendstaan als de
Abayudaya
. Een van 's werelds zeven
Baha’i-huizen van aanbidding
bevindt zich in een buitenwijk van Kampala.
Traditionele lokale geloven bestaan in enkele landelijke gebieden en zijn soms gemengd met of beleden naast het christendom of de islam (
syncretisme
). Indiers zijn de belangrijkste immigrantengroep. Leden van deze gemeenschap zijn voornamelijk
Isma'ili
(
sjiitische
volgelingen van
Aga Khan
) of
hindoe
. De noordelijke en de West-Nijlregio's zijn voornamelijk katholiek, terwijl het district Iganga in Oost-Oeganda het hoogste percentage moslims heeft. De rest van het land kent een verzameling van religieuze groeperingen.
[8]
Volgens het
Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties
leeft in Oeganda 37,7% van de bevolking onder de
armoedegrens
.
[9]
In het noorden van Oeganda was tot 2007 de rebellengroepering het
Verzetsleger van de Heer
actief. Deze groep onder leiding van
Joseph Kony
wilde een staat stichten op basis van de
Tien geboden
uit de
Bijbel
. Om zijn leger aan te vullen ontvoerde hij kinderen die vervolgens als
kindsoldaat
of
seksslavin
gebruikt werden. De rebellengroep is van 1987 tot 2007 actief geweest en heeft naar schatting 20.000 kinderen ontvoerd. In 2007 werd de groep verdreven uit Oeganda.
In 2011 werd de activist voor homorechten
David Kato
vermoord in zijn huis in
Mukono
. Hij procedeerde samen met de organisatie
Sexual Minorities Uganda (SMUG)
onder andere met succes tegen de
tabloid
Rolling Stone
dat namen en foto's van homo's en lesbiennes had gepubliceerd met de oproep hen te doden. Hij streed ook tegen de wet tegen homoseksualiteit, die bepaalde dat op bepaalde
homoseksuele
handelingen de doodstraf stond. President Yoweri Museveni tekende in 2014 voor invoering van de wet. Kort daarna hebben opperrechters de antihomowet ongeldig verklaard. Volgens de rechters was de parlementaire stemming over de wet in strijd met de Oegandese grondwet.
In Oeganda vinden al sinds de tijd van Idi Amin regelmatig moorden op homo's plaats die bekend staan als
iron bar killings
.
[10]
[11]