Lockheed F-117 Nighthawk
|
|
Algemeen
|
Rol
|
Lichte
bommenwerper
|
Bemanning
|
1
|
Varianten
|
Have Blue (XST) (2), YF-117A Prototype (5),
F-117A (59)
|
Stukprijs
|
$ 45.000.000 in 1983
|
Status
|
Eerste vlucht
|
18 juni 1981
|
Aantal gebouwd
|
59
|
Gebruik
|
USAF
(1983-2008)
|
Afmetingen
|
Lengte
|
20,08 m
|
Hoogte
|
3,78 m
|
Spanwijdte
|
13,20 m
|
Vleugeloppervlak
|
73 m²
|
Gewicht
|
Leeggewicht
|
13381 kg
|
Startgewicht
|
23814 kg
|
Krachtbron
|
Motor(en)
|
2× General Electric F404-F1D2 turbofans
|
Stuwkracht
|
2× 48 kN
|
Prestaties
|
Topsnelheid
|
Mach 0.92 (993 km/h)
|
Vliegbereik
|
1720 km
|
Bewapening
|
Bommen
|
GBU-10 Paveway II of GBU-27 LGB of BLU-109 LGB of AGM-154
JSOW
|
|
De
F-117 Nighthawk
was de eerste
Amerikaanse
lichte
bommenwerper
met
stealth
-eigenschappen. Het hoekige zwarte toestel is dankzij het speciale ontwerp en een speciale radar-absorberende coating moeilijk traceerbaar voor
radarsystemen
en kan daardoor vrijwel ongestoord over vijandelijk grondgebied vliegen waar hij met lasergeleide
bommen
gronddoelen kan aanvallen.
In het begin ontstond verwarring over de taak van het toestel omdat het door de toegekende typeletter F in de pers bekend werd als
Stealth fighter
; de F-117 is echter geen
jachtvliegtuig
maar een lichte precisiebommenwerper. Later verklaarde Ben Rich van
Lockheed
dat de
USAF
alleen de beste gevechtspiloten in de F-117 wilden hebben en dat gevechtspiloten absoluut niet in een B (bomber) of A (attack) vliegtuig wilden vliegen. Met de F aanduiding konden ze overgehaald worden. Echter, in 2020 vertelde een voormalig F-117-piloot in een podcast dat de F-117 in staat was om bijna alle type Air-to-Air wapens uitgezonderd de
AIM-7 Sparrow
mee te dragen en dat het vliegtuig aanvankelijk de geheime secondaire taak had om Russische
AWACS
-vliegtuigen onschadelijk te kunnen maken.
[1]
Vanwege zijn moeilijke bestuurbaarheid kreeg het toestel de bijnamen
Frisbee
en
Wobblin’Gobblin
. Overeenkomstig zijn naam werd het toestel alleen voor nachtacties ingezet.
De Nighthawks waren gelegerd op de vliegbasis
Holloman
in
New Mexico
en deden dienst tot 22 april 2008,
[2]
om daarna te worden vervangen door de efficientere
F-22 Raptor
.
De F-117A werd in 1975 in het geheim ontwikkeld voor de Amerikaanse
luchtmacht
. Dit gebeurde in
Californie
door
Lockheed
Skunk Works
. Het stond bekend als project
Have Blue
en
Senior Trend
. Dit toestel is ontwikkeld onder leiding van Ben Rich (opvolger van Kelly Johnsson). Het is gebaseerd op de kennis van een Russische professor, die een formule had bepaald waarbij het radarprofiel berekend kon worden. Dit kon alleen
tweedimensionaal
(computers waren hiervoor in die tijd nog niet geschikt). Het toestel was uitermate onstabiel en werd via
fly-by-wire
gevlogen. De boordcomputers berekenden of de gewenste manoeuvre mogelijk was en voerden deze dan uit.
In
1981
maakte een prototype, met iets kleinere afmetingen dan de F-117A en bekend als
Have Blue
, op de
Tonopah testrange
zijn eerste vlucht. In 1982 werden de eerste operationele F-117A toestellen afgeleverd. De laatste van de 59 geproduceerde toestellen volgde in 1992.
In 2008 zijn ze geleidelijk afgevoerd en opgeslagen, omdat ze te duur in onderhoud werden.
In 2020 werden twee F117 vliegtuigen gesignaleerd terwijl ze landden op vliegbasis
Miramar
bij San Diego.
[3]
De eerste operationele inzet van de Nighthawk was in
Panama
tijdens
Operatie Just Cause
.
Het toestel werd tevens zeer succesvol ingezet in
operatie Desert Storm
in de
Golfoorlog
van
1991
en in
operatie Iraqi Freedom
in de
Irakoorlog
.
Nighthawks schakelden middels lasergeleide bommen aan het begin van de Golfoorlog bijna de gehele Iraakse
Command & Control
structuur uit. In de eerste 24 uur van de oorlog werden bijna 43% van de commando- en communicatiebunkers uitgeschakeld en de rest volgde binnen enkele dagen. Dit gaf de coalitiemacht een groot tactisch voordeel omdat de
Iraakse
leiders hun eenheden geen rechtstreekse bevelen meer konden geven.
F-117’s vlogen meer dan 1300 missies en maakten 6905 vlieguren. Tijdens de missies hebben de
piloten
meer dan 2000 ton aan precisiemunitie afgeworpen waarvan meer dan 80% zijn doelwit uitschakelde. Een van de missies veroorzaakte het
bloedbad in de schuilplaats van Amiriyah
op 13 februari 1991.
In de
Kosovo-oorlog
ging tijdens
operatie Allied Force
in maart 1999 het toestel met
registratie
"82-0806" verloren. Het toestel werd neergeschoten met een
SA-3 Goa
-raket van de 3de Batterij (250e Raketbrigade) van het voormalige federale Joegoslavische leger.
De eenheid, bestaande uit lanceerinrichtingen met elk vier SA-3 raketten, stond onder bevel van kolonel Dani Zoltan. De eenheid was vaak mobiel en communicatie vond plaats via de telefoon. Door berichtgeving van sympathisanten in
Italie
die de aantallen opgestegen toestellen doorgaven, was men op de hoogte van de komst van de vijand. Ook maakten de Amerikanen de cruciale fout zowel de heen- als de terugvlucht dezelfde route te vliegen.
Door een goede radaropstelling op de route en de geopende (radar weerkaatsende) bomluiken van de Nighthawk kon de radar een ‘lock’ op het toestel krijgen en kon de F-117 op 13 km afstand aangevallen worden
[4]
De Nighthawk stortte neer in de buurt van de plaats
Budjanovici
in een veld. De vlieger werd enkele uren daarna door eigen troepen gered. Een deel van het vliegtuig is nu te zien in het luchtvaartmuseum in
Belgrado
.
Volgens sommige bronnen werd in dezelfde oorlog een andere Nighthawk beschadigd, dit zou op 30 april zijn geweest.
[5]
- YF-117: prototype
- F-117A: basisversie
- F-117B: voorgestelde update voor A
- F-117N: voorgestelde marineversie
- F-117X: voorgestelde exportversie voor Groot-Brittannie
Bronnen, noten en/of referenties
|